درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۲۱ تا ۲۴۰ مورد از کل ۱۳٬۱۴۸ مورد.
۲۲۱.

حرکت جوهری نفسانی و مطالعه تطبیقی آن در شواهد قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 55 - 76

کلید واژه ها: نفس حرکت جوهری نفس رشد منفصل رشد متصل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۲۰
هر انسانی بالوجدان می یابد که نفس او دائماً در حال تغییر و تحول است. برخی مانند مشائیان، با بیرونی و منفصل دانستن این تغییرات، بر این باورند که نفس از اول خلقت تا آخر ثابت بوده، فقط عوارضی بر آن عارض شده، کیفیات آن تغییر پیدا می کند. ملاصدرا و پیروانش با درونی و متصل دانستن این تغییرات، حرکت جوهری نفس را پذیرفته، معتقدند که خودِ نفس از اول خلقت در حال تبدیل و تبدل است. معتقدان به حرکت جوهری برای اثبات حرکت درونی و متصل نفس، به دلایل عقلی متوسل شده و توجه خاصی به دلایل نقلی نداشته اند. این در حالی است که برخی از آیات قرآن کریم، نه تنها شاهد بلکه دلیلی برای حرکت درونی و جوهری نفس به شمار می آیند. پژوهش حاضر بعد از بیان حرکت جوهری نفسانی، با ذکر برخی از این آیات، به تبیین و نحوه دلالت آن ها بر حرکت درونی و جوهری نفس پرداخته و به این نتیجه رهنمون گشته است که ملکات نفسانی، اگر فضایل باشند، مانند علم، ایمان و...، سبب تکامل خودِ نفس می شوند و اگر رذایل باشند، مانند رجس، نفاق و...، عامل تنزل خودِ نفس می گردند.
۲۲۲.

بررسی باور به نیکویی خواندن قرآن، بدون فهم معنای ظاهری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۶) 93 - 114

کلید واژه ها: قرائت خواندن فهم معنا آموزش قرآن ترجمه مصحف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶ تعداد دانلود : ۳۹
بر اساس آموزه های قرآن و روایات و قواعد زبانی، خواندن الفاظ قرآن، حداقل باید همراه با فهم معنای ظاهری باشد، اما باور به جواز یا ثواب داشتن خواندن الفاظ قرآن، بدون فهم معنای ظاهری، یکی از باورهای عمومی مسلمانانِ غیرعرب زبان است. دشواری فراگیری زبان عربی برای عموم مردم، در کنار علاقه به خواندن مستمر قرآن در راستای عمل به تأکید قرآن و روایات، مسیر شکل گیری این باور را هموار ساخته است. البته تشویق غیرعرب زبانان به خواندنِ صِرف الفاظ، با هدف ایجاد ارتباط مستقیم با قرآن در ابتدای یادگیریِ خواندن آن، معقول به نظر می رسد، اما به معنای جواز تداومِ آن در طول زندگی فرد نیست. این مقاله برای نخستین بار با روش توصیفی- تحلیلی، به دنبال بررسی و نقد زمینه های شکل گیری و مؤیدات باور به جواز یا ثواب داشتن خواندن الفاظ قرآن، بدون فهم معنای ظاهری آن، در لایه های زیرین فرهنگ اسلامی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که این زمینه ها معمولاً حاصل رسوب ناقص و مبهم مباحثی چون برداشت از روایات، اعجاز قرآن، ترجمه ناپذیری قرآن، بایسته های ارتباط با قرآن، مباحث لغوی و مباحثی از این دست در میان عامه مردم است که به عنوان توجیهی برای نفهمیدن معنای ظاهری آیات، به آنها استناد شده است.
۲۲۳.

تحلیل انتقادی شبهات کتاب «نگاهی نقادانه به مبانی نظری نبوت» پیرامون زبان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 181 - 208

کلید واژه ها: شبهات قرآنی زبان قرآن قوم عربی زبان جهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳ تعداد دانلود : ۲۹
در سال های اخیر، برخی نویسندگان دگراندیش از جمله نویسنده کتاب نگاهی نقادانه به مبانی نظری نبوت، با ادبیاتی رادیکال و بنیادی به ارائه سؤالاتی انتقادی و شبهاتی نوین پیرامون مباحث زبان قرآن کریم پرداخته اند. این مقاله با اتخاذ رویکرد تحلیلی انتقادی، علاوه بر دفع شبهات زبان قرآنی مستشکل، لایه های پنهان ابعاد ماهوی زبان قرآنی را نیز آشکار می سازد. این شبهات را می توان در سه محور مجزا از هم ارزیابی کرد. در بخش نخست به مباحثی چون «خلط میان زبان لغوی و فرهنگی قرآن»، «عدم مرزبندی میان مخاطبان نخستین و مخاطبان سده های پسین»، «زمان و مکان نزول به مثابه ظرف پیام الهی»، «تناسب میان "زبان رسولان" و "پیام های فراقومی آنان"»، «فرستادن رسولان الهی برای تمامی اقوام» و «توأمان بودن تحدی با عربیت قرآن و امکان بهره جویی از ترجمه آن» بایستی توجه کرد. پاسخ های تفصیلیِ بخش دوم نیز ذیل عناوین «عدم امکان بهره مندی از ترجمه قرآن برای همگان»، «تنافی نداشتن نارسایی ترجمه ها با درک اعجاز قرآنی» و «زمان بر بودن آموزش و فراگیری زبان عربی قرآن» قابل بازجستن است. در محور پایانی هم به پاسخ هایی چون «امکان تخصیص پذیری قواعد عام»، «تناسب معجزه با فنون پیشرفته زمان» و «نسبی بودن مقایسه زبان ها» بسنده نموده ایم.
۲۲۴.

بررسی تطبیقی رویکرد قرآن پژوهی «آمنه ودود» و «عایشه بنت الشاطی» (با تأکید بر مبانی و روش ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 3 - 28

کلید واژه ها: آمنه ودود عایشه بنت الشاطی مطالعه تطبیقی تفسیر ادبی تفسیر بیانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۹۵
شناخت رویکردهای قرآن پژوهی مفسران، زمینه فهم، تحلیل و نقد آرا و نظرات ایشان را فراهم می سازد؛ زیرا متون تفسیری، متأثر از جهان بینی و انگاره های ذهنی مفسر و نیز بازتابی از اقتضائات فرهنگی و اجتماعی عصر اوست. تأثیر عنصر جنسیت نیز در فهم متون دینی از جمله مقولاتی است که اخیراً در حوزه فهم و تفسیر قرآن، موضوعیت یافته است. از این رو، این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در یک بستر تطبیقی به بررسی گرایش، مبانی و روش های تفسیری «آمنه ودود» و«بنت الشاطی»، دو تن از بانوان قرآن پژوه پرداخته است. نتایج به دست آمده، حاکی از آن است که گرایش تفسیری آمنه ودود، اجتماعی، فراجنسیتی و عدالت محورانه است. او در این راستا از روش هرمنوتیکی و تحلیل های فلسفی در تبیین گفتمان های قرآن بهره برده است. جهت گیری مبانی و روش ها در فهم قرآنیِ آمنه ودود در تفسیر اجتماعی اش، او را به احکام اسلامی در حوزه زنان می کشاند تا خوانشی نو و عصری از آن ها ارائه دهد. اما گرایش تفسیری بنت الشاطی، ادبی کلامی در راستای اعجاز بیانی قرآن است. او تلاش دارد تا از نگاه زبان شناسانه، بر اعجاز بیانی قرآن تأکید کند و آرایی همسو با جریان تفسیر بیانی را مطرح نماید.
۲۲۵.

وحدت وجود در کلام امام خمینی و مقایسه آن با داود قیصری با استناد به آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 12 - 29

کلید واژه ها: وحدت وجود فصوص الحکم امام خمینی داوود قیصری ابن عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳ تعداد دانلود : ۴۷
داود قیصری از عرفای نامدار قرن ششم است که در توسعه و بالندگی مکتب ابن عربی، سهم بسزایی دارد، کتاب شرح فصوص الحکم، مهمترین اثر عرفانی اش گوی سبقت را از سایر شروح فصوص که بسیار پرشمارند، ربوده است. این کتاب بی شک از برجسته ترین متون آموزشی عرفان نظری است که گواه تبحر نویسنده در درک و تبیین مباحث تفکر ابن عربیست. بحث «وحدت وجود» یکی از مباحث مهم در این اثر است که بسیار جالب توجه است و همواره دیگر عرفا و متفکرین وادی عرفان در باب آن به ایراد سخن پرداخته اند؛ از جمله در عصر حاضر امام خمینی بنیان گذار جمهوری اسلامی که با آنکه در عالم سیاست وارد می شود، اما ارادت و علاقه خویش را به تفکر ابن عربی و آثار او و مخصوصا بحث وحدت وجود کتمان نمی کند. با بررسی و تأمل در آثار داود قیصری و امام خمینی که هر دو متأثر از آموزه های مکتب ابن عربی هستند، درمی یابیم که در باب وحدت وجود و لوایح آن، ایشان آرا و نظرات گاه مشابه ای دارند که در خور توجه است. تشابهاتی مانند: وحدت شهود شخصیه، تعین اول، مقام احدیت و واحدیت و... هر چند در ابتدا امام خمینی در برخی موارد اختلاف نظر دارند.
۲۲۶.

تبیین پیوستگی آیات سوره حدید بر اساس مدل آیینه ای نیل رابینسون(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال ۲۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۶) 69 - 92

کلید واژه ها: سوره حدید پیوستگی مدل آیینه ای رابینسون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۱
کشف تناسب و ارتباط میان آیات یکی از دغدغه های اصلی در طول تاریخ بوده است. همگام با تلاش قرآن پژوهان، برخی از محققان غربی که موافق تناسب در متن قرآن بودند، با به کارگیری رهیافتی نو، سعی در اثبات چهره پیوسته قرآن داشتند. نیل رابینسون به عنوان چهره اصلی این جریان، با استفاده از مدل خود، مبتنی بر نظریه بلاغت سامی، به اثبات انسجام ساختاری سوره های مدنی پرداخت. رابینسون با بررسی پیوند آیات این سوره ها، ضمن اثبات نظم و ساختار منسجم، ارتباط و اتصال لفظی و معنایی درون سوره ها را آشکار می سازد. این مدل بر پایه تکرار الفاظ استوار است. ابتدا به بخش بندی آیات پرداخته و سپس با استفاده از واژگان قلاب دار، دو بخش مجاور همچون زنجیره ای به یکدیگر متصل می شوند. این پژوهش با روش تحلیل محتوا بر مبنای مدل آینه ای نیل رابینسون، به کشف پیوستگی سوره حدید پرداخته است. پس از تعیین بخش های سوره، ارتباط میان بخش ها به واسطه واژگان قلاب دار بررسی شده و در نهایت، ساختاری متقارن از بخش اول به بخش آخر و بخش دوم به بخش ماقبل آخر به صورت مدل آینه ای ارائه شده است. غرض سوره بر اساس مدل، تشویق به انفاق است.
۲۲۷.

کاربست انسجام پیوندی در تحلیل موارد اختلافی مفسران قرآن کریم (بررسی موردی: آیه 154 سوره انعام در تفسیر ابن کثیر )

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 32 - 47

کلید واژه ها: قرآن تفسیر انسجام پیوندی ابن کثیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۵۷
در قرآن کریم، جملات به واسطه ی لوازمی به یکدیگر پیوند خورده که باعث انسجام و پیوستگی آیات می گردند. از عوامل نقش آفرین در زیبایی های آن و کشف ظرافت ها و لایه های پنهان آن، انسجام و پیوستگی است. این موضوع در حوزه زبان شناسی جدید تحت عنوان انسجام متنی مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد. هالیدی و رقیه حسن در سال 1976 ارتباط معنایی، لفظی، نحوی و منطقی اجزای متن را «انسجام» و هماهنگی کلی آن ها در محور عمودی «پیوستگی» نامیدند. از مهمترین ابزارهای انسجام، انسجام پیوندی است . ادات ربط در این نظریه به عنوان یک عنصر جداگانه در کنار عناصر دستوری و واژگانی، با عنوان عناصر پیوندی ذکر شده است. هر متنی که فاقد این عنصر باشد متنیت خود را از دست می دهد. آیه 151 سوره انعام از موارد اختلافی مفسرین از جمله ابن کثیر است که عامل اختلاف، «ثمّ» به عنوان عنصر پیوند ساز است. در این پژوهش بر آنیم تا با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل موارد اختلافی مفسرین و ابن کثیر در این آیه بر اساس نظریه ی انسجام پیوندی پرداخته و مشخص نماییم که چگونه می توان به دسته بندی و تحلیل موارد اختلافی بر اساس این نظریه پرداخت. یافته ها نشان می دهد که تحلیل موارد اختلافی در این آیه بر اساس نظریه انسجام حاکی است که اعتقاد و عدم اعتقاد به نقش پیوند دهندگی معنایی جملات ما بعد ثمّ با ماقبل آن عامل اختلاف را نمایان می نماید به گونه ای که می توان آراء آنان را منطبق یا غیر منطبق بر نظریه انسجام دسته بندی کرد.
۲۲۸.

روش شناسی تفسیری روایات ابن مسعود در تفسیر ابن کثیر

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 36 - 70

کلید واژه ها: ابن کثیر ابن مسعود روش شناسی مبانی مفسر قواعد تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۳
بررسی مبانی و قواعد تفسیری و روش شناسی تفاسیر مفسران از رویکردهایی است که مورد توجه قرآن پژوهان قرارگرفته است. بااین وجود روش شناسی نخستین مفسران قرآن کریم، کمتر مورد عنایت قرآن پژوهان بوده است. ازآنجاکه روایاتِ نخستین مفسران قرآن کریم پایه ساز تفاسیر روایی قرآن کریم است، دقت در روش شناسی روایات آنها امری بایسته است. تفسیر ابن کثیر دمشقی از تفاسیر سترگ اهل سنت حاوی روایات بسیاری از صحابه پیامبراکرم| است. با استقصایی تقریبی از نام ابن مسعود در این تفسیر تکرار نام او در این تفسیر قریب به 1600 مرتبه است که تقریباً نیمی از این تکرار به روایات تفسیری وی اختصاص دارد. واکاوی روایات تفسیری این صحابه جلیل القدر پیامبراکرم| به عنوان بنیان گذار مدرسه تفسیری کوفه در تفسیر ابن کثیر می تواند روش و رویکرد تفسیری ابن مسعود را نشان دهد. برشمردن و تحلیل روایات ابن مسعود به روش توصیفی - تحلیلی چنین بیان می نماید که روش این مفسر، جامعی از روش های تفسیری است که انحا متعددی از روش ها را دربردارد. او به سان یک مفسر لغوی با رویکرد ادبی، فقیهی سرشناس با رویکرد فقهی، مورخی آشنا به تاریخ و حوادث آن، عالمی آشنا به علوم قرآنی به عنوان نوع متأخر روش علمی تفسیر قرآن کریم، مفسری عقل گرا با رویکردی عقلی و درنهایت همچون مفسری از مدرسه اهل بیت ع، آشنا به روح کلی آیات قرآن کریم به تفسیر آیات قرآن در سایه آیات دیگر و روایات تفسیری رسیده از پیامبراکرم| پرداخته است.
۲۲۹.

تحلیل شناختی القاگری آواها درآیات حج (بر اساس دیدگاه موریس گرامون)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 48 - 70

کلید واژه ها: قرآن کریم آیات حج سبک شناسی لایه ی آوایی موریس گرامون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۵۱
زبان مجموعه ی از آواهای منظم و به هم پیوسته است که موجب تمایز واژه و معانی آن با واژه های دیگر می شود؛ درواقع آوا بنیادی ترین ساختار زبان است؛ چرا که کاربرد متناسب واکه ها و همخوان ها، پیوند ژرفی با اندیشه ی خالق متن دارد که می تواند در بافت موقعیتی الهام بخش معانی خاص باشند؛ بنابراین تکرار هدفمند صامت ها و مصوت ها موجب القاگری شگرف واج ها در بیان معانی متن می گردد. «موریس گرامون» زبان شناس معروف فرانسوی در قرن بیستم، ارزش و مفهوم القاگری واج های در زبان را مطرح می کند و معتقد است، ادیب می تواند در یک شبکه نظام مند واژگانی که از واج های مشابه سامان یافته اند، تصاویر و معانی مورد نظر را با ملودی خاص و منظم، به ذهن مخاطب القا نماید؛ بدین منظور پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا و بر اساس نظریه گرامون به بررسی القاگری آواها درآیات حج می پردازد؛ نتایج حاکی از آن است اعجاز آوایی قرآن کریم در نهایت زیبایی، مفاهیم و معانی را به مخاطب القا می نماید. به طوری که بسامد واکه های درخشان«آ» و «اَ»/a/¸/ã/ و همخوان های سایشی لثوی«س،ز »/ s¸z/ و نیم همخوان «ی»/j/ نقش بسیار مهمی در تداعی مفاهیم حج را به خود اختصاص داده اند.
۲۳۰.

تحلیل نشانه شناختی «اسراف و اقتار» در آیه 67 سوره فرقان بر اساس مربع گریماس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 123 - 150

کلید واژه ها: سوره فرقان اسراف اقتار قوام مربّع معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۰
از روزهای آغازین نزول قرآن، تلاش های بسیاری برای درک آیات الهی صورت گرفته است. فهم فکورانه آیات، با چگونگی درک معنایی درست از آیات ارتباط مستقیم دارد و به همین جهت، از جمله چالش های مهم در تفسیر قرآن، شناسایی دقیق روابط بین واژگانی است. آیه 67 سوره فرقان از جمله آیاتی است که مفسران در فهم آن با هم اختلاف نظر دارند. در این آیه، دو واژه «اسراف» و «اقتار» به عنوان یک دوگان تقابلی مطرح شده اند و از واژه «قوام» به عنوان حدّ وسط میان آن ها یاد شده است. الگوی «مربع نشانه شناسی» یکی از الگوهای منتخب و روشی برای بازنمود ژرف ساخت معنایی متن، مبتنی بر روابط تقابلی است که توسط الگیرداس گریماس تبیین شده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا از طریق واکاوی دوگان تقابلی «اسراف» و «اقتار»، فهم عمیق تری از مفاهیم آیه 67 سوره فرقان به دست آید. در نوشتار حاضر، مقوله مشترک بین این دو مفهوم، «مصرف مال» در نظر گرفته شده است؛ بنابراین صرف «مال» یا بود  و نبود آن مدّنظر نیست. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که لایه های معنایی «اقتار» از واژگانی مانند «امساک» و «بخل» تشکیل شده است. همچنین واژه «اسراف» شامل لایه های معنایی مانند «تبذیر» و «تعفف» است. در این میان، طیف های مختلف دیگرِ مصرف مال چون «قوام» و «قناعت» نیز وجود دارند. قرآن برای بیان حد میانه این دو واژه، از کلمه «قوام» استفاده کرده است که دقیقاً با مطالعات نشانه شناختی تطبیق دارد.
۲۳۱.

بازنمایی مفهوم تزیین در آیات و دلالت آن در زیبایی شناسی قرآنی (با تأکید بر ریشه شناسی تاریخی و معناشناسی هم زمانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 145 - 164

کلید واژه ها: تزیین ماهیت زیبایی زیباشناسی قرآنی ریشه شناسی تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲ تعداد دانلود : ۴
برای تبیین هر مفهوم در نظام معنایی قرآن کریم، علاوه بر تمرکز بر با هم آیندهای آن التفات به معنای واژه در زبان های سامی از اهمیت خاصی برخوردار است؛ در این راستا ریشه شناسی تاریخی خودنمایی خواهد کرد. این مطالعه عهده دار تبیین و تدقیق معنای «تزیین» در قرآن کریم با روش های معناشناسی است که تاکنون با رویکرد جامع معناشناسانه به آن پرداخته نشده و جایگاه آن در نظام معنایی قرآن تبیین نشده است. تبار شناسی ریشه «زین» در زبان های سامی، حاکی از کاربست پربسامد تنوع آوایی آن است که سبب تقویت احتمال اشتراک لفظی ناشی از وام واژگی آن می شود. دریافت های ریشه شناسی حاکی از وجود دو مؤلفه اصلی در نیایی این ریشه است؛ نخست زیبایی و شکوه و دوم تمایل و کشش. بررسی باهم آیی ها، با فاعلیت های متنوع، از گستر ه های مادی و معنوی حکایت دارد. از کارکردهای تزیین، برای مؤمنان، اصلاح و برای غیر آنان، وارونگی در درک و فهم، ولایت شیطان، انفکاک از حق، خسران و هلاکت، مغفول ماندن از علل معنوی هستند.
۲۳۲.

واکاوی تطبیقی عبارت «یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ» و اعتبارسنجی روایات ذیل آن در منابع فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیر تطبیقی سال ۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۶ 210 - 229

کلید واژه ها: یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ آیات متشابه فریقین اعتبارسنجی روایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳ تعداد دانلود : ۴
عبارت «یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ» (قلم/42) از متشابهات قرآنی است که محل اختلاف مفسران فریقین قرار گرفته و معنای آن به درستی تبیین نشده است. منابع تفسیری اهل سنت به استناد چند روایت منسوب به پیامبر (ص)، مقصود آیه را حمل بر تجسم خداوند در روز جزا دانسته اند و قایلند آن روز خداوند ساق پای خویش را آشکار می کند. معانی دیگری نیز در منابع فریقین آمده که در این نوشتار به روش انتقادی توصیفی با هدف نقد روایات ذیل آیه و یافتن معنایی مطابق با بافت آیات در جستجوی پاسخ به این پرسش است که مناسب ترین معنای عبارت «یَوْمَ یُکْشَفُ عَنْ ساقٍ» چیست؟ در نهایت مشخص گردید روایت منتسب به پیامبر (ص) از لحاظ سندی و محتوای درونی محل تردید بوده و احتمالات معنایی بیان شده مطابق سیاق و بافت دیگر آیات نبوده بلکه از آنجا که خطاب سخن با مشرکانی است که منکر حقانیت رسالت پیامبر (ص) هستند و به آنان وعده داده در روز قیامت واقعیت های آشکار شده را خواهید دید. نتیجه این که عبارت به کنار رفتن لباس و دیدن حقایق نهان اشاره دارد. این معنی با روایات معتبر و معنای واژگان سازگاری داشته و متناسب با مضمون دیگر آیات این سوره است.
۲۳۳.

معنای «قنوط» در قرآن براساس معناشناسی همزمانی در میدان معنایی ایزوتسو

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال ۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 69 - 95

کلید واژه ها: قنوط رحمت معناشناسی همزمانی ایزوتسو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۱۸
فهم معنای کلمات قرآن کریم، برای ما مسلمانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. یکی از کلمات قرآنی کلمه «قنوط» است. با توجه به کاربست های قرآنی کلمه قنوط و مشتقات آن، می توان گفت «قنوط» حالتی آمیخته با نارضایتی، غم و اندوه شدید و افراط در غم و یأس خارج از حد طبیعی است. این حالت بیشتر در امور دنیوی، ناشکری و خستگی و ملال طبع و ناآرامی پیش می آیدو منشأ آن، عواملی است همچون دست نیافتن به شرایط مورد انتظار، محرومیت از منافع شخصی، سوء ظن به خدا، ولیّ حمید ندانستن خدا، غفلت از رحمت خدا، چشم دوختن به نعمت و فراموش کردن منعم، احساس مورد رحم واقع نشدن، درحالی که به شدت به آن رحم نیازمند است و توجه انحصاری به اسباب عادی عالم خلقت. این عوامل باعث می شود که حالت قنوط به طور معمول در انسان ایجاد گردد. این پژوهش به روش کتابخانه ای و توصیفی - تحلیلی به روش میدان معنایی ایزوتسو به بررسی این کلمه می پردازد. تاکنون درباره کلمه «قنوط» به این روش پژوهشی انجام نشده است.
۲۳۴.

