درخت حوزه‌های تخصصی

این تحقیق به روش کیفی انجام شده و تلاش می کند تحلیلی جامعه شناختی از درک و تصور کنشگران اجتماعی از جرایم زنان ارائه دهد. بی تردید جرایم زنان ابعاد پیچیده ای دارد که در بسترهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه ریشه دارد و با شناخت و فهم این ریشه ها می توان به دلایل زنان در ارتکاب جرم پی برد و زوایای پنهان آن را آشکار کرد. یافته های این تحقیق براساس مصاحبه های عمیق کیفی با 51 زن و مرد تهرانی به دست آمده و سعی دارد تصوّر کنشگران اجتماعی و نوع قضاوت آنها را دربارة جرایم زنان دریابد. از دید کنشگران اجتماعی، جرایم زنان با عواملی چون فقر، نیاز مالی، اوضاع نامساعد زندگی، نارضایتی از همسر، استیلای مردانه قابل تبیین است. انجام این گونه تحقیقات زمینه ای را فراهم می سازد تا فاصلة میان واقعیت اجتماعی جرایم زنان و ذهنیت اجتماعی شناسایی شود. ذهنیت اجتماعی درباب جرایم زنان برحسب جنسیت می تواند تصاویر متفاوتی ارائه کند. باتوجه به کیفی بودن تحقیق، نویسندگان به هیچ وجه قصد تعمیم یافته های تحقیق را در سطح کلان ندارند، هرچند یافته های این پژوهش با بسیاری از تحقیقات کیفی و کمی و نیز نظریات مختلف جامعه شناسی و جرم شناسی مطابقت دارد.

در این پژوهش کوشیده ایم با رویکرد بازدارندگی از جرم، نگرش دانشجویان را به مسئلة اجتماعی فساد اداری بررسی و عوامل جامعه شناختی مؤثر بر این پدیدة اجتماعی را شناسایی و تبیین کنیم. برای تبیین فساد اداری که شکلی از انحراف اجتماعی (جرائم یقه سفیدان) است از نظریه های اجماعی تبیین کنندة انحرافات اجتماعی همچون آنومی دورکیم، فشار ساختاری مرتون، نظریة کنش اجتماعی و آنومی، نظریة ناکامی منزلتی آلبرت کوهن، نظریة محرومیت نسبی، نظریة کنترل تراوس هیرشی و گات فردسان و نهایتاً نظریة انتخاب عقلانی استفاده کرده ایم. روش تحقیق در این پژوهش از نوع پیمایشی بوده است و تکنیک جمع آوری داده ها به طریق پرسش نامه ای است. برای تحلیل داده ها نیز از تحلیل واریانس و رگرسیون چندمتغیرة متناسب با فرضیه های تحقیق استفاده شده است. نتایج این تحقیق از نمونه ای 406 نفری به صورت نمونه گیری طبقه ای نظام مند و ازطریق فرمول کوکران در جامعة آماری 15215 نفری دانشجویان دانشگاه شهیدباهنر کرمان در سال تحصیلی 90 91، نشان می دهد متغیرهای تعلق اجتماعی، انسجام اجتماعی، پایبندی به ارزش های دینی، تعهد اجتماعی، فقدان تناسب بین هدف و وسیله، ناکامی منزلتی و نهایتاً خودپنداره بیشترین رابطه را با نگرش به فساد اداری دارند. تحلیل چندمتغیره نیز نشان می دهد که ازمیان متغیرهای مستقل، متغیر فقدان تناسب بین اهداف و وسائل، تعلق اجتماعی، تعهد اجتماعی، ناکامی منزلتی و انسجام اجتماعی پاسخگویان بیشترین پیش بینی را درباب متغیر وابسته داشته است.

امروزه یکی از مسائل اساسی در حوزه مطالعات اجتماعی، بروز رفتارهای جمعی در میان قشر جوان جامعه است. رفتارهای جمعی در جامعه می توانند خود را در قالب ناآرامی هایی از قبیل شورش ها، درگیری-ها، اعتراض های سیاسی و غیره نشان دهند. رفتار جمعی شامل واکنش های مرتبط، بی ساختار و کم و بیش خودجوش جمعی از افراد به یک محرّک است (درسلر، 1388: 456). مطالعه و شناخت عناصر و مؤلفه های تشکیل دهنده این رفتارها برای عالمان علوم اجتماعی حایز اهمیت است. بر این اساس، هدف اصلی این مقاله، اثر از خودبیگانگی در ایجاد و شکل گیری رفتارهای اعتراضی جمعی جوانان شهر کرمانشاه است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایش و از طریق ابزار پرسش نامه انجام شده است. جامعه آماری مورد مطالعه جوانان بین سنین 19 تا 35 سال شهر کرمانشاه است. تعداد 400 نفر جوان، از جامعه آماری به شیوه تصادفی سیستماتیک برای مطالعه انتخاب شدند. برای سنجش فرضیه های پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تی گروه های مستقل و آزمون تحلیل واریانس و برای آزمون مدل تجربی پژوهش از تحلیل کوواریانس چندمتغیره استفادشده است. براساس یافته های پژوهش، رابطه معناداری بین ابعاد مختلف از-خودبیگانگی و رفتارهای جمعی جوانان وجود دارد. نتایج نشان می دهد که میانگین نمره رفتار جمعی افراد که با استفاده از سؤالاتی در قالب طیف 5 درجه ای لیکرت سنجش شدند و در دامنه 1 تا 5 نمره آن ها مشخص شد، در بعد شرایط مساعد ساختاری برابر 38/14، در بعد فشارهای ساختاری برابر 18/20، در بعد عقاید تعمیم یافته برابر 32/22، در بعد عوامل شتاب دهنده یا فشار زا برابر83/17، میانگین در بعد بسیج مشارکت کنندگان برابر 61/16 و در نهایت این که این میانگین در بعد کنترل اجتماعی برابر07/19 است.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تعاملی بیگانگی ، تعارض هنجاری ادراک شده و بی هنجاری بر رفتار های مدنی و خلاقیت به اجرا درآمد. جامعة آماری پژوهش سازمانی صنعتی در اصفهان بود که ازبین کارکنان آن 254 نفر به شیوة تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسش نامه های رفتار های مدنی ، خلاقیت ، بیگانگی ، تعارض هنجاری ادراک شده و بی هنجاری بود. داده ها با استفاده از تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی تحلیل شد. نتایج نشان داد که تعارض هنجاری رابطة بی هنجاری را با خلاقیت، و بیگانگی رابطة تعارض هنجاری را با خلاقیت تعدیل می کنند. به این معنی که وقتی میزان تعارض هنجاری بالاست، بین بی هنجاری و خلاقیت رابطة مثبت معنادار وجود دارد، ولی وقتی که میزان تعارض هنجاری پایین است، بی هنجاری با خلاقیت رابطة معناداری ندارد. علاوه براین، در بیگانگی سطح پایین نسبت به بیگانگی سطح بالا ، تعارض هنجاری رابطة نیرومندتری با خلاقیت برقرار کرد. نتایج نشان داد که تعارض هنجاری و بیگانگی هم زمان رابطة بی هنجاری را با رفتار های مدنی تعدیل می کنند. به این معنی که وقتی میزان تعارض هنجاری و بیگانگی زیاد است، رابطة بین بی هنجاری و رفتارهای مدنی مثبت و معنادار است، ولی وقتی میزان تعارض هنجاری و بیگانگی پایین است، بین بی هنجاری و رفتارهای مدنی رابطة معناداری وجود ندارد.

تحقیق حاضر، با هدف تعیین تفاوت میان استفاده­کنندگان موتورسیکلت قانون­گریز و استفاده­کنندگان موتورسیکلت قانونمند، از نظر هنجار تقابل اجتماعی و مؤلفه­های آن؛ یعنی تقابل اجتماعی منفی، باور به تقابل اجتماعی و تقابل اجتماعی مثبت انجام شد. این پژوهش، در قالب یک طرح مورد ـ شاهدی و به ورت مقطعی انجام شد. 192 نفر از استفاده­کنندگان موتورسیکلت که با توجه به شاخص­ها و معیارهای کارشناسان پلیس راهنمایی و رانندگی، قانون­گریز شناخته شده بودند (گروه مورد) و 192 نفر از استفاده­کنندگان موتورسیکلت که از نظر کارشناسان پلیس راهور، قانونمند (گروه شاهد) تشخیص داده شده بودند، با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای انتخاب شدند. این دو گروه، سپس از نظر مؤلفه­های هنجار تقابل اجتماعی، با یکدیگر مقایسه شدند. ابزار جمع­آوری داده­ها، عبارت بود از: مقیاس هنجار تقابل (NRS) . تفاوت معناداری میان استفاده­کنندگان موتورسیکلت قانون­گریز و استفاده­کنندگان موتورسیکلت قانونمند از نظر هنجار تقابل اجتماعی به طور کلی (01/0 < p ) و مؤلفه­های آن؛ یعنی تقابل منفی (01/0 < p )؛ باور به تقابل (01/0 < p )؛ و تقابل مثبت (01/0 < p ) وجود داشت. تحلیل رگرسیون لوجستیک چندگانه با روش سلسله­ مراتبی نشان داد که متغیرهای اجتماعی ـ جمعیت­شناختی (مرحله اول) 3/9 الی 4/12 درصد، و مؤلفه­های هنجار تقابل اجتماعی (مرحله دوم)، بین 7/13 تا 2/18 درصد از واریانس متغیر ملاک قانون­گریزی یا قانونمندی در استفاده از موتورسیکلت را تبیین نمایند. هنجار تقابل اجتماعی و مؤلفه­های آن، نقش مهمی در کاهش و پیشگیری از تمایل استفاده­کنندگان از موتورسیکلت در شهر یزد در ارتکاب قانون­گریزی دارند. بنابراین، به­منظور کاهش نرخ قانون­گریزی در میان استفاده­کنندگان از موتورسیکلت، بهتر است در کنار اجرای استراتژی­های بازدارنده بیرونی، مانند جریمه کردن، مداخله­های اجتماعی و رفتاری، به اقدام­های مداخله­ای اجتماعی و رفتاری به صورت تقویت هنجار تقابل اجتماعی پرداخته شود.

این مقاله می کوشد با اتکاء به یافته های پژوهش های میدانی، وضعیت چهار شکاف اجتماعی عمده در جامعه ایران (شکاف های نسلی، جنسیتی، قومی و مذهبی) را آسیب شناسی کند و راهکارهایی برای تحکیم همبستگی اجتماعی و همگرایی ملی و تقویت الفت و دوستی در جامعه ایران ارائه نماید. نتایج بررسی ها نشان می دهد شکاف های اجتماعی فوق، شکاف های فعالی در جامعه ایران نیستند، اما در میان مؤلفه های گوناگون همبستگی اجتماعی و همگرایی ملی، نگرش جوانان، زنان، اقوام ایرانی و هم وطنان اهل سنت به مقوله هایی چون «عدالت اجتماعی»، «اعتماد عمومی» و «کارآمدی نهادها و مسئولین»، چندان مثبت نیست و اصلاح سیاست ها و برنامه ریزی های منتج به «کاهش فقر و تبعیض»، «افزایش مشارکت سیاسی و اجتماعی» و «افزایش تعاملات فرهنگی» در جامعه به ویژه در مناطق درگیر کشور برای تحکیم همبستگی اجتماعی، تقویت وحدت ملی و افزایش الفت و دوستی در جامعه ضروری است. تمرکز زمانی این پژوهش بر دهه 1380 می باشد

مقالة حاضر، ضمن توصیف و تشریح ابعاد و ارکان نظریة شرمساری بازپذیرکننده و احصاء تفاوت های آن با نظریات غربی و ذکر برخی از وجوه برتری آن بر نظریات سابق، به دلالت های عملی و سیاستی آن در بعضی از حوزه ها از جمله اجتماع، خانواده، مدرسه، پلیس و دادگاه می پردازد. با توجه به سیطرة نظریة کلاسیک و رویکرد تنبیهی بر نظام عدالت کیفری در ایران، غلبة سیاست های اجتماعی و فرهنگی مبتنی بر فرهنگِ فردگرایی و افزایش بیش از پیش نقش دولت و متخصصان حرفه ای در ادارة امور و نیز تنگ شدن دایرة اجتماع و فضای عمومی به طور روزافزون، به نظر می رسد نظریة فوق می تواند به عنوان «پادزهری» بر این جریان غالب عمل کند. در عین حال، تأکید نظریة مزبور بر مقولة شرم و شرمساری، وجدان اخلاقی، مسئولیت پذیری و احیای اجتماع و خانواده و تناسب نسبی آن با فرهنگ دینی و بومی ایران، جذابیت سیاسی اجتماعی ویژه ای به این نظریه می بخشد.

در سال های اخیر، نقض قوانین راهنمایی و رانندگی در ایران، به یکی از معضلات عمده تبدیل شده که خسارات جانی، مالی و اجتماعی فراوانی به دنبال داشته است. سبب­شناسی نقض قوانین رانندگی بسیار پیچیده است. مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه میان حمایت اجتماعی و مؤلفه­های آن با تخلفات رانندگی در میان استفاده­کنندگان موتورسیکلت در قالب نظریه سرمایه اجتماعی انجام شد. این پژوهش در قالب یک طرح مورد ـ شاهدی و به صورت مقطعی انجام شد. داده­های مطالعه از 384 نفر از استفاده کنندگان موتورسیکلت (192 نفر متخلف و 192 نفر قانونمند) جمع­آوری شد. این افراد با استفاده از نمونه­گیری خوشه­ای انتخاب شدند. ابزار اندازه­گیری، مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراک شده بود. داده­ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (مانووا) تحلیل شدند. تفاوت معناداری میان افراد با سطوح تحصیلی مختلف، سطوح درآمدی مختلف، مشاغل متفاوت و سابقه تخلف رانندگی متفاوت از نظر تخلفات رانندگی وجود داشت. تفاوت معناداری بین استفاده­کنندگان قانونمند و متخلف از نظر حمایت اجتماعی ادراک­ شده کلی و مؤلفه­های حمایت اجتماعی ادراک­ شده از سوی خانواده، حمایت اجتماعی ادراک­شده از سوی دیگران مهم وجود داشت. نارسایی و نقص در حمایت اجتماعی ادراک­ شده، یکی از متغیرهای اثرگذار بر رفتار نقض­کننده قوانین رانندگی در میان استفاده­کنندگان موتورسیکلت بوده است. بنابراین، برای کاهش نرخ تخلفات رانندگی استفاده­کنندگان موتورسیکلت، اقدامات مداخله­ای برای تقویت حمایت اجتماعی ضروری است.

سوءمصرف مواد پدیده ای اجتماعی با ابعاد بهداشتی، فرهنگی و اقتصادی است که بخش عظیمی از نیروی انسانی بسیاری از کشورها را درگیر کرده است. پیش گیری از این مشکل اجتماعی که با توجه به حساسیت جامعه و اولویت آن باید سرلوحة سیاست های اجتماعی قرار گیرد، مستلزم شناخت وضع موجود و نیز عوامل خطر و محافظ آن است. نگرش افراد به مواد یکی از عواملی است که هم می تواند در شناخت وضع اعتیاد در گروه های مختلف جمعیتی به سیاست گذاران اجتماعی کمک کند و هم می تواند به منزلة یکی از تعیین کننده های گرایش به سوءمصرف مواد مطالعه و کنترل شود. مطالعة حاضر با هدف اولیة سنجش وضعیت نگرش دانشجویان کشور به مواد صورت گرفته است. در این پژوهش نگرش 510 نفر از دانشجویان کشور که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شده بودند بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین نمرة نگرش کل دانشجویان پسر به اعتیاد بیشتر از دانشجویان دختر است میانگین نمرات نگرش کل و خرده مقیاس های «تمایل به مواد» و «باور غلط به شیوع بالای مواد» در افراد مجرد بالاتر از افراد متأهل استولی در خرده مقیاس های «عدم مشارکت فعال در برنامه های پیش گیری و درمان» و «عدم برخورد فعال با اعتیاد» این تفاوت ها از نظر آماری معنادار نبودند. در اکثر خرده مقیاس های نگرش به مواد، میانگین نمرات نگرش در دانشجویان ساکن منزل دانشجویی بیشتر از دانشجویان ساکن در مسکن شخصی و خوابگاه ها بود ولی این تفاوت برای خرده مقیاس «عدم برخورد فعال با اعتیاد» ازنظر آماری معنادار نبود. به نظر می رسد عواملی مانند پیوندهای اجتماعی و منابع کنترل درونی و بیرونی، دسترسی به هنجارهای مؤید مصرف مواد، زندگی در کانون گرم خانواده، و سرپرستی و نظارت مناسب خانواده بر امور دانشجویان می تواند در شکل دهی و اصلاح نگرش به مواد نقش داشته باشد.

این پژوهش با هدف تحلیل سازمان فضایی جرایم شرارت و درگیری در منطقه اسلام آباد شهر زنجان و شناسایی الگوهای مکانی و عوامل تسهیل کننده ارتکاب این جرایم و به منظور مقابله و کنترل محدوده های آلوده به این جرایم، با استفاده از مدل های آماری و سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS انجام یافته است. روش پژوهش تحلیلی و تطبیقی است و برای شناسایی الگوهای فضایی توزیع جرایم در سطح شهر از آزمون مرکز متوسط، بیضی انحراف معیار، آزمون خوشه بندی، شاخص های نزدیک ترین همسایه و آزمون تراکم کرنل استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش تمامی جرایم شرارت و درگیری است که در دوره زمانی یکساله در محدوده اسلام آباد شهر زنجان به وقوع پیوسته است. یافته ها نشان می دهد جرایم شرارت و درگیری با تعداد 62 مورد معادل 19.31 درصد کل جرایم ارتکابی منطقه اسلام آباد طی دوره مورد مطالعه رتبه نخست را به خود اختصاص داده است و توزیع این بزه در سطح منطقه اسلام آباد از الگوی خوشه ای و متمرکز پیروی می کند. همچنین بین تراکم جمعیت در این محدوده و نرخ وقوع بزهکاری در آن رابطه مستقیم وجود دارد.

مطالعه ی حاضر، به منظور دستیابی به شناختی توصیفی و تحلیلی از میزان شیوع مصرف مواد مخدر در سطح شهرستان ایلام انجام شده و درصدد است میزان و گستره ی شیوع مصرف مواد مخدر، مهم ترین انواع مواد مخدر مصرفی و پراکندگی توزیع مصرف مواد مخدر مصرفی در نواحی چهارده گانه ی شهر ایلام را بررسی نماید. بدین منظور با استفاده از روش تحقیق شیوع شناسی توصیفی و با استفاده از ابزار پرسش نامه ی مبتنی بر چک لیست و شیوه ی نمونه گیری صید– صید مجدد توأم با نمونه گیری گلوله برفی به گردآوری داده ها از معتادان مراجعه کننده به مراکز درمانی و کمپ های ترک اعتیاد پرداخته است. سپس، به مدد فرمول آماری فوق هندسی تعداد جمعیت پنهان معتادان محاسبه، تعداد تخمینی معتادان واقعی در سطح شهرستان را برآورد نموده است. نتایج کلی تحقیق نشان می دهد که اعتیاد در شهرستان ایلام به عنوان پدیده ای مذکرگزین، جوان گزین، مجردگزین، شهرنشین گزین، کم سوادگزین و قشر متوسط گزین عمل نموده و روندی تصاعدی و بی وقفه داشته و رشد آن در دهه ی 70 آغاز و در دهه ی 80 سرعت گرفته و نوعی جابه جایی از مصرف مواد سنتی (نظیر تریاک) به سمت مواد مخدر جدید صنعتی و آشپزخانه ای (نظیر شیشه و کراک) در حال رخ دادن است. برآورد می شود تعداد معتادان شهرستان حدود 7 هزار نفر و میزان شیوع اعتیاد 1/5 درصد به ازای جمعیت 15 سال به بالا باشد.

مقاله حاضر به دنبال بررسی رابطه ادراک عدالت اجتماعی و رضایت از شغل می باشد. با توجه به نظریه های موجود در زمینه عدالت، عدالت اجتماعی؛ دارای سه بعد توزیعی، رویه ای و مراوده ای می باشد که رابطه هر یک از این ابعاد با رضایت در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد استفاده در این تحقیق پیمایش می باشد و حجم نمونه 265 نفر از کارکنان اداره کل آموزش پرورش استان مازندران و دانشگاه مازندران می باشند. نتایج تحقیق نشان داد که همبستگی بین دو متغیر ادراک عدالت اجتماعی و رضایت شغلی 7/0 می باشد و عدالت اجتماعی به طور کلی 8/48 درصد از تغییرات رضایت شغلی را توضیح می دهد. از بین هر یک از ﻣؤلفه های عدالت اجتماعی، ادراک عدالت توزیعی نسبت به دو بعد دیگر در تحلیل نهایی سهم بیشتری در توضیح رضایت شغلی افراد دارد. در نهایت نتایج تحقیق نشان از برازش بالای نظریه مورد استفاده با داده های تجربی تحقیق دارد.