سیاست علم و فناوری

تغییر خط مشی ماهیتا فرایندی پیچیده و چند وجهی است و یکی از راه های متداول، برای تبیین آن استفاده از نظریه های تغییر خط مشی است. هدف اصلی این مقاله تحلیل قانون "اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری" به عنوان یکی از تحولات اساسی در ساختار و مدیریت حوزه علوم، تحقیقات و فناوری با استفاده از چارچوب ائتلاف مدافع ساباتیه و جنکینز- اسمیت است. پژوهش نشان می دهد که تغییر خط مشی (تغییر قانون "اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری")، در قالب برآیند ظهور ائتلاف ها و رقابت بین آنها و همچنین تغییرات بیرونی قابل تبیین است. در نهایت مقاله ادعا می کند که چارچوب ائتلاف مدافع علی رغم برخی محدودیت ها، کاربردهای واضحی در تحلیل و تبیین فرآیند تغییر قانون اهداف، وظایف و تشکیلات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری دارد. با توجه به ماهیت و اهداف این پژوهش، از مورد کاوی کیفی استفاده شده است. همچنین محققین برای جمع آوری داده ها از روش پیمایش کیفی (مصاحبه) و برای تحلیل داده ها، از تحلیل محتوای کیفی استفاده کرده اند.

در این مقاله خطراتی که در پی استفاده از نانو مواد به وجود می آید در رتبه بندی این مواد لحاظ شده است. به عبارتی با توجه به اهمیت س میّت ایجاد شده توس ط نانو مواد، جهت تعیین اولویت آلترناتیوها، حداکثر مقدار مجاز نانومواد در هوا علاوه بر عوامل عنوان شده در ادبیات، برای اولین بار به عنوان یک عاملی کمی موثر در این تحقیق در نظر گرفته شده است. مدل چند هدفه ابتکاری با توجه به ویژگی های این مساله جهت تعیین اولویت این مواد طراحی شده است. پس از حل مدل مشاهده شدکه با لحاظ کردن عامل سمیت رتبه بندی متفاوتی به دست می آید. با استفاده از روش سنجش، اعتبار رتبه بندی حاصل از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن تعیین شد و مشخص گردید که اختلاف رتبه بندی حاصل، تنها به دلیل لحاظ کردن عامل سمیت، بوده است. این موضوع خود تاییدی بر اهمیت درنظر گرفتن یک عامل تاثیرگذار در رتبه بندی نانومواد است که تا به حال نادیده گرفته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند مرجعی برای تحقیقات آینده، سیاست گذاری های کلان اقتصادی و سرمایه گذاری بخش های خصوصی و کارخانه ها در انتخاب بهترین زمینه فناوری نانو باشد.

براساس سند راهبردی توسعه فناوری نانو، ایران می بایست طی یک دوره ده ساله و تا پایان سال 92 به رتبه پانزدهم در سه شاخص تولید علم، فناوری و بازار دست می یافت. کسب رتبه چهارم در تولید علم در سال 92 نشان از موفقیت چشم گیر این برنامه در شاخص علم بوده، اما دو شاخص دیگر علیرغم تمام تلاش ها از رتبه جهانی خوبی برخوردار نیستند. عدم دستیابی به هدفگذاری های انجام شده در شاخص های فناوری و بازار و یا به عبارتی، سرعت کم نوآوری در این حوزه با وجود نرخ بالای تولید علم، یک مساله پیجیده و پویاست که نیازمند استفاده از رویکرد سیستمی در تحلیل آن می باشد، از آنجا که این شبکه ها درقالب سیستم های پیچیده انطباقی مورد مطالعه قرار می گیرند، استفاده از روش تحلیل شبکه های اجتماعی در شناسائی ساختار آنها مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله ساختار شبکه نوآوری نانو ایران درحوزه سلامت را با روش تحلیل شبکه های اجتماعی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که ساختار شبکه از نوع آزاد مقیاس می باشد و از آنجا که در این نوع شبکه ها، قدرت متمرکز است شبکه از کارایی لازم برخوردار نبوده و سرعت نوآوری در آن بسیار پائین است. لذا در کنار انواع سیاستگذاری های انجام شده برای توسعه فناوری نانو در کشور، سیاستگذاری هدفمند برای ارتقای سطح همکاری ها به گونه ای که ساختار شبکه به سمت ساختارهای کارآمد حرکت کند - تا سرعت نوآوری در آن افزایش یابد- یک ضرورت محسوب می شود.

" شرکت های دانش بنیان" می توانند نقشی کلیدی در رشد و توسعه علم و فناوری  که در سالیان اخیر مورد توجه سیاستگذاران و همچنین بسیاری از کارآفرینان در کشور قرار گرفته است، ایفا کند. اما به نظر می رسد که ممکن است درک دقیقی از عوامل موثر بر عملکرد شرکت های دانش بنیان در داخل کشور وجود نداشته باشد. این مطالعه قصد دارد با بررسی توانمندی های سازمانی موثر بر موفقیت شرکت های دانش بنیان و مقایسه آنها با توانمندی های ذکر شده در منابع موضوع، به این مهم دست پیدا کند. در این مطالعه 4 شرکت مرتبط با مرکز رشد فناوری های پیشرفته دانشگاه صنعتی شریف مورد کاوی شده و نتایج مصاحبه ها به صورت مقایسه ای تحلیل شده اند. در نهایت، توانمندی هایی که شرکت ها به صورت مشترک از آنها برخوردار بوده اند، توانمندی هایی که فقدان آنها برای ش رکت ها چالش آفرین بوده است، توانمندی هایی که در ادبیات مطرح بوده و شرکت ها از آنها برخوردار نبوده ولی برای آنها چالش آفرین نبوده اند و در نهایت تفاوت شرکت ها در برخورداری از توانمندی های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در انتها درس هایی که برای مدیریت و سیاستگذاری در حوزه فناوری و شرکت های دانش بنیان از این مطالعه می توان آموخت مورد بحث قرار می گیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخص های علم سنجی مورد اشاره در سند چشم انداز بیست ساله ایران به منظور تعیین میزان تحقق آن ها و مقایسه با وضعیت مورد انتظار انجام گرفته و در آن، با بهره گیری از روش مطالعه اسنادی و تحلیل محتوای کیفی، شاخص های موجود در سه مقوله انتشارات علمی (5 مورد)، فناوری و نوآوری (4 مورد) و مشارکت بین المللی (2مورد) که به مطالعات علم سنجی مربوط می شود، بررسی گردید. داده های گردآوری شده از متن سند به عنوان وضعیت مطلوب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و وضعیت مورد انتظار به نسبت سال های سپری شده از تصویب سند محاسبه شد. از سوی دیگر، بررسی این شاخص ها در وضعیت فعلی به منظور سنجش میزان توفیق به وضعیت مطلوب پیش بینی شده در سند مورد ارزیابی قرار گرفت. این سنجش با استفاده از داده های معتبر حاصل از گزارش های ملی و بین المللی از نهادها و پایگاه های رسمی صورت گرفت. یافته ها نشان می دهد تفاوت معنی داری میان وضعیت موجود شاخص های علم سنجی در هر دو حوزه انتشارات علمی و فناوری و نوآوری نسبت به وضعیت مورد انتظار در سند چشم انداز وجود ندارد. هرچند در مواردی از قبیل میزان استنادات در هر واحد انتشارات، شمار نشریات با نمایه بین المللی معتبر (ضریب تأثیر بالاتر از 3) و اختراعات و اکتشافات به ثبت رسیده بین المللی، فاصله تا تحقق وضعیت پیش بینی شده فاحش است. لیکن تفاوت میان وضعیت موجود در شاخص های مشارکت بین المللی و تأثیر آثار علمی ایران در سند چشم انداز نسبت به وضعیت مورد انتظار معنی دار است. همچنین، اهداف سند چشم انداز در اغلب شاخص هایی که به جنبه های کمی مربوط می شوند، از قبیل تعداد دانش آموختگان، اعضای هیئت علمی، مقالات نمایه شده و غیره، نسبت به شاخص هایی که ابعاد کیفی تری دارند از جمله، ضریب تأثیر مجلات، مقالات پراستناد و غیره، در وضعیت مطلوب تری قرار دارند.

کارآفرینی فناورانه با رویکرد اجتماعی، یکی از انواع نوظهور کارآفرینی است که به عنوان پاسخی پایدار به منظور بهبود وضعیت و رفع مشکلات افراد دارای معلولیت و عملیاتی نمودن قوانین حمایتی از این افراد در عرصه های مختلف از جمله ارائه خدمات شهری معرفی می شود. از آن جا که مطالعات پیشین، عوامل کلیدی موفقیت در کارآفرینی فناورانه اجتماعی در حوزه ارائه خدمات شهری به معلولان را شناسایی نکرده اند، این پژوهش سعی دارد با انجام یک مطالعه کاربردی و ژرفانگر با بهره گیری از روش آمیخته اکتشافی، چیستی این عوامل را در کارآفرینی فناورانه اجتماعی در حوزه ارائه خدمات شهری به معلولان ساکن تهران شناسایی نماید. نتایج حاصل از انجام این پژوهش دست یابی به 6 گروه از عوامل مؤثر، احصاء 52 عامل موفقیت و رتبه بندی این عوامل براساس بارهای عاملی آن ها در 46 رتبه بود که عوامل مرتبط با آموزش، استانداردسازی، سیستم های نظارتی و بازخور، شبکه سازی، نوآوری فناورانه، مدیریت فناوری، اتحاد با مراکز رشد، پویایی های تیمی و بازاریابی با بیش ترین نمرات عاملی به عنوان عوامل کلیدی موفقیت برگزیده شدند.