درخت حوزه‌های تخصصی

"بررسی ترجمه آثار اسلامی یکی از دروسی است که در رشته زبان و ادبیات انگلیسی و همچنین تربیت مترجم زبان انگلیسی ارائه می گردد. هدف اصلی این درس در واقع چهار واحدی آن است که به دانشجویان آموزش داده شود چگونه متون اسلامی ترجمه شده به انگلیسی (و احتمالا به زبانهای دیگر) را ارزیابی کرده، محاسن و معایب آنها را یافته و اظهار نظر کنند که آیا ترجمه مورد بررسی ترجمه ای رضایتبخش و قابل قبولی است یا خیر. تا آنجایی که بنده مطلع هستم چارچوبی منسجم و سازمان یافته برای نیل به این هدف هنوز شکل نگرفته است. به همین دلیل بعضی از استادان محترم زبان انگلیسی که بررسی آثار ترجمه شده اسلامی را تدریس می نمایند احتمالا دانشجویان را به ترجمه متون اسلامی به انگلیسی ترغیب می کنند تا به ارزیابی آنها. نگارنده در این مقاله چارچوبی را پیشنهاد می دهد که بتوان از آن در ارزیابی ترجمه انگلیسی متون اسلامی استفاده کرد و تصمیم گرفت که آیا ترجمه مورد بررسی ویژگیهای یک ترجمه خوب را دارد یا خیر. این چارچوب در واقع مجموعه ای است از معیارهای ارزیابی که متن ترجمه شده را از حیث انتقال صحیح و درست مفاهیم، وفاداری به جنبه های صوری و روانی مورد ارزیابی قرار می دهد."

با عنایت به چهارچوب نظری تحلیل و ارزیابی متون ترجمه شده که از سوی حتیم و میسن (1990، 1991، 1997) و نیز میسن (1994) ارایه شده و به مقوله های ژانر، گفتمان و متن، به مثابه منظومه ای نشانه شناسی می نگرد که در قلمرو آن پدیدآورندگان متون به بیان ایدئولوژی و جهان بینی خویش می پردازند، چهارچوب انتقادی کالزادا پرز (2002) برای نقد و تحلیل متون ترجمه، و نیز بر مبنای تقسیم بندی دو گانه ای که از سوی شلایر ماخر (1813) پیشنهاد شده و به طور کلی دو روش ترجمه – یعنی «بیگانه گرایی» / «بومی گرایی» - را بر آثار ترجمه ای حاکم می داند، این پژوهش به مطالعه تبعات ایدئولوژیک ترجمه انگلیسی رمان بوف کور، اثر صادق هدایت، نویسنده معاصر، می پردازد، که در سال 1957 میلادی به دست دزموند پاتریک کاستلو گردانیده شده است. مقاله در چهارچوب ویژگیهای مربوط به ژانر، گفتمان و متن، آن دسته از تغییرات ترجمه را که می توان نمایانگر «بومی گرایی» دانست مورد بررسی قرار داده و به تفسیر و تحلیل پیامدهای ایدئولوژیک آنها پرداخته است. دلیل انتخاب یک اثر ادبی فارسی و ترجمه آن به انگلیسی، بررسی فرضیه ای است که از سوی ونوتی (1995) پیشنهاد شده و مدعی است به دلیل تداول فراگیر زبان انگلیسی به منزله «زبان مسلط» در جهان امروز و در نتیجه سلطه فرهنگ آنگلوساکسون – آمریکایی، در دو، سه سده اخیر، عموم مترجمانی که از سایر زبانها آثاری را به انگلیسی گردانیده اند به راهکار «بومی گرایی» گرایش داشته اند. نگارنده در تحلیل نهایی خود نتیجه گیری می کند که ترجمه کاستلو از اثر هدایت را نیز می توان مصداقی از فرضیه «بومی گرایی» ونوتی دانست.

"این مقاله به بررسی ترجمه طنزهایی می پردازد که در زیرنویس فیلمها به کار رفته اند. در این راستا سعی براین است که ایده های زیرنویس فیلم و ترجمه طنز را از لحاظ نظر مطالعه کنیم و راهبردهای مترجم را که در فرایند ترجمه آنها به کار می روند شناسایی و معرفی نماییم . در انجام این پژوهش از شیوه توصیفی استفاده شده است و پژوهشگران سعی کرده اند پاسخهای دقیقی را برای دو پرسش به دست آورند: یکی اینکه در ترجمه فارسی طنزهای گوناگون در زیرنویس فیلمهای انگلیسی آیا گرایش مترجم بیشتر به فرهنگ و زبان هدف است یا به فرهنگ و زبان مبدا؟ و دوم اینکه آیا مترجمان این گونه زیرنویسها راهبردهای خاصی در کار ترجمه خود به کارمی گیرند یا نه؟ البته، در ابتدای مقاله حاضر توضیح کوتاه نظر در مورد برخی از مفاهیم بنیادی ترجمه فیلم، مانند ترجمه سمعی و بصری، ترجمه زیرنویس و ترجمه طنز ارائه شده است. داده های مورد بررسی عبارتند از دو فیلم نمادین آمریکایی به نامهایDumb amd Dumber(1994) وLiar Liar(1997) که هر دو دارای زیرنویس های ترجمه شده به زبان فارسی هستند. در مرحله نخست تجزیه و تحلیل، نوعی طبقه بندی از انواع ترجمه طنز صورت پذیرفته و آن گاه انواع راهبردهای ترجمه ای که توسط مترجمان زیرنویس هنگام ترجمه طنز به کار گرفته شده مورد بررسی و بحث قرار گرفته است. "

"در هر زبانی مفاهیمی وجود دارد که به علت دارا بودن بار فرهنگی ترجمه را با مشکلاتی مواجه می کند. از اینرو نظریه پردازان و محققان ترجمه – مانند مونا بیکر (1992) – شیوه های متعددی را برای ترجمه این مفاهیم فرهنگی معرفی کرده اند. با توجه به محدودیت زمانی این تحقیق از میان متداول ترین روشهای ترجمه عناصر فرهنگی، تنها پنج مورد از آنها را به شرح زیر بررسی می کند: 1- به کارگیری واژگان قرضی (Borrowing) 2- ترجمه تحت اللفظی: (Literal Translation) 3- دگرنویسی یا بیان دوباره اطلاعات معنایی (Paraphrasing) 4- جایگزینی فرهنگی (Cultural Substitute) 5- معادل فرهنگی (Cultural Equivalence) هدف از این تحقیق شناسایی متداول ترین شیوه ترجمه این عناصر فرهنگی بود. بدین منظور حدود 20 واژه و اصطلاح فرهنگی از فرهنگ لغات لانگمن، Longman (1998)، استخراج و در قالب آزمونی به 30 دانشجوی سال آخر تربیت مترجم زبان انگلیسی (واحد کرج) داده شد تا آن را از انگلیسی به فارسی ترجمه کنند. با توجه به اینکه این مفاهیم به لحاظ دارا بودن بار فرهنگی زبان مبدا برای مترجمان ناآشنا بودند، جهت درک بهتر آنها، هر یک درون جملاتی قرار گرفتند که در واقع تعریفی بودند برای همان مفاهیم در فرهنگ لغات. پس از گردآوری داده ها، فراوانی (frequency) هر یک از این روشها محاسبه شد و معلوم گردید دگرنویسی (paraphrasing) با فراوانی 58.6% متداول ترین شیوه ترجمه مفاهیم فرهنگی است."

نظریة نایدا که بر اساس زبان شناسی گشتاری استوار است ، یکی از پر طرفدارترین نظریه های ترجمه در قرن بیستم است . مقالة حاضر به بررسی و نقد مواردی چون تعریف ترجمه، مفهوم معادل ، تحلیل دستوری و گشتار زدایی در این نظریه می پردازد و برآن است که این نظریه ، به رغم کاستی هایش ، اهمیت فراوانی در ترجمه شناسی دارد ، زیرا هم ابزاری برای تحلیل و طبقه بندی مسائل ترجمه ای فراهم آورد و هم راهکارهای مؤثری در اختیار مترجمان قرار داد .

در این مقاله ابتدا سطح دشواری متن و عوامل موثر بر آن از دیدگاه آموزش ترجمه مطرح می شود و پس از معرفی دو فرمول پربسامد برای تعیین شاخص دشواریهای متن، انتقادات وارد بر آنها برشمرده می شود. در ادامه ضمن معرفی مفهوم دشواری متن از دید ترجمه پژوهان، معیارهای متنیت و نیز طبقه بندی و تحلیل متن برای آموزش ترجمه به بحث گذاشته می شود. در پایان پنج عامل موثر در دشواری ترجمه متن مبدا به عنوان دشواریهای همگانی و جهانی از جمله فارسی ارایه می شود و در پایان رهیافت هایی برای انتخاب و طبقه بندی متون برای اهداف آموزشی، که سازگار با سطح توانش ترجمه ای دانشجویان باشد، ارایه می گردد.

بحث اصلی این مقاله‘ مطالعه و بررسی تعادل واژگانی و چالش ها و راهکارهای آن با تاکید بر ترجمه متون دینی است . بدین منظور‘ ابتدا چند تعریف از ترجمه ارائه گردیده و به اجزای تشکیل دهنده تعادل ترجمه ای‘ منجمله تعادل واژگانی ‘ اشاره شده است. سپس آحاد تعادل واژگانی را برشمرده و چالش هایی را که مترجم در راه نیل بدان با آن ها روبروست نشان داده شده است. این تحقیق نشان میدهد که تعادل واژگانی ‘ بطور کلی واخص‘ در ترجمه متون مذهبی و دینی از چه پیچیدگی ها و ظرافت های فرهنگی برخوردار است که به وقت ‘ حوصله و دانش فراوان نیاز دارد. در پایان‘ ضمن مرور راهکارهایی که صاحب نظران مختلف در این زمینه ارائه داده اند‘ چند رویکرد عملی برای حل این مشکل ارائه گردیده است

"در میان رویکردهای گوناگون به ترجمه، فلسفی آن در فرانسه از اعتبار ویژه ای برخوردار است و حتی فیلسوفی به نام ژان – رنه لدمیرال، که مبانی معرفت شناختی ترجمه شناسی فرانسه را تبیین نموده، خود، واژه (Traductologie) یا «ترجمه شناسی» را ابداع نموده است. در میان فلاسفه پست مدرن، دریدا بیش از دیگران به ترجمه پرداخته است و حتی اولین کتاب منتشر شده او ترجمه ای از هوسرل بوده است. در نوشتار حاضر، ابتدا به رابطه برخی فلاسفه با ترجمه اشاره ای گذرا می کنیم؛ سپس به بررسی جایگاه ترجمه متون فلسفی در میان انواع ترجمه خواهیم پرداخت. و سرانجام، گفتمان فلسفی دریدا در باب ترجمه به اختصار تحلیل خواهد شد."

علم ترجمه شناسى امروزه بیشتر به عنواد یک واقعیت زنده، فعال و بسیار کارآمد در جهت انتقال و تبادل عقاید و نظرات در نظر گرفته مى شود. تحقیقات انجام شده در زمینهء زبان شناسى کاربردى و نقش آن در ترجمه و تربیت مترجم باعث گردیده تا تحقیقات نظرى و کاربردى ترجمه حوزهء مستقلى را در مطالعات به خود اختصاص دهد. هدف از مقالهء حاضر ارائهء دیدگاه هاى کلى و عملى در زمینهء ترجمه است که و سعى خواهد شد تا سه دیدگاه مطرح در دنیاى ترجمه، یعنى ترجمه پذیر بودن، ترجمه ناپذیر بودن و نسبى بودن ترجمه را با توجه به نظریات زبان شناسان و ترجمه شناسان مورد بررسى و تجزیه و تحلیل قرار داد. با توجه به این که دیدگاه هاى فوق داراى بعد فلسفى نیز مى باشندبنابراین در این مقاله فقط سعى شده به مسائل زبانى و مشکلات ترجمه از زبانى به زبان دیگر بدون در نظرگرفتن ابعاد فلسفى آن پرداخته شود و ابعاد زبان شناسى موضوع مورد بررسى قرار گیرند

ترجمه با دو پیام « معادل » در دو « رمز» متفاوت سرو کار دارد . وقتی پیامی از «صورت» اصلی به « صورت » دیگری منتقل می شود، اگر کار ترجمه درست باشدکمترین تفاوت مسلّم بین پیام موجود در «صورت» متن اصلی و پیام عرضه شده در «صورت» متن ترجمه، همان «تغییر صورت» یا «تغییر شکل » پیام است. بنابراین، هر ترجمه ای در صورتی که درست و دقیق باشد می تواند فقط «معادلی» برای اصل باشد و نه « مساوی» با آن، زیرا در دو «طرز بیان» یا دو «رمز» متفاوت، هرگز نمی توان دو پیام کاملاً برابر یا «مساوی» را عرضه کرد. مقالة حاضر، تلاشی است در جهت تبیین ممکن بودن تعادل و ناممکن بودن برابری کامل با اصل در ترجمه.

"نهضت ترجمه و تولید علم در ایران ریشه ای تاریخی دارد. ایرانیان برای کسب دانش وفنون مختلف در دوره های تاریخی از طریق ترجمه با علوم سایر ملت ها آشنا می شدند و خود دست به ابتکار می زدند. بنابراین ما پس ازاوج گیری ترجمه شاهد شکوفایی فرهنگی و علمی در جامعه ایران هستیم. درقرن دوم و سوم هجری، جامعه اسلامی با استقبال از ترجمه متون یونانی، سریانی، پهلوی، و سایر زبانها عصر طلایی تمدن اسلامی را بنیان نهاد و در این حرکت علمی فرهنگی ایرانیان نقش برجسته ای داشتند. دراین دوره ایرانیان در اکثر علوم دست به ابداعات و اختراعات بزرگ زدند، اما مهمترین دوره ای که جریان ترجمه توانست تاثیر بسیاری دررشد جریان تولید علم داشته باشد، عصر قاجار است. دراین دوره، ایرانیان پس از آشنایی با تمدن غرب و رشد علوم و فنون فرنگی درصدد کسب این علوم برآمدند. بنابراین بهترین وسیله ای که می توانست آنان را در این راه به موفقیت رساند، نهضت ترجمه بود. عباس میرزا نخستین شاهزاده قاجاری بود که درجنگهای ایران و روس به لزوم اخذ علم غربی پی برد. او برای آشنایی صاحب منصبان و نظامیان دستور داد متون فرنگی ترجمه شوند. اقدام بعدی او برای گسترش رشد علمی درایران، اعزام محصل به اروپا بود. از نظر او محصلان پس از فراگیری علوم و فنون غربی در ایران منشا تحولات می شوند. عامل دیگری که به نوگرایی و مدرن شدن علمی ایران کمک نمود، صنعت چاپ و انتشار روزنامه بود. ایرانیان از این طریق با اکتشافات جدید علمی آشنا می شدند. در عصر ناصری با افتتاح دارالفنون به عنوان نخستین مرکز علمی ایران، علوم غربی تدریس شد. با افزایش مدارس نوین، حرکت علمی در ایران رشد بیشتری یافت و زمینه تحولات علمی فرهنگی ایجاد شد. "

مقاله حاضر دو هدف عمده را دنبال می کند: در ابتدا برخی از اصول حرفه ای بر گرفته از ادبیات تکامل یافته ترجمه همزمان را که مورد نیاز مترجم تازه کار است بر شمرده، سپس نکاتی کاربردی در خصوص نحوه انجام این فرایند را مطرح می نماید.

در مقاله حاضر ابتدا رویکردهای گوناگون به دو اصطلاح "کیفیت" و "ارزشیابی" مطرح و سپس کلیات روشهای نظری برای ارزشیابی ترجمه ارائه می شود. در ادامه مقاله، پنج روش عملی که در دانشگاهها و نهادهای آموزشی برای ارزشیابی ترجمه برای اهداف آموزشی به کار گرفته می شود، با جزئیات کامل مطرح و در پایان پیشنهادهایی برای انجام چند طرح پژوهشی به منظور مقایسه سرعت، دقت، سهولت و میزان عینیت نمره گذاری براساس هر یک از روشهای مذکور ارائه می گردد.

واژه «نقد» از جمله اصطلاحات ادبی می باشد که از دیرباز میان مردم رایج بوده است. نقد ترجمه یعنی با نگاه جامع و مانع به ابعاد گوناگون ترجمه نگریستن. هر چند دامنه نقد ترجمه گسترده و نامحدود است و نمی توان آن را در چارچوبی کامل قرار داد، مبانی، اصولی و معیارهایی دارد که نگارنده در اینجا قصد دارد به بیان آن بپردازد. در ارزش و اعتبار نقد ترجمه نباید هیچ گونه تردیدی به دل راه داد؛ نقد ترجمه اگر بدون غرض و کینه و با توجه به اصول و چارچوبهای درست آن به درستی انجام گیرد و مبتنی بر علم و آگاهی باشد موجب تحولی شگرف و پیشرفتی چشمگیر می شود؛ البته برخی بر این نظرند که نقد «اظهار ما به من العیب= عیب و اشکال موجود را بیان کردن» است در صورتی که در نقد باید به ویژگیهای مثبت و منفی ترجمه پرداخته شود. یکی از هدفهای نقد ترجمه این است که جامعه متوجه این موضوع شود که مترجمی، کاری دشوار و سخت است و باید نشان داده شود که آیا مترجم به اهداف خود رسیده است یا نه؟ طبیعی است منتقد بهترین گزینه برای بررسی، نقد و نظریه پردازی در زمینه ترجمه هاست.

بحث اصلی این مقاله تحلیل گفتمان محققان و پژوهشگران زمینه نقد ترجمه به منظور کشف ماهیت نقد ترجمه است. این مقاله با نگرشی تحلیلی، توصیفی، و تطبیقی دیدگاه های زبان شناسان، ترجمه شناسان، و مترجمان را تجزیه و تحلیل کرده است. نتیجه نشان می دهد که به نظر همه محققان، نقد ترجمه ماهیتی پژوهشی دارد و می تواند آثار مختلفی بر ابعاد گوناگون نظام تربیت مترجم داشته باشد. لازمه چنین رویکردی بازنگری و تحول در زمینه های تهیه و تدوین مطالب درسی، آموزش، و روش های آزمون ترجمه می باشد و روش های سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای رشته مطالعات ترجمه در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات نیست. با توجه به این که در رشته های مرتبط تحقیقات گسترده و نظام مندی صورت گرفته است، می توان اصول و مبانی آنها را مطالعه کرد و اشتراکات را اقتباس نمود و با اتخاذ روش های خلاق، نظام آموزشی مدون تربیت مترجم را ارایه کرد. به خاطر این که در این حوزه ها در طول سال ها، تحقیقات فراوانی انجام گرفته است و ترجمه شناسان می توانند با تجزیه و تحلیل آنها رسیدن به هدف در ابعاد گوناگون را تسهیل نمایند.