درخت حوزه‌های تخصصی

در این نوشتار خشونت بین فردی و رابطة آن با سرمایة اجتماعی در خانواده و مدرسه با استفاده از نظریههای سرمایة اجتماعی پاملا پکستون، جیمز کلمن، دارلن رایت و کوین فیتزپاتریک و نظریة پیوند اجتماعی هیرشی مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش روش تحقیق پیمایشی و جمعیت آماری شامل 3014 دانش آموز پسر مقطع متوسطة شهر نورآباد (لرستان) مشغول به تحصیل در سال 89 - 1388 بوده است که براساس فرمول نمونه گیری کوکران 340 دانش آموز از دبیرستانهای دوازده گانة شهر به روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای مستقل از پرسش نامة خود ساخته و در مورد متغیر وابسته از مقیاس CTS بهره گرفته شد. نتایج نشان میدهد با آنکه دانش آموزان مورد مطالعه بیشتر ساکن شهر هستند (6/70 درصد) تا روستا (2/29 درصد)، پدران بیشتر آن ها مشاغل یدی و تحصیلاتی تا حد دیپلم دارند، مادران فاقد شغل (خانه دار) و بی سواد هستند و سطح درآمد بیشتر خانواده های آن ها پایین است؛ 5/61 درصد پاسخگویان طی یکسال گذشته دارای رفتار خشونت آمیز به طورکلی (از 1 تا 3 بار و بیشتر) بوده اند؛ دو شاخص سرمایة اجتماعی خانوادگی و مدرسه ای از حیث توزیع درصدی (حدود 48 درصد دارای سرمایة اجتماعی زیاد و خیلی زیاد و 30 درصد کم و خیلی کم) و مقدار رابطه با رفتار خشونتآمیز (ضریب همبستگی حدود 24/0- )، با یکدیگر مشابهند؛ در نهایت چهار متغیر «تعلق به مدرسه»، «درآمد خانواده»، «اعتماد در مدرسه» و «حمایت خانوادگی» 14 درصد از تغییرات خشونت بین فردی را تبیین می کنند. به این ترتیب، می توان گفت هرقدر سرمایة اجتماعی در خانواده و مدرسه و اکثر مؤلفه های شاخص های مزبور بالاتر باشد، خشونت بین فردی دانش آموزان به طور کلی و نیز خشونت لفظی و خشونت فیزیکی ملایم و شدید آنها کمتر خواهد بود و تقویت حس تعلق دانش آموزان به مدرسه، افزایش اعتماد اجتماعی به یکدیگر و مدرسه و حمایت مناسب خانوادگی و رسیدگی بیشتر به وضعیت تربیتی دانشآموزان متعلق به خانواده های دارای درآمد متوسط و بالا، احتمال ارتکاب رفتار خشونت آمیز را توسط دانش آموزان پسر دبیرستانی کاهش می دهد.

ترس از جرم و پیامدهای روانی و اجتماعی آن در میان زنان به نوعی نگرانی عام در سطح جوامع فعلی دنیا تبدیل و سبب شده تا صاحب نظران و محققان در حوزه های مختلف، در ایران و سایر کشورها، به ریشه یابی و تحلیل مسئله در عرصه های مختلف حیات اجتماعی بپردازند. تحقیقات نشان می دهد، با وجود اینکه زنان کمتر قربانی جرایم مختلف می گردند، ترس بیشتری را به لحاظ ذهنی تجربه می کنند و در حیات اجتماعی خود احساس ناامنی بیشتری در مقایسه با مردان دارند. نظر به واقعیت حضور اجتماعی زنان و اهمیت مقولة تأمین امنیت آنان در وجوه عینی و ذهنی بررسی تجربی ترس از جرم و رفتارهای غیرمدنی به عنوان شاخص اصلی فقدان/ضعف امنیت اجتماعی ـ روانی و تهدید حقوق شهری و شهروندی زنان در عرصه های عمومی، ضرورت دارد و ارزیابی شرایط محیطی و عوامل خطرزای فرهنگی ـ اجتماعی که حضور مطلوب زنان در اجتماع عمومی را دچار آسیب و اختلال می سازد حائز اهمیت است. مقالة حاضر، که بر اساس یافته های پژوهشی کیفی دربارة چیستی و چگونگی شکل گیری ترس از جرم و رفتارهای غیرمدنی در فضاهای عمومی در میان زنان شهر تهران تدوین شده است، منشأ اصلی مسئلة هراس زنان از جرم و سوءرفتارهای مدنی را از منظری جامعه شناختی مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق با روش کیفی و ابزار مصاحبه عمیق صورت گرفته است. جامعة آماری شامل زنان 18ـ 55 ساله ساکن تهران است که از میان آن ها نمونه ای در دسترس به حجم 40 نفر انتخاب شدند. نتایج مصاحبه های عمیق نشان می دهد که ترس زنان از جرم و رفتارهای غیرمدنی به ویژه ریشه در جنسیت اجتماعی و جریان های جامعه پذیری جنسیتی در بستر تاریخی ـ فرهنگی خاص جامعة ما دارد که هویت جنسی زنان را در نگاه عموم برجسته و بر هویت انسانی و مدنی آنان مسلط ساخته است و از طریق نوعی تقلیل هویتی، موجب آسیب و آزاردید گی عینی، نگرانی و هراس از حضور در فضاهای عمومی شده است.

این مقاله که با استفاده از روش کیفی و کمی داده های مورد نیاز را جمع آوری کرده، سعی دارد تصور افراد نسبت به خشونت و میزان شیوع آن را به روایت خودشان بازگو نماید. در عین حال اگرچه نتایج این تحقیق اطلاعاتی غنی دربارة تجربة افراد از خشونت فراهم می آورد که در فهم موضوع بسیار مؤثر است؛ ولی از نمونة کوچکی به دست آمده و قابل تعمیم نیست. بنابراین نتایج در قالب فرضیه هایی برای تحقیقات بعدی ارائه می شود. مهم ترین یافته ها نشان می دهد: از نظر پاسخگویان برای تعیین معیار رفتار خشن، قصد و نیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اگر کنشگر رفتاری را که آسیبی نیز بر قربانی وارد می شود با قصد و نیت مورد قبول اکثریت انجام دهد، آن رفتار خشونت تلقی نمی شود یا به سختی در قلمرو خشونت قرار می گیرد. همچنین نظر پاسخگویان در مورد میزان شیوع خشونت نیز مرتبط با قصد و نیت افراد نسبت به این کنش است. از این رو رفتارهای خشن هرچه با قصد و نیت احقاق حقوق فردی و اجتماعی صورت گیرد، شایع تر است.

مقاله به این پرسشها پاسخ داده که نظریه برچسب در کنار نظریه های ساختاری(عینی وذهنی) ،کنترل اجتماعی وانتخاب عقلانی، چقدر می تواند احتمال بازگشت مجرمان را به زندان درپی ارتکاب مجدد جرم، تبیین کند؟ این نظریه ها روی هم چقدر می توانند بازگشت را تبیین کنند؟ روش تحقیق پیمایش وپاسخگویان زندانیانی بودند در زندان مرکزی مشهد که حداقل دوبار سابقه محکومیت داشته اند. حجم نمونه340 نفر، شامل 98نفرزن و242 نفر مرد است.روش نمونه گیری طبقه ای متناسب(جنسیت) وتصادفی سیستماتیک با استفاده از فهرست افراد با سابقه در زندان بود. ابزار جمع اوری اطلاعات پرسش نامه واجرا توسط پرسشگر در زندان بود.نتایج نشان داد که بیشترین تاثیر عوامل مختلف بر بازگشت به ترتیب عبارتند از: برچسب،انتخاب عقلانی، ساختاری عینی( پایگاه اجتماعی،نوع جرم) و ساختاری ذهنی ، کنترل اجتماعی. لذا نظریه های برچسب، انتخاب عقلانی، ساختاری وکنترل اجتماعی به ترتیب بیشترین تاثیررا درتبیین بازگشت دارند. نتایج، تاثیر اندک عوامل ساختاری (ذهنی) وکنترل اجتماعی، شاید به دلیل تشابه وضعیت مجرمان باسابقه درزندان، و نیز اهمیت تاثیر برچسب ، انتخاب عقلانی و عوامل ساختاری عینی را درتبیین بازگشت نشان می دهد. این نظریه ها روی هم به تبیین بازگشت کمک کرده اند. درپایان راهکارهایی برای کاهش بازگشت به زندان ارائه شده است.

رابطه جنسی «پیش از ازدواج» (آنومیک) در ایران در حال افزایش است و سیاست غالب، نادیده گرفتن آن است. پژوهش حاضر به دنبال کشف عوامل اجتماعی موثر، در بروز و شکل گیری این روابط است. این تحقیق، یک پژوهش با رویکرد کیفی است. در این تحقیق با 34 نفر از مردانی که این گونه روابط را تجربه کرده اند مصاحبه گردید. یافته ها نشان می دهند که مواردی چون احساس نیاز، حس کنجکاوی و کسب تجربه، شبکه روابط اجتماعی و گروه های دوستی سوژه، بیکاری و شرایط اقتصادی، فشار فرهنگی، افزایش سن ازدواج، افزایش تکنولوژی های ارتباطی نوین و پیدایش ارزش های جدید فرهنگی در جامعه، از جمله مهم ترین عوامل پیدایش و گسترش این روابط هستند. ساز و کار گرایش به این گونه روابط، مکانیسمی پیچیده و چندمرحله ای دارد. نیازها به سوژه برای ارضای آن ها فشـار وارد می کننـد. سوژه بـه دنبال راه های مشروع و فرهنـگی ارضای نیاز است. اگـر راه-های فرهنگی و مشروع ارضای نیازها برای همه فراهم نباشد کسانی که به طور مشروع و قانونی نتوانند آن نیازهـا را بـرطرف کنند دچـار آنومی می شوند. در این مرحله، سوژه آنومیک، به دنبال راه های فرهنگی جدید برای تامین نیازهای خود می گردد. شیوه های جدید فرهنگی، زمینه را برای شکل گیری روابط پیش از ازدواج فراهم می کنند.

موضوع این تحقیق در خصوص بررسی آسیب های نوپدید در شهرستان شوشتر است که با استفاده از روش های اسنادی و پیمایشی انجام گرفته است، جامعه آماری ما تمام نوجوانان شهرستان شوشتر که با توجه به آمار به دست آمده 15000 نفر بوده است و پرسشنامه بین 350 نفر از آنان که نمونه ما را تشکیل داده اند توزیع گردید و با استفاده از مصاحبه، پرسشنامه ها تکمیل گردید. نتایج آماری با استفاده از نرم افزار SPSS به دست آمده، نتایج توصیفی با استفاده از آزمون کای اسکور انجام گرفته است و برای اثبات یا رد فرضیات از ضریب همبستگی استفاده شده است. این تحقیق دارای شش فرضیه است که نتایج آن بدین شرح است: بین آسیب های نوپدید و قانون گریزی، افت تحصیلی، کاهش فعالیت های اجتماعی، خشونت و پرخاشگری، اختلال روانی و تنش عصبی و عدم مسئولیت پذیری در نوجوانان رابطه معنی داری وجود دارد. برای توصیف و تبیین این پدیده پس از بررسی رهیافت ها و چشم اندازهای نظری در جامعه شناسی مسائل اجتماعی و تجزیه و تحلیل فرضیات موجود در باره این مسئله، چارچوب نظری تحقیق بر اساس نظریه آسیب شناسی، بی سازمانی اجتماعی، نظریه آنومی، نظریه عدم تعادل ساختاری تالکوت پارسونز، رهیافت نظریه تضاد، رهیافت کنش متقابل نمادی و کنترل اجتماعی تدوین شد. با توجه به ویژگی های این پدیده و زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی پیدایش این پدیده در دو دهه اخیر در ایران به توصیف و تبیین این پدیده اقدام شده است. بعد از تبیین و بررسی علل گرایش افراد به این پدیده راه کارها و پیشنهاداتی جهت کاهش این معضل اجتماعی ارائه شده است.

یکی از مسائل اساسی در حوزه علوم اجتماعی و به طور خاص در جامعه شناسی بحث محرومیت نسبی جوانان است. عواملی از جمله روانشناختی، اجتماعی بیولوژیکی و محیطی در ایجاد پرخاشگری نقش دارند. هدف اصلی این مطالعه، بررسی رابطه بین محرومیت اجتماعی و رفتار پرخاشگرانه در میان جوانان است. چارچوب نظری تحقیق برگرفته از رهیافت تفسیری اجتماعی با تاکید خاص بر نظریه گار است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش و از طریق ابزار پرسشنامه انجام شد. جامعه آماری مورد مطالعه جوانان بین سنین 19 تا 29 سال شهر شیراز است. به منظور تسهیل و تسریع پژوهش و صرفه جویی در وقت و هزینه، ناگزیر تعداد 400 نفر جوان از جامعه آماری به عنوان نمونه معروف به شیوه تصادفی سیستماتیک برای مطالعه انتخاب شدند. از اعتبار صوری، ملاک و سازه برای روایی و آلفا کرونباخ برای پایایی ابزار تحقیق استفاده به عمل آمد و از روشهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و مقایسه میانگین ها برای آزمون فرضیات و تکنیک رگرسیون و تحلیل مسیر برای سنجش مدل تحقیق استفاده شد. براساس یافته های تحقیق بین پرخاشگری اجتماعی و متغیرهای محرومیت اجتماعی(67/0=r)، تحصیلات(37/0-=r) و درآمد(42/0-=r)، رابطه معنی دار وجود دارد. نتایج ضریب رگرسیونی نشان می دهد که شش متغیر محرومیت اجتماعی(34/0Beta=)، وضعیت شغلی(32/0Beta=)، تحصیلات(27/0Beta=)، وضعیت تاهل(24/0Beta=)، وضعیت تاهل (17/0Beta=) و درآمد(12/0Beta=) به ترتیب میزان اهمیتی در تبیین متغیر وابسته داشته اند، وارد معادله رگرسیونی شده اند و در مجموع توانسته اند 67/0 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین و توضیح کنند(67/0=R²).

هدف مقاله حاضر، نخست بررسی تحولات نظری در حوزه قشربندی اجتماعی است و دوم برآن است تا بر اساس این تحولات، نظریاتی که قادرند به بهترین وجه ممکن تبیین جامعی از قشربندی و نابرابری های اجتماعی درباره ایران ارائه دهند، مورد شناسایی قرار گرفته و با بررسی انتقادی از این گونه نظریات، چارچوبی تلفیقی از آنها ارائه شود، تا بدین وسیله بتوانیم قشربندی اجتماعی در ایران را مشخص سازیم.نتایج تحقیق نشانگر ان است که در تبیین قشربندی اجتماعی در ایران توجه به عواملی از جمله تقسیم کار، قدرت و اقتدار، منزلت یا آبروی اجتماعی، اقتصاد یا مالکیت خصوصی و تضاد ضروری است.

هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیر زندان بر تکرار جرم در زندان مرکزی اردبیل است که با استفاده از روش پیمایشی بر روی جامعه آماریِ محکومان به جرایم سرقت و مواد مخدر که 394 تن بوده اند انجام شده است. بر طبق روش نمونه گیری تصادفی ساده، 70 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها از نرم افزار spss و روش های آماری آزمون t و تحلیل رگرسیون بهره گرفته شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که یادگیری جرم در زندان و مقدار باقیمانده حبس، با تکرار جرم رابطة معنی داری دارند، به عبارت دیگر فرد بیشتر با جرایم آشنا شده و بعد از آزادی از زندان دوباره مرتکب جرم شود.

پژوهش مورد نظر بر اساس ضرورت های اجتماعی و فرهنگی مبنی بر رابطه شیوه زندگی و بروز رفتار مجرمانه تدوین گردیده است، هدف کلی طرح بررسی وشناخت شیوه زندگی در بروز رفتار مجرمانه است، بعد از مطالعه مقدماتی برای تبیین مفهوم جرم دیدگاه های مرتون، ساترلند، تارد، بوم شناختی،... و برای تبیین شیوه زندگی تئوری بوردیو مورد استفاده قرار گرفته است. روش پژوهش پیمایشی و اساس نمونه گیری در مرحله اول طبقه ای و در مرحله دوم تصادفی سیستماتیک می باشد در مرحله اول 273 پرسشنامه بین افراد مجرم در زندان توزیع گردیده و 5 فرضیه اول آزمون شده است، سپس در مرحله دوم 100 پرسشنامه از افراد مجرم انتخاب و 100 پرسشنامه نیز به افراد عادی خارج از زندان داده شده است و 5 فرضیه دوم آزمون شده است. آزمون بین سبک زندگی دینی، معاشرتی، مسکونی، روانی، تفریحی و رفتار مجرمانه بین مجرمان زندانی معنی دار و مثبت است. اما آزمون بین گروه مجرم و افراد عادی جامعه نشان می دهد تنها دو سبک تفریحی و معاشرتی عامل موثری بر بروز رفتار مجرمانه در جامعه آماری است.

بشر از زمانی که زندگی گروهی را برگزید، همواره با مشکل ناهمنوایی و رفتارهای انحرافی برخی از همنوعان خود روبرو بوده و همواره در شناسایی علت پدیداری آن و راه حل و یا گریز از آن، تلاش کرده است. در این میان، در همه اعصار جهل و نادانی اصلی ترین علت ناهنجاری های اجتماعی شناخته شده و اندیشمندان بر آگاهی بخشی از طریق جامعه پذیری و فرهنگ پذیری در این زمینه تأکید داشته اند. البته شیوة فرهنگ پذیری را در آگاهی بخشی مطمئن تر و کارسازتر دانسته اند. این مقاله، نقش بی بدیل خانواده را در حل و یا کاهش معضل انحرافات و کجروی اجتماعی بررسی می کند. پس از بهره گیری از تحقیقات به عمل آمده محققان و آموزه های دینی، نشان داده است که خانواده تنها عاملی است که در کاهش انحرافات اجتماعی نقش برجسته و انکار ناپذیری دارد. می توان با بهره گیری از شیوه صحیح و تایید شده دینی، رفتار فرزندان را مطابق ارزش های حاکم شکل داد و یا در اثر سوء تدبیر و سخت گیری و یا سهل انگاری در روش تربیت، راه انحراف و کجروی رفتاری و ناهمنوایی را توسط فرزندان در جامعه هموار ساخت.

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر آنومی و اقتدارگرایی در بستر پایگاه اجتماعی- اقتصادی بر تمایل به رفتارهای انحرافی در بین دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز است. در پژوهش حاضر با کمک نظریه آنومی مرتون از یک سو و نظریه اقتدارگرایی لیپست از سوی دیگر شش فرضیه و یک مدل نظری طراحی و آزمون شده است. روش پژوهش حاضر پیمایشی بوده و داده­ها از 480 دانشجوی مشغول به تحصیل در دانشگاه چمران جمع­آوری شده است. ابزار جمع­آوری داده­ها پرسشنامه خودسنجی است که علاوه بر اطلاعات جمعیت­شناختی از متغیرهای پایگاه اجتماعی-اقتصادی در دو بعد عینی و ذهنی، احساس آنومی، اقتدارگرایی و تمایل به رفتارهای انحرافی نیز تشکیل شده است. نتایج نشان داد که کلیه ضرایب همبستگی بین متغیرهای تحقیق معنادار است و هر شش فرضیه تأیید شد. همچنین ضرایب استاندارد رگرسیون نشان دادند که کلیه مسیرهای مدل نظری پژوهش با پایگاه عینی تأیید می­شود، اما این مدل با پایگاه ذهنی تأیید نشد. همچنین نتایج نشان دادند که آنومی، اقتدارگرایی و تمایل به رفتار انحرافی هریک مسایل اجتماعی عمده­ای برای جامعه ایران به شمار می­آید و ارتباط درونی این متغیرها با تأکید بر بستر اقتصادی و طبقاتی بروز آنها باید مد نظر قرار گیرد.

هدف از این تحقیق، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر امکان ارتکاب قانون گریزی در روابط اداری است که در شهر شیراز به روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق شهروندان 18 سال به بالای شهر شیراز است. حجم نمونه 400 نفر و از طریق نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و با استفاده از پرسشنامه داده ها گردآوری شده است. نظریه های مورد استفاده در این تحقیق، نظریه آنومی مرتن و نظریه فرصت های نابرابر کلوارد و اهلاین است. نتیجه نهایی حاصل از تحقیق آن است که متغیرهای میزان مواجه با پاداش و تنبیه مناسب، احساس تعلق اجتماعی و میزان مواجهه با فرصت های نابرابر، مهم ترین متغیرهای تأثیرگذار بر امکان قانون گریزی در روابط اداری هستند که 45 درصد از تغییرات در متغیر وابسته را تبیین کرده اند.

اعتقاد و ایمان به خدا و انجام اعمال و مناسک مذهبی توسط افراد، در سلامت روانی و جسمانی و نیز، در شکل­گیری شخصیت و سبک زندگی سالم نقش مهم و مؤثر دارد و به افراد در مقابله با انواع استرس­­ها و فشارهای روانی و محیطی کمک می­کند؛ لذا در این تحقیق رابطه بین میزان مذهبی بودن و پای­بندی به اعمال و مناسک مذهبی با ناامیدی و مؤلفه­های شخصیتی، آزمون شخصیتی نوجوانان آیزنگ در گروهی از نوجوانان که به دلایل مختلف در کانون اصلاح و تربیت محبوسند بررسی شده است. بدین منظور تعداد 40 نفر از مددجویان محبوس، با لحاظ نمونه­گیری در دسترس به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند و پرسشنامه­های PIOS برای ارزیابی حساسیت مذهبی و مقیاس ناامیدی بک برای ارزیابی میزان ناامیدی و پرسشنامه شخصیتی آیزنگ برای ارزیابی شخصیت به اجرا درآمدند و نتایج بیانگر آن شد که میانگین سنی آزمودنی­ها 17 سال با انحراف معیار 59/1 است و این بین حساسیت مذهبی و ناامیدی یک همبستگی معنی­داری به دست داد. همچنین نتایج ضرایب همبستگی پیرسون بین حساسیت مذهبی با صفات شخصیتی نشان داد که بین حساسیت مذهبی با نوروتیسم، سایکوتیسم و رفتارهای ضداجتماعی همبستگی منفی معناداری وجود دارد و همبستگی به دست آمده بین حساسیت مذهبی و برون­گرایی از لحاظ آماری معنادارنیست. در تبیین یافـته­ها مـی­توان گـفت، افـرادی که بیشتر به اعمال و مناسک مذهـبی اهمیت می­دهند و از لحاظ اعتقادی و ایمانی بیشتر نسبت به مذهب پای­بندند اولاً، نسبتاً امیدوارترند و ثانیاً، از لحاظ سلامت روانی و صفات شخصیتی در شرایط مناسب و نرمالی قرار دارند.