محمدتقی مصباح یزدی

محمدتقی مصباح یزدی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۱۲۰ مورد.
۱.

تقابل ایمان و کفر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایمان کفر تقابل ایمان و کفر مراتب ایمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 600 تعداد دانلود : 76
بحث ما درباره ملاک ارزش های اخلاقی از نظر اسلام و سایر مکاتب اخلاقی بود و اینکه این ارزش ها در چه شرایطی ثابت می شود. ارزش های اخلاقی می توانند مطلوب، نامطلوب، مثبت یا منفی باشند و دارای مراتب اند و اسلام برای آنها حد نصابی قائل است که همه موظفند آن را شناخته، با توجه به آن، برنامه های خود را تنظیم کنند. حد نصاب ارزش ها مؤیدات و مقدمات ارزش های اصلی محسوب می شوند. بعضی از مراتب نیز مخصوص انبیا و اولیای خاص خداست که امثال ما از درک آنها عاجزیم، اما بسیاری از مراتب ارزش ها را می توان درک و تعریف کرد و لوازم آن را برشمرد. روح همه ارزش هایی که مورد قبول اسلام است، ایمان به خداست. به میزان دخالت ایمان در هرکاری، ارزش آن کار معین می شود. البته ایمان با علم (دانستن) تفاوتی ظریف دارد؛ زیرا علم با کشف واقعیت برای انسان هرچند بی اختیار و بدون تلاش حاصل می شود، اما در ایمان عنصر اختیار وجود دارد؛ یعنی بعد از علم، انسان باید آن را بپذیرد و به لوازم آن ملتزم باشد. ازاین رو ممکن است با وجود علم، ایمان وجود نداشته باشد. همچنان که فرعون می دانست حضرت موسی(ع) پیامبر است، اما می گفت: «مَا عَلِمْتُ لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرِی» (قصص: 38) یا «أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَی» (نازعات: 24).
۲.

اسلام و ایمان (2)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایمان اسلام کارکردهای اسلام مراتب اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 883 تعداد دانلود : 411
این مجموعه به بحث پیرامون جایگاه اسلام و ایمان به عنوان فضایل اخلاقی، که موجب سعادت انسان در دنیا و آخرت می شود، می پردازد. افزون بر تفاوتی که میان اسلام و ایمان مطرح است، کاربردهای این دو نیز متفاوت است. یکی اینکه اسلام جنبه ای نازل تر از ایمان قرار دارد و دارای مراتبی است: اسلام به معنای انقیاد و تسلیم است. این اسلام به معنای تسلیم، گاهی اختیاری است و گاهی تکوینی. گاهی تسلیم اختیاری است و گاهی عملی و بدون اعتقاد قلبی. گاهی نیز تسلیم شدن در صحنه جنگ است و امری غیراختیاری است. از سوی دیگر، اسلام به معنای تسلیم از سر اعتقاد قلبی نیز دارای مراتبی است. عمل به دستورات دینی و اینکه انسان هیچ گناهی مرتکب نشود؛ اینکه حتی مکروهات و مستحبات را رعایت کند و مرحله آخر اینکه انسان اصالتاً توجهی به غیرخدا نداشته باشد. این متن به تفصیل به ارتباط اسلام و ایمان و مراتب این دو می پردازد.
۳.

متعلق ایمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایمان متعلق ایمان عناصر دین تعریف دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 263 تعداد دانلود : 933
در اسلام معیار و ملاک ارزش ها و فضائل اخلاقی ایمان و کفر است. هرچند این معیار کاملاً روشن و بدیهی به نظر می رسد، اما همواره در طول تاریخ در آن ابهام هایی وجود داشته و بسترساز پیدایش مکاتب فکری و عقیدتی و انحرافاتی در اندیشه و عمل شده است. هرگاه ایمان، معیار سعادت مطرح می شود، مراد از «ایمان» محتوای دین از جمله ایمان به غیب، ایمان به ما انزل الله، ایمان به انبیاء و ملائکه و انبیای الهی است؛ چراکه دین شامل عقاید، اخلاق و احکام می باشد و هریک از احکام شامل احکام فردی، اجتماعی و خانوادگی است. ازاین رو، هر مسلمانی لازم است به همه محتوای دین ایمان و باور داشته باشد و مقتضی ایمان او، رفتار و عمل است.
۴.

