محمدتقی تقوی فرد

با توجه به محبوبیت رو به رشد خرید برخط در ایران و وجود 23 میلیون کاربر اینترنتی، پیش‏بینی می‏شود ایران در آینده به بازاری بزرگ برای فروش خدمات به صورت برخط گردد. در ادبیات موجود از کیفیت وب سایت به عنوان عامل حیاتی در ایجاد کسب وکار برخط یاد می‏شود. این مقاله به تاثیرات کیفیت وب‏سایت بر رفتار مشتریان شرکت های بیمه‏ای که به صورت برخط اقدام به فروش بیمه‏نامه می نمایند، می پردازد. در ادبیات موضوع نشان می دهد که بین کیفیت و رضایت مشتریان ارتباط وجود دارد. بدین منظور مدلی مشتمل بر شش بعد مربوط به کیفیت وب سایت طراحی شده تا تاثیر این ابعاد بر رضایت مشتریان مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد. علاوه بر این شش بعد، ابعاد سهولت خدمات الکترونیکی، رضایت از روش پرداخت و اطمینان به این مدل افزوده شده سپس از طریق پیمایش برخط، پژوهش کمی صورت و با استفاده از مدل یابی معادلات ساختار یافته آزمون فرضیه‏ها انجام شده است. نتایج تحلیلی حاکی از تاثیر ابعاد سهولت استفاده، کیفیت اطلاعاتی، اطمینان و سهولت خدمات الکترونیکی بر رضایت مشتریان است.

پژوهش حاضر با بسط نظریه مدل پذیرش فنّاوری (TAM)3 ، نظریه رفتار برنامه ریزی شده (TPB)4 و عامل اعتماد، به مطالعه و بررسی عوامل اثرگذار بر استفاده از فنّاوری اطلاعات و اینترنت در بخش بانکداری در ایران به ویژه بانکداری اینترنتی از سوی مشتریان در بانک ملت ایران، پرداخته است. یکی از نظریه هایی که مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است، مدل پذیرش فنّاوری ارائه شده توسط دیویس است (Davis 1986). وی معتقد بود که دو عامل میزان درک مشتری از منفعت درک شده و سهولت استفاده سامانه، تأثیر بسزایی در شکل گیری تصمیم مشتری و درنهایت، استفاده عملی از یک سامانه جدید دارند. نظریه رفتار برنامه ریزی شده نیز مدلی است که به طور گسترده و وسیعی به بررسی در مورد پیش بینی رفتار انسان با تأکید بر نقش های فردی و اجتماعی و سامانه های اجتماعی بر رفتار انسانی، متمرکز است. مدل رفتار برنامه ریزی شده یک نظریه شناختی از رفتار انسانی است که متمرکز بر پیش بینی و درک رفتارهای معین است. جامعه آماری پژوهش شامل تمام مشتریان بانک ملت ایران بود که از خدمات بانکداری اینترنتی این بانک استفاده می نمودند. حجم نمونه آماری این پژوهش در فاصله اطمینان 95 درصد 377 نفر درنظر گرفته شد و برای بازگشت به تعداد مطلوب، تعداد 500 پرسشنامه بین اعضای نمونه در شعب منتخب توزیع گردید. یافته های به دست آمده از این پژوهش نشان می دهند که متغیرهای اعتماد، سهولت استفاده، و منفعت کسب شده بر نگرش افراد در انجام رفتار مورد نظر (استفاده از بانکداری اینترنتی) تأثیر بالایی دارد و از سویی، این عوامل به طور مستقیم نیز بر قصد رفتاری فرد در استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی نقش مهمی دارد و نگرش و هنجارهای ذهنی در قصد فرد نسبت به استفاده از خدمات بانکداری اینترنتی تأثیر مثبت و مستقیمی دارد. عامل اعتماد به عنوان یکی از عوامل اولیه بوده و در تقویت نیت و قصد فرد نسبت به انجام رفتار خاص اثرگذار بوده است.

امروزه یکی از چالش های بزرگ سازمان های مشتری محور، شناخت مشتریان، ایجاد تمایز بین گروه های مختلف مشتریان و رتبه بندی آنهاست. در گذشته تفکیک مشتریان به گروه های مختلف با رویکرد بخش بندی بر اساس نیاز مشتری صورت می گرفت. اما امروزه ارزش مشتری به عنوان عامل قابل اندازه گیریمی تواند در بخش بندی مشتریان به کار رود. هدف اصلی این مقاله بخش بندی مشتریان بانک بر اساس عوامل مؤثر بر ارزش طول عمر مشتریان در حیطه بانکداری خرد است. در راستای این هدف اطلاعات تراکنشی و اطلاعات استفاده از خدمات بانکی مربوط به 30,000 مشتری بانک صادرات ایران در دوره زمانی یک ساله (از فروردین 89 تا فروردین 90) دریافت شد. مشتریان نمونه بر اساس تحلیل آر اف ام و از طریق اطلاعات تراکنشی (تاریخ آخرین تراکنش، تعداد تراکنش ها در بازه زمانی یک ساله و مانده حساب در انتهای این بازه زمانی) با استفاده از الگوریتم two step خوشه بندی شدند. سپس کشف الگوهای پنهان بین داده های استفاده از خدمات بانکداری و بخش های مختلف مشتریان با استفاده از الگوریتم C5.0 انجام گرفت. طبق نتایج به دست آمده، مشتریان به چهار بخش تفکیک شدند و ویژگی های هریک از بخش ها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند برای تدوین برنامه های بازاریابی و توسعه و پیشنهاد محصول و خدمات برای هر یک از گروه های مشتریان به کار رود.

تحقیق حاضر مساله انتخاب سبد سهام مارکوویتز را درنظر گرفته و در پی رهگیری مرز کارای مورد نظر مدل مارکوویتز تحت شرایط وجود محدودیت های عدد صحیح تعداد سهام می باشد. بدین منظور بوسیله الگوریتم ژنتیک پیشنهادی، مساله مقید را با استفاده از داده های واقعی شرکتهای داخلی و نیز خارجی حل نموده و با مساله نامقید مارکوویتز مقایسه نموده ایم. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که الگوریتم پیشنهادی در هر دو نمونه توانسته است در فضای جستجوی موجه، اقدام به بهینه سازی نموده و در نتیجه مساله سبد سهام مقید را به خوبی حل نماید.

مقدمه: اهمیت مدیریت دانش به عنوان یکی از سرمایه های اصلی سازمان ها، توجه روز افزون صاحبان کسب و کارها و صنایع را به دنبال داشته است. این اهمیت به خصوص طی دو دهه ی گذشته، سیر بسیار قابل توجهی داشته و در حوزه ی سازمان ها و نهادهای دولتی نیز توجه زیادی را به خود جلب کرده است. با توجه به اهمیت این مسأله، هدف تحقیق حاضر مطالعه ی مهم ترین موضوعات در حوزه ی مدیریت بیمارستانی و شناسایی مواردی با اولویت بالاتر جهت مستندسازی دانش و تجارب مربوط در وزارت بهداشت بوده است. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی بود. جامعه ی آماری تحقیق را استادان دانشگاهی در حوزه ی مدیریت پزشکی و مدیریت پرستاری تشکیل دادند که دارای مدرک Mini MBA از وزارت علوم بودند. تعداد اعضای جامعه ی آماری در زمان انجام تحقیق که سال 1389 صورت گرفت، عبارت از 45 نفر بود. در تحقیق حاضر، برای تعیین اولویت حوز ه های شناسایی شده، از دو روش مصاحبه با خبرگان و ابزار پرسش نامه استفاده شده است. روایی و پایایی پرسش نامه با استفاده از روایی محتوا و صوری و پایایی آزمون- بازآزمون، تأیید شد. تحلیل داده های 30 پرسش نامه ی جمع آوری شده با استفاده از آزمون دو جمله ای و آزمون رتبه بندی Friedman توسط نرم افزار SPSS صورت پذیرفته است. یافته ها: با مطالعه ی گسترده ی ادبیات موضوع مدیریت بیمارستانی و مصاحبه با 5 خبره، 70 موضوع مهم مدیریت بیمارستانی استخراج شده و در نهایت 29 موضوع اولویت دار مدیریت بیمارستانی جهت تعیین اهمیت و اولویت آن نهایی شده و در پرسش نامه ی خبرگان وارد شد. طبق نتایج آزمون دو جمله ای، 26 موضوع از مجموعه ی 29 موضوع نهایی دارای اهمیت زیاد یا خیلی زیاد بودند که به معنی بالا بودن اهمیت آن ها جهت مستندسازی در سیستم مدیریت دانش بیمارستانی کشور می باشد. در این مقاله، علاوه بر شناسایی مهم ترین موضوعات مدیریت بیمارستانی، اولویت و سطح اهمیت هر مورد نیز تعیین شده است. برنامه ریزی استراتژیک در سطح بیمارستان، مدیریت کیفیت جامع و مدیریت و رهبری مشارکتی در بیمارستان، به عنوان موضوعات دارای بیش ترین اولویت جهت مستندسازی تجارب مدیریت بیمارستانی کشور شناسایی شدند. نتیجه گیری: شناسایی و اولویت بندی موضوعات مهم مدیریت بیمارستانی، به مدیران و مسؤولین کمک میکند تا با توجه به حوزه ی گسترده و متنوع مباحث و موضوعات موجود در این حوزه، منابع محدود مالی، زمانی و انسانی خود را جهت مستندسازی موارد ارجح و اولویت دار، تخصیص دهند و بدین ترتیب از خروج دانش عظیمی که همراه با ترک مدیران با سابقه ی بیمارستانی از وزارت بهداشت خارج می شود، جلوگیری به عمل آورند.

ابهامات محیطی ناشی از مدل‌های نوین کسب و کار سبب تشدید پیچیدگی در تصمیم‌گیری، به‌ویژه در حوزه کسب و کار شده است. به‌طوری‌که بسیاری از متغیر‌های تاثیرگذار ناشناخته بوده و روابط میان آن‌ها نیز غیرخطی و پیچیده است. در چنین شرایطی دیگر نمی‌توان داده‌ها را با ابزارهای سنتی تحلیل نموده و از آن‌ها دانش استخراج کرد. از این روی مقاله حاضر به تشریح تکنولوژی داده کاوی در حوزه هوش محاسباتی و متدولوژی استاندارد CRISP Data Mining پرداخته و یک طبقه‌بندی از کاربردهای این تکنولوژی در حوزه تصمیم‌گیری‌های کسب و کار ارایه داده است. در ادامه یک مطالعه موردی بر روی پایگاه داده مشتریان یکی از بانک‌ها با استفاده از داده کاوی ارائه می‌گردد.

یکی از آخرین فناوریهای اطلاعاتی در زمینه تحول سازمانها، سیستم برنامه ریزی منابع سازمان (ERP=ENTERPRISE RESOURCES PLANNING) است. هدف اصلی در این فناوری، نفوذ فناوری اطلاعات در تمامی مراحل فعالیتهای یک سازمان یا بنگاه اقتصادی است تا منابع مختلف بتوانند با یکدیگر و رعایت تبادلات منطقی بین هم، خروجی یکپارچه ای را ارائه کنند. در این مقاله به بررسی سیستم نقش فناوری اطلاعات در برنامه ریزی منابع سازمان می پردازیم. در مورد سیر تکاملی ERP توضیح مختصری می دهیم، در ادامه کارکردها و روشهای اجرا، مزایای پیاده سازی ، تعامل و سازگاری سیستم برنامه ریزی منابع سازمان با تجارت الکترونیک و جایگاه آن در لایه های نرم افزاری و سیستم های اطلاعاتی مطالبی ذکر می شود و سپس به بررسی توسعه برنامه ریزی منابع سازمان و نقش IT در توسعه ERP و شکل گیری ERP توسعه یافته (ERPII) می پردازیم. در خاتمه نیز به دلایل شکست پروژه های برنامه ریزی منابع سازمان و موانع اصلی موجود درپیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان اشاره می شود.

مکان یابی شعب موسسات مالی و اعتباری و بانک ها از تصمیمات بسیار مهم و استراتژیک در امر بانکداری است. این موضوع به ویژه در موسسات مالی و اعتباری و بانک های خصوصی، به دلیل محدودیت های بیشتر در بودجه نسبت به بانک های دولتی، اهمیت فراوانی دارد. از این رو، این نوع بانکداری مستلزم پذیرش و استفاده از تکنولوژی های پیشرفته نظیر سیستم اطلاعاتی جغرافیایی، بمنظور افزایش رضایت مندی مشتریان و حفظ و نگهداری آنان است. به همین خاطر، در تحقیق حاضر که با عنوان الگویی برای مکان یابی شعب موسسه قوامین که در بین 30 نفر از مدیران، رؤسای شعب و کارمندان با سابقه در شهر رشت با هدف شناسایی مکان های مناسب برای احداث شعب با استفاده از رویکردهای کمی (آزمون تی یک نمونه ای برای شناسایی شاخصه ها) و کیفی ( روش تحلیل سلسله مراتبی برای وزن دهی به شاخصه ها) و با استفاده از نرم افزارهای SPSS،Expert Choice، GISو LINGOصورت گرفت، مشخص گردید که بر مبنای شاخصه های بدست آمده و استفاده از مدل ریاضی حداکثر پوشش، می توان 95 ٪ از تقاضای منطقه مورد مطالعه را با احداث حداکثر 4 شعبه در نقاط مشخص شده (به علاوه 4 شعبه موجود)، تحت پوشش قرار داد.

مهمترین هدف این نوشتار ارائه ی الگوی حفاظت از حریم خصوصی اطلاعاتی شهروندان در دولت الکترونیک برای کشورهای در حال توسعه است. این تحقیق توسعه دهنده ی مبانی نظری و مدل های دولت الکترونیک از بعد حقوقی-قانونی محسوب می شود. این پژوهش از نظر روش شناسی، کیفی بوده و در آن از روش های مطالعات اسنادی، تحلیل محتوا و مطالعه ی تطبیقی استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق شامل تمامی کشورهای دارای قانون در حوزه ی حریم خصوصی اطلاعاتی، شامل 58 کشور، است که با روش نمونه گیری قضاوتی، 11 کشور انتخاب شده و مبنای مطالعه ی اسنادی قرار گرفته اند که عبارتند از: انگلستان، کانادا، فرانسه، آلمان، اسپانیا، ایتالیا، نروژ، سوئد، ایرلند، بلژیک، کره جنوبی. الگوی پیشنهادی این تحقیق دارای هفت بعد است: (1) الزامات گردآوری داده های شخصی شهروندان؛ (2) الزامات استفاده از داده های شخصی شهروندان؛ (3) الزامات نگهداری داده های شخصی شهروندان؛ (4) الزامات افشاء داده های شخصی شهروندان؛ (5) حقوق شهروند در زمینه ی حریم خصوصی اطلاعاتی؛ (6) مسئولیت های کنترلگر داده های شخصی؛ و (7) الزامات دسترسی شهروند به داده های شخصی. از بین 124 الزام شناسایی شده برای حفاظت از حریم خصوصی اطلاعاتی شهروندان در دولت الکترونیک به عنوان شاخص های این ابعاد، 105 الزام دارای وزن بالای 5/0 بوده و می توانند به عنوان اصول استاندارد جهانی، الگویی برای کشورهای در حال توسعه جهت ضابطه مند ساختن توسعه ی دولت الکترونیک در زمینه ی حفظ حریم خصوصی اطلاعاتی شهروندان محسوب شوند.

با گسترده‌تر شدن سازمان‌ها و افزایش دامنه نظارتی مدیران، ارزیابی و کنترل واحدهای سازمانی به ضرورتی برای مدیران تبدیل می‌شود. اصولاّ مدیران با تعریف شاخص‌های گوناگون و اندازه‌گیری آنها اقدام به سنجش عملکرد بخش‌های زیرمجموعه می‌کنند. این ارزیابی اگرچه برخی معانی را به مدیران منتقل می‌کند، لیکن در نظر گرفتن این شاخص‌ها به صورت جداگانه و بی‌ توجهی به ارتباط میان آنها باعث تصویری ناقص از موضوع تحت بررسی خواهد شد. در این تحقیق با استفاده از مدل ترکیبی تحلیل پوششی داده‌ها و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به ارزیابی کارایی نسبی سازمان‌های بازرگانی استانی پرداخته شده است. پس از شناسایی متغیرهای ورودی و خروجی در واحدهای تصمیم‌گیری با بررسی ماموریت‌های استراتژیک و مسئولیت‌های سازمان‌های بازرگانی استانی در گام بعدی با جمع‌آوری داده‌های تحقیق در بازه زمانی سال 1385 با استفاده از مدل BCC خروجی محور با مقادیر اصلاح شده اقدام به سنجش کارایی نسبی سازمان‌های بازرگانی شده است. پس از آن به منظور رتبه‌بندی نهایی، واحدهای گروه ناکارا با توجه به امتیاز حاصل از مدل تحلیل پوششی داده‌ها رتبه‌بندی شده‌اند و سازمان‌های کارا با استفاده از مدل ترکیبی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تحلیل پوششی داده‌ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. شناسایی واحدهای کارا و امکان برنامه‌ریزی و هدفگذاری استراتژیک عملکرد با استفاده از جواب مدل، مهم‌ترین خروجی این تحقیق می‌باشد.

بانک ها برای ربودن گوی سبقت از یکدیگر برای افزایش سهم بازار و سودآوری، به دنبال استفاده از انواع روش های بهبود عملکرد برای جذب مشتریان بیشتر هستند زیرا یکی از مهم ترین مسائل مورد توجه، کسب سود و بازده می باشد، لذا ارزیابی عملکرد بانک ها در درجه اول برای سرمایه گذاران، درجه دوم برای سپرده گذاران و در نهایت برای مدیران بانک ها، اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. این پژوهش، عوامل مؤثر بر سودآوری را در بانک های خصوصی کشور در دوره زمانی 1385 -1392 بررسی می کند و نیز بیان می دارد که مدیران بانک ها با توجه به کدام عوامل مالی می توانند بازده بانک را افزایش دهند. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات همبستگی است که با استفاده از تجزیه و تحلیل اطلاعات تاریخی انجام شده است. در این تحقیق، با توجه به سه متغیر مستقل (اندازه بانک، کارایی عملیاتی، مدیریت دارایی ها)، شش فرضیه تدوین شد که تمام این شش فرضیه بر وجود رابطه معنی دار بین متغیرهای مستقل و معیارهای سودآوری (خالص درآمدهای بهره ای و بازده دارایی های بانک) تأکید دارند. همچنین برای آزمون فرضیه های پژوهش، رگرسیون خطی چندمتغیره با استفاده از داده های پانل صورت پذیرفته است.

تغییرات سازمانی بسیار سخت، پیچیده، مبهم و در عین حال گریزناپذیرند. تحقیقات نشان داده اند که برنامه-ریزی، هدایت و حفظ تغییرات سازمانی بسیار مشکل و احتمال موفقیت آنها اندک است. برخورداری از مدل یکپارچه برای مدیریت تغییرات می تواند اتفاقات پیچیده – که ماهیت ذاتی هر تغییری است- را با تشخیص روابط بین عناصر حیاتی، ساده کند. به خصوص آنکه نیروهای نهادی و زمینه فرهنگی سازمان در شرف تغییر در آن الگو در نظر گرفته شود که این امر در زمینه سازمان های ایرانی به دلیل تفاوت چشمگیر با سازمان های غربی که مهد شکل گیری نظریات تغییر هستند، از اهمیتی ویژه برخوردار است. در این پژوهش با 21 مدیر و عامل تغییر که تغییراتی موفقیت آمیز در سازمان هایی با مالکیت، اندازه و در صنایع مختلف ایجاد کرده بودند، مصاحبه شد و نتایج مصاحبه ها، اسناد و مدارک سازمانی، پس از تحلیل محتوی و سنجش اعتبار کدگذاری انجام شده با تکینک آنتروپی شانون تحلیل شد. یافته ها حاکی از اهمیت توجه همه جانبه به ابعاد گوناگون محتوایی، زمینه ای و فرآیندی تغییر است و اینکه در هر گام از فرآیند تغییر - از زمان شکل گیری ایده تغییر تا تثبیت آن در سازمان - لازم است عوامل خاصی در هر بعد به تناسب سایر عوامل، مورد مداقه مدیران قرار گیرد.

فرهنگ سازمانی یکی از جنبه های کلیدی در مدیریت دانش است و یافتن نوع فرهنگ مناسب و شاخص های کلیدی آن برای پیاده سازی و اجرای مدیریت دانش، از موضوعات مهم در اجرای مدیریت دانش در سازمان هاست. بنابراین، هدف اصلی این پژوهش، ارائه ساختاری چندبعدی از فرهنگ سازمانی و فرهنگ زنجیره تأمین برای توزیع مؤثر دانش در زنجیره تأمین بوده است. در این پژوهش، ابتدا شاخص های کلیدی برای هریک از ابعاد پژوهش، معین شد، سپس توسط سه نفر از خبرگان صنعت و سه نفر از اساتید دانشگاه مورد جرح و تعدیل و اصلاح قرار گرفت. نتیجه این کار، ارائه 4 سؤال و 5 فرضیه برای پژوهش بود. پس از آن، این ساختار چندبعدی (در قالب پژوهشی پیمایشی و به صورت علّـی) در زنجیره تأمین دو شرکت ایران خودرو و سایپا و در میان 115 نفر از کارشناسان صنعت خودروسازی مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از ارزیابی عدم وجود هم خطی بین متغیرها، با کمک تحلیل مسیر، روابط بین ابعاد مختلف موجود در ساختار چندبعدی پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که ساختار چندبعدی معرفی شده در این پژوهش، از برازش مناسبی در صنعت خودرو برخوردار است. نتایج تحلیل مسیر نیز نشان داد که فرهنگ زنجیره تأمین بیشترین تأثیر را بر فرهنگ سازمانی داشته و از طرفی هم، فرهنگ سازمانی بیشترین تأثیر خود را به صورتی غیرمستقیم بر عملکرد زنجیره تأمین داشته و در نهایت توزیع، اشتراک، و انتقال دانش، بیشترین اثر را بر عملکرد غیرمالی زنجیره داشته است.