Applying the Clarification and Impoverishment Components of Berman's Theory in the Qur’anic Translations of Nasser Makarem Shirazi and Hossein Ansarian (Case Study: Surah an-Nabaʿ)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۳, ُ۲۰۲۳ 151 - 164

کلید واژه ها: Quran Berman' s theory Surah Al-Naba clarification de-enrichment

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۵۹
The translation of the Holy Quran as a heavenly book is of great importance and among the two general approaches of translation, i.e. destination-oriented and origin-oriented translation, each of which has its own characteristics; Source-oriented translation is the best type of translation for its life-giving concepts to be transferred to the target language with minimal changes. Berman points to thirteen factors of deviation of the translation from the original text In this essay among the thirteen factors of text distortion, three components of clarification, quantitative enrichment and qualitative enrichment in the translation of Makarem and Ansarian in Surah Al-Naba have been studied. <br /><br />In this article, an attempt is made to examine and analyze its texts by using the descriptive-analytical method based on the comparison of the target text with the source text and to answer these questions: Are there three clear factors Is there quantitative and qualitative enrichment of Berman's theory in the translations? If there is, to what extent? And which one's role is greater? The findings of the research indicate that among the three investigated components the largest number is the clarification component, which shows the desire to explain in the eyes of the two translators. Some unique illustrations and similes of the verses in the source text have not been equated well in the target text, and therefore, according to Berman's theory, the translation has been distorted, clarified and de-enriched in some places.
۲۳۵.

تأثیر فرا هنجاری های لفظی بر ترجمه و تفسیر واژگان قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 57 - 76

کلید واژه ها: تناسب فواصل آیات مراعات فواصل موسیقی قرآن فراهنجاری لفظی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۵۴
هم آوایی و تناسب موزون پایان بندهای آیات، یکی از مهم ترین عوامل ایجاد نظم آهنگ و حفظ موسیقیای قرآن کریم است. دانشمندان بلاغت این مناسب سازی را با عنوان تناسب فواصل و یا فواصل رئوس آیات می شناسند و معتقدند پایبندی به آن مستلزم جابه جایی اجزاء جمله و یا ساختارشکنی هایی در ظاهر لفظ است. طبیعتاً این تغییرات ظاهری که در اینجا به فراهنجاری لفظی تعبیر شده، ممکن است برداشت های متفاوتی از معنی و مفهوم واژگان را به دنبال داشته باشد. این نوشتار برای شناخت این سوء برداشت ها و در راستای یافتن پاسخی به این پرسش است که فرا هنجاری های لفظی چه تأثیری بر ترجمه و تفسیر واژگان قرآنی دارند؟ به همین خاطر، پس از یافتن تعدادی از مصادیق متأثر از این قاعده بدیع، در تلاش است به روش انتقادی - تحلیلی و با تکیه بر اصل معنایی و سیاق آیات، آن واژگان را مورد واکاوی قرار دهد تا به معنایی موافق با بافت و ساختار سوره برسد. در نهایت به این نتیجه می توان رسید که برخلاف دیدگاه مشهور، الفاظ «تَدلّی» به معنای فهم و آگاهی است و «أُقِّتَت» بر محدود شدن فرستادگان اشاره دارد و قید «الْأُولى» به معنای گذشته است که صرفاً به سبب ایجاد تناسب در کنار لفظ «عاد» آمده است و همچنین مقصود از واژه «إلْ یاسین» را شخص الیاس نبی می توان پنداشت.
۲۳۶.

بررسی زیبایی شناسی سوره های «مزَّمِّل» و «مدَّثِّر» در پرتو نقد فرمالیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ 68 - 82

کلید واژه ها: نقد ادبی موسیقی زیبایی شناسی فرمالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۴۵
نقد فرمالیستی به عنوان برجسته ترین حوزه های نقدی قرن بیستم یکی از روش های جدید نقدی می باشد که محور اصلی آن در بررسی متون ادبی، شکل ظاهری آن است. این نوشتار براساس مکتب فرمالیسم در پی بررسی میزان ادبیّت سوره های مزَّمِّل و مدثِّر است و از نظرگاه اصول آن نقد، در پی کشف زیبایی های سوره های یاد شده است و سعی دارد دیدی واضحتر نسبت به شگفتی های ظاهری اثر و تأثیر آ ن ها در انتقال معنا به مخاطب ارایه دهد. اهمیّت جُستار حاضر تلاش برای به اثبات رساندن این مهمّ است که متون دینی و به طور ویژه سوره های مزَّمِّل و مدثِّر هرچند به دنبال مفاهیمی خاصّ می باشند؛ ولی بر اساس مکتب فرمالیسم از زیبایی های ادبی تهی نیستند. این پژوهش به شیوه توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر اصول و مبانی مکتب صورت گرایی، به بررسی فُرم و محتوای سوره های مزِّمِّل و مدَّثِّر پرداخته و با هدف کشف مؤلّفه های فرمال وتبیین میزان انسجام و هماهنگی فُرم آیات و نقش آن در رساندن مضمون و تأثیر گذاری بر مخاطب در دو سوره نگاشته شده. ویژگی های بارز فرمالیستی در دو سوره قاعده افزایی، قاعده کاهی معنایی، بدیع معنوی هستند. نتایج نشان می دهد واج ها، هجاها، صامت و مصوت ها، کابردهای تشبیه، مجاز، کنایه، استعاره، توازن آوایی و واژگانی، دخالت دادن گونه های متفاوت آشنایی زدایی ادبی، در پیوند با هم، هارمونی و نظمی بسیار شگفتی را ایجاد کرده اند وبا فضای دو سوره که انذار مشرکان و بیان هولناکی صحنه های قیامت است همسو و هماهنگ است.
۲۳۷.

کاربست تکنیک تغییر در ترجمه ی قرآن کریم اثر بهاء الدین خرمشاهی براساس مدل گارسس (بررسی موردی از جزء 15 تا 20)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ 209 - 224

کلید واژه ها: قرآن ترجمه الگوی گارسس تکنیک تغییر خرمشاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۳۶
ترجمه ی قرآن کریم به زبان فارسی یکی از کوشش های فاخر در قلمرو قرآن پژوهی است که در دهه های اخیر مورد توجه ترجمه پژوهان و منتقدان قرار گرفته است. این جریان که در آغاز برپایه ی ذوق شخصی شکل گرفت، چندی است با راهیابی مطالعات ترجمه به حیطه ی ترجمه ی قران کریم و آشنایی ترجمه پژوهان با مکاتب و نظریه های ترجمه، روبه روشمندی نهاده است. الگوی ارزیابی «گارسس» یکی از نظریه های ارزیابی ترجمه است که در نقد ترجمه های قران کریم کارایی قابل توجهی دارد. مقاله پیشارو با عنوان «کاربست تکنیک تغییر در ترجمه ی قران کریم، اثر بهاءالدین خرمشاهی، براساس مدل گارسس (بررسی موردی از جزء 15تا 20)»، پژوهشی نظری است که به روش توصیفی –تحلیلی، ترجمه ی قران کریم، اثربهاء الدین خرمشاهی را برپایه ی تکنیک تغییر در الگوی «گارسس» مورد بررسی قرار داده است. داده های پژوهش حکایت از آن دارد که با توجه به رویکرد خرمشاهی در ترجمه، همه ی اقسام تکنیک تغییر مورد اشاره در این پژوهش به ویژه تغییر نحو (دستور گردانی) با ارزش مثبت و تغییر ساختار درونی متن مبدأ با ارزش منفی در ترجمه ی وی به کار رفته است.
۲۳۸.

روش های معرفتی نظام اخلاقی قرآن در سلامت معنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیایی ۲۶) 71-93

کلید واژه ها: نظام اخلاقی قرآن روش های معرفتی سلامت معنوی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۴۸
سلامت معنوی به عنوان یکی از ابعاد سلامت در کنار سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی در بسیاری از نظام ها و مکاتب مورد توجّه قرار گرفته است و براساس مبانی خود در باره آن سخن گفته اند در این میان قرآن کریم با تبیین مفاهیم اخلاقی با وسعتی در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان، در صدد تبیین یک نظام فکری و معرفتی به نام«نظام اخلاقی» می باشد،که مشتمل بر سه عنصر مرتبط و منسجم؛ اهداف، مبانی و اصول می باشد. و با دور روش معرفتی و عملی در صدد تأمین و ارتقای سلامت معنوی انسان می باشد. از این رو این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که روش های معرفتی نظام اخلاقی قرآن چگونه بر سلامت معنوی انسان تأثیرگذار می باشند؟روش های معرفتی در یک تقسیم بندی کلی به سه روش؛ نگرشی،گرایشی و کنشی تقسیم می شوند. تقویت باورها و اعتقادات، اعتقاد به مقدرات الهی، هدفمندی زندگی انسان و اراده و اختیار از مهم ترین روش های معرفتی نگرشی می باشند که در سلامت معنوی انسان نقش اساسی دارند.
۲۳۹.

نقد و بررسی ادلّه قرآنی مشروعیت مجازات حبس در دین اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 315 - 346

کلید واژه ها: حبس زندان مشروعیت حبس ادلّه قرآنی حبس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۵۱
حبس در دوره های مختلف تاریخی از جمله موضوعات قابل توجه اندیشمندان و مصلحان اجتماعی بوده است. پس از ظهور دین اسلام نیز این موضوع به یکی از مسائل مهم و چالشی عالمان قرآنی، محدثان و فقها تبدیل شد به گونه ای که امروزه شاهد طرح بحث های مختلف اعم از موافقت و مخالفت با این موضوع هستیم. بررسی منابع قرآنی این موضوع نشان می دهد که چون نهی صریحی از مجازات زندان در قرآن کریم صورت نگرفته، لذا حکومت های اسلامی از این مجازات به عنوان یکی از رایج ترین مجازات ها در طول تاریخ استفاده کرده اند. در این پژوهش که به روش مطالعه کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی انجام شده، تلاش شده تا مسئله مشروعیت حبس از منظر آیات قرآن کریم و روایات منقول در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت مورد مداقّه و بررسی قرار گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که مشروعیت حبس از نظر مبانی اسلامی مورد پذیرش بوده ولیکن مصادیق و موارد آن به ویژه در جرایم امنیتی و اعتقادی مورد اختلاف مذاهب مختلف می باشد که این مسئله، شائبه عدم مشروعیت مجازات حبس را در اذهان عامه ایجاد کرده است.
۲۴۰.

نظریه حرمت دفعی خمر از نگاه قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 55 - 92

کلید واژه ها: حرمت خمر تحریم دفعی تحریم تدریجی تناقض محتوایی سکر خمر سکر نوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲ تعداد دانلود : ۹۲
عقل که وجه تمایز انسان از حیوان است، چیزی زیانبارتر از شراب برای آن بیان نشده است که نتیجه استفاده از آن، سقوط آدمی به جایگاه حیوانیت است. بر این اساس، خمر در ادیان آسمانی پیوسته حرام بوده است؛ ولی زمان و چگونگی اعلام حرمت آن در اسلام، به تقابل دو دیدگاه در تحریم دفعی با سکر نوم در معنای سکاری در آیه 43 نساء و تحریم تدریجی با سکر خمر منجر گردیده است. یافته های پژوهش با مطالعه کتابخانه ای و روش تحلیلی توصیفی، بیانگر صحت نظریه حرمت دفعی با دلایل قرآنی، روایی و مؤیدات عقلی و شواهد تاریخی، در اعلام حرمت خمر در آیات مکی در اوایل بعثت و تأکیدی بودن آن در آیه 90 مائده است. در مقابل، عدم صحت نظریه حرمت تدریجی شراب به جهت تناقض محتوایی و مخالفت آن با قرآن ثابت گردید؛ چرا که از طرفی جهت توجیه نظریه تدریجی با قانون عقلی تدریج، تصریح می نمایند که در آغازین مرحله، شراب در وقت نماز با نزول آیه 43 نساء، ششمین سوره مدنی حرام گردید، ولی از طرفی دیگر با نقض قانون تدریج، با اعلام اینکه سوره بقره به اجماع از اولین سور مدنی است که بعد از هجرت نازل شده است، به حرمت مطلق شراب در آیه 219 آن و نیز در برخی آیات مکی تصریح می نمایند. در نتیجه با نفی سکر خمر در معنای سکاری در نظریه تدریجی، شأنِ نزول ها در تفاسیر عامه به انگیزه دفاع از شرب خمر برخی، و نسبت ناروا به برخی دیگر با توجیه ناصواب عدم حرمت شراب تا نزول آیه 43 نساء در مدینه، خروج موضوعی از این آیه دارند. بنابراین تفکیک بین اعلام حکم حرمت شراب در مکه در اوایل بعثت و تأخیر چندین ساله اجرای حد شرب خمر در مدینه در نظریه دفعی، اضافه بر ایجاد انگیزه قوی در ترک و نیز اتمام حجت شرعی، نوعی روش مدارای تربیتی اسلام نیز بوده است. در حالی که اعلام همزمانی حرمت مطلق شراب با اجرای حد آن با نزول آیه 90 مائده از آخرین سور مدنی در نظریه تدریجی، خلاف مدارای تربیتی مورد انتظار آنان است. از جمله آثار مترتب بر اثبات نظریه حرمت دفعی شراب، اضافه بر دستیابی به نظریه صائب قرآنی، عدم توجیه پذیری شرابخواری برخی صحابه در مدینه تا نزول آیه تحریم است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان