۱.
کلید واژه ها:
مصطفی چمران عرفان عرفان مبارزه جو خودخواهی خودسازی جامعه سازی
امکان جمع عرفان و مبارزه و رسیدن به معرفت از طریق مبارزه اجتماعی، از مسائل مناقشه برانگیز در طول قرن ها بوده است؛ به ویژه آنکه تصور رایج، جمع ناپذیری این دو را بازنمایی می کند. بسیاری عرفا و متصوفه گوشه گیرانه زیسته اند و از عرصه جامعه کناره گرفته اند، اما در دوران پس از انقلاب اسلامی، نمونه هایی پدید آمد که در برابر سیره رایج عرفا و متصوفه ایستاد؛ بین مبارزه و عرفان جمع کرد و از طریق مبارزه به عرفان و لقاءالله رسید نه با گوشه نشینی و عزلت. شهید دکتر مصطفی چمران یکی از این نمونه هاست. این پژوهش به دنبال تبیین تفاوت این دو نوع نگاه به عرفان و بررسی الگوی عرفان تکلیف محورِ مبارزه جو در اندیشه شهید مصطفی چمران از طریق بررسی اسنادی اندیشه اوست. در این چهارچوب، عرفان مبارزه جو با محوریت مبارزه، فداکاری و گذشتن از خود در برابر عرفان پرهیز، گریز و گوشه گیری قرار دارد. عارف در این نگاه، در نتیجه تلاش برای تحقق اراده الهی و رفع موانع مقابل اراده خدا از خود گذر کرده و با ملکه شجاعت بر شهوت خویش فائق می آید. در عرصه مبارزه نیز رحمت او بر غضبش حاکم شده و مبارزه اش رنگ و بوی رحمانی و الهی می گیرد؛ در آنِ واحد هم خودسازی و هم جامعه سازی می کند و به لقاءالله می رسد.
۲.
کلید واژه ها:
موجودات فراطبیعی اهورایی اهریمنی شاهنامه انسان
بسیاری از شخصیت های حاضر در اسطوره های جهان، موجوداتی شگفت انگیز و فرا طبیعی اند که با قدرت های خارق العاده و غیرطبیعی خود با انسانِ زمان در ارتباط اند و اصولاً وجود آنان یکی از ویژگی های اصلی اساطیر و سببِ جذابیت شان برای مخاطبان است. این موجودات فرا طبیعی در اسطوره ها و حماسه های ایران نیز دیده می شوند. جهان بینی ثنویت که از باور های ادیان بین النهرینی و برخی از ادیان قوم هند و ایرانی است، باعث شده است تا با تقسیم موجودات فرا طبیعی در اساطیر ایران به دو گروه اهورایی و اهریمنی، هریک در ارتباط با انسان نقش خاصی ایفا کنند و با تغییراتی در جریان گذر از اسطوره به حماسه، در شاهنامه نیز راه یابند. بررسی نقش و خویشکاری این موجودات در ارتباط با انسان در شاهنامه برای روشن شدن زوایایی از باور ها و آیین های ایرانیان پیش از اسلام، امری ضروری و مهم است و ما در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی رابطه انسان را با موجودات فراطبیعی در شاهنامه بررسی و تبیین کرده ایم. در شاهنامه، بسیاری از ایزدان گذشته از مقام خود تنزّل کرده و در قالب شاهان یا پهلوانان نیک و بد مجسّم می شوند. در شاهنامه، اهورا مزدا (یزدان) خدای یگانه و آفریننده نیک و بد است و سروش، سیمرغ و اسرافیل از دیگر موجودات اهورایی اند که در خدمت انسان و یاریگر اویند. همچنین اهریمن، دیو، اژدها، پری و یأجوج و مأجوج جزء موجودات اهریمنی هستند که پیوسته در صدد دشمنی، نبرد و آسیب زدن به انسان برمی آیند.
۳.
کلید واژه ها:
سواد رسانه ای هوش اجتماعی شبکه های اجتماعی مجازی دانش آموزان دوره دوم متوسطه
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سواد رسانه ای و هوش اجتماعی کاربران شبکه های اجتماعی، میان دانش آموزانِ دوره دوم دبیرستان شهر تهران به انجام رسیده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، دانش آموزان دوره دوم متوسطه مناطق مختلف شهر تهران شامل 3000 نفر است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران حدود 300 نفر برآورد شده و شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای است. روش پژوهش، پیمایش و ابزار اندازه گیری پرسش نامه است. پرسش نامه ترکیبی از سه بخش اساسی است: بخش نخست شامل گویه هایی برای سنجش اطلاعات مربوط به میزان و نوع استفاده از شبکه های اجتماعی، بخش دوم پرسش نامه سواد رسانه ای (فلسفی، 1393) و بخش سوم پرسش نامه استاندارد هوش اجتماعی آنگ تون تت (۲۰۰۸) برای سنجش متغیرهای پژوهش است. یافته ها نشان می دهد هوش اجتماعی دانش آموزان با سطح سواد رسانه ای آنان متأثر از میزان استفاده از شبکه های اجتماعی، رابطه دارد. همچنین بین ابعاد سواد رسانه ای به جز بُعد احساسی با میزان استفاده از شبکه اجتماعی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد و بیشترین همبستگی متعلق به رابطه بین بُعد زیبایی شناسی و میزان فعالیت در شبکه های اجتماعی است. کمترین همبستگی نیز متعلق به رابطه بُعد ادراکی، با میزان فعالیت در شبکه های اجتماعی است. بین ابعاد هوش اجتماعی با میزان فعالیت در شبکه های اجتماعی رابطه معنی دار وجود دارد. این رابطه برای سه بُعد همدلی، اجتماعی شدن و مذاکره، گفت و گو و شنیدن فعال، با میزان فعالیت در شبکه های اجتماعی مثبت است؛ بدین معنی که این سه بُعد با افزایش میزان استفاده از شبکه های اجتماعی بهبود می یابند.
۴.
کلید واژه ها:
واحد درسی گفت وگو شیوه ها مهارت ها ادیان و عرفان
در روزگار ما با وجود جنگ های عقیدتی، مهاجرت و جهانی شدن، گفت وگو پدیده ای اجتناب ناپذیر است. در مقام مقایسه، در جهان غرب، مسیحیان شخصیت اصلی گفت وگوی بین دینی هستند و روحانیون مسیحی تکنیک ها و روش های آن را فرا می گیرند؛ درحالی که مسلمانان که مهم ترین هدف گفت وگوی مسیحیان هستند، کمتر به آموزش روش ها و فنون گفت وگوی بین ادیان در آموزشگاه های خود می پردازند. مسئله اصلی این مقاله آن است که دانشگاه چه نسبتی با موضوع گفت وگوی ادیان دارد؟ آیا انتظار نقش آفرینی دانشگاه در این زمینه با رسالت دانشگاه مغایر است یا بالعکس؟ دانشگاه با چه سازوکاری می تواند به این موضوع بپردازد تا نتایج در خوری به دست آورد؟ زیربنای این آموزش باید دانش تحول گرا، اخلاق محور و ارزش بنیان باشد. این دانش در وهله نخست موجب شناخت ارزش ها و اهداف ادیان و در گام بعدی، موجب احترام به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی سنت های دینی مختلف می شود. برنامه ریزی راهبردی برای آموزش گفت وگوی ادیان، رسالت دانشگاهی است که در پی حقیقت، صلح و رفاه اجتماعی از طریق آموزش و پژوهش است. این مقاله متکفّل تبیین ضرورت آموزش گفت وگوی ادیان در دانشگاه به شیوه تحلیلی و توصیفی است.
۵.
کلید واژه ها:
دلالت های غیرلفظی ارتباطات غیرکلامی حالات بدن حرکات بدن مطالعات قرآنی
قرآن کریم به عنوان کامل ترین پیام و برنامه الهی در حوزه ارتباطات انسانی از ظرفیت دلالت های غیرکلامی به شکل کلی و حالات و حرکات بدن به طور خاص غافل نبوده است و با پرداختن به ترسیم ابعاد غیرکلامی انواع ارتباطات انسانی، سبب تعمیق و تکمیل پیام مورد نظر شده است. سیر مطالعاتی طی این پژوهش ما را به درک و فهم جدیدی از آیات قرآن کریم و تنظیم آیات مرتبط جهت ترسیم چهارچوب نظری مطلوب ارتباطات غیرکلامی از منظر قرآن کریم رسانده است. این پژوهش با شیوه استقرایی آیات در قرآن کریم و مطالعه و تحلیل کتابخانه ای صورت پذیرفته است. رویکرد این مقاله، مطالعه میان رشته ای و تطبیقی ارتباطات غیرکلامی در دو گستره علوم ارتباطات و قرآن کریم است. همچنین این مقاله سعی دارد چهارچوب مطلوب ارتباطی برای ساحت غیرکلامی انسان را با استفاده از قرآن کریم که مبتنی بر وحی است، ترسیم کند. بررسی دلالت های ارتباطی حالات بدن در قرآن که بدون قید زمان و مکان و برای همه انسان ها بیان شده است، نشانگر این نکته است که دلالت ها و نمودهای یادشده عموماً فطری هستند؛ چراکه علم ارتباطات به این دلالت های حرکتی و غیرکلامی اشاره کرده است و معنایی را برشمرده است که غالباً همان معنا را آیات قرآن بیان کرده است. بدن دارای حرکات و نمودهای مختلف حرکتی است که هرکدام از آن ها معنایی را بیان می کنند؛ پس نمی توان آن ها را محدود به چند حرکت دانست و همچنین هرکدام با توجه به فضای زمانی و مکانی، معانی مختلفی به خود می گیرند.
۶.
کلید واژه ها:
تربیت حلقه های صالحین سیاست گذاری فرهنگی شهرستان دزفول کودکان نوجوانان جوانان
پژوهش حاضر در پارادایم کیفی و با استفاده از روش های مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته و تحلیل مضمون، به ارزیابی حلقه های صالحین شهرستان دزفول پرداخته است. پژوهش در سه محور کلی کودکان، نوجوانان و جوانان در دو زیرمحورِ برنامه های اجراشده و موانع اجرای برنامه ها انجام گرفته است. نمونه ای از این برنامه ها و موانع در محور کودکان عبارتند از: برنامه ها: داستان گویی متناسب با سن کودک، اخلاق نظری تشکیلاتی، جهت دهی به استعدادها؛ موانع: تأثیر منفی فضاهای بیرون از حلقه، وجود الگوهای نامناسب، کمبود نیروی انسانی سرگروه. همچنین نمونه ای از برنامه ها و موانع محور نوجوانان عبارتند از: برنامه ها: کتاب خوانی، ترسیم جبهه حق و باطل، تشکیلات درون حلقه ای. موانع: تأثیر مخرب مدارس، نبود سازوکاری مطلوب برای جذب و تثبیت، دعوت نکردن افراد متخصص. در نهایت نمونه ای از برنامه ها و موانع محور جوانان عبارتند از: برنامه ها: خودآگاهی بخشی به متربیان در مسیر رشد، برنامه های تشکیلاتی درون مساجد، دعوت اساتید به حلقه ها. موانع: کمبود نیروی انسانی سرگروه، بی توجهی نهادینه شده به تربیت تشکیلاتی، مشکلات شغلی معیشتی سرگروه های حلقه های جوانان؛ در نهایت می توان به این نتیجه دست یافت که به رغم اجرای بخش قابل توجهی از برنامه های مذکور در اسناد بالادستی، حلقه های صالحین شهرستان دزفول با مشکلات متعددی در این مسیر روبه رو هستند که برای ادامه حرکت در مسیر سیاست گذاری این طرح، لازم است به رفع آن ها پرداخته شود.
۷.
کلید واژه ها:
لحظه معجزه سینما نئوفرمالیست مسیحیت
توانایی سینما در به تصویر کشیدن تصاویر ماورایی و متافیزیکی سبب شده است سینما و دین از ابتدای تاریخ سینما رابطه نزدیکی با یکدیگر داشته باشند. معجزه به عنوان یکی از ارکان اصلی ادیان آسمانی در اثبات گفتار پیامبران و نیز راهی برای ایمان به خدا، از طریق این قابلیت سینما به نمایش درآمده است. این پژوهش با تعریف معجزه از دیدگاه مسیحیت و نیز یافتن سه عامل مشترک برای شناخت لحظه معجزه یعنی چیستی قانون طبیعت، چیستی نقض قانون طبیعت و عامل معجزه، در تلاش بوده است تا چگونگی نمایش این مفاهیم را در سینما مشخص کند. در این راستا با انجام تحلیلی نئوفرمالیستی در فیلم های «اردت» و «مسیر سبز» برای نمونه پژوهش، نمایش لحظه معجزه مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد عواملی که شناخت لحظه معجزه را ممکن می کنند، در المان های سبکی و فرمی سینما نیز قابل تشخیص هستند و این المان ها به هنگام وقوع معجزه دچار دگرگونی در ساختار خود می شوند.
۸.
کلید واژه ها:
امام خمینی (س) ارتباطات دینی رسانه هستی شناسی معرفت شناسی نهادسازی مردم سالاری
هدف از این تحقیق، تدوین الگوی صورت بندی ارتباطات دینی در اندیشه دفاعی امام خمینی( ; ) است. روش تحقیق کیفی و از نوع تحلیل مضمون است که با استفاده از روش تنظیم شبکه مضمونی اَتراید و استرلینگ انجام شده است. جامعه آماری در این تحقیق، کلیه سخنرانی ها و آثار مکتوب امام است که قبل و پس از انقلاب از سال 1342 تا 1368 در مجموعه صحیفه نور و صحیفه امام منتشر شده اند. نتایج تحقیق نشان داد در اندیشه دفاعی امام، محور اصلی دفاع از جامعه اسلامی نه تنها سازمان های رسمی مانند ارتش و سپاه پاسداران، بلکه آحاد مردم انقلابی هستند که ارتباطات دینی و استفاده از رسانه ها، آن ها را در برابر تهاجم نظامی و غیرنظامی مانند تهاجم فرهنگی و جنگ نرم، به قوایی مستحکم و شکست ناپذیر تبدیل می کند. یکی از مضامین فراگیر در الگوی ارتباطی امام، هستی شناسی است. در مضمون فراگیر ارتباطات دینی که برخاسته از همان هستی شناسی توحیدی است، ایشان به عدل الهی اعتقاد دارند و بر رعایت آزادی انتقاد و آزادی مطبوعات توصیه و تأکید دارند و در عین باور به تحمل انتقاد، انتقام جویی در لفافه انتقاد را منع می کنند. هرچند مضمون فراگیر ارتباطات دینی در اندیشه دفاعی امام جایگاه مهمی دارد اما در کنار رکن چهارم جامعه (رسانه ها) و سه رکن مهم قوای مجریه، مقننه و قضاییه، باید نهادهای مدنی حاصل از نهادسازی را که برخاسته از نیازهای دفاعی جامعه هستند، مکمل رکن چهارم در اندیشه دفاعی امام دانست.
۹.
کلید واژه ها:
سواد رسانه ای سواد رسانه ای و اطلاعاتی گفتمان آموزش سواد رسانه ای در ایران
پژوهش حاضر با هدف بررسی و مطالعه آموزش سواد رسانه ای و اطلاعاتی در ایران انجام گرفته است. امروزه اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهان برای گسترش سواد رسانه ای و اطلاعاتی تلاش درخورتوجهی چه در حوزه سیاست گذاری و چه در حوزه برنامه ریزی و اجرا انجام داده اند. در ایران نیز طی دهه گذشته به ضرورت این مسئله در حد مباحث نظری توجه شده است و اقدامات عملی در حیطه سیاست گذاری و قانون گذاری و حتی اجرا مغفول مانده است؛ ازاین رو در این پژوهش تلاش شد با رویکرد کیفی، اقدامات و فعالیت های آموزش سواد رسانه ای و سواد اطلاعاتی در ایران از دیدگاه 30 نفر از خبرگان و متخصصان با بهره گیری از روش نمونه گیری غیر احتمالی از نوع هدفمند مورد شناسایی قرار گیرد. ابزار اندازه گیری، مصاحبه نیمه عمیق و متون مرتبط با موضوع تحقیق بوده است. همچنین از نرم افزار nvivo برای شناسایی کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. نتایج نشان داد، گفتمان های حاکم در سواد رسانه ای و اطلاعاتی در ایران شامل گفتمان حکومتی، گفتمان آموزش های رسمی (آموزش و پرورش و آموزش عالی)، گفتمان آموزش های غیررسمی (انجمن سواد رسانه ای ایران و مؤسسه های مردم نهاد) است.
۱۰.
کلید واژه ها:
دلالت های تربیتی تربیت اجتماعی اسلامی فلسفه میان فرهنگی کتاب های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی ایران
پژوهش حاضر با هدف تبیین دلالت های تربیت اجتماعی اسلامی با توجه به مبانی فلسفه میان فرهنگی در کتاب های مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی ایران انجام شده است. پژوهش از نظر ماهیت، کیفی و از نظر هدف کاربردی است. جهت استخراج مبانی فلسفه میان فرهنگی، از روش توصیف و تحلیل مبانی نظری و مصاحبه های با صاحب نظران فلسفه میان فرهنگی استفاده شد. ابزار گردآوری داده های پژوهش در این قسمت، مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. بدین منظور، نمونه مورد نظر به صورت هدفمند از میان شش نفر از صاحب نظران فلسفه میان فرهنگی که دارای کتاب و مقاله در این زمینه بودند، انتخاب شد. برای پاسخ به پرسش دلالت های تربیتی، از روش تحلیلی استنتاجی استفاده شد. یافته ها نشان داد، مبانی فلسفه میان فرهنگی در بحث هستی شناسی شامل دو مؤلفه ساختار متحول و متکثر هستی، و معنای متکثر زندگی؛ در بحث معرفت شناسی شامل چهار مؤلفه منتشر بودن حقیقت، خودشناسی و دیگرشناسی، مفاهمه از طریق گفت وگوی مبتنی بر استدلال، و برخورداری از ساحتی کثرت گرایانه؛ و در بحث مبانی انسان شناسی آن شامل چهار مؤلفه پیوستگی انسان با طبیعت، اجتماعی بودن انسان، برخورداری انسان از آزادی و مسئولیت اجتماعی، و برخورداری ذاتی انسان از فکر و فلسفه؛ و در نهایت در مبحث ارزش شناسی دربرگیرنده چهار مؤلفه برخورداری از ساحتی نسبی گرایانه، برخورداری از ساحتی کثرت گرایانه، برخورداری از ساحتی استکبارستیزانه، و برخورداری از ساحتی زیبایی شناسانه است. مبانی فلسفه میان فرهنگی که مورد تأیید اسلام نیز بودند، شامل هشت مبنای اجتماعی بودن انسان، مسئولیت پذیری اجتماعی، عدالت، استکبارستیزی، رواداری، اندیشه ورزی، تفاهم، و گفت وگوست که دلالت های تربیتی در سه حیطه اهداف، اصول و روش ها براساس آن ها استخراج شدند.
۱۱.
کلید واژه ها:
اخلاق سازمان رسانه ای ارزیابی الگوی تعالی سازمانی توانمندسازها نتایج نظریه هنجاری
هرچند سنجش اخلاق در یک سازمان رسانه ای ضروری به نظر می رسد، اما با چالش هایی جدی همراه است. دستیابی به الگویی که بتواند شاخص های دقیقی برای سنجش اخلاق در اختیار بگذارد، پیچیده است. این مقاله با نگاهی انتقادی به الگوهای ارزیابی سازمان ها، با بهره گیری از منطق صوری حاکم بر الگوی ارزیابی EFQM به ارائه مدلی کمّی برای سنجش اخلاق در سازمان رسانه ای می پردازد. الگوی ارائه شده در دو بُعد کلی توانمندسازها و نتایج، به سنجش میزان اخلاق مداری یک سازمان رسانه ای می پردازد. توانمندسازهای اخلاقی عمل کردنِ سازمان رسانه در دین، انقلاب اسلامی و مردم، مدیریت و ستاد رسانه، استراتژی، محتوا، فرایند و فنّاوری و فعالان رسانه ای به عنوان کلیدی ترین عناصر معرفی شده و شاخص هایی برای سنجش میزان نفوذ هریک در اخلاقی عمل کردن یک رسانه ارائه شده است. نتایج نیز در چهار عرصه مخاطبان، اهالی رسانه، جامعه و نتایج کلیدی، مورد مداقه قرار گرفته است. روش تحقیق این مقاله روش تفهمی وبر است و محقق با ارائه نوعی ایدئال از الگوی ارزیابی، در تلاش است تا بهتر امر اخلاقی را در سازمان رسانه ای بسنجد. در این مقاله علاوه بر روش کتابخانه ای، از روش گروه کانونی به منظور طراحی و توزین عناصر و شاخص ها استفاده شد.
۱۲.
کلید واژه ها:
اخلاق حرفه ای رسانه اسلام اعتدال رسانه ملی نظریه زمینه ای
یکی از مهم ترین وجوه دین اسلام، گرایش دادن بشر به سمت رعایت اخلاق حسنه است. رسانه دینی اخلاق گرا رسانه ای است که با علم به تمامی اقتضائات رسانه های مدرن، از این ابزار برای ترویج اخلاق در مخاطبان مبتنی بر آموزه های اسلامی استفاده می کند. اصلی ترین هدف این پژوهش ضرورت و اهمیت تدوین معیارهای اخلاق حرفه ای برای رسانه ملی بر مبنای آموزه های اسلامی است. در اخلاق اسلامی چهار شیوه برای پرداختن به مباحث اخلاقی وجود دارد: عرفانی، فلسفی، روایی و تلفیقی. در این پژوهش «رویکرد تلفیقی» برای پرداختن به مباحث اخلاقی از منظر اسلام برگزیده شده است و این مهم با استفاده از کتاب «معراج السعاده» نوشته ملااحمد نراقی پی گرفته شده است. روش پژوهش در این مقاله «نظریه زمینه ای» است. در همین راستا ابتدا معیارهای اخلاقی رسانه ملی از طریق مراجعه به حدود 120 منبع در حوزه های مرتبط با اخلاق و رسانه و براساس چهار کارکرد اصلی رسانه یعنی اطلاع رسانی، آموزشی، ارشادی و سرگرمی استخراج شدند. سپس با طی مراحل سه گانه کدگذاری باز، محوری و گزینشی و یافتن مفاهیم و مقولات متناسب از این منابع، گزاره های پژوهش که ارائه دهنده معیارهای اخلاق حرفه ای برای رسانه ملی از منظر آموزه های اسلام هستند، به دست آمد. براساس نتیجه پژوهش، مرکزی ترین مقوله برای معیارهای اخلاقی رسانه ملی مقوله «عدالت» است و یک رسانه اخلاق گرای اسلامی رسانه ای است که مخاطبان خود را با سوق دادن به اعتدال به سمت اخلاق حسنه گرایش می دهد.