اسلام و ایمان (1)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسلام ایمان اسلام واقعی اسلام ظاهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 706 تعداد دانلود : 350
این متن درس اخلاق استاد علامه مصباح یزدی پیرامون اسلام، ایمان، شرح و تفسیر تفاوت آن دو است. ازآنجاکه ایمان نقش برجسته در نیل به کمال انسان دارد، قوام واقعی تکامل انسان به ایمان است. درواقع ایمان شرط لازم رسیدن به کمال و سعادت انسانی است. هرچند گروهی معتقدند ایمان و اسلام یکی است؛ هر مسلمانی، مؤمن نیز هست، اما باید گفت که اسلام با صرف گفتن شهادتین تحقق می یابد، ایمان اما چنین نیست. مؤمن کسی است که به هر آنچه در اسلام تشریع شده است، عمل کند، به ویژه اینکه مرتکب گناه کبیره نشود. ایمان از ماده «امن» و «امنیت»، به معنای اعتماد و اطمینان است. ازاین رو می توان گفت: اسلام دو گونه است: اسلام ظاهری که با گفتن شهادتین محقق می شود و اسلام واقعی از آن کسی است که واقعاً انسان به آنچه خداوند نازل کرده و فرموده اعتقاد داشته، آنها را تصدیق نماید تا زمینه دریافت سعادت ابدی را فراهم سازد.
۵.

ایمان و ارزش اخلاقی (1)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 202 تعداد دانلود : 372
ارزش اخلاقی به رفتاری تعلق می گیرد که انسان را به سوی کمال نهایی سوق دهد و در سعادت ابدی او تأثیر داشته باشد. در اسلام، چنین چیزی متوقف بر ایمان به خدا و روز قیامت است. آنچه به طور قطع از آیات و روایات استفاده می شود، این است که اگر کاری بدون ایمان انجام شود، در آخرت ثمری نخواهد داشت: «وَقَدِمْنَا إِلَی مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَّنثوراً» (فرقان: 23). بنابراین انسان قبل از کسب ارزش های اخلاقی لازم است به کسب ایمان بپردازد. اما آیا ایمان نیز از ارزش های اخلاقی به شمار می آید؟ زیرا این سؤال مطرح است که چگونه ارزش اخلاقی بر کسی که هنوز ایمان نیاورده، صادق است؟ چون نمی توان کسب ایمان را مبتنی بر ایمان دانست. از سوی دیگر، ارزش اخلاقی، فعل اختیاری انسان است. بنابراین اگر ایمان برای کسی به عنوان یک فعل اختیاری مطرح نباشد، او کاری انجام نداده است تا ارزش اخلاقی داشته باشد.
۶.

پایه های ارزش اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 12 تعداد دانلود : 831
درباره ارتباط اخلاق با دین گفته شد که برخلاف آنچه برخی تصور می کنند، دین اسلام همه ساحت ها و عرصه های زندگی اجتماعی را دربردارد و دستورهای اسلامی در همه زمینه ها، ارزش هایی را مطرح می کنند. بنابراین ارزش های اخلاقی مختص به حوزه محدودی از زندگی نیستند، بلکه تمام عرصه های زندگی را فرامی گیرند. اکنون این پرسش مطرح است که آیا ارزش هایی که دین اسلامی در عرصه های اخلاقی مطرح می کند، با ارزش هایی که در جامعه مطرح می شوند و در محاورات عرفی بر آنها تکیه و در محافل علمی و دانشگاهی درباره آنها بحث می شود، یکسان است؟ آیا پاسخ دین به سؤالات اخلاقی عین پاسخی است که علما و دانشمندان و فیلسوفان اخلاقی می دهند؟ یا اینکه ممکن است علمای اخلاق کاری را خوب و ارزشمند معرفی کنند، ولی دین آن را ارزش نداند؟ این مقال به دنبال پاسخ به این پرسش هاست.
۷.

معانی و کاربردهای اخلاق اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق اخلاق عملی اخلاق نظری تقسیم بندی علوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 661 تعداد دانلود : 631
در هر علمی مبادی و مقدماتی وجود دارد که باید به آنها توجه شود. فهم دقیق واژه ها و تعاریف در هر علمی، برای اجتناب از اشتباه امری ضروری است. علم اخلاق، کاربردهای مختلفی دارد. گاهی در محاورات عرفی مراد از اخلاق، کیفیت برخورد با دیگران است. واژه «خوش اخلاق» در اینجا معنا و مفهوم دارد. گاهی نیز علم اخلاق، علمی است که درباره ملکات نفسانی صحبت می کند، نه کارها و رفتارها. «اخلاق فاضله»، در مقابل «اخلاق ذمیمