علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

این مقاله بر روی توسعه صنعت گردشگری در کشورهای اسلامی و بویژه جمهوری اسلامی ایران تمرکز کرده است. صنعت گردشگری در تمام کشورهای جهان و از جمله کشورهای اسلامی به عنوان یکی از بخش های مهم اقتصادی شناخته شده است و تمام دولتها سعی دارند تا سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها به گونه ای باشد که بتوانند از ظرفیت ها و منابع کشور خود در جهت جذب گردشگران بهره ببرند و از این طریق ضمن کسب منافع اقتصادی قابل توجه، با مردم جهان ارتباط بر قرار کرده و فرهنگ و اجتماع خود را به آنها معرفی کنند. از طرفی توسعه صنعت گردشگری توام است با مواردی از اثرات منفی اجتماعی- فرهنگی که بسته به حساسیت ها و تفکرات سیاستگذاران کلان هر کشور لازم است تا این اثرات شناسایی شود و با تصمیم گیری های اصولی این اثرات حذف و یا به کمترین اندازه رسانده شود. در این بین کشورهای اسلامی ویژگی ها و شرایط خاصی دارند و کشور جمهوری اسلامی ایران از نظر نوع نگرش سیاستگذاران و تصمصم گیران کلان یک مورد منحصربفرد تلقی می گردد. ایران با وجود ظرفیت های مناسب و گسترده جذب گردشگر خارجی با محدودیت ها و موانع مذهبی-سیاسی منحصربفردی مواجه است که بشدت بر روی انتخاب مقصد توسط گردشگران بالقوه تاثیر می گذارد. این واقعیت لزوم برنامه ریزی خاص و بومی سازی توسعه این صنعت را در جمهوری اسلامی ایران بشدت نمایان می سازد. به هر حال این موضوع در ارتباط با توسعه گردشگری داخلی متفاوت بوده و گردشگران داخلی با توجه به یکنواختی مقررات و قوانین اسلامی در سراسر کشور با چنین محدودیت هایی مواجه نیستند. وجود شرایط خاص و منحصربفرد توسعه گردشگری در ایران، برنامه ریزان توسعه گردشگری را با چالشی ویژه و حساس مواجه کرده است. آنها برای برنامه ریزی جهت بهره گیری از ظرفیت ها و منابع مهم و مناسب توسعه گردشگری کشور باید تمام جنبه های تاثیر گذار اجتماعی- فرهنگی و مذهبی-سیاسی کشور را مورد توجه قرار دهند و برنامه هایی را بر این اساس و با رعایت کامل دیدگاه های گوناگون افراد ذی نفوذ و تاثیرگذار تدوین و ارائه نمایند. در این ارتباط تلاش هایی در سال های گذشته صورت گرفته است که می توان به طراحی ساحل های تک جنسیتی در شمال کشور برای استفاده گردشگران نام برد. به هر حال این گونه طرح ها عمدتاً مورد استفاده گردشگران داخلی قرار گرفته است. بدیهی است که در صورت جذب گردشگران مسلمان از کشورهای همسایه و منطقه این گونه طرح ها می توانند مورد بهره برداری این گردشگران نیز قرار گیرند.

اعتیاد به موادمخدر، هم به عنوان مسأله ای جامعه ای و هم از جنبه ای به  عنوان آسیب جامعه ای ناشی از رفتار انحرافی، شیوعی بی سابقه داشته و پدیده ای ا ست چند وجهی که در علل گرایش افراد به آن، عوامل متعددی تأثیر می گذارند. یکی از دلایل اصلی در گرایش افراد به موادمخدر ضعف در نگرش هاست و این پژوهش به منظور شناسایی عوامل شکل دهنده نگرش جوانان (18 تا 29 سال) به مواد اعتیادآور و پیشگیری از گرایش آنان به مصرف مواد، صورت گرفته است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق نیز اسنادی و پیمایشی است و در این راستا با در نظر گرفتن چارچوبی تلفیقی از نظریات زایونک، بندورا، جسر، کرچ و کرچفیلد و بالاکی، اوتینگ و بوویس، فیش باین و آجزین، 7 فرضیه جهت شناسایی عوامل شکل دهنده نگرش در جامعه مورد مطالعه در نظر گرفته شد. سپس 400 جوان 18 تا 29 ساله ساکن در تهران، بصورت نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و براساس تقسیم بندی تهران به پنج منطقه، با استفاده از پرسشنامه ای که به همین منظور تنظیم شده بود، مورد آزمون قرار گرفتند. داده ها با استفاده از آزمونهای پیرسون و تحلیل رگرسیون و آزمون های ناپارامتریک کروسکال والیس تحلیل شدند. در تبیین فرضیه های پژوهش و براساس نتایج، بدست آمد که توانمندی خانواده، نوع برخورد اعضای خانواده با مواد، نوع برخورد دوستان با مواد، مصرف مواد توسط اعضای خانواده و مصرف مواد توسط دوستان، عوامل شکل دهنده به نوع نگرش جوانان به مواد بوده و وابستگی فرد به دوستان در شکل دهی به نوع نگرش جوانان به مواد تأثیری ندارد. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل رگرسیون مشخص شد که گروه دوستان بیشتر از گروه خانواده در شکل دهی به نوع نگرش جوانان به مواد اعتیادآور تأثیر دارند. در نهایت، نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که ضعف نهاد خانواده در مقایسه با گروه دوستان در شکل دهی به نگرش جوانان مؤثر است، این موضوع تأکید بر برنامه های پیشگیری را در راستای ارتقاء توانمندی های این نهاد و بهبود روابط و ارتباط متقابل دو گروه خانواده و دوستان، الزامی می سازد.

مساله این مقاله ناظر بر درجه تفاوت پذیری کیفیت حکمرانی است. براساس این مساله، سئوال تحقیق به صورت زیر بیان شده است: درجه تفاوت پذیری کشورها به لحاظ کیفیت حکمرانی چگونه قابل تبیین است؟ در مقام پاسخ تئوریکی به مساله پژوهش، چارچوب نظری تحقیق به این صورت فرموله شده است: ترکیب عطفی منابع اقتصادی دولت، اعتماد اجتماعی و مشارکت مدنی عوامل تعیین کننده کیفیت حکمرانی می باشند.  این تحقیق در بُعد روشی، تطبیقی بین کشوری است. واحد تحلیل این پژوهش، کشورها بوده است که با عنایت به تفاوت در کیفیت حکمرانی از یکدیگر تفکیک شده اند. در این تحقیق نمونه گیری به معنای روش های کمّی انجام نشده است، بلکه سعی گردید، براساس استراتژی تمام شمار، تمام موردهای مرتبط که واجد داده برای انجام مقایسه بودند، مورد بررسی قرار گیرند. روش تحلیل این مقاله، فازی است. یافته های تجربی ناظر بر رابطه فازی بین مجموعه ای، دلالت برآن دارند که اعتماد اجتماعی و درآمدهای غیررانتی دولت؛ تقریباً همیشه شروط علّی لازم برای حکمرانی خوب هستند. مشارکت مدنی نیز معمولاً شرط لازم برای حکمرانی خوب است. نتایج وارسی ترکیب علّی نیز نشان داد که ترکیب عطفی درآمدهای غیررانتی دولت با مشارکت مدنی بالا و اعتماد اجتماعی بالا، ترکیب علّی تقریباً همیشه لازم برای وقوع حکمرانی خوب است. این ترکیب عطفی توانست حمایت تجربی 87 درصد از واحدهای تحلیل را کسب کند. فقط 13 درصد از واحدهای تحلیل، ناسازگاری این ترکیب عطفی با حکمرانی خوب را تأیید کردند. به لحاظ اهمیت تجربی نیز این ترکیب عطفی دارای اهمیت تجربی بالایی است، زیرا با شاخص پوشش 75/0، بیشترین فضای خاصیت در مجموعه حکمرانی خوب را به خود اختصاص داده است. می توان گفت که 75 درصد از واریانس کیفیت حکمرانی توسط اشتراک این سه عامل تبیین شده است. 

فناوری که ابتدا برای برآوردن نیازهای انسان به وجود آمد، به مرور در ترکیب با دیگر برساخته های فرهنگی و اجتماعی کارکردهای نوینی یافت. اتومبیل به عنوان بخشی از گفتمان فناوری که امروزه در تمام جوامع مشهود است، پس از ورود به ایران، الگوهای جدیدی در نحوه انطباق و مصرف پیدا کرد و به یکی از پرطرفدارترین ابعاد فرهنگ عامه و حوزه علاقمندی جوانان تبدیل شد. این پژوهش در پی آن است که با توصیفی اکتشافی و تحلیلی از معانی ذاتی و برساخته اتومبیل، دریابد که استفاده از خودروی شخصی در بین جوانان شهر تهران چه دلالت ها، کارکردها و کژکارکردهایی را با خود همراه می سازد. بنا به ماهیت موضوع و عدم نظریات پیشینی در این زمینه و دست یافتن به لایه های عمیق تر ذهنی، برای این تحقیق از میان روش های کیفی، نظریه مبنایی انتخاب شد. پس از بررسی نظریات مرتبط با فرهنگ اتومبیل، «انگیزه ها، معانی و کارکردهای متنوع استفاده از اتومبیل» و شرایط علّی، زمینه ای، مداخله گر، استراتژی های کنش و پیامدهای مؤثر بر آن شناسایی شد. با وجود تلقی اتومبیل به مثابه یک تکنولوژی خنثی، داده های این پژوهش بر معنای فرهنگی و اجتماعی اتومبیل تأکید دارد.

هدف این پژوهش  که با توجه به نظریه برجسته سازی و ارزش های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) شومیکر و کوهن و روش تحلیل محتوا انجام شده است، بررسی پوشش خبری کشور های اسلامی و جهان در شبکه های تلویزیونی است. جامعه آماری تحقیق، شش ماه برنامه های شامگاهی این شبکه ها بوده است و نمونه آماری با استفاده از روش نمونه گیری احتمالی سیستماتیک انتخاب شده است. آزمون های آماری استفاده شده شامل کای اسکوئر، ضریب همبستگی اسپیرمن و ضریب تعیین رگرسیون بوده است. یافته های این تحقیق نشان می دهند که اخبار کشورهای شمال، همچنان سهم بالایی را در جریان اخبار بین المللی دارند و در جریان بین المللی خبر، اخبار مربوط به کشورهای اسلامی عمدتاً جهت گیری منفی داشته اند. از سویی دیگر، یافته های تحقیق درخصوص برجستگی آیتم های خبری ، نشان می دهد، اگرچه ارزش های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) در برجستگی آیتم های خبری دارای نقش هستند، ولی ارزش های خبری (انحراف و اهمیت اجتماعی) درصد پایینی از برجستگی آیتم های خبری را تبیین می کنند، یعنی در واقع آنچه که روزنامه نگاران فکر می کنند ارزش خبری دارد، لزوماً به خبر تبدیل نمی شود

سرمایه اجتماعی منبعی است که در راستای دستیابی به اهداف، در اختیار سازمان ها و اشخاص قرار دارد. بنابراین روابط عمومی ، نقشی مهم و گاهی اوقات ضروری در تشکیل سرمایه اجتماعی و مصرف آن ایفا می کند. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این مساله که چگونه فعالیت های روابط عمومی به تولید سرمایه اجتماعی به طور اعم و سرمایه اجتماعی سازمانی به طور اخص منجر می شود صورت گرفته است. هدف اصلی این پژوهش شناسایی و تبیین نقش روابط عمومی و مؤلفه های آن در تولید و باز تولید سرمایه اجتماعی سازمانی در واحد های تولیدی ( مورد مطالعه دو شرکت خودروساز ایرانی ) و ارائه مدل مناسب می باشد. این پژوهش از نظر نوع کاربردی و از نظر روش تحقیق پیمایشی از نوع توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری آن را مراجعه کنندگان به صنعت خودرو سازی (دو شرکت خودروساز ایرانی) تهران بزرگ در شش ماه اول سال 1389 تشکیل می دهندکه برروی330 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای، تصادفی ساده و سیستماتیک اجرا شده است. ابزار پژوهش مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته بوده که روایی و پایایی آن در مرحله مقدماتی مورد بررسی و تایید قرار گرفته. نتیجه این پژوهش نشان داد که از بین مؤلفه های تعریف شده برای روابط عمومی، مؤلفه های مدیریت روابط و توسعه مناسبات و اطلاعی و آموزش همگانی در تولید و باز تولید سرمایه اجتماعی سازمانی صنعت خودروسازی نقش مؤثری دارند درحالی که مؤلفه های اقناعی، حل مسئله و مشاوره ای نقشی در تولید و باز تولید سرمایه اجتماعی سازمانی در صنعت خودروسازی ایفا نمی کنند. 

در این پژوهش عوامل اجتماعی مؤثر بر انتخاب درمان ناباروری در زنان نازا مورد بررسی قرار خواهد گرفته است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر درمان ناباروری در زنان نازا می باشد. از مجموعه عوامل اجتماعی، تاثیر دوعامل روابط اجتماعی، گفتمانی - علمی و اعتماد اجتماعی به عنوان متغیر مستقل بر متغیروابسته (انتخاب درمان ناباروری) مورد بررسی قرار  گرفته است. جامعه آماری این پژوهش مرکز تحقیقات ناباروری بیمارستان ولی عصر و جمعیت آماری دو گروه از زنان نازا می باشد. گروه اول، گروهی که درمان را انتخاب نموده اند و گروه دوم گروهی که درمان را انتخاب ننموده اند. روش نمونه گیری گروه اول سرشماری از کل جمعیت زنان نازایی که طی سه هفته جهت درمان به درمانگاه نازایی مراجعه نموده اند که تعداد آنها 80 نفر می باشد و گروه دوم، گروهی که درمان را انتخاب ننموده اند که تعداد آنها معادل با گروه اول است و از طریق روش نمو نه گیری تصادفی در دسترس می باشند. این پژوهش با تکیه بر تکنیک پیمایش، روش مقایسه علّی، استفاده از شیوه کمی و ابزار پرسشنامه انجام شد. نتایج پژوهش مبین این واقعیت می باشد که هرچه میزان اعتماد اجتماعی و روابط اجتماعی- گفتمانی، علمی بیشتر باشد، میزان انتخاب درمان نیز بیشتر خواهد بود و از طرفی رابطه مستقیمی بین دو متغیر اعتماد اجتماعی و روابط اجتماعی – گفتمانی، علمی وجود دارد. با بالارفتن اعتماد اجتماعی، روابط اجتماعی – گفتمانی، علمی نیز افزایش پیدا می کند و بالعکس. نتایج پژوهش نشان می دهد که عواملی چون خانواده، دوستان،  خویشاوندان ،میزان آگاهی به علم درمان ناباروری، منابع اطلاعاتی، نحوه دسترسی به اطلاعات، پزشکان، متخصصین، اعتماد به صداقت و قابل اتکا بودن آنان و حمایت های مالی از طرف همسر و خویشاوندان در افزایش میزان اعتماد اجتماعی و روابط اجتماعی-گفتمانی، علمی تاثیر گذار است و ارتباط مستقیم بین این دو متغیر مستقلبر انتخاب درمان ناباروری اثرگذاراست. در راستای نتایج بدست آمده پیشنهادهای کاربردی و دارای قابلیت اجرای متناسب با یافته های حاصل از پژوهش ارائه گردیده، که امید است مفید واقع گردد .