درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۰۱ تا ۳۲۰ مورد از کل ۵٬۰۳۲ مورد.
۳۰۱.

معنا شناسی عبارت «طول امل» در روایات(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 128 - 147

کلید واژه ها: امل آرزو طول امل تسویف روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۲۴۷
آرزو و امید، موتور حرکت انسان ها و علت ساختن آینده است. برای ایجاد تحرک در اجتماع و پیشرفت به سوی آینده ای درخشان، باید امید را در دل انسان ها زنده نگه داشت. با وجود این، در بسیاری از روایات، از آرزو و به خصوص «طول امل» نهی شده و از آن به عنوان ضایع کننده ی عمل، فریب دهنده و از یاد برنده ی آخرت یاد شده است؛ توجه صرف به ظاهر این روایات این دیدگاه را تقویت می کند که انسان نباید آرزویی برای آینده داشته باشد و برنامه ریزی برای زندگی بهتر، باعث فراموشی یاد خدا و قساوت قلب می شود. مقاله ی حاضر با روش توصیفی، تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای، ابتدا با بررسی لغوی امل، سپس کاوش در روایات صادره از معصومین(علیهم السلام) نشان می دهد که طول امل، با به فکر آینده بودن و برنامه ریزی کردن برای آن تفاوت دارد و به معنای طولانی دیدن عمر و دور دیدن مرگ است؛ که در این صورت انسان کارهای دنیوی و اخروی اش را به تأخیر می اندازد و در آخر آنها را ضایع می کند. طول امل و تسویف، تقویت کننده یکدیگرند. فراموشی آخرت، قساوت قلب و خاموش شدن عقل از پیامدهای طول امل است.
۳۰۲.

چرایی ارسال اسناد شیعی روایات پیامبر (ص) در کتب اربعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹شماره ۱۳ 111 - 128

کلید واژه ها: احادیث نبوی حدیث مرسل راویان شیعه اعتبارسنجی روایات سندشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۸۷
اسناد احادیث پیامبر | در کتب اربعه، به شکل های گوناگونی ثبت شده است. یکی از این گونه ها، اسنادی است که راوی شیعیِ غیر معصوم و غیر معاصرِ آن حضرت، از ایشان حدیثی نقل کند؛ این نوع از احادیث، «مرسل» نام دارند. ضرورت پژوهش در این گونه اسناد بدین سبب است که بررسی و تحلیل چرایی ارسال موجب اعتماد پیداکردن به برخی از احادیث مرسل می شود و زمینه ساز برای پاسخ گویی به شبهه کم توجهی شیعه به اتصال سند است. مأموریت پژوهش حاضر، کشف چرایی اسناد مرسل شیعی احادیث پیامبر | در کتب اربعه و هدف آن، ارائه تحلیلی از چرایی ارسال این اسناد می باشد. بستر سازی برای رسیدن به برخی آثار علم الحدیثی مانند روش شناسی محدثانِ متقدم و اعتبارسنجی اسناد روایات از فواید این مقاله به حساب می آید. این مقاله توانسته با بررسی طبقه روات، موضوع و محتوای روایات و ارائه نُه دلیل و تحلیل آن، از چرایی ارسال اسناد شیعی روایات پیامبر | پرده برداری کند؛ احراز صحت متن و غیرفقهی بودن روایت نزد صاحبان کتب اربعه، ذکر سند در کتب دیگر مؤلف، اعتماد به کتاب راوی اول و... از نتایج این تحقیق است.
۳۰۳.

بررسی احادیث تأثیر سوره ها در درمان بیماری های جسمی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 169 - 192

کلید واژه ها: قرآن حدیث قرآن درمانی احادیث خواص سُور درمان نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۶۰
احادیث بی شماری در جوامع روایی و تفسیری وجود دارد که با صراحت، نسخه درمان برخی یا تمام بیماری ها را قرائت سوره یا آیه قرآن می دانند. مسلمانان از دیرباز با توجه به اعتقادشان به قرآن، به قرائت برخی سوره ها و آیات برای درمان بیماری ها مبادرت می کردند. شکی نیست که قرآن معجزه ابدی و شفا بخش بیماری های روحی و روانی و جهل و نادانی است؛ اما آیا با تلاوت سوره های آن می توان امراض جسمی را درمان کرد؟ ازاین رو، مقاله پیش رو در پی بررسی احادیث تأثیر سُور در درمان بیماری های جسمی است. پژوهش حاضر، با روش تحلیلی- توصیفی و با بررسی سندی و دلالتی و همچنین با استفاده از فقه الحدیث و علم رجال و نقد آن ها سامان یافته و گردآوری مطالب از طریق نرم افزارها و روش کتابخانه ای است. با بررسی احادیث خواص سُور در درمان بیماری ها که دامنه آن ها در منابع شیعی و سنی است، روشن شد که این احادیث در برخی موارد از سند متقنی برخوردار نبودند و راویان آن ها مورد طعن اصحاب رجال قرار گرفته اند؛ برخی از آن ها که غالبا اهل تسنن هستند، اعتراف به جعل حدیث به خاطر ترغیب مردم به قرائت قرآن نمودند. از مجموع این یافته ها می توان نتیجه گرفت که با توجه به احادیث دیگر و ادله قرآنی، خواندن سوره های قرآن همراه با اخلاص و ایمان می تواند در درمان بیماری ها، مؤثر باشد. علوم تجربی نیز تأثیر قرائت قرآن را در درمان برخی از بیماری ها می پذیرد. علاوه بر آن، خداوند امور خود را بر اساس اسباب وضع کرده است؛ اما این مطلب از باب وجود مقتضی و زمینه است، نه علت تامه؛ تأثیر آن ها مشروط به مقتضیاتی مانند عمل بر طبق محتوای سوره ها و اعتقاد شخص به تأثیرگذاری و... بوده، همچنان که مستلزم عدم موانعی از جمله: عدم اعتقاد بیمار به تأثیر و کفر و... است.
۳۰۴.

معناشناسی ساختاری مفهوم شجاعت در منابع روایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹شماره ۱۳ 71 - 90

کلید واژه ها: معناشناسی ساختاری مؤلفه های معنایی روابط معنایی شجاعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۸ تعداد دانلود : ۱۵۷
شُجاعَت از فضائل اخلاقی است که به معنای دلیری آمده و در علم اخلاق از آن به عنوان حد وسط بی باکی و ترس یاد می شود. با توجه به اهمیت م سئله شجاعت در حیات بشر و اثرگذاری فراوان آن در رشد و تعالی مادی و معنوی او، بایستگی شناسایی حیطه م عنایی آن، به خصوص در محدوده منابع اسلامی ، بیش ازپیش، معین می گردد. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با تأکید بر حوزه معناشناسی ساختاری بر آن است که در یک فرایند منظّم به بررسی شبکه ای معنای واژه شجاعت بپردازد. بر اساس یافته های این پژوهش با بررسی دامنه معنایی و روابط هم نشینی و جانشینی واژه شجاعت در منابع دینی، مفهوم «شجاعت» با تعدادی از مفاهیم همچون «صدق و راستی»، «ازخودگذشتگی»، «تن ندادن به ذلت»، «نام جویی»، «همت»، «غیرت»، «تسلط بر نفس»، «حمیّت»، «بخشندگی»، «حلم» و «خردمندی» رابطه اشتدادی دارد. مفاهیم «نصرت»، «فضیلت» و «ایستادگی» نیز با مفهوم «شجاعت» رابطه توزیعی دارند. همچنین، مفهوم «شجاعت» با مفاهیمی مانند «جبن» و «عدم دوراندیشی» رابطه تقابلی دارد؛ لذا از طریق شجاعت می توان آن دسته از خصلت هایی که با این مفهوم رابطه اشتدادی دارند را تقویت و از آفت خصائصی چون «جبن» و «عدم دوراندیشی» که با این خصیصه رابطه تقابلی دارند در امان ماند.  
۳۰۵.

دلالت منصب وکالت از معصوم بر وثاقت

نویسنده:
منبع: پژوهش های رجالی سال سوم ۱۳۹۹ شماره ۳ 41-76

کلید واژه ها: وکالت وکیل باب ناحیه وثاقت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۱۶۵
یکی از عناوینی که در توصیف برخی از راویان به کار رفته، وکیل بودن از سوی ائمه است. در مباحث رجالی دلالت چنین وکالتی بر وثاقت راوی ارزیابی شده است. برخی مانند آقای خویی این دلالت را به دلیل امکان توکیل شخص فاسق در امور مالی انکار می کنند؛ ولی با توجه به مجموع مطالب موجود در منابع اصیل، به نظر می رسد که وکالت در زمان ائمه متاخر-به خلاف عناوینی مثل خادم- از معنای لغوی خارج و تبدیل به یک اصطلاح تشکیلاتی شده است. وکالت در واقع منصبی است که دارای شئون مهمی از جمله جانشینی معصوم، وساطت بین مردم و معصوم و لازم الاطاعه بودن را داشته اند و انجام معجزات توسط آنها بسیار عادی بوده است؛ با توجه به این نکات وکالت از سوی ائمه بسیار بالاتر از توثیق بوده است و حتی اگر چنین شئونی را نیز برای وکلا قائل نباشیم و آن را محدود به امور مالی کنیم، نیز دلالت بر توثیق راوی خواهد داشت.
۳۰۶.

بازتبیین کارکرد تقیه در روایات امامیه و نقش آن در استنباط(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۲۵-۴۸

کلید واژه ها: تقیه عامه امامیه حدیث فقه تعارض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۸ تعداد دانلود : ۲۹۵
تقیه یکی از راهبردهای زیستی مذهب امامیه در مقابل عامه، برای حفظ و استمرار مذهب بوده است. یکی از ابزارهای اعمال تقیه بیان مجموعه احکام و دستورات اعتقادی در قالب احادیثی مشابه با نظرات و آراء اهل سنت است. تا بدین جهت حساسیت آن ها نسبت به راویان حدیث و پیروان اهل بیتk کمتر شود. لذا یکی از علل وجود اختلاف در مفاد دلالی احادیث موجود و منسوب به معصومینk، اعمال تقیه از طرف ایشان و بیان احادیثی در موافقت با آراء عامه بوده است. بر همین اساس ائمه معصومین نیز در پاسخ به چگونگی رفع اختلاف احادیث، اخذ به روایات مخالف عامه را جهت حل تعارض احادیث بیان کرده اند. در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی مجاری تحلیلی احادیث موافق عامه و نسبت یابی آن ها با مقوله تقیه در قرائتی متفاوت مورد بازخوانی واقع می شود.
۳۰۷.

از فقه الحدیث تا انسان شناسی فرهنگی: قرائتی مردم شناختی از احادیث تربت و بازسازی یک گفتمان هویتی در تشیع نخستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۳۱۳-۳۳۸

کلید واژه ها: فقه الحدیث انسان شناسی فرهنگی تربت امام حسین (ع) هویت جمعی شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۳۲۸
ماجرای کربلا و شهادت امام حسینR و یارانشان یکی از وقایع تاریخی بود که نقش اصلی را در شکل دهی هویت جمعی شیعه در سده نخست هجری ایفا کرد. بی تردید پس از این حادثه تاریخی، هر امر مربوط به آن به مثابه یادمان و نمادی هویتی گرامی داشته می شد. شاید در این میان یادمان های زیارتی و مادی(آبجکتیو= Objective) نقشی محوری داشت. در فرایند احیای یاد و جایگاه حضرت حسینR، تربت و خاک مزار ایشان، جایگاهی برجسته یافت و امامان شیعه تلاش کردند آن را ابزاری برای احیای جنبه های جسمانی و روحانی شیعیان مطرح کنند. با اینکه حضرت علی بن الحسینR در انعکاس و برجسته سازی واقعه کربلا جایگاهی متمایز داشت، کهن ترین گزارش ها در خصوص تربت مزار حضرت حسینR مربوط به عصر پس از ایشان بود. گزارش های متعددی حاکی از شکل گیری گفتمان «تربه الحسین» در نیمه اول سده دوم هجری است که در آن ها، احادیث صادقینv مهم ترین جایگاه را دارد. این گزارش ها از نظر محتوا و تعداد، به شکلی است که بر اساس آن، با ظن بسیار قوی می توان شکل گیری گفتمان «تربه الحسین» را در نیمه اول سده دوم هجری تاریخ گذاری کرد. علاوه بر آن، جایگاه این گفتمان و مؤلفه های آن حاکی از یک گفتمان مردم شناختی ناشناخته شیعی در قرون متقدم است. این پژوهش نشان خواهد داد چگونه فقه الحدیث می تواند با استفاده از نگاه های مردم شناختی گسترش یابد و درک بهتری از متن ها و فرامتن های یک حدیث ارائه کند. این پژوهش با مطالعه گروه احادیث تربت نشان خواهد داد که فقه الحدیث در صورت ورود به عرصه انسان شناسی فرهنگی، علاوه بر فهم متن در سطوح ادبی و واژگانی می تواند به کشف و معرفی گفتمان های انسان شناختی در دوره صدور این گزارش ها نیز مبادرت ورزد. این مقاله با تفقه در احادیث تربت از زاویه دید انسان شناختی، گفتمان تربه الحسین در نخستین سده های اسلامی را به مثابه یکی از مؤلفه های هویتی تشیع نخستین، بازسازی و بازشناسی خواهد کرد.
۳۰۸.

بررسی روایت «صفوه هذا الکتاب» در تفسیر ثعلبی و منابع شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹شماره ۱۳ 9 - 22

کلید واژه ها: امام علی (ع) حروف مقطعه صفوه ثعلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۰۸
امام علی (ع)، سرآمد مفسران و نسبت به دیگر صحابه، پیشتاز در تفسیر آیات قرآن هستند. روایات بسیاری از ایشان در تفسیر قرآن به دست ما رسیده است. ازجمله این روایات، حدیثی است که در تبیین مقاصد حروف مقطعه نقل شده که به حدیث «صفوه هذا الکتاب حروف التهجی» معروف شده است. ثعلبی مفسر بلندآوازه اهل سنت این حدیث را در تفسیر خود نقل نموده و دیدگاه خویش را بر آن استوار می کند. غالب مفسران و محدثان شیعه نیز این حدیث را از امام علی علیه السلام نقل کرده اند. هدف پژوهش پیشِ رو، بررسی تطبیقی این حدیث در تفسیر ثعلبی با منابع شیعه و یافتن اختلافات و مصدر اصلی روایت است. مقاله حاضر به روش توصیفی – تحلیلی با رویکرد تطبیقی به بررسی روایت «صفوه هذا الکتاب حروف التهجی» در " الکشف و البیان " و تطبیق آن با منابع شیعه پرداخته است. یافته ها و نتایج تحقیق نشان می دهد حدیث در هیچ کدام از منابع شیعه به سند شیعی نقل نشده است و تمامی نقل ها به شیوه های گوناگون به روایات "عامه" می رسد. برخی از مفسران آن را به صورت مستقیم و برخی با واسطه از سایر مفسران یا محدثان شیعه از اهل سنت بیان نموده اند. طبرسی، حویزی، فیض کاشانی و برخی دیگر مستقیم و غالباً با عبارت«روت العامه» حدیث را ذکر کرده اند. آملی، بروجردی و اصفهانی و... حدیث را با واسطه طبرسی یا دیگران نقل نموده اند.  
۳۰۹.

تفسیر تطبیقی روایی سوره کوثر از دیدگاه مفسران فریقین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 37 - 54

کلید واژه ها: قرآن تفسیر روایت سوره کوثر عاص بن وائل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۱۳۴
سوره کوثر، از جهت کوتاه بودن و کمی تعداد آیات و نیز از نظر اعجاز بلاغی، ادبی و محتوایی آن و همچنین به علت شرافت و عزت و منزلتی که در درون مایه و عنوان آن نهفته، همواره مورد توجه مفسران فریقین بوده است. این سوره در شمار سوره هایی است که مکی بودن و مدنی بودن آن به دلیل تعدد و کثرت روایات درباره شأن و اسباب نزول، مورد اختلاف قرار داشته و در میان مفسران از سوره هایی مختلف فیه از نظر مکان نزول و شأن نزول قرار گرفته است. از این جهت پرداختن به آن با نگرش روایی تطبیقی برای تقریب و وحدت فریقین مهم و اساسی است. این مقاله با تجمیع روایات فریقین، به یک اشتراک مفهومی از نظر شأن و مکان نزول و مفاهیم واژگان «کوثر»، «ابتر»، «صلاه» و «نحر»، رسیده است که نزدیک شدن و وحدت نظر دو مذهب در برخی از مسائل اختلافی را به دنبال دارد.
۳۱۰.

تحلیل جایگاه و مختصات حدیث نگاری ابن عقده با تکیه بر روایات تاریخی او(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 30 - 53

کلید واژه ها: ابن عقده آثار علوم اسلامی تاریخ مناقب نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۲۰۶
ابن عقده، یکی از محدثان زیدی است که بیش از سی عنوان کتاب نگاشته که اکثر آنان، به دست ما نرسیده است؛ هر چند محتوای بخشی، به وسیله عالمان، به ما رسیده است. در این مقاله تلاش شده است با توجه به احادیث بازمانده از ابن عقده، موقعیت علمی وی بررسی شود تا سهم وی در گسترش و انتقال علوم اسلامی، به خصوص تاریخ نگاری مشخص شود. در این پژوهش، ثابت می شود که ابن عقده در مهم ترین علوم اسلامی (اخلاق، تاریخ، تفسیر و فقه) کتاب نگاشته است که سهم تاریخ از همه آنها بیشتر است و آثار وی در این حوزه، در سه گرایش (تاریخ اسلام، رجال و تراجم و مناقب نگاری) تالیف شده است که سهم مناقب و فضائل نگاری، از آن دو گرایش دیگر، بیشتر است.
۳۱۱.

نقش سیاق در فهم احادیث مشکل(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۹ 225 - 239

کلید واژه ها: سیاق مشکل الحدیث قرائن فهم فقه الحدیث دلاله الاقتضاء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۰ تعداد دانلود : ۹۴۹
یکی از دشواری های پژوهش در حدیث، روایاتی هستند که به دلایلی دسترسی به مراد از آنها آسان نیست. برای فهم این روایات که از آنها به «حدیث مشکل» یاد می شود دانشوران حدیث، راهکارهای گوناگونی به مانند تشکیل خانواده حدیث و بررسی آسیب های رایج در نقل حدیث را ارائه کرده و به کار بسته اند. استفاده از سیاق یکی از استوارترین و کارآمدترین ابزارهای حل این مشکل است که کاربست آن، افزون بر اینکه مختص به زبان خاصی نیست پیشنیه ای کهن در فهم سخنان به ظاهر نامفهوم در بین عموم مردم دارد. استفاده فراگیر و دیرین از این قرینه هرگز به معنای نبود ضابطه در کاربست آن نیست؛ بلکه بر قواعدی استوار است. از سیاق در پژوهش های تفسیری فراوان سخن گفته اند و بدان استناد کرده اند؛ اما در فهم حدیث به ویژه حدیث مشکل، کمتر به آن توجه شده است. در این نوشته تلاش شده پس از تعریف و تبیین حدود آن، ارزش و چگونگی کاربستش در قالب تطبیق بر نمونه هایی ارائه گردد.
۳۱۲.

تحلیل مضمون شیوه برخورد با لغزش کارگزار در نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 173 - 193

کلید واژه ها: عدالت کارگزاران برخورد با لغزش اعتراض ارشاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵
نفی فساد و مبارزه با آن لازمه تحقق عدالت است. حکومت علوی، مظهر حکومت عدلی است که در آن جایی برای مسامحه در برابر لغزش و فساد وجود ندارد. امیرالمؤمنین علیبن ابیطالب علیهالسلام در مقام رهبر جامعه اسلامی، بر رعایت عدالت در کارگزاران خود نظارت داشتند و در برابر لغزش آنها بیتفاوت نبودند. ایشان در ابتدا با درنظر گرفتن تدابیری، از خطا و فساد کارگزار پیشگیری میکردند؛ اما درصورت ارتکاب خطا و لغزش، با وی برخورد میکردند. پژوهش حاضر تلاش دارد تا با تحلیل مضمون نامههای نهجالبلاغه خطاب به کارگزاران، به بررسی شیوه برخورد آن حضرت با کارگزارانی که از مسیر عدالت میلغزیدند، بپردازد. بر این اساس مضمون فراگیر شیوه برخورد با لغزش کارگزار در بخش نامههای نهجالبلاغه، از سه مضمون سازماندهنده اعتراض، ارشاد و عاقبت سوء تشکیل شده است که هر یک از مضامین پایه برخوردارند؛ ازجمله: امر به تقوا و آخرت-گرایی، بیان وظیفه و مسئولیت، خسران اخروی و دنیوی.
۳۱۳.

عوامل اختلاف در گزارش های رجال کشّی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 7-34

کلید واژه ها: رجال کشی اختلاف روایات روایات متعارض گزارش های رجالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۵ تعداد دانلود : ۳۸۰
اختیار معرفه الرجال معروف به رجال کشّی از جمله اصول رجالی متقدم امامی است که فراگیر روایات و گزارش های رجالی درباره راویان غالباً شیعی است. یکی از ویژگی های این کتاب، وجود روایات مختلف و متعارض درباره برخی از راویان است. در این مقاله بر آنیم تا به شیوه توصیفی تحلیلی، علل و عوامل وجود اختلاف در گزارش های رجال کشّی و به تبع آن، عوامل شکل گیری روایات متعارض مدح و ذم درباره برخی راویان را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. تقیه، تاریخ مندی برخی روایات، جعل و تحریف روایت، بدفهمی و سوءبرداشت سخنان و اندیشه های راوی، بدفهمی سخنان امام درباره راوی، خطای مؤلف در تشخیص روایت مربوط به راوی، اختلاف اصحاب امامان k در حوزه های مختلف علمی و اختلاف دیدگاه مشایخ رجالی در توصیف راویان از مهم ترین عوامل پیدایش بروز اختلاف در روایات و گزارش های رجال کشّی است. در این بین، عامل اصلی و مهم بسیاری از روایات متعارض رجال کشّی پدیده جعل و تحریف احادیث است.
۳۱۴.

تحلیل انتقادی انگاره وثاقت جابر بن یزید جُعْفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 35-52

کلید واژه ها: جابر بن یزید جعفی علم رجال وثاقت راوی اختلاط راوی تعارض جرح و تعدیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۹ تعداد دانلود : ۳۱۸
جابر بن یزید جُعْفی از راویان عصر تابعان و معاصر امام باقر و امام صادق v بود. دانشمندان رجال متقدم، متأخر و معاصر شیعه درباره وثاقت و عدم وثاقت وی اختلاف نظر دارند. منشأ اصلی اختلاف نظر آنان، وجود روایات متعدد و گوناگونی است که درباره جابر نقل شده است؛ چنان که برخی از این روایات به صداقت و علم جابر به اسرار اهل بیت k اشاره دارند. از سوی دیگر، روایاتی وجود دارند که بر اختلاط و ضعف جابر دلالت دارند. نجاشی و استاد او، شیخ مفید، از رجالیان و دانشمندان متقدم، بر اختلاط شخص وی تأکید دارند. حال آنکه موافقان وثاقت جابر، تضعیف جابر را شخص وی نمی دانند، بلکه آن را ناشی از راویان وی می دانند که بیشتر آنان از ضعفا و راویان بدنام به شمار می روند. موافقان وثاقت عمدتاً متأخرانِ متأخران و برخی معاصران شیعه هستند؛ حال آنکه بیشتر رجالیان متقدم و متأخر معتقد به ضعف جابر شده اند. از جمله رجالیان معاصر آیت الله خویی و علامه شوشتری اند که معتقد به وثاقت وی هستند و در دفاع از وی به روایاتی استناد کرده اند که این روایات یا راوی آن ها، خودِ جابر است یا سند آن ها ضعیف است یا مستندی نامعتبر یا روایات معارض دارند. آنان تضعیفات واردشده درباره جابر و روایات معارض را با وجوهی توجیه کرده اند که برخلاف ظاهر دلالت آن ها و ترجیحِ بلامرجح است و بر این اساس، به نظر می رسد ادله قول به وثاقت جابر بن یزید جعفی ناتمام است.
۳۱۵.

واکاوی کارکرد روایات تفسیری در مجمع البیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 103 - 122

کلید واژه ها: مجمع البیان روایت تفسیری طبرسی کارکرد روایات تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۱۵۱
مجمع البیان یکی از مهمترین تفاسیر شیعی است که از روایات تفسیری بسیاری، بهره جسته است. از آنجا که روایات و آثار منقول معاصران نزول، بخشی از واقعیت تفسیر قرآن را به خود اختصاص داده و قرآن پژوهان همواره توجه ویژه ای به روایات مبذول داشته اند، نوشتار پیشِ رو در صدد است با روش تحلیلِ متن کارکردهای متنوع، روایات تفسیری را با ارائه برخی نمونه ها در فهم و تفسیر آیات قرآنی با تأکید بر دیدگاه ، مبانی و روش تفسیری صاحب مجمع البیان تبیین و بررسی کند. کارکردهای روایات تفسیری در مجمع البیان عبارتند از: فضایل ق رآن ، اخ تلاف قرائات، تشریح اسباب نزول، تبیین واژگان و لایه های معنایی، روایات مبیّن آیات مجمل، روایات تبیین و تصحیح اصول اعتقادی ، بهره گیری از تمثیل، روایات ناظر به جری وت طبیق، تبیین احکام شرعی، تعداد آیات، روایات آیات متشابه و روایات تفسیر ظاهری. البته این موارد حصر عقلی ندارد و با تحقیقات بیشتر می توان به کارکردهای دیگری دست یافت.
۳۱۶.

تحلیل انتقادی مبانی قرآن بسندگی در شبه قاره هند(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹شماره ۱۲ 193 - 214

کلید واژه ها: قرآنیون شبه قاره هند سنت پیامبر (ع) قرآن بسندگی سَراحمدخان چکرالوی غلام احمد پرویز جیراج پوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۶۵
سنّت نبوی، یکی از مبانی مهم شرع مقدس اسلام و پاسداری از آن بر همگان بایسته است؛ اما در پاره ای از دوران، برخی مکاتب فکری اسلامی در اعتبار احادیث نبوی تشکیک کرده اند. «قرآنیون شبه قاره» یکی از فِرقی است که چنین اندیشه ای را در میان مسلمانان بسط و گسترش داده است. در این جریان، دانشمندان به تبعیت از «شاه ولی اللّه» در قرن هجدهم و «سَراحمدخان» در قرن نوزدهم میلادی به بازنگری احادیث پیامبرa پرداختند و در قرن بیستم، «چکرالوی» توانست فرقه ای نو به نام «قرآنیون» تأسیس کند؛ آنان به دلایلی همچون: 1. عدم وحیانی بودن سنّت پیامبرa؛ 2. عدم شارع بودن پیامبرa؛ 3. شبهه ناک بودن صداقت اخلاقی صحابه؛ 4. ناصحیح بودن حفظ و انتقال احادیث؛ 5. جعلی بودن بسیاری از احادیث؛ 6. استقلال قرآن در تفسیر خود؛ 7. تبیین مناسک دینی به وسیله عقل؛ 8. عدم نیاز به احادیث با توجه به نزول آیه «اکمال»، سنّت نبوی را به عنوان یکی از مصادر تشریع، فاقد اعتبار دانسته و قرآن را یگانه مرجع اطمینان بخش از سوی خداوند معرفی کردند. از همین روی، در این نوشتار کوشش شده با روش توصیفی تحلیلی، مبانی اهل قرآن تبیین و تحلیل شود.
۳۱۷.

الوظائف التربویه للفرق بین الرجل والمرأه «تأکیدا على نهج البلاغه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۳۹۹ (۱۴۴۲ق) العدد ۱ (المتوالی ۷) 161 - 149

کلید واژه ها: الرجل والمرأه التربیه جسدی معنوی نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۱۱۰
على الرغم من أن التعالیم الفلسفیه و کذلک علم الأحیاء و علم النفس الحدیث قد تناولت مسأله الاختلافات الجنسیه التی تمیز المرأه عن الرجل، إلا أن هذه التعالیم غیر قادره على شرح جمیع أبعاد هذا الاختلاف و وظائفه ؛ لذلک، بالنظر إلى أن الاختلاف الجنسی بین الرجل و المرأه و وظائفه التربویه قد حظیت بتأکید التعالیم الدینیه، و خاصه نهج البلاغه، فمن الضروری إعاده النظر فی هذه المسأله و إعاده شرحها بناءً على هذه المصادر. و فی هذا الصدد، أعادت هذه المقاله قراءه قضیه الفروق الجنسیه بین الرجل و المرأه و وظائفها التربویه القائمه على التعالیم الإسلامیه مع الترکیز على نهج البلاغه و ذلک بتوضیح جدید حیث تتمثل إنجازاتها فی مایلی : تتمثل الفروق الجنسیه بین الرجل و المرأه فی ثلاثه مستویات : الجسدیه و النفسیه و الروحیه. تکشف هذه الفروق الثلاثه وظائف تربویه مختلفه و متنوعه لدى المرأه و هی: الجمال و اللطافه و العمل المناسب و الأناقه و الفن و الأنس و الهدوء و الإثاره و الرحمه و الحکمه و المشارکه الاجتماعیه.
۳۱۸.

رمز گشایی حدیث حلال بودن مجردی در آخر زمان(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 149 - 172

کلید واژه ها: حلت العزوبه کدهای قبل و بعد از ازدواج کفو در ازدواج عزلت افزایش رزق و روزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰۶
در منابع حدیثی روایتی از پیامبر بزرگوار اسلام نقل شده است که فرمودند در آخر زمان بدلیل تنگی معیشت و در خواست های بی مورد از مرد خانواده و عدم توانایی اجابت آنها، از امر ازدواج دوری نمایید. در این تحقیق در صدد کنکاش و بررسی سخن پیامبر با روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای هستیم. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در منابع شیعه و سنی سند معتبری نداشته است و راویان آن ضعیف هستند و شارحان حدیث آن را نامعتبر دانسته اند. می توان گفت این روایت درصدد هشدار به جوانان است که در انتخاب همسر آینده توجه وافی را داشته باشند، همچنین آیات و روایات دیگر نیز در زمینه ازدواج (چه قبل و چه بعد از ازدواج) کدهای را ارائه داده اند و در این پژوهش آمده اند که اگر آنها مورد توجه قرار گیرند زندگی آینده با مشکل مواجهه نخواهد شد.
۳۱۹.

بررسی آراء حدیثی – رجالی میرزا محمد اخباری با تکیه بر کتاب صحیفه اهل الصفاء فی ذکر اهل الاجتباء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 319-340

کلید واژه ها: اخباری اصولی رجال میرزا محمد اخباری توثیق طرق اسانید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۸ تعداد دانلود : ۲۰۵
بدون تردید کتاب صحیفه اهل الصفاء فی ذکر اهل الاجتباء نشان دهنده عمق تفکرات اخباری گری محمد بن عبدالنبی نیشابوری مشهور به میرزا محمد اخباری است؛ زیرا در این کتاب مبانی رجالی و حدیثی وی به خوبی انعکاس یافته است. سودجویی او از مباحث رجالی به دلیل تقابلی است که در این موضوع با جریان اصول گرای هم عصر وی پدید آمده بود. وی در این اثر کوشیده است تا از کیان احادیث در مقابل جریان اصول گرای عصر خویش دفاع کند. وی از سویی با بازخوانی آرای عالمان متقدم رجالی و از سوی دیگر با نقد آرای رجالی متأخران، درصدد است نظریه ای بدیع را در علم رجال و در عین حال مخالف با نظریه اصولیان عرضه کند. جستار پیش رو سعی نموده با بررسی کتاب میرزا محمد به مبانی رجالی وی دست یابد و از رهگذر این بررسی، تقابل های گفتمانی عصر وی را پی جویی نماید. در ادامه با تمرکز بر روش شناسی اثر، مزیت های آن از جمله توثیقات رجالی، صحت طرق روایات، نقد آرای مخالفان اصول گرا را مورد کاوش قرار دهد.
۳۲۰.

بررسی استنادات فقهی اهل بیت علیهم السلام به قرآن کریم در روایات(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 209 - 225

کلید واژه ها: استنادات فقهی تعلیم استنباط قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹
آنچه این تحقیق در صدد تبیین آن است نمونههای روایی از استنادات فقهی اهل بیت علیهم السلام در تبیین احکام مختلف فقهی و در ابواب مختلف مانند طهارت، نماز، روزه، حج، نکاح و حدود، به قرآن کریم است که در آنها ائمه علیهم السلام در مقام استدلال بر حکم فقهی موضوع، به آیه ای از قرآن کریم استناد نمودهاند. نتایج این تحقیق که به صورت کتابخانه ای و نرم افزاری و با تحلیل روایات صورت گرفته حاکی از این است که رجوع اهل بیت علیهم السلام به قرآن و استدلال به آن در بیان احکام و معارف، بدین جهت بوده که آن بزرگواران خواستهاند از جایگاه تعلیم، متعلمین را به نحوه دلالت آیات بر مقاصد فقهی، کلامی و.. ارشاد نمایند. همچنین ائمه هدی علیه صلوات الله اهتمام داشتهاند تا فقها و راویان حدیث را درباره رجوع به قرآن و استدلال به این کتاب مقدس ترغیب و تشویق نمایند و نیز در صدد اثبات این واقعیت محتوم بودهاند که هیچ گونه تحریفی در قرآن اتفاق نیفتاده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان