علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

علوم اجتماعی (علامه طباطبایی)

علوم اجتماعی علامه 1384 شماره 28و29

مقالات

۱.

بنیان هاى مطالعات ارتباطات و توسعه ملى در ایران

نویسنده:

کلید واژه ها: توسعه ارتباطات توسعه ملى سیاست گذارى ارتباطى برنامه ریزى ارتباطى دکتر مجید تهرانیان دکتر کاظم معتمدنژاد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی نظری
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات
تعداد بازدید : 258
" این مقاله به توصیف تاریخى دو رویکرد علمى مى پردازد که بنیان هاى مطالعات ارتباطات و توسعه را در ایران نهاده اند. رویکرد نخست که مدنظر دکتر مجید تهرانیان بود و پیش از پیروزى انقلاب اسلامى نقطه عطفى در پژوهش و برنامه ریزى ارتباطات و توسعه به شمار مى آید، عمدتآ بر تبیین مفهومى نو در توسعه ملى مبتنى است. رویکرد دوم که دکتر کاظم معتمدنژاد بر آن تکیه دارد و به تحولى در آموزش و سیاست گذارى ارتباطى پس از انقلاب مى انجامد، با رد الگوهاى خطى توسعه، در حوزه «مطالعات انتقادى» جاى مى گیرد. اگرچه نقطه عزیمت رویکرد نخست، پژوهش و نقطه عزیمت رویکرد دوم، آموزش به ویژه در دوره هاى عالى دانشگاهى است، اما دامنه فراگیرى هر دو نهایتآ برنامه هاى توسعه ملى است. "
۲.

نگاهى به جایگاه و کارکردهاى روزنامه نگارى سنتى و روزنامه نگارى الکترونیک تعامل سنت و فن آورى در جامعه اطلاعاتى

کلید واژه ها: جامعه اطلاعاتى فناورى هاى نوین اطلاعات و ارتباطات (ICT) روزنامه نگارى روزنامه نگارى الکترونیک روزنامه نگارى سنتى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 741
" این مقاله تلاش مى کند ضمن طرح نظریه ها و دیدگاه هاى مربوط به شکل گیرى و پیشبرد جامعه اطلاعاتى و شرایط جدیدى که اطلاعاتى شدن فرهنگ، اقتصاد و سیاست در عرصه جهانى پدید آورده است به ارزیابى نقش و عملکرد رسانه هاى نوین بپردازد و نحوه تعامل و رقابت آنها را با رسانه هاى سنتى، مورد بررسى قرار دهد. ادعاى اصلى مقاله، آن است که بر خلاف تصور شیفتگان موج جدید رسانه اى، چالش میان دو نسل رسانه اى مزبور، به حذف رسانه هاى سنتى و جایگزینى رسانه هاى نوین که دستاورد تکنولوژزى هاى جدید ارتباطى و اطلاعاتى هستند، منجر نخواهد شد. تاکید مقاله بر آن است که جامعه اطلاعاتى، بیش از هر چیز، تحولى شگرفت در زمینه ابزارها و امکانات ارتباطى و اطلاع رسانى ایجاد کرده که حامل فرصت ها و تهدیدهایى براى رسانه هاى همگانى و وضعیت کنونى جوامع در حال گذار از جمله ایران است و بر این اساس هیچ یک از دو رویکرد شیفتگى یا دفع در قبال تکنولوژى هاى نوین ارتباطى، نه مطلوب است و نه منطقى. بنابراین رسانه هاى سنتى پیش از آنکه راه حذف را بپیمایند، تحول نقش ها و کارکردها را تجربه خواهند کرد و در این مسیر از دستاوردهاى تکنولوژى هاى جدید، بهره خواهند گرفت. تکنولوژى کامپیوتر و اینترنت مى تواند براى روزنامه نگاران تا حدى، استقلال سیاسى و اقتصادى در وراى فشارهاى حرفه اى در آغاز هزاره سوم به همراه بیاورد. اینترنت، هم زمان بررسى ها و تحقیقات را براى روزنامه نگاران حرفه اى کاهش مى دهد و هم مکان و فاصله را کوچک و کوتاه مى سازد و به همین دلیل پیگیرى و تعقیب مسائل و دستیابى به افراد مورد نظر را براى آنها آسان تر مى سازد و محدودیت هاى سیاسى را کمرنگ تر مى کند. بنابراین اگر به دستاوردهاى رسانه هاى نوین به عنوان فرصت نگریسته مى شود مى توان از ظرفیت آنها در جهت پیشبرد امر توسعه و تامین عدالت اطلاعاتى و کاهش شکاف هاى معرفتى بهره جست و رسانه را در مسیر انسانى تر کردن شرایط زیست بشر به کار گرفت. "
۳.

تاثیر وسایل ارتباط جمعى بر مشارکت سیاسى شهروندان تهرانى

کلید واژه ها: مشارکت سیاسى وسایل ارتباط جمعى فرهنگ سیاسى اثربخشى سیاسى انگیزه هاى سیاسى

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی سیاسی و انقلاب و جنگ جامعه شناسی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی ارتباطات
تعداد بازدید : 536
" مسئله مشارکت سیاسى مسئله اى است که در جامعه ما، به ویژه پس از پیروزى انقلاب اسلامى، از جایگاه خاصى برخوردار شده است، به نحوى که برخى از سطوح آن، به ویژه رفتار راى دهى، همواره مورد حمایت و تاکید نظام سیاسى قرار دارد و تبلیغات سیاسى گسترده اى براى آن صورت مى پذیرد. در این میان، وسایل ارتباط جمعى به عنوان مهم ترین مجراى ارتباط سیاسى جامعه مى توانند نقش تعیین کننده اى در افزایش یا کاهش میزان مشارکت سیاسى ایفا کنند. بر این اساس، پژوهشى با هدف بررسى تاثیر رسانه هاى همگانى بر میزان مشارکت سیاسى در ایران به انجام رسید. براى این کار از جامعه آمارى تهرانیان بالاى نوزده سال نمونه اى 430 نفره انتخاب گردید و داده هاى لازم از طریق پرسش نامه جمع آورى شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته هاى این مطالعه نشان داد که وسایل ارتباط جمعى در بلندمدت و به طور غیرمستقیم از طریق عواملى همچون فرهنگ سیاسى، اثربخشى سیاسى و انگیزه هاى سیاسى بر مشارکت سیاسى تاثیر مى گذارند. علاوه بر این، شدت تاثیر هر یک از رسانه ها (تلویزیون، رادیو، روزنامه، و ...) متفاوت است و حتى در مواردى، جهت تاثیر آن ها نیز متفاوت است، به نحوى که برخى از آن ها شرکت در فعالیت هاى سیاسى را ترغیب و برخى دیگر بى تفاوتى سیاسى را تشویق مى کنند. "
۴.

روزنامه نگارى سنتى و روزنامه نگارى سایبر در جامعه اطلاعاتى آثار فن آورى هاى نوین ارتباطى بر آزادى بیان

کلید واژه ها: جامعه اطلاعاتى روزنامه نگارى سنتى روزنامه نگارى سایبر تکنولوژى هاى نوین اطلاعاتى و ارتباطى گفتمان تعیین دستور جلسه و برجسته سازى آزادی بیان آزادى رسانه ها روش کیو سانسور تهدید آزادى بیان رسانه هاى الکترونیک دسترسى آزاد به اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 520
" در این مقاله به این پرسش کلیدى پاسخ داده خواهد شد که آیا گفتمان تعیین دستور جلسه و برجسته سازى و نیز جریان یکسویه اطلاعات در روزنامه نگارى سنتى چاپى به سوى سطح وسیعى از توده هاى مخاطب درحال انتقال است یا خیر و آیا روزنامه نگارى آنلاین با گونه پیشتازش یعنى روزنامه نگارى سایبر که با تکیه بر تکنولوژى هاى نوین ارتباطى در این انتقال گفتمان نقش ایفا کرده، به آزادى بیان کمک مى کند یا خیر. اگر چه در پژوهش گسترده اصلى، همه تلاش متمرکز براین نکته بوده است که مفهوم سایبرژورنالیسم و همین انتقال گفتمان از چهار مسیر یعنى از طریق مرور ادبیات، از طریق پرسش نامه هایى که براى صاحب نظران جهانى در عرصه روزنامه نگارى سایبر ارسال شده (پاسخ دهندگان به پرسش هاى این پژوهش عبارتند بوده اند از: پروفسور مایندى مک آدامز از دانشگاه فلوریدا، سردبیر سایت سایبر ژورنالیسم و رسانه هاى سایبر و مسئول توسعه متن در سایت واشنگتن پست؛ پروفسور رالف برنگر، استاد روزنامه نگارى و ارتباطات جمعى دانشگاه امریکایى قاهره، متخصص مهارت هاى روزنامه نگارى و کارشناس ارتباطات بین الملل؛ برتران پکه رى، سردبیر وبلاگ سردبیران جهان، فروم مجازى سردبیران جهان در زمینه بحث درباره سایبر ژورنالیسم؛ پروفسور وینسنت ماسکو، رییس پژوهشگاه ارتباطات و جامعه در دانشکده جامعه شناسى دانشگاه کویینز کانادا؛ پروفسور نیل نمت، روزنامه نگار و استاد روزنامه نگارى در دانشگاه پوردو ایالات متحده امریکا، پروفسور لارنس پینتاک، استاد روزنامه نگارى در دانشگاه میشیگان امریکا، گزارشگر سى.بى.اس و اى.بى.سى نیوز، نویسنده امریکن ژورنالیسم ریویو، تایمز لندن، سانفرانسیسکو کرونیکل و نیویورک تایمز، کاندیداى جایزه امى و برنده دو جایزه باشگاه مطبوعاتى ماوراى بحار؛ پروفسور نورا پاول، رییس انستیتوى مطالعات رسانه هاى نوین، مسئول بخش تمرکز بر تاثیرات محیط رسانه هاى مدرن بر محتوا در انستیتوى مطالعات رسانه هاى نوین، استاد کالج روزنامه نگارى و ارتباطات جمعى دانشگاه مینه سوتا امریکا، سردبیر بخش اطلاعات در میامى هرالد از 1979 تا1991 و عضو سازمان برجسته آموزشى ارتباطاتى پوینتر از 1991 تا 2000، عضو بخش رسانه هاى نوین در انستیتوى رسانه هاى امریکا و عضو انجمن خبرهاى آنلاین و عضو پروژه نیوزپلکس در زمینه آموزش روزنامه نگاران در اتاق خبر آینده؛ پروفسور یحیى کمالى پور، رییس دانشکده ارتباطات و هنرهاى خلاق دانشگاه پوردو امریکا، سردبیر سه نشریه آنلاین ژورنال رسانه هاى جهانى، مانیتور رسانه هاى جهانى و دهکده جهانى؛ کرافورد کیلییان، نویسنده کانادایى، کارشناس روزنامه نگارى و وب نویسى و سردیبر سایت معروف نوشتن براى وب، از طریق بررسى مصوبه هاى بین المللى و نیز از طریق سنجش نگرش هاى روزنامه نگاران ایرانى به گونه علمى شناسایى شود، اما در این جا صرفاً به بخش مربوط به سنجش نگرش روزنامه نگاران سایبر و روزنامه نگاران چاپى در قبال انتقال گفتمان تعیین دستور جلسه و برجسته سازى و جریان یک سویه اطلاعات به سوى مخاطبان ونقش تکنولوژى هاى نوین ارتباطى در این انتقال گفتمان پرداخته مى شود."
۵.

پى آمدهاى جهانى شدن بر صنعت تبلیغات

کلید واژه ها: مصرف بحران هویت صنعت تبلیغات جامعه اطلاعاتى تبلیغات بازرگانى جهانى شدن حوزه عمومى شرکت هاى چند ملیتى مک دونالدیزه شدن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 602
" جهانى شدن عرصه هاى جدیدى را براى رشد و شکوفایى صنعت تبلیغات ایجاد کرده و صنعت تبلیغات نیز با بهره گیرى از آخرین تکنولوژى ها، بستر مناسب را براى تسریع این روند مهیانموده است. در این تعامل، نقش شرکت هاى چندملیتى ونظام هاى سیاسى نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده است. نویسنده با بررسى موضوعات مذکور به تشریح این رابطه دوسویه ازدیدگاه افرادى چون یورگن هابرماس، مانوئل کاستلز و جورج ریترز پرداخته است. "
۶.

مقایسه مطالب مربوط به زنان در خبرگزارى جمهورى اسلامى ایران

نویسنده:

کلید واژه ها: رسانه ها خبرگزارى جمهورى اسلامى ایران اخبار زنان برجسته سازى خبر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 428
" در این مقاله، به بررسى محتواى تلکس خبرگزارى جمهورى اسلامى ایران (ایرنا) پرداخته شده که در سه مقطع 1361، 1371 و 1381 در زمینه مسائل و مطالب مربوط به زنان گردآورى شده و انعکاس یافته است تا بخشى از فعالیت خبرگزارى ایرنا در زمینه اخبار و مطالب مربوط به زنان به عنوان نیمى از پیکره جامعه روشن شود. چارچوب نظرى این بررسى تلفیقى است از نظریه هاى فمینیسم و برجسته سازى تا تاثیر این دو نظریه در تعیین و انتخاب اخبار مربوط به زنان و انعکاس آن مورد بررسى قرار گیرد. ساختار موضوعى مطالب، ماهیت و محوریت مطالب، سبک ارائه مطالب، آفرینندگان مطالب، حجم و اندازه مطالب، جهت گیرى مطالب، کارکرد و اهداف مطالب انعکاس یافته متغیرهایى هستند که در این بررسى مورد ارزیابى و تحلیل قرار گرفته اند. بررسى حاضر به روش تحلیل محتوا انجام گرفته و حجم نمونه آمارى شامل 321 مطلب است. از آن جایى که هر یک از متغیرها در سه دوره مورد بررسى به مقایسه گذاشته شده اند، یافته هاى پژوهش در مجموع، نشان مى دهد تفاوت معنى دارى بین دوره هاى مورد بررسى در بسیارى از متغیرها متناسب با شرایط سیاسى اجتماعى و فرهنگى هر دوره وجود دارد. به لحاظ کمیت نیز یافته ها نشان مى دهد که روز به روز هم به تعداد مطالب و اخبار زنان و هم به حجم هر یک از آن موارد افزوده مى شود و به عبارتى روند صعودى دارد. "
۷.

پلیس و مردم در مطبوعات : تحلیل محتواى شیوه ارائه رابطه پلیس و مردم در مطبوعات ایران 1381ـ 1301

کلید واژه ها: پلیس و مردم مطبوعات ایران نیروى انتظامى ایران رویکرد جامعه محور و رویکرد تهدیدمحور جامعه شناسى نظم و امنیت اجتماعى تاریخ معاصر ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 848
"بر اساس نظریه هاى کارکردى جامعه شناسى نظم، «مطبوعات» با تصویرسازى از چهره پلیس، و عملکرد و رابطه آن با مردم مى توانند در حفظ امنیت روانى جامعه ایفاى نقش کنند. ایفاى چنین نقشى تحت تاثیر ریشه هاى شکل گیرى و تداوم حیات مطبوعات و پلیس در کشور و نیز فضاى سیاسى و اجتماعى حاکم بر جامعه قرار دارد. با تحلیل محتواى مطالب مطبوعات و تقارن دادن این تحلیل با بافت سیاسى ـ اجتماعى دوره هاى مختلف تاریخى مى توان دریافت که در هر دوره، ارائه مطبوعات از پلیس، و عملکرد و رابطه آن با مردم چگونه بوده و در مقایسه با دوره هاى دیگر چه تغییرى یافته است. در این بررسى، آن چه مطبوعات از پلیس، عملکرد و رابطه آن با مردم در پنج دوره از تاریخ معاصر ایران ارائه کرده اند، بر اساس شاخص هاى زیر تبیین و مقایسه شده است : میزان اقتدار ارائه شده از پلیس، مقدار مطالبات انعکاس یافته مردم از پلیس، نوع مطالبات مردمى درج شده، جهت گیرى پلیس در مطالب (به طرفدارى از دولتمردان یا به طرفدارى از مردم)، میزان جامعه محور یا تهدیدمحور نشان دادن رویکرد پلیس، نوع رابطه نشان داده شده از پلیس در مطالب مطبوعات هر دوره (رابطه با جامعه، رابطه با مراجعان یا متقاضیان خدمات پلیسى، رابطه با منابع اطلاعاتى یا دولتى، روابط درون سازمانى و بین انواع مختلف نقش ها)، شیوه پاسخ یا رویارویى پلیس با پدیده هاى اجتماعى (ستیز، انکار، طرد و حذف پدیده یا نقادانه، تحلیلى و اصلاحى)، و شیوه نقد پلیس در مطبوعات (مخرب، غیرمخرب). یافته هاى این تحقیق نشان مى دهند که نقش واسط مطبوعات در رابطه پلیس و مردم در ایران تحت تاثیر فضاى سیاسى ـ اجتماعى قرار دارد. قواعد کلى حاکم بر فضاى مطبوعات کشور در دوره هاى مختلف، وضعیت خود را در ضمن ارائه نوع رویکرد و میزان اقتدار پلیس نشان داده است، به گونه اى که در فرازهایى از تاریخ این کشور، شرایط و فضاى سیاسى حاکم موجب شده تا تصاویرى متفاوت از اقتدار، رویکرد و نوع رابطه پلیس و مردم در مطبوعات کشور ارائه شود. "

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۷