قرآن و عترت

این پژوهش با هدف ترویج فرهنگ غنی قرآن کریم و استخراج اصول رفتاری موردنیاز آموزگارانی که رسالت مهم تدریس دروس دینی و قرآن مقطع ابتدایی را به عهده دارند، به سامان رسیده است. در قرآن کریم، شیوه تبلیغ دین، بر آموزه هایی همچون مدارا، خودسازی، تبشیر و انذار و تواضع استوار است که در این مقاله، ده مورد از این اصول، مورد واکاوی قرار گرفته است. این اصول رفتاری، بیشتر از آیاتی استخراج شده اند که انبیای الهی و به ویژه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله را به عنوان اسوه رفتاری در فرایند تبلیغ علوم دینی، مورد خطاب قرار داده اند. در این پژوهش، با معیار قرار دادن این دسته از آیات، داده ها با روش کتابخانه ای استخراج شده و با بهره بردن از سخنان معصومین علیهم الاسلام و مراجعه به کتاب های لغوی، تفسیری و اخلاقی، با شیوه تفسیر اجتهادی و به کل توصیفی - تحلیلی، مسئله تحقیق تبیین شده است. باور بر آن است که اصول یاد شده، از جمله راهکارهای بهینه سازی فرایند پرورش دینی دانش آموزان است و آموزگاران دروس دینی، با به کارگیری این اصول رفتاری، خود را به سرچشمه علم الهی متصل نموده اند که از هرگنه خطایی مصون بوده و به ارتقاع و بالندگی فرهنگ تعلیم و تربیت کمک شایانی می نماید.

هدف آموزش های دینی مدارس، تربیت اعتقادی، اخلاقی و عبادی دانش آموزان است. برای تحقق این هدف، کوشش های فراوانی انجام می شود، اما باید دانست که یادگیری ها و تجاربی که دانش آموزان در نظام آموزشی کسب می کنند، محدود به برنامه درسی آشکار نیست و گاه عوامل دیگری نیز به نحو گسترده تر، پایدارتر و نافذتر بر شکل گیری تجارب، انتقال افکار، نگرش ها، ارزش ها و اعمال و رفتار دانش آموزان تاثیر می گذارند. این عوامل، برنام درسی پنهان یا پیامدهای قصد نشده نامیده می شوند و واجد آثار مثبت و منفی فراوانی بر روی دانش آموزان است. از هنگامی که دانش آموزان در متن نظام آموزشی قرار می گیرند، با سه جنبه شناختی، فیزیکی و اجتماعی محیط مواجه می شوند که هرکدام از این سه جنبه با یک برنامه درسی پنهان همراه است. در این میان، محیط اجتماعی، نافذترین و مهمترین جنبه از محیط های آموزشی است. منظور از جنبه اجتماعی، روابط و مناسبات اجتماعی حاکم بر مدرسه و نیز ارزش هایی است که از طریق رسانه های متداول و به ویژه رسانه های تعاملی، تبلیغ، توسعه و ترویج می شود. یافته های پژوهش حاضر که با جمع آوری اطلاعات از منابع مکتوب کتابخانه ای سامان یافته نشان می دهد ه برنامه ریزی های کلان اجتماعی همچون دیدگاه سکولار حاکم بر جریان عمومی تعلیم و تربیت و نیز گسترش رسانه های دیجیتالی، از عواملی هستندکه تلاش های نظام تعلیم و تربیت عمومی را در زمینه درس دینی با ناکارآمدی مواجه می سازند.

هدف از آفرینش بشر هدایت و قرار دادن او در مسیر عبودیت است. خداوند متعال این رسالت خطیر را بر عهده پیامبران نهاده است و آنها را با معجزات و خصایص پیامبرانه تایید کرده تا کاروان بشری را به کمال مطلوب رسانند و جان های نورانی را آماده ملاقات پروردگار کنند. در این میان معجزه بی بدیل پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله وسلم با بیانی منحصر به فرد به زیبایی زندگانی انبیا و راه و روش آنها در مسیر هدایت بشر را در قالب داستان به تصویر کشیده است؛ چراکه بیان پیام به صورت غیرمستقیم و در اثنای قصص؛ تاثیرات هدایتی و تربیتی قابل توجه و فزاینده تری بر مخاطبان دارد. از آنجا که شناسایی و بازنگری اصول و روش های تربیتی انبیا در قصص قرآن؛ راهگشای بسیاری از مسایل و مشکلات تربیتی در سطوح مختلف اقشار جامعه اسلامی است این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از منابع مکتوب کتابخانه ای به بیان اصول و روش های تربیتی انبیا در قصص قرآن درنظر علامه طباطبایی و سید قطب اختصاص یافته است. نگرش در آیات وحی بیانگر آن است که اصل کرامت؛ توحید محوری؛ عزت مداری؛ تدریج محوری؛ اخلاق ورزی؛ اصلاح شرایط و روابط انسانی؛ صداقت و روش های تربیتی اسوه سازی؛ تشویق و تنبیه؛ انذار و تبشیر؛ تغافل؛ امر به معروف و نهی از منکر از جمله اصول و روش های تربیتی انبیا است که در تفاسیر گرانسنگ المیزان فی تفسیر القرآن و فی ظلال القران؛ به روشنی آمده است.

اخلاق یکی از نیازهای بزرگ جوامع بشری است. آموزش و پرورش نقش مهمی در تربیت اخلاق مدار در دوران کودکی و بعد از آن ایفا می کند و باعث رشد شخصیت دانش آموزان، نگرش و نیز آگاهی آنان می شود. هدف این مقاله، بررسی و تحلیل کتاب هدیه های اسمان پایه پنجم ابتدایی از منظر اراپه آموزه های اخلاق مداری و پیشنهاد برنامه درسی مناسبی است تا بتواند کلیه نیازهای ضروری تربیت اخلاقی را در خود جای دهد. در این تحقیق، روش توصیفی تحلیلی مورد استفاده قرار گرفته است. تعداد صفحات کتاب هدیه های آسمان پایه پنجم ابتدایی در سال تحصیلی 96-97 با 8 مولفه اصلی و 28 مولفه فرعی بررسی شد و فراوانی و درصد نسبی هریک از مولفه ها و زیرمولفه ها به دست آمد. تحلیل محتوای کتاب از منظر توجه به مولفه های تربیت اخلاقی، نشان داد که مولفه مربوط به تفکر و تعقل با 56 مورد، بیشتری فراوانی را به خود اختصاص داده است. در هدیه های آسمان، کمترین مقدار، مربوط به مولفه های صداقت و نظم است و انضباط نیز بدون فراوانی است. در محتوای این کتاب، به برخی مولفه های تربیت اخلاقی کمتر توجه شده و یا اصلا توجه نشده است. به عبارت دیگر این کتاب مولفه های تربیت اخلاقی را به یک نسبت پوشش نداده است، درحالیکه تربیت اخلاقی یکی از مهمترین عوامل پیشرفت جامعه است.

در عصر کنونی با گسترده شدن مطالعات ارتباطی و افزایش دانش بشری می توان از روش هایی برای القای مفاهیم به مخاطبان بهره برد. در این بین، برخی ابزارها نیز به منظور مخدوش کردن دین و فرهنگ، گسترش یافته و ویژگی های بی نظیر شبکه های اجتماعی به آن ابعاد تازه ای داده است. بررسی روش های مورد استفاده دشمناندر تبلیغات ضددین و فرهنگ، نشان می دهد که بیشتر این شیوه ها پیرامون ایجاد غفلت با استفاده از فنن رسانه ای است. به دلیل ویژگی های خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، بسیاری از والدین فرصت، امکان و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را ندارند و عدم آشنایی مناسب آنها با این فضا، بسیاری از کارکردهای خانواده را در این زمینه دچار اختلال کرده است. در کنار آسیب های فضای مجازی، راهکارهایی برای استفاده صحیح و کاهش آسیب های آن وجود دارد. پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه های کارشناسان این عرصه درمورد راهکارهای مختلف کاهش آسیب های فضای مجازی اختصاص یافته است.

این مقاله با هدف تبیین نظری و مواضع اسلامی در خصوص شبکه های ارتباطی در عصر حاضر و تمایزات آن نسبت به علوم انسانی غرب انجام شده است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، این نوشتار با رویکرد تحلیلی و جمع آوری اطلاعات از منابع مکتوب کتابخانه و انجام مصاحبه با صاحب نظران سامان یافته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که علوم اسلامی فارغ از نگاه غربی که در آن بیشتر بر ابزار ارتباطی و نحوه شکل گیری و نقشه ارتباطی بین اعضا در شبکه های ارتباطی تکیه شده است؛ بیشتر بر سطوح، ترویج، عمق بخشیدن و هدف روابط، تاکید دارد. در اسلام نیز مانند علوم انسانی غرب، بر تحقق دهکده ی جهانی تاکید شده است، اما در علوم اسلامی، این نکته با نگاهی فراتر از پراگماتیسم و بیشتر بر مبنای تعامل و عمق زیاد موجود در روابط و ایکه این مبانی فقط به روابط انسان با انسان اشاره ندارد و ساحت های دیگری را شامل می شود، مورد توجه قرار گرفته است.