درخت حوزه‌های تخصصی

چکیده:درجامعه ماگسترش روابط و دوستی دختران و پسران،بعنوان رفتاری فرهنگی و اجتماعی،پدیده نسبتا جدیدی است که درسالهای اخیرابعادتازه ای یافته است.نتایج برخی ازپژوهش ها حاکی از آنندتغییرارزشهاوسبک زندگی نوجوانان و جوانان در بروزاین پدیده نقش مهمی ایفا می نمایند.دراین زمینه روندتغییرات ودگرگونیهای فرهنگی واجتماعی در عصر ارتباطات و اطلاعات با چنان سرعتی انجام گرفته که افراددر عین حال که از آن متاثرند،گاه در مواجه وانطباق با آن،با مشکلاتی نیز روبریند.این پژوهش بااهدافی چون سنجش نگرش دختران نسبت به رابطه با جنس مخالف و بررسی عوامل فرهنگی – اجتماعی موثربرآن انجام شده است.با بکارگیری روش پیمایشی،جامعه آماری پژوهش، دختران دانش آموز در مقطع سنی 18-16 دبیرستانهای منطقه 13 آموزش و پرورش تهران را شامل شده و تعداد381 نفراز آنان به شیوه نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شده اند.یافته های پژوهش نشان می دهدنگرش تعدادقابل ملاحظه ای(7/45 درصد)از دختران دانش آموز نسبت به این گونه روابط مثبت،3/32%درصد بینابین و22%درصد از دختران منفی است.نتایج آزمون فرضیات نشان می دهدمیان متغیرهای مستقل نگرش خانواده ودوستان،اعتقادات،ارزشهاوپایبندی دینی،سبک زندگی وپایگاه اقتصادی اجتماعی بانگرش دختران نسبت به رابطه باجنس مخالف،رابطه ای معناداروجوددارد.نتایج تحلیل چندگانه نشان دادسه متغیر نگرش خانواده،ارزشها و پایبندی دینی و نگرش دوستان،بر روی هم45درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند.

مقالة حاضر تأثیر تلفن همراه را در ارتباطات میان فردی جوانان (با مطالعة دانشجویان دانشگاه های تهران) مورد مطالعه قرار می دهد. درواقع این تحقیق قصد دارد تا مشخص کند که آیا عمق و گسترة ارتباطات میان فردی به وسیلة تلفن همراه تغییری یافته است یا خیر؟ در این پژوهش ارتباطات با واسطة تلفن همراه 387 دانشجوی دانشگاه های سراسری سطح تهران به روش پیمایش بررسی شده است. بعد از جمع آوری داده ها و بررسی آن ها، مشخص شد ویژگی های شخصی دارندگان تلفن همراه تأثیری در گستره و عمق ارتباطات میان فردی آنان ندارد. اما میزان آشنایی آنان با فنّاوری های نو (سواد IT) در میزان استفادة آنان از تلفن همراه تأثیر دارد. هم چنین نتایج این پیمایش نشان داد که میزان استفاده از تلفن همراه در گستره و عمق ارتباطات میان فردی پاسخ گویان تأثیرگذار بوده است. البته این تأثیر در گروهی دیده شد که جوانان دانشجو علاوه بر ارتباطات چهره به چهره با آنان، ارتباطات موبایل واسط نیز داشته اند.

«رادیو» به مثابه یک رسانه «حسی ـ شنیداری» به خواست و اراده تام وابسته است و نه خواست و اراده ناقص. این «اراده» (Will) گاه به دلیل جبر سازمانی از سوی «مدیر رسانه» به منظور طرح یک برنامه اثرگذار و گاه از سوی «برنامه ساز» یا فاعلِ رسانه ای به نیّت «نفوذ در مخاطب» برای تحریک و برانگیختگیِ او به کار می آید. این مقاله، در هدف بنیادی خود بر آن است تا مفهوم «اراده» را به لحاظ «فلسفی ـ روان شناختی» بکاود و از پرتو چنین رویکردی راه کارهایی را برای خلقِ «حرکت» (Motion) در این رسانه ارائه دهد. بنابراین، نخست از «اراده» و ابعاد معناییِ آن سخن می رانیم و سپس، به وجوه «عینی و ذهنیِ» آن نظر می افکنیم و در پایان به این نتیجه می رسیم که هر حرکتی در رسانه رادیو ـ به ویژه، حرکت های خودآگاهانه ـ نیازمند اراده معطوف به «اختیار جمعی»ست و نه «جبر زمانی» یا «مکانی».

شرح و بیان صنعت فرهنگ از زبان تئودور آدورنو و ماکس هورکهایمر نویسندگان کتاب دیالکتیک روشنگری ـ مبتنی بر این گزارش است که عقل ابزار اندیش روشنگری (Aufklarung) که بر همسان سازی و این همانی بنیاد دارد گرچه بنا بود آزادی را از ترس از مراجع اساطیری ایمن دارد، خود از سلطه سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی تمامیت خواهانه ای سر در آورد که آدمیان را از آزادی و خلاقیت فردی محروم می سازد و هم فرد و هم جامعه را قلب به شیء می کند. آدورنو و هورکهایمر برآنند که رسانه های فرهنگ ساز، به مدد بازتولید تکنیکی انبوه، در سرمایه داری پسین در خدمت شاکله سازی از پیش تعیین کننده کلیه محصولات فرهنگی عمل می کنند. این کارکرد، کلیه تنوعات و تکثرات را به گونه ای استانده می کند که اطاعت و آزادی دیگر از هم تمیز داده نمی شوند. بدینسان، در نظام مبتنی بر ارزش مبادله صنعت فرهنگ هر ابژه ای را مبدل به کالا می کند؛ تفاوت نمی کند که این ابژه اقتصادی باشد یا فرهنگی. این مقاله روایتی است از چگونگی توجیه آدورنو و هورکهایمر در باب این سرکوب فاجعه بار که در جریان اتمیزه کردن، همه انسانها و سلایق و خلاقیت های آنها را همسطح می سازد. همزمان، این مقاله به اجمال آموزه یاد شده را در بوته ارزیابی انتقادی می نهد.

دو تمدن ایران و هند، سابقه ای دیرپا در تاریخ آسیا دارند. بررسی تطبیقی ریگ ودا و اوستا به وضوح این معنا را نشان می دهد. باورها، آیین ها، اساطیر مشترک و نیز تجلی آنها در هنر و معماریِ ایرانِ پیش از اسلام، خاستگاه مشترک دو تمدن را، به ویژه با توجه به پیشینه مشترک آریایی بودن دو قو،م اثبات می کند. حضور اسلام در ایران، دامنه گسترش این دین را تا مرزهای هند وسعت بخشید و هندوان از این طریق با اسلام آشنا شدند. خارج از حضور سیاسی و بعضاً، نظامی مسلمانان که در سال 1193 میلادی به فتح دهلی توسط قطب الدین ایبک انجامید، تبادل فرهنگی میان دو تمدن ایرانی ـ اسلامی با تمدن هندی بسیار وسیع و گسترده بوده است. در این میان رویکردهای عرفانی و صوفیانه، به ویژه پس از حضور خواجه معین الدین و میرسیدعلی همدانی، شاگرد علاالدوله سمنانی، یکی از مهم ترین حلقه های اتصال این دو تمدن بوده آن چنان که داراشکوه متأثر از همین ارتباطِ بسیار عمیق، اوپانیشادها را «کتاب مکنون» خواند و تأویل آن را تأویل قرآن شمرد. این مقاله از نسبت های وسیع فکری میان دو تمدن بزرگ آسیایی، یعنی تمدن اسلامی و هندی، صرفاً به مقوله وحدت وجود خواهد پرداخت؛ امری که تجلی گسترده آن در مواردی سبب گردید فِرَق عرفانی و حکمای مسلمان هندی از گرایش به وحدت وجود اجتناب کنند تا مرز آیینی و اعتقادی خود با هندوئیزمِ مبتنی بر اوپانیشادها (به ویژه، مکتب فلسفی ودانتا) را روشن و مشخص سازند. مبنای مقاله تبیین وجوه مشترکی در اسلام و هندوئیزم است که مسالمت و تفاهم وسیع این دو آیین در هند را رقم زد و حتی به ظهور مشاربی چون «دین الهی» توسط اکبر (963-1014 ق / 1556-1605 م)، سومین پادشاه گورکانی، انجامید، و نیز تأکید بر این معنا که تلاش در جهت ایجاد اختلاف میان هندو و مسلمان به عنوان بخش اعظم هویت آسیایی کاملاً سیاسی، و به ویژه انگلیسی، بوده است.

امروزه تلفن همراه در مقایسه با رایانه و فناوری های اینترنتی، به دلیل ارزانی و سهولت استفاده از آن، نفوذ بیشتری در زندگی اجتماعی، سبک زندگی و رفتار مصرفی مردم دارد. این مقاله بخشی از پژوهشی است در راستای شناخت این مسئله که نوجوانان تهرانی در استفاده و دستیابی به تلفن همراه چگونه رفتار می کنند؟ چارچوب مفهومی بر اساس بررسی دیدگاه ها و مرور منابع تجربی تنظیم و در قالب آن، فرضیه های اصلی مطرح شده است. پژوهش به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه های خرد در مورد 387 نفر از نوجوانان 12 تا 18 ساله شهر تهران انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که عواملی چون ""میزان پایبندی به مذهب، جنس، میزان فضای عاطفی درون خانواده و معدل درسی"" در گرایش نوجوانان به کارکردهای مطلوب یا نامطلوب تلفن همراه مؤثر است. همچنین یافته ها نشان می دهد که استفاده از امکانات جانبی تلفن همراه، به ""پیامک و بلوتوث"" تعلق دارد. در ذخیره سازی محتوای گوشی تلفن همراه، ""جوک و سرگرمی"" بیشترین و"" علمی- آموزشی"" کمترین علاقه را در میان نوجوانان به خود اختصاص داده اند. میان گرایش دختران و پسران به این اولویت ها نیز تفاوت معنادار وجود دارد. غالب نوجوانان از سیم کارت اعتباری استفاده می کنند. بسیاری از آنها اعتیاد موبایلی دارند و بویژه از تلفن همراه برای دوستیابی با جنس مخالف، استفاده می کنند.

دانش جدید و میان رشته ای فلسفه رسانه (Media Philosophy ) حدود ده سال است که در کشورهایی از قبیل آلمان، و آمریکا مورد توجه محققان علوم فلسفی، اجتماعی و ارتباطات قرار گرفته است. اینکه این دانش خود از میان رشته ها و علوم دیگر به طور طبیعی متولد شده و یا به تلقیح برخی علوم با یکدیگر با انتظارات معینی به وجود آمده است، بحث جداگانه ای لازم دارد که در هر صورت، باعث مطرح شدن مسایل جدیدی در حوزه ارتباطات و رسانه های جدید شده است. جایگاه فلسفه رسانه و نسبت آن با تقسیمات اساسی فلسفه، ماهیت فلسفه رسانه و توجه به هویت و روش و مسایل این دانش، و هم چنین، خانواده فلسفه رسانه و بستگان آن دانش، و در نهایت، فلسفه رسانه گسترش مرزهای دانش و یا ضرورتی بومی، محورهای اصلی این نوشته را تشکیل می دهد. در تبیین جایگاه دانش فلسفه رسانه، دو تقسیم اصلی فلسفه به فلسفه مطلق و فلسفه مضاف، و فلسفه قاره ای و فلسفه تحلیلی عنوان خواهد شد، و نسبت دانش فلسفه رسانه در اقسام آن بررسی و نتایج آن ارائه خواهد شد. سپس، در بحث ماهیت دانش فلسفه رسانه، نسبت این دانش جدید با معرفت های درجه اول و درجه دوم و فلسفه های مضاف مورد توجه قرار خواهد گرفت و به دنبال آن روش معتبر این علم تبیین خواهد شد. در ادامه نوشته، تقسیم بندی مهم فلسفه رسانه به فلسفه نظری رسانه و فلسفه عملی رسانه و شرح اقسام آن مطرح خواهد شد.

پرسش محوری در حوزه رسانه و دین اینست که آیا باید رسانه را به مثابه امری قدسی و دینی نگاه کرد یا رسانه ذاتاً امری سکولار و غیر دینی است؟ اغلب به سبب فقدان پژوهش های مناسب، دو حوزه رسانه و دین به طور مجزا مورد مطالعه قرار می گیرد و تحلیل نسبت میان ارتباطات (رسانه) و تجدد یا مدرنیته بر مبنای سه نگرش روابط ملی، فایده گرا و ساختار گرا انجام می شود. بسیاری از نظریات موجود درباره دین و رسانه، به سوی ""دین رسانه ای"" گرایش داشته و یا در حالتی خوش بینانه درصدد توضیح ابزار بودن هر یک برای دیگری است. رسانه دینی تأکید دارد که نه رسانه صرفاً ظرفی برای دین است و نه تکنولوژی رسانه می تواند دین را در حد یک پیام فروبکاهد. از این رو نه می توان رسانه را پدیده ای ثانوی فرض کرد و نه دین را امری منحاز. نخستین مسئله در تبیین دین و رسانه، بازشناسی ذات رسانه، ویژگی های رسانه، ظرفیت و توانایی رسانه، تاریخ معرفتی و دانش رسانه، نسبت میان رسانه و فرهنگ غرب و تفکر لیبرالی، رسانه و ذات سکولاریسم و مسائل تمدن است. در این مقاله، کارکردهای رسانه، رویکردهای قابل بحث در باب رسانه و دین و ساحت های قابل تداخل دین در رسانه دینی بررسی شده است.