درخت حوزه‌های تخصصی

درس""مواد و خدمات کتابخانه برای کودکان و نوجوانان ازجمله د روسی است که در دورهء کارشناسی کتابداری به دانشجویان آموخته می شود. چگونگی نقد کتابهای کود کان ,یکی از مطالب مورد اشاره در این درس است. کتاب ""گذری در ادبیات کود کان "" از جمله منابع این درس در "" مشخصات کلی, برنامه و سرفصل دروس دوره کارشناسی کتابداری- کارشناسی (در دو شاخه): علو م انسانی و اجتماعی , علوم پایه است. در این کتاب، معیارهایی در مورد چگونگی نقد ظاهری و محتوایی کتابهای کو دکان ارائه شده که به نظر می رسد هنوز هم در آثار جدید منتشره در مورد ادبیات کودکان دیده می شود. نوشتهء حاضر پس از بررسی میزان کارآیی این روش، نقاط ضعف آن را از طریق مقایسه با خود این روش و نیز، کتابهای مشابه ،روشن و روشی تازه برای انجام نقدکتابهای کود کان ارائه می کند.

هدف از مقاله حاضر، بررسی وضعیت پروانه های ثبت اختراعی است که در سطح بین المللی با مشارکت مخترعان ایرانی به ثبت رسیده است. این پژوهش به بررسی روند انتشار پروانه های ثبت اختراعِ مخترعان ایرانی در اداره های چهارگانه ثبت اختراع در بازه زمانی بین سال های1990 تا 2007 میلادی پرداخته است. بر اساس این پژوهش 365 مخترع ایرانی در 218 اختراع به ثبت رسیده، مشارکت داشته اند و سهم هر یک از چهار اداره ثبت اختراع: اروپا، آمریکا، ژاپن و سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) به ترتیب 48، 39، 2، 11 درصد است.

هدف: بررسی وضعیت نمایه کتاب در ایران از سه جنبه وجود نمایه در کتاب های منتشرشده، میزان آشنایی خوانندگان، و دیدگاه ناشران درباره نمایه کتاب است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی و به روش پیمایشی در سه بخش انجام شده است: 1) بررسی وجود نمایه در 382 عنوان کتاب؛ 2) مصاحبه ای کوتاه با 150 نفر از اعضای کتابخانه ملی ایران؛ و 3) نظرسنجی از 365 ناشر درباره نمایه کتاب از طریق پرسشنامه و سیاهه وارسی. یافته ها: فقط 12% کتاب های منتشرشده نمایه دارند؛ میزان آشنایی خوانندگان با نمایه انتهای کتاب 40% است؛ 57% ناشران برای کتاب های خود نمایه تهیه می کنند؛ نیمی از ناشران دارای نمایه ساز متخصص؛ و 55% آنها دارای شیوه نامه برای نمایه سازی هستند. از نظر بیشتر ناشران همه کتاب ها نیاز به نمایه ندارد. ناشران، دلایل نداشتن نمایه را هزینه، کمبود متخصص، و عدم آشنایی خوانندگان با نمایه اشاره کرده اند. نتیجه گیری: نمایه کتاب در ایران وضعیت مطلوبی ندارد. البته مقایسه پژوهش حاضر با پژوهش های مشابه خارج از کشور نشان داد که این وضعیت محدود به ایران نیست. پیشنهاد می شود برای بهبودی این وضعیت کارگاه های آموزشی برای ناشران برگزار شود؛ دستنامه و شیوه نامه نمایه کتاب تدوین گردد؛ و درج نمایه در کتاب از سوی مسئولان نشر الزامی شود.

پژوهش حاضر با استفاده از آمارها و شاخصهای مؤسسه اطلاعات علمی و پرسشنامه، میزان مشارکت اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در تولید علم طی سالهای 2000 تا 2007 و عوامل مؤثر بر آن را بررسی نموده است. این پژوهش یک مطالعة توصیفی ـ تحلیلی است. بر اساس آمار به دست آمده در پایگاه web of science  تعداد مقاله های اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان طی سالهای 2000 تا2007 بیش از 3 15 عنوان است که بیشترین تعداد مقاله به سال 2007 با 48 عنوان وکمترین تعداد به سال 2000 با 3 عنوان مربوط است. همچنین، نتایج به دست آمده نشان میدهد دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان با 97 عنوان از مجموع 153 مقاله، بیشترین تولید را در بین دانشکده های وابسته به دانشگاه به خود اختصاص داده است. بیشترین میزان استناد( 252 استناد)، به مقاله های تألیفی اعضای هیئت علمی دانشکده پزشکی صورت گرفته است. تعداد مقاله های خارجی منتشر شدة اعضای هیئت علمی در مجله های غیر وابسته به ISI، 179 مقاله و تعداد مقاله های داخلی617 عنوان مقاله است. تأثیر برنامه های تشویقی دانشگاه در ایجاد انگیزه اعضای هیئت علمی برای چاپ مقاله در مجله های تحت پوشش ISI به طور میانگین ضعیف است. همچنین، بین میزان آشنایی اعضای هیئت علمی دانشگاه با زبان انگلیسی و روش تحقیق و تعداد مقاله های چاپ شده آنان در مجله های تحت پوشش  ISIرابطه معناداری وجود دارد

بر اساس روش تجزیه و تحلیل هم رخدادی واژگان می توان موضوعات علمی را استخراج و ارتباط میان آنها را به صورت مستقیم از محتوای موضوعی کشف کرد. با این دیدگاه این پژوهش در صدد است با استفاده از روش هم واژگانی به این مسئله که دانش اطلاع سنجی از چه زیرحوزه های موضوعی تشکیل شده است و ارتباط این زیرحوزه ها با یکدیگر چگونه است؟ پاسخ داده و بدین ترتیب کاربرد این روش و میزان کارآیی آن را در ترسیم ساختار حوزه های علمی بررسی نماید. این پژوهش از نظر نوع کاربردی است و در آن از روش های مختلف علم سنجی، تحلیل هم واژگانی و تحلیل شبکه استفاده می شود. به منظور احصای مفاهیم اصلی حوزه اطلاع سنجی و جنبه های مختلف موضوعی آن، پس از استخراج کلیه مقالات علمی محققان حوزه اطلاع سنجی در عرصه بین المللی (نمایه شده در پایگاه «وب آو ساینس» از سال 1991 تا 2012 شامل 7375 رکورد) و انجام پالایش های لازم بر روی کلیدواژه های این مقالات واستانداردسازی آنها، فهرست منتخبی از واژه ها تهیه شد. با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها، ابتدا روند رشد انتشارات در حوزه اطلاع سنجی و هریک از زیرحوزه های آن شناسایی شد. سپس با ترسیم نقشه موضوعی این حوزه به کمک نرم افزارهای Vosviewer و Nodexl ، کار تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از نقشه ها، ساختار و خوشه های تشکیل شده و روابط درونی آنها و نیز پردازش هایی برای رسیدن به نقشه های مطلوب تر، انجام شد. بر اساس نقشه های حاصل شده از تحلیل مدارک مورد مطالعه، مفاهیمی از قبیل: علم اطلاعات، کتابخانه، تحلیل کتاب سنجی، نوآوری و متن کاوی از جمله پرکاربردترین موضوعات در حوزه اطلاع سنجی در سطح بین المللی بشمار می روند. ترسیم نقشه های هم واژگانی در مقاطع زمانی مختلف مورد بررسی، تغییرات و پایداری هایی را در مفاهیم و واژه های مرتبط با حوزه اطلاع سنجی نشان می دهد. برخی از واژه ها نظیر «تحلیل کتاب سنجی» در تمامی سال های مورد مطالعه حضور دارند درحالی که برخی دیگر در طول زمان ناپدید می شوند. مفاهیم جدید بعنوان بازترکیبی از واژه های موجود و در تعامل با تحولات و فناوری های جدید پدید می آیند.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی رابطه معنایی بین سال انتشار و قالب های ادبی در کتاب های اروپایی کودک و نوجوان ترجمه شده به فارسی در دهه اول قرن بیست ویکم پرداخته و قالب های ادبی را در کتاب های مورد نظر که در طول نُه سال (از ابتدای سال 2000 میلادی برابر با 11دی ماه 1378 شمسی تا انتهای سال 2008 میلادی یعنی 11 الی دی ماه 1386) از نویسندگان اروپایی به زبان فارسی در ایران چاپ شده اند، شناسایی نموده است. روش: روش به کار رفته در این پژوهش تحلیل محتوا است که در آن تلاش شده است با تحلیل نظام مند قالب های ادبی کتاب هایی که در دایره این پژوهش می گنجند هر یک از داستان ها را به روشی دقیق بررسی، و قالب ادبی آن مشخص گردد. جامعه آماری این پژوهش با بهره گیری از نمونه گیری منظم انتخاب شده است. اطلاعات مورد نیاز از هر کتاب در یک سیاهه بررسی ثبت شده و با بهره گیری از آزمون خی دو، فرضیه پژوهش مورد آزمون قرار گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که از مجموع 318 عنوان اثر داستانی ترجمه ای منتشر شده، 59 اثر (28 درصد) توسط زنان و 170 اثر (5/53 درصد) توسط مردان تالیف شده است. از سوی دیگر 89 عنوان کتاب ترجمه شده (28 درصد) نویسنده مشخص نداشتند. بررسی 4 قالب ادبی استاندارد در نظرگرفته شده حاکی از آن است که 89 کتاب در قالب ادبی داستان واقعی (28 درصد)، 81 عنوان کتاب در قالب کتاب غیر داستانی (4/25 درصد)، 106 کتاب در قالب ادبی داستان فانتزی (4/33 درصد) و 42 عنوان کتاب در قالب ادبی داستان عامیانه (2/13درصد) توسط پدیدآورندگان اروپایی تالیف شده و به زبان فارسی ترجمه شده اند. همچنین نویسندگان انگلیسی با 105 کتاب (9/31 درصد) بیشترین فراوانی نگارش را به خود اختصاص داده اند. از سوی دیگر نتایج پژوهش نشان داد که فرضیه مورد نظر در ارتباط با «وجود رابطه معنادار بین فراوانی قالب ادبی و تاریخ نشر» تایید نشد؛ چرا که بر اساس آزمون خی دو 05/0> 135/23 p= محاسبه شد و چنین نتیجه گرفته شد که بین قالب های ادبی و تاریخ نشر در کتاب های ترجمه شده رابطه معناداری وجود ندارد. اصالت/ارزش: مقاله حاضر به شناسایی گستره قالب های ادبی کتاب های اروپایی کودک نوجوان، ترجمه شده به زبان فارسی پرداخته و از رویکردهای جدیدی است که به بررسی وضعیت کتاب های این حوزه از منظر گونه شناسی قالب های ادبی و نیز بررسی رابطه معنایی بین قالب های ادبی و سال نشر این کتاب ها می پردازد.

این مقاله با دید تحلیلی، مسئله از دست دادن منابع را در کتابخانه ها ـ با نگاهی به کتابخانه های آستان قدس رضوی ـ مورد بررسی قرار میدهد و ضمن اشاره به روشهای مرسوم حفظ و نگهداری منابع، به محدودیتهای هر یک از آنها نیز به صورت اجمالی میپردازد و راهکارهای جنبی به کار گرفته شده برای کاهش نگرانی کتابداران و ابوابجمعداران نسبت به منابع از دست رفته ازجمله مسئله افت و میزان آن را بررسی مینماید. پس از آن، بحث اصلی یعنی پیامدهای نگرانی مدیران و ابوابجمعداران بر مدیریت منابع را مورد تبیین قرار میدهد و در نهایت راهکارهایی را برای کاهش نگرانی کتابخانه ها تحت عناوین بازنگری در مورد میزان درصد افت منابع، پیگیری نظام مند دیرکرد منابع کتابخانه، انجام رف خوانی منظم و دقیق، اختصاص درصد افت قانونی متغیر برای کتابهای خاص، اختصاص درصد افت قانونی متغیر برای انواع کتابخانه ها ارائه مینماید.

هدف: میزان همخوانی واژگان کلیدی مقاله های چاپ شده در مجله های پزشکی فارسی با اصطلاحنامه پزشکی فارسی طی سال های 1387-1388 است. روش/رویکرد پژوهش: با روش تحلیل محتوا و با استفاده از سیاهه وارسی محقق ساخته تعداد 1005 کلیدواژه از 269 مقاله در 58 عنوان مجله پزشکی فارسی دارای درجه علمی پژوهشی 1 و 2 از کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) از 1387 تا پایان 1388 بررسی شده است. یافته ها: در دو حوزه علوم پایه و بالینی، 5/38 درصد همخوانی کامل، 41 درصد همخوانی نسبی و 5/20 درصد فاقد همخوانی است؛ از نظر همخوانی کامل و نبود همخوانی میان کلیدواژه های مقاله های مجله های پزشکی فارسی با اصطلاحنامه پزشکی فارسی، تفاوت معناداری وجود ندارد، اما از نظر همخوانی نسبی تفاوت معنادار است؛ همخوانی نسبی کلیدواژه های مقاله های مجله های پزشکی فارسی با اصطلاحنامه پزشکی فارسی بیش از همخوانی کامل است. نتیجه گیری: وجود ناهماهنگی میان اصطلاحات مورد استفاده نویسندگان، نمایه سازان و جستجوگران اطلاعات ناشی از عوامل متعددی است که در مقاله به آن اشاره شده است.

در این مقاله تلاش بر ارائه روشی مبتنی بر چهارچوب الگوریتم سه مرحله ای حل مسئله است تا بتواند، ابتدا اندازه-گیری بهره وری دانش کاران را در سطوح گوناگون سازمان براساس مدل کلاسیک خروجی به ورودی و مدل ویژه «دابلیو.سی.اِم.» (خواستن، توانستن و امکان داشتن) نمایش دهد(تعیین وضع موجود)، دوم این که علت های ایجاد وضع موجود را براساس مدل ویژه ارائه شده شناسایی نموده و بر اساس روش های تصمیم گیری مناسب اولویت بندی شوند. و بااستفاده از تحلیل های دینامیکی میزان تاثیرشان بر بهره وری دانش کاران مشخص شود (تعیین علت ها)، در پایان بهره وری دانش کاران را در دوره زمانی یک ساله مبتنی بر تکنیک های سری های زمانی پیش بینی نموده و با توجه به شرایط، از میان گزینه های گوناگون بهترین گزینه را به عنوان راه کار برای بهبود بهره وری دانش کاران ارائه دهد (ارائه راه کار). روش یاد شده در شرکت ایرانی آزمون شده است و مبتنی بر رویکرد اعتبارسنجی ساختاری اعتبارسنجی می شود.

کتابخانه­های دانشگاهی می­توانند کانون اصلی تأمین منابع اطلاعاتی مورد نیاز محققان و پژوهشگران باشند، مشروط بر آنکه هم روزآمد بوده و هم از لحاظ کمّی و کیفی جوابگوی نیازهای رو به رشد جامعة استفاده کننده باشند. بنابراین، شناسایی نقاط قوّت و ضعف کیفیت خدمات کتابخانه های دانشگاهی، به مدیران در پالایش سیستم موجود برای ارتقای خدمات کتابخانه­ای، کمک شایانی مینماید. در این مقاله سعی شده با ترسیم نقشة فازی عناصر کیفی، نقاط حیاتی موفقیت و شکست کیفیت خدمات کتابخانه­ای در دانشگاه یزد، شناسایی و زمینه­های بهبود کیفیت خدمات را در کتابخانه­های دانشگاه یزد فراهم آورد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مهمترین عامل حیاتی موفقیت، آمادگی کارکنان برای پاسخگویی به سؤالهای استفاده­کنندگان، و مهمترین عامل حیاتی شکست کیفیت خدمات، متناسب بودن ساعت کار کتابخانه با نیاز استفادهکنندگان، است.

پژوهش حاضر که به هدف بررسی تازگی اطلاعات فارسی انجام شده است، می کوشد تا سرعت نمایه سازی روزنامه های فارسی را در سه موتور کاوش گوگل، یاهو و بینگ مطالعه و مقایسه کند. این پژوهش به روش وب سنجی انجام شده و جامعه آن را کلیه روزنامه های فارسی پیوسته تشکیل می دهد. نمونه پژوهش به روش هدفمند شناسایی شد و شامل آن دسته از روزنامه های فارسی زبان بود که فهرست آن ها در پایگاه «مگ ایران» آمده و نسخه الکترونیکی آن ها به طور منظم بر وب سایت مربوطه منتشر می شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد موتور کاوش گوگل به لحاظ سرعت روزآمدسازی روزنامه های فارسی رتبه بالاتری نسبت به موتورهای کاوش یاهو و بینگ دارد. علاوه بر این، گوگل به طور کلی از الگوی روزآمدسازی منظم تری پیروی می کند. دو موتور کاوش یاهو و بینگ نه تنها از سرعت کمتری نسبت به گوگل برخوردارند، بلکه الگوی روزآمدسازی نامنظم تری دارند. دو موتور کاوش یاهو و بینگ به لحاظ سرعت روزآمدسازی تفاوتی با یکدیگر ندارند. این پژوهش برای نخستین بار وضعیت نمایه سازی روزنامه های فارسی زبان را در موتورهای کاوش وب مورد بررسی قرار داد و نشان داد که جستجوگرانی که به کمک موتورهای کاوش به این روزنامه ها دست می یابند، در گوگل از بخت بالاتری برای دستیابی به نسخه روزآمد این روزنامه ها برخوردارند.

هر نرم افزار کتابخانه ای از چند بخش تشکیل شده که هر یک به تناسب وظیفة مشخص، یاری دهندة بخشهای کتابخانه میباشد. اما اینکه تا چه حد امکانات موجود در نرم افزارهای کتابخانه ای، با نیازهای کاربران همخوانی داشته، مبحثی است که مدنظر این نوشتار است و تمرکز اصلی آن بر بخش امانت نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش میباشد. هدف آن است تا امکانات موجود در بخش امانت این نرم افزار بررسی و قابلیتهایی برای آن پیشنهاد شود. در این مقاله، معیار توانمندی نرم افزار کتابخانه ای پارس آذرخش در پنج قسمت «اخطار دیرکرد»، «تغییر در زمان امانت»، «رزرو منابع»، «جریمه دیرکرد» و «تسویه حساب» بررسی شده و برای بهبود روند گردش کار نرم افزار در بخش مزبور متناسب با خواسته های کتابدار، پیشنهادهایی ارائه شده است.

افزایش روزافزون هزینة نشریه های چاپی از یک­سو، لزوم دسترسیِ به موقع به آنها، و تکمیل آرشیو نشریه ها از سوی دیگر، کتابخانه­ها را به سمت انتخاب کارگزاری سوق می­دهد که بتواند نشریه ها را در کوتاه­ترین زمان ممکن و با قیمت مناسب تهیه کند. انتخاب کارگزار مناسب، چالشی است که بسیاری از کتابخانه­ها با آن روبرو هستند. هدف پژوهش حاضر، بررسی عملکرد کارگزاران نشریه های ادواری چاپی لاتین در سطح کشوراز دیدگاه کارشناسان سفارشهای کتابخانه­های دانشگاهی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، براساس ملاکهای کیفیت خدمات، میزان انعطاف­پذیری، سرعت عمل و توانایی کارگزاران در تهیه نشریه هاست. پژوهش حاضر به روش پیمایشی بوده و گردآوری داده­ها به کمک پرسشنامه صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل داده­ها به شیوة توصیفی و تحلیلی و به کمک بستة نرم­افزاری علوم اجتماعی (SPSS)انجام شد. نتایج حاصل نشان داد کارگزاران به لحاظ ملاکهای مورد بررسی اختلاف معنا­داری با هم دارند و در چند گروه مختلف قرار گرفتند

هدف از این پژوهش ارائه نمایی کلی از روند حاکم بر شمارگان منتشر شده مجله کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی از بهار 77 تا بهار 87 بوده است. برای این کار از 11 مؤلفه سهم مشارکت نهادها، رتبه ها و مدارک علمی نویسندگان مقاله ها، سهم مقاله ها بر حسب منبع استخراجی آنها، میزان مشارکت گروه های علمی تخصصی، روشها و تکنیکهای به کار گرفته شده در مقاله ها، منابع و مآخذ مقاله های منتشر شده در نشریه، کیفیت جلد و صحافی شمارگان مختلف نشریه، شیوه دسترسی به شمارگان نشریه، بررسی دستاوردهای نشریه و تعیین روند حاکم بر شمارگان منتشر شده از نظر تعداد مقاله های به چاپ رسیده در نشریه به تفکیک سال، استفاده شده است. روش مورد استفاده در تحقیق، توصیفی کاربردی پیمایش از نوع تحلیل محتواست. طی این پژوهش، در مجموع 339 مقاله در 39 شماره مجله با استفاده از 11 مؤلفه مزبور بررسی گردید. بر اساس یافته های پژوهش، سهم نهادهای علمی - پژوهشی داخل و خارج کشور در ارائه مقاله به نشریه 7/71 % بوده است. از مجموع 339 نویسنده مقاله ها، مؤلفان با رتبة علمی استادی بیشترین تعداد از نویسندگان مورد بررسی را به خود اختصاص داده اند. مقطع تحصیلی نویسندگان 93 مقاله دکتری و 73 مقاله کارشناسی ارشد بوده است. در مجموع 10 گروه علمی- تخصصی در ارائه مقاله به نشریه مشارکت داشته اند. 33% از مقاله ها برگرفته از کارهای علمی – پژوهشی قبلی بوده است. از مجموع منابع و مآخذ مورد استفاده در نگارش مقاله ها، 3/64% از منابع لاتین استفاده شده است. از لحاظ نوع منابع و مآخذ به کار رفته، مقاله ها قبل از کتابها و پایان نامه ها قرار گرفت که نشان میدهد محققان این حوزه بیشتر مقاله محور هستند. کیفیت جلد و صحافی شمارگان مجله نیز تغییر و تحولات درخور توجه داشته است. به طور کلی، نتایج به دست آمده نشان دهنده وضعیت مطلوب کمّی و کیفی نشریه کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس میباشد