درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف تحقیق حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت زنان روستایی در برنامه های آموزشی- ترویجی مراکز خدمات جهاد کشاورزی در شهرستان آمل است تا درنتیجة بهبود سطح مشارکت آنان، بتوان درجهت تسهیل و تسریع فرایند توسعة کشاورزی و روستایی گام مثبتی برداشت. روش: تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است و ماهیت توصیفی- همبستگی دارد. برای گردآوری اطلاعات، از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی استفاده شده است. ابزار تحقیق پرسشنامه است که روایی و پایایی آن با استفاده از نظرهای متخصصان و آزمون آلفای کرونباخ (86/0>α>78/0) موردتأیید قرار گرفت. 67488 نفر از زنان روستایی شهرستان آمل در استان مازندران، جامعة آماری تحقیق حاضر را شکل می دهند (67488N=) که براساس فرمول کوکران، 384 نفر به عنوان نمونه با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی انتخاب شدند (384n=). برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار 16SPSS استفاده گردید. یافته ها: نتایج توصیفی تحقیق نشان داد که میزان مشارکت زنان روستایی در برنامه های آموزشی- ترویجی در سطح خوبی قرار دارد. نتایج یافته های تحلیلی نیز نشان داد که بین سن، سطح تحصیلات، درآمد ماهیانه، میزان استفاده از منابع اطلاعاتی، ویژگی های اجتماعی، ویژگی های نگرشی و ویژگی های اقتصادی زنان روستایی با میزان مشارکت آن ها در برنامه-های آموزشی- ترویجی، رابطة مثبت و معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه نیز نشان داد که ویژگی-های اقتصادی، سطح تحصیلات، میزان درآمد، عوامل نگرشی، سن و میزان استفاده از منابع اطلاعاتی، 10/37% از تغییرات میزان مشارکت زنان روستایی در برنامه های آموزشی- ترویجی را تبیین می کنند. محدودیت ها/ راهبردها: دسترسی به زنان روستایی و کسب اطلاعات موردنیاز، عمده ترین چالش تحقیق حاضر هستند. راهکارهای عملی: با توجه به نتایج تحقیق، انجام تجزیه وتحلیل جنسیتی با هدف ارائة اطلاعاتی درجهت روشن نمودن نقش و اهمیت آموزش زنان روستایی در توسعة پایدار کشاورزی و روستایی، ارتقای سطح تحصیلات زنان روستایی، بهبود نگرش زنان، و غیره می تواند درجهت مشارکت فزایندة زنان روستایی در برنامه های آموزشی- ترویجی مؤثر باشد. اصالت و ارزش: با توجه به سهم و نقش بنیادی زنان روستایی در توسعة کشاورزی و روستایی، به ویژه در مناطق شمالی کشور، شناسایی عواملی که بر میزان مشارکت آنان در برنامه های آموزشی- ترویجی مراکز خدمات جهاد کشاورزی که تسهیل کنندة فرایند توسعة بخش کشاورزی و روستایی می باشند، الزامی است.

این مقاله به تبیین ظرفیت جهانی شدن برای تضمین توسعه پایدار می پردازد. نویسنده ضمن بررسی دیدگاه های بدبینانه در باره تأثیرات سلبی جهانی شدن بر توسعه پایدار که این دو متغیر را به مثابه پارادایم های رقیب و متقابل قلمداد می کنند، در چارچوب رویکرد تحول گرایانه معتقد است که جهانی شدن و توسعه پایدار دو پارادایم مکمل و متعامل با یکدیگر هستند و جهانی شدن به عنوان ""فرایند همپیوندی جهان بدون مرز"" می تواند در چارچوب پذیرفته شده پایداری به گونه ای مؤثر عمل کند و منجر به تأثیراتی ایجابی بر توسعه پایدار در عرصه های عدالت اجتماعی، حفاظت محیط زیست و امنیت انسانی شود تا راه را برای تحقق ""جهانی شدن پایدار"" و ""جهانی شدن موفقیت آمیز"" هموار سازد. جهانی شدن در صورتی پایدار و موفقیت آمیز به شمار می آید که توانایی نسل های آینده را برای تأمین نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی خود مورد مصالحه و سازش قرار ندهد بلکه در عوض باید اقتصادی دانش بنیان را رقم بزند و به ارتقای سطح آگاهی های عمومی و تخصصی از طریق اهتمام ویژه به نقش عمده آموزش در دستور کار های توسعه پایدار کمک کند. سپس مقاله به تجزیه و تحلیل چالش ها و فرصت های جهانی شدن برای توسعه پایدار می پردازد و سرانجام راهکارهای ممکن برای دستیابی به جهانی شدن پایدار و موفقیت آمیز را با تأکید بر رشد اقتصادی توأم با برابری و صلح اجتماعی، تعهد سازنده در قبال اقتصاد جهانی، رعایت مقررات زیست محیطی و تحقق نظام موفق آموزشی تبیین می کند.

تحلیل و بررسی فعالیت های علمی یک جامعه، نقش مهمی در برجسته کردن نقاط ضعف و قوت این گونه فعالیت ها دارد و زمینه را برای کاهش موانع پیشرفت علمی فراهم می کند. این مقاله به منظور تحلیل روش ها و موضوعات مقاله های علمی - پژوهشی چاپ شده در مجلات جغرافیایی ایران در 5 سال (از ابتدای سال 1388 تا انتهای سال 1392) تهیه شده است. واحد نمونه این تحقیق، مجموع مقاله های چاپ شده در سه مجلة «جغرافیا و توسعه»، «تحقیقات جغرافیایی» و «فضای جغرافیایی» است که 596 مقاله را شامل می شود. معیارهای انتخاب مجلات نمونه عبارتند از: داشتن درجه علمی - پژوهشی، چاپ منظم و متوالی مجله طی سال های مطالعه شده، فراگیربودن عنوان مجله برای موضوعات جغرافیای انسانی و طبیعی و انتخاب یک مجله از دانشگاه آزاد اسلامی. تحقیق حاضر بر این فرض استوار است که فضای حاکم بر جغرافیای ایران بر جغرافیای کمّی و آماری تکیه دارد و موضوعات نظری و تبیین دیدگاه های تئوریک، جایگاهی در نوشته های جغرافیایی ندارند. روش تحقیق در این مطالعه، روش تحلیلی از نوع فراتحلیل است و شیوة جمع آوری اطلاعات، اسنادی است. نتایج نشان می دهد کوشش مسئولان نشریه ها، موجب چاپ مداوم و روند صعودی در تعداد مقاله ها است. رویکرد غالب در مقاله ها، رویکردی پوزیتیویستی و مطالعات پایه و نظری بسیار اندک است. موضوع بیشترین مقاله ها در هر سه نشریه در حوزة اقلیم شناسی است و روش مطالعات هم بیشتر از نوع اسنادی است. ناهمگونی و بی عدالتی فضایی در تحقیقات جغرافیای کشور بسیار محسوس است. تنها ده درصد از مطالعات، دربردارنده مطالعات ملی است. همة مقاله ها آزمون نظریه های موجود را دربردارد و نظریة جدیدی ارائه نشده است. سه مجله در 10 شاخص، نکات مشترک زیادی داشتند و به همین دلیل، نتایج حاصل از این تحقیق به سایر مجلات جغرافیایی کشور تعمیم داده می شود.

ظرفیت علمی هر کشور، یکی از شاخص های اصلی توسعه پایدار آن کشور به شمار می آید. پیشرفت و ارتقای این توان مستلزم بهبود وضعیت تولیدات و انتشارات علمی آن کشور است. این نوشتار به بررسی وضعیت انتشارات علمی مجله جغرافیا و برنامه ریزی در سال های 1389-1393 می پردازد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و به روش پیمایشی انجام گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در پنج سال مورد بررسی 201 مقاله به چاپ رسیده که از این تعداد 87 درصد مقالات به صورت چند نویسندگی است و مشارکت نویسندگان بیش تر به صورت درون موسسه ای می باشد. میانگین درجه همکاری نویسندگان 87/0 و میانگین شاخص همکاری 53/2 است و نشان می دهد روابط هم تالیفی بین نویسندگان مجله بسیار قوی است که در این میان بیش ترین درصد همکاری بین دو و سه نویسنده دیده می شود. دانشگاه تبریز با 97 مقاله حدود 50 درصد مقالات مجله را به خود اختصاص داده و پرکارترین موسسه شناخته شده است.

جهانی شدن، فرایندی تاریخی است که با نخستین مهاجرت های انسان در آفریقا آغاز شد و به دیگر نقاط جهان گسترش یافت. مهاجران، بازرگانان و دیگران، همواره در طول تاریخ، عقاید و کالاهای خود را به دیگر نقاط جهان منتقل کرده اند. این امر، ابتدا در مسافت های کوتاه و بعد در مسافت های بلندتر انجام شد. در واقع، جهانی شدن فرایندی است که از زمان آفرینش انسان وجود داشته و در دهه های اخیر، رشد چشمگیری داشته است. در حوزه های مختلف زندگی می توان آثاری از آمیختن، اقتباس و انطباق تأثیرهای خارجی را مشاهده کرد. برخی از صاحب نظران، سال 1492 را زمان آغاز فرایند جهانی شدن اعلام کرده اند، اما بیشتر محققان و نظریه پردازان، این فرایند را دارای چنین قدمتی نمی دانند. به هرحال باید گفت جهانی شدن فرایندی است که از زمان آفرینش انسان وجود داشته، اما در سال های اخیر، رشد چشمگیری داشته است. دربارة جهانی شدن، تا امروز مطالب و نظریه های متعددی ارائه شده است. این تنوع نظری و گفتمانی در این زمینه، ناشی از ماهیت و اهداف متفاوت آن است، اما مهم ترین چالش در مفهوم نظری این واژه، تعارض در بیان دو واژة جهانی شدن و جهانی سازی است. تعارض و تفاوت نگاه به این دو واژه، ناشی از تفاوت نگاه به فرایندی است که در سه دهة اخیر، ابتدا در بعد سیاسی و امنیتی و سپس از بعد اقتصادی، با تغییر مفهوم مرزها و تغییر کارکرد فضا و مکان، بر تمام رفتار انسان تأثیر گذاشت. در این مقاله تلاش شده است تا به نقش و جایگاه مکان و ویژگی های مکانی، متناسب با ارزش ها و هنجارهای آن پرداخته و ابعاد و تأثیرهای آن در حوزه های مختلف، بررسی شود؛ زیرا پدید آمدن عناوینی همچون «شهروند جهانی» که محصول مستقیم فرایند جهانی شدن است، به تغییر یا تردید در پایه های ارزشی و هنجاری جوامع و ظهور پدیده های جدید در این عرصه منجر شده است. این روند، نقش و اهمیت مکان های جغرافیایی را نیز در سطوح مختلف (چه از نظر مفهومی، چه از نظر مبانی و چه در حوزة مصادیق کارکردی) تغییر داده است و جالب اینکه بسیاری از جوامع، در حال ایجاد سازگاری بین خود و این روندها هستند.

علوم جغرافیایی به مکان ومردمی که درآن زندگی می کنند می پردازد. به اینکه مکان چطور از مردمی که درآن زندگی می کنند تأثیرمی پذیرد و برآنها تأثیرمی گذارد. جغرافیا پیرامون مکان درمقیاس های مختلف، ازسطح محلی،ملی، منطقه ای تا جهانی می چرخد. بااینحال یک جغرافیدان باید بداند که رابطه بین مردم ومکان به هیچ وجه رابطه ای یک بعدی نیست،این رابطه بخشی ازیک شبکه پیچیده روابط است و مردمی که دراین شبکه هستند باید درباره مسائل مختلفی با درجه اهمیت متفاوت تصمیم گیری کنند. یک جغرافیدان تنها زمانی می تواند از نتیجه این فرایندهای تصمیم گیری اطلاع حاصل کند که بداند این تصمیمات چطور گرفته شدند وعوامل دیگر چه تأثیری بر این تصمیم گیری داشته اند. امروزه روند فعالیت انسان شرایط ویژه ای را برجهان تحمیل کرده که دربسیاری ازموارد به چالش های بنیادی درزندگی بشرتبدیل شده است. دراین مقال به اختصار به سه چالش اساسی که پیش روی جغرافیدانان قرار دارد اشاره شده است.

یکی از ابزارهای اثرگذار در عصر مدرنیته رسانه های جمعی نظیر رادیو، تلویزیون، اینترنت و... هستند که با تکیه به آن ها، سرعت حرکت اطلاعات و تغییرات پیرو آن در فضای جغرافیایی افزایش چشمگیری یافته است. به عبارت بهتر به کمک ابزارهای ارتباطی و رسانه ای، اطلاع یابی از وضعیت فضاها و مکان های جغرافیایی، توسعه زیادی یافته و از این طریق، سرعت مقایسه مکان ها و فضاهای جغرافیایی با یکدیگر نیز افزایش یافته است. این روند، فشردگی مکانی - فضایی را شدت بخشیده و نقش مهمی در ساخت فضا و ایجاد تغییر در فرایندهای حاکم بر آن داشته است؛ بنابراین به نظر می رسد در عصر حاضر، یکی از مهم ترین عوامل ایجاد تحول و بازساخت در فضاهای جغرافیایی و حتی قضاوت درباره چگونگی عملکرد نیروهای تصمیم گیر و برنامه ریز آن ها رسانه های جمعی هستند. در این راستا با توجه به محتوای نظری موضوع در این پژوهش کوشش شده است به روش توصیفی - تحلیلی با تبیین کارکردهای رسانه های گروهی در چگونگی ایجاد تغییر در فضای جغرافیا از منظر فلسفی، رویکرد نوینی در تحلیل رابطه متقابل رسانه و فضای جغرافیایی ارائه شود. نتایج پژوهش بیانگر آن است که رسانه های گروهی از طریق تأثیر بر ادراک محیطی مردم و نیروهای تصمیم گیر نیروی ایجاد تحول و بازساخت فضا را به میزان شایان توجهی افزایش داده اند.

مشارکت در یادگیری، توسعه تکنولوژی و توسعه آگاهانه روش های نوین کشاورزی، اثر مهمی بر بهره وری کشاورزان به ویژه کشاورزان سنتی دارد. هدف این مقاله بررسی تأثیر ترویج دانش کشاورزی بر عملکرد کشاورزان گندم کار شهرستان کرمانشاه است. جامعه آماری تحقیق شامل 189 نفر از گندم کارانی است که در برنامه مدرسه در مزرعه شرکت داشتند و 3897 نفر از گندم کارانی که در این برنامه شرکت نداشتند. جهت انتخاب نمونه ها از روش نمونه تصادفی استفاده شد. روایی ابزار پژوهشاز طریق اعضای هیئت علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه رازی ومتخصصان وکارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه به دست آمد. آزمون مقدماتی و اعتبار پرسشنامه ازطریق تکمیل ٣٠ پرسشنامه به وسیله گندم کاران در یکی از شهرستان های خارج از نمونه آماری و ضریب اطمینان آلفای کرونباخ 85/0درصد محاسبه گردید. نتایج نشان داد اجرای رهیافت مدرسه در مزرعه در منطقه مورد مطالعه تأثیر قابل توجهی بر دانش و درآمد کشاورزان داشته است. نتایج آزمون t نیز حاکی از آن است که از لحاظ سن، میزان تحصیلات و میزان اراضی آبی تفاوت معنی داری بین دو گروه کشاورزان شرکت کننده و غیرشرکت کننده در برنامه مدرسه در مزرعه، وجود دارد. بررسی ویژگی های ارتباطی گندم کاران نیز نشان داد، تماس بیشتر گندم کاران با مروجین، شرکت در کلاس های ترویجی، توصیه کشاورزان همسایه و رهبران محلی بر شرکت گندم کاران در برنامه مدرسه در مزرعه تأثیر دارد. به علاوه نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای دانش کنترل بیولوژیکی، میزان تحصیلات، تماس با مروجین، استفاده از رسانه های انبوهی و میزان اراضی آبی توانسته اند 4/73 درصد از تغییرات متغیر میزان پذیرش را تبیین نمایند.