درخت حوزه‌های تخصصی

سازمان‌ها علی‌رغم سرمایه‌گذاری‌های سرسام‌آور سخت‌افزاری و نرم‌افزاری که برای استقرار مدیریت دانش انجام داده‌اند به نتیجه مورد انتظارشان دست نیافته‌اند. تحقیق حاضر تلاشی است برای پاسخگویی به این سؤال بنیادین که سازمان با تکیه بر چه رویکردی می‌تواند به مزیت رقابتی مبتنی بر منابع کلیدی خود دست یابد؟ و به عبارتی مسیر بلوغ سازمان در بهره‌برداری از دانش خود چیست و سازمان روی چه فرآیندهایی سرمایه‌گذاری کند تا پیاده‌سازی مدیریت دانش در جهت اهداف و نیازهایش باشد؟ روش تحقیق بکارگرفته از نظر نوع داده‌ها کیفی، از نظر ماهیت اکتشافی و از نوع نظریه برخاسته از داده‌ها است که با نمونه گیری هدفمند و انجام مصاحبه‌ها عمیق و نیمه ساختار یافته (فردی و گروهی) صورت گرفته است، تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از روش تحلیل مقایسه ای انجام شده است. این الگوی فرآیندی نشان می‌دهد که توسعه مدیریت دانش از طریق یک فرآیند یادگیری چهار حلقه‌ای محقق می‌شود به‌گونه‌ای که منابع سازمانی در طی این فرآیند، ارتقاء یافته و به قابلیت‌ها و شایستگی‌های محوری سازمان تبدیل می‌شوند. بنابراین اگر سازمان نتواند محقق شدن این فرآیند را فراهم نماید، سرمایه‌گذاری انجام‌شده به هدر خواهد رفت. فرآیند ارائه‌شده، مراحل توسعه و پیاده‌سازی مدیریت دانش را توصیف می‌کند و نقش هریک از عوامل اساسی همچون فرآیندها و حلقه‌های یادگیری، منابع سازمانی و استفاده خلاقانه از فناوری اطلاعات را در پیاده‌سازی مدیریت دانش تبیین می‌نماید.

امروزه دانش، نه فقط یک منبع مزیت رقابتی بلکه در واقع تنها منبع و سرمایه رقابتی است. اگر سازمانی به راحتی نتواند شکل صحیح دانش را اعم از شخصی و سازمانی، ضمنی و آشکار، در جایگاه مناسب آن به کار ببرد، در عرصه‌های رقابتی با مشکل مواجه خواهد شد. متاسفانه، تنها بخشی از دانش داخلی در دست سازمان است و قسمت‏های دیگر متکی به اشخاص می‌باشد. این دوگانگی بین دانش شخصی و دانش سازمانی، استراتژی‎های مختلفی را برای مدیریت دانش طلب می‌کند. رقابت موفقیت‌آمیز بر پایه مزیت دانشی مستلزم هم‌راستا ساختن استراتژی‌های کلان سازمان با دانش سازمان است. سازمان قادر به ادامه حیات خود نیست، مگر اینکه استراتژی مناسبی برای اداره سرمایه فکری ودانشی خود انتخاب کند. این مقاله ضمن مشخص کردن تفاوت‌های میان دانش شخصی و دانش سازمانی، به بررسی استراتژی‎های مدیریتی مرتبط با ماهیت دانش پرداخته است. اگر سازمان از نظر بلوغ در رده‎های بالا قرار گرفته باشد، استراتژی نوآوری و گرنه استراتژی کارآمدی را بر می‎گزیند و عملا تا بالغ نشود نمی‌تواند استراتژی خود را بر نوآوری پایه‌ریزی کند. این مقاله چارچوبی را برای انتخاب استراتژی دانشی مناسب با توجه به معیارهای مشخص شده، ارائه کرده است.

هدف تحقیق ارزیابی اثر مدیریت دانش در خلق استراتژی رقابتی تمایز از مجرای زنجیره ارزش فعالیت های سازمانی است. این مقاله بر اساس یافته های تحقیق میدانی در شرکت های فعال در زمینه صنعت نرم افزار شکل گرفته است. برای تدوین چارچوب نظری مدل تحقیق ادبیات و پیشینه تحقیق بررسی و مدل زنجیره ارزش فعالیت های سازمان مبنای ارزیابی اثر مدیریت دانش بر فرآیندهای سازمانی قرار گرفت. در این تحقیق پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و اجرای مصاحبه های اکتشافی، مولفه های اثرگذار مدیریت دانش بر بخش های مختلف سازمانی استخراج؛ و از طریق تحقیق زمینه یابی و ابزار پرسش نامه مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس با استفاده از پرسش نامه هر کدام از مولفه های تحقیق مانند فرآیندهای مدیریت دانش، نوآوری (فردی، گروهی و سازمانی)، مهارت های تخصصی کارکنان و رضایت مشتریان مورد سنجش قرار گرفتند. از مدل معادلات ساختاری و نرم افزاریLISREL جهت بررسی روابط میان مولفه ها استفاده شد و در پایان صحت روابط مولفه ها در مدل مفهومی مورد تایید قرار گرفت.

با ورود به هزاره سوم شاهد تغییرات سریع در فن‌آوری¬ها و شدت پیچیدگی محیط هستیم. در چنین شرایطی، ایجاد مزیت رقابتی استراتژیک نیازمند نوع جدیدی از سازمان¬هاست که قابلیت ایجاد دانش کیفی را داشته باشند. به همین دلیل از مدیران انتظار می¬رود که درک عمیقی از تحولات سازمانی داشته باشند و عملکرد سازمان‌ها را از طریق سرمایه¬گذاری در پروژه¬های مبتنی بر دانش ارتقاء دهند. مهمترین گام در این خصوص بررسی عوامل موثر در پیاده سازی مدیریت دانش و شناسایی تنگناهای آن است. در این مقاله عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش در دانشکده¬ها و مراکز آموزش عالی تهران بررسی و شناسایی شده¬اند. نتایج تحقیق نشان می¬دهد که عوامل کلیدی موفقیت سیستم مدیریت دانش در دانشکده ها و موسسات آموزش عالی تهران عبارتند از: توسعه منابع انسانی،‌ جهت گیری استراتژیک دانایی محور، زیر ساخت سیستم¬های اطلاعاتی، فرهنگ مشارکتی، الگوگیری، ارزیابی و انتقال دانش، و درگیری افراد.

در طول چند دهة پیش، درک سودمندی و سهولت استفاده، مهم‌ترین عوامل در پذیرش فناوری‌های جدید در حوزة سیستم‌های اطلاعاتی بوده است. با این حال، این دو عامل به تنهایی نمی‌توانند رفتار کاربران را در محیط‌های نوظهور مانند بانکداری اینترنتی توصیف کنند. از دیدگاه پذیرش فناوری در سطح پذیرش فردی، این مقاله با دخالت دادن ویژگی‌های محیط بانکداری اینترنتی، «مدل پذیرش فناوری‌» را توسعه داده است. در این پژوهش با بررسی مهم‌ترین مدل‌های ارائه‌شده در حوزة پذیرش فردی فناوری، دو سازة «برداشت ذهنی از توانایی شخصی» و «اعتماد» به مدل پذیرش فناوری افزوده شده‌‌اند. روش این پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات آن، پرسشنامه بوده است. جامعة آماری این مطالعه را 310 نفر از مشتریان بانک تشکیل داده‌‌اند.

رفتار اطلاع‌جویی و ابعاد آن در سال‌های اخیر کانون توجه بسیاری از پژوهشگران کشورهای گوناگون قرار گرفته و در بسیاری از رشته‌ها آزموده و بررسی شده است. رابطه این متغیر با بسیاری از متغیرها مانند جنس،‌ رشته، شغل،‌ دانش افراد، شخصیت،‌ تجربه و تخصص نیز سنجیده شده و نتایج سودمندی در‌بر داشته است. در این پژوهش، رابطه بین رفتار اطلاع‌جویی و دانش پیشین در دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه تهران تحلیل و آزموده شده. نتایج حاکی از آن است که بین رفتار اطلاع‌جویی افراد و دانش پیشین آن‌ها به طور کلی رابطه معنادار و مثبتی وجود دارد. بین برخی ابعاد رفتار اطلاع‌جویی و ابعاد دانش پیشین افراد نیز رابطه معنادار و مثبتی مشاهده شده است؛ اما بین متغیرهای «زمان به عنوان عامل بازدارنده» و «تأیید دانش پیشین» که از ابعاد رفتار اطلاع‌جویی هستند با ابعاد اصلی دانش پیشین، همبستگی منفی به دست آمده. این نتایج با پاره‌ای از نتایج پژوهش‌های پیشین، سازگار و با برخی از آن‌ها، ناسازگار است.

امروزه دانش به عنوان یک منبع ارزشمند و راهبردی است. برای هدفمند کردن استفاده از دانش به عنوان یک مزیت رقابتی و راهبردی و نیز سازماندهی مراحل توسعه مدیریت دانش در سازمان، شناخت وضعیت موجود سازمان در زمینه مدیریت دانش و تعیین عوامل مؤثر بر تصمیم گیری یک سازمان برای به کارگیری و بهبود مدیریت دانش امری ضروری است. این مقاله عوامل و شاخص های مؤثر بر بلوغ مدیریت دانش را شناسایی کرده، و نیز اولویت بندی شاخص ها و تعیین وزن آن ها را مد نظر قرارمی دهد، سپس به توسعه یک مدل بلوغ مدیریت دانش مبتنی بر این عوامل و شاخص ها می پردازد و از طریق آن در عمل یک سازمان را می سنجد. بررسی و تایید عوامل و شاخص های استخراجی تحقیق و نیز سطح بندی عوامل و شاخص های تایید شده در سطوح مدل بلوغ توسعه یافته مدیریت دانش تحقیق از طریق پرسشنامه توسط خبرگان صورت پذیرفته، تجزیه و تحلیل داده ها از طریق، آزمون دوجمله ای، آزمون فریدمن، آزمون کای دو وروش میانگین موزون بوده است. پس از اصلاح مدل بلوغ توسعه یافته مدیریت دانش که شامل سطوح، عوامل، اولویت ها و وزن هر یک از آن ها می شد، با استفاده از پرسشنامه حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت و یک شرکت تولید کننده نرم افزار همکار فناوری اطلاعات حوزه مربوطه مورد بررسی قرار گرفت و سطح بلو غ آن مشخص گردید. مدل توسعه یافته این تحقیق، نقاط قوت و ضعف سازمان نسبت به حالت ایده آل و مطلوب در هر عامل و شاخص را بیان می کند، سطح بلوغ مدیریت دانش در سازمان را تعیین می کند و به شناخت وضعیت موجود سازمان در عوامل و شاخص های مورد نظر مدل کمک می کند، ودر راستای بهبود وضعیت جاری سازمان، سازمان را با توجه به اولویت بندی شاخص ها و عوامل مدل آگاه می کند تا با برنامه ریزی مناسب و دقیق تری وضعیت عوامل و شاخص های خود را بهبود دهد و بتواند به سطح بالاتر بلوغ دست یابد.

فراموشی سازمانی، توانایی حذف دانش منسوخ و ناکارآمد است و بخش مهمی از پویایی دانش در سازمان‌ها محسوب می‌شود. فراموشی سازمانی با پویایی دانش مرتبط است و در یادگیری سازمانی، ضروری است که برای همگامی با محیط کنونی، برنامه‌های جدید و روندهای اجرایی استاندارد اتخاذ شوند. در این مسیر، توجه به فراموشی سازمانی می‌تواند در موفقیت برنامه‌های یادگیری سازمانی، مؤثر باشد. در این مقاله، پس از پرداختن به مفاهیمی چون دانش سازمانی و یادگیری سازمانی، به فراموشی سازمانی و نقش آن در سازمان‌ها پرداخته شده است.

در اقتصاد مبتنی بر دانش، محصولات و سازمان ها براساس دانش زندگی می کنند و می میرند، و موفق ترین سازمان ها، آن هایی هستند که از این دارائی ناملموس به نحو بهتر وسریع تری استفاده می کنند. مطالعات نشان داده اند که بر خلاف کاهش بازدهی منابع سنتی(مثل پول،زمین،ماشین آلات وغیره)، دانش واقعاً منبعی برای افزایش عملکرد کسب وکار است. از دیدگاه استراتژیک، امروزه از سرمایه فکری (Intellectual Capital) به منظورخلق وافزایش ارزش سازمانی استفاده می شود وموفقیت یک سازمان به توانایش درمدیریت این منبع کمیاب بستگی دارد. این قابلیت مهم سازمانی در مقایسه با سازمان های دیگر می تواند «مزیت رقابتی پایدار (The Sustainable Competitive Advantage)» ایجاد کند، از این رو، هدف این مقاله بررسی نقش سرمایه فکری در مزیت رقابتی است. روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی بود. جامعه آماری این تحقیق نیز مدیران دو شرکت خودرو ساز ایرانی بودند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که بین سرمایه فکری این دو شرکت و مزیت رقابتی آن ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. به عبارت واضح تر، با افزایش سرمایه فکری، مزیت رقابتی آن ها افزایش می یابد.

این مقاله بر آن است تا به نقش مدیریت دانش در سازمان‌‌‌‌‌‌ها، به‌ویژه کتابخانه‌ها، و تأثیر آن در بهبود روند کاری آنها بپردازد. هدف اصلی از مدیریت دانش در یک سازمان تبدیل دانش ضمنی کارکنان، به‌عنوان منبعی مهم در تصمیم‌گیری و اقدام عملی، به دانش صریح و مدون برای رسیدن به اهداف آن است. به هر میزان که میان توانایی‌ها، درک، قوه شناخت و اطلاعات انسان ارتباط نزدیک‌تری برقرار شود، می‌توان به تولید دانش اثربخش‌تر و کاربردی‌تر امیدوار بود. امروزه سازمان‌ها نباید تنها منبع مالی را سرمایه‌های خود بدانند بلکه دانش کارکنان یک سازمان، از مهم‌ترین سرمایه‌های آن به‌شمار می‌آید که انتظار می‌رود مدیریت یک سازمان به‌نحو شایسته و مطلوبی در این زمینه سرمایه‌گذاری کند.