درخت حوزه‌های تخصصی

فرانسوا موریاک، نویسندة نامی فرانسوی و برندة جایزة نوبل ادبیات، برخلاف بسیاری از معاصرانش، چندان در ایران شناخته شده نیست. دراین مقاله، تلاش شده است تا با تأکید بر دیدگاه او نسبت به دو داستان پرداز مطرح هم عصرش، مارسل پروست و آندره ژید، گامی در شناخت بهتر او برداشته شود. موریاک براین باور است که احساس یأس و همچنین فقدان خداباوری در آثار این دو نویسنده که، به تعبیری، بازتاب بحران دین باوری در قرن بیستم است، باعث شده تا آن ها در روند شخصیت پردازی و پیرنگ سازی از چارچوبی استفاده کنند که مفهوم ایمان و امید به آینده و نجات به هنگام بروز مصائب در کمترین حد ممکن باشد.

دیالوگ های افلاطون همواره در حوزه فلسفه بستر مطالعه و بررسی بوده ، اما در حوزه درام، کمتر توجهی به ویژگی های دراماتیک این دیالوگ ها شده است. به ویژه آنکه افلاطون از مخالفان هنرهای محاکاتی به ویژه تئاتر و درام بوده، و همین امر موجب تفوق عنصر روایت در آثار او شده بود. ازاین رو می توان دیالوگ های او را با معیارهای درام های روایی بررسی کرد. درام های روایی در دوره مدرن در اروپا رونق یافت و تحت عنوان درام های خواندنی به رسمیت رسید. پژوهش پیش رو به بررسی مؤلفه های محاکاتی و روایی در این درام ها و تطبیق آن با دیالوگ های افلاطونی می پردازد. ابتدا مفاهیم محاکات و روایت تشریح، و سپس آراءِ افلاطون درباره محاکات و روایت بیان شده است. رابطه افلاطون با تراژدی و کمدی نیز به طور مشخص مورد بررسی قرار گرفته است. سپس به جایگاه تئاتر در دوره مدرن و در میان هنرهای غیرمحاکاتی پرداخته ایم که حاصل آن، درام های خواندنی هستند. در تفسیر درام های خواندنی، نمایشنامه چهار قدیس در سه پردهاثر گرترود استاین و ساختار کلی نمایشنامه های برتولت برشت و ساموئل بکت، از نمایشنامه نویسان مدرنیست، بررسی شده است. در انتها با دستیابی به مؤلفه های درام های خواندنی و تطبیق آنها با دیالوگ های افلاطونی، به مختصات دیالوگ های افلاطونی در قالب گونه ای دراماتیک دست می یابیم.

از میـانه ســده نوزده میـلادی تاکنون، نمایشــنامه عربی ارتباطی تنـگاتنگ با «سنــت» داشــته اسـت. یکـی از مشهورترین نمایشنامه هایی که نویسنده آن از سنت بهره برده است، الملک هو الملک اثر نمایشنامه نویس سوری، سعدالله ونّوس، است. نویسنده، در این اثر، از ساختار داستان «النائم و الیقظان»، یکی از داستان های مشهور هزارویک شب، الهام گرفته است. در این پژوهش برآنیم تا کارکرد سنت در نمایشنامه الملک هو الملک را بررسی، و صور تغییر و تحول آن را ارزیابی کنیم؛ ازاین رو، تمام عناصر این نمایشنامه، از جمله «پیرنگ»، «اندیشه اصلی» (= «اندرینه»)، «شخصیت» ها، «زبان» و «گفت وگو» و غیره را مورد کندوکاو قرار دادیم و چگونگی کارکرد سنت در هریک از آن ها را استخراج نمودیم؛ و به این نتیجه رسیدیم که ونّوس در الهام از داستان «النائم و الیقظان» بسیاری از عناصر این داستان را متحول ساخته است. اهمیت دستیابی به این نتیجه باعث می شود که خواننده نمایشنامه الملک هو الملک به آسانی بتواند وجوه اشتراک و اختلاف نمایشنامه را با اصل آن دریابد و کارکرد سنت در تک تک اجزای آن را نیز درک نماید.

شاید بتوان ادبیات فرانسه را یکی از غنی ترین ادبیات جهان دانست. مکاتب عمده ادبی توسط نویسندگان فرانسوی به وجود آمده? گسترش یافته سپس جای خود را به مکاتب دیگر داده اند. یکی از جنبش های ادبی که در دهه 50 و 60 قرن بیستم در فرانسه به وجود آمد «رمان جدید» بود که عناصر سنتی داستان قرون گذشته را زیر سوال برد. به نظر نویسندگان این جنبش مفاهیم شخصیت? تعهد? پیرنگ و ... دیگر کهنه شده بودند و لازم بود تا قالبی نو برخاسته از شرایط زمانی? جایگزین داستان سنتی شود. می توان به وجود آمدن این جنبش ادبی را ناشی از تغییرات عمده اقتصادی - اجتماعی? دستاوردهای علمی فروید و دیگر عواملی دانست که ساختار اروپای بعد از جنگ دوم را بطور بنیادین متحول ساختند.در عین حال باید اذعان نمود که این نویسندگان علی رغم وجه تشابهی که در رد قالب های سنتی داستانهای قرن نوزدهم داشتند هر کدام شیوه نوشتاری خاصی را دنبال می کردند . دنیای رب-گریه (Robbe-Grillet) دنیای اشیاست در حالیکه ساروت (Sarraute) در داستانهای خود بیشتر به روانکاوی شخصیتهای داستان می پردازد. او در داستانهای خود هیجانات و احساسات ناگهانی فرار و غیر قابل کنترلی را بیان می کند که به یکباره انسان مهربان و نرم خو را به فردی پرخاشگر تبدیل می کند. در داستانهای او قهرمان وجود ندارد و در اکثر موارد شخصیتهای داستان او فاقد اسم اندو برای نامیدن آنها از ضمایر فاعلی تو? او? آنها و حتی در برخی موارد از شماره استفاده می شود. مقاله حاضر ابتدا به بررسی شرایطی می پردازد که رمان جدید در آن بوجود آمده و ریشه گرفته است و سپس مفاهیم شخصیت? اشیا? زمان و پیرنگ را از دید ناتالی ساروت نویسنده بزرگ این جنبش ادبی? مطالعه می کند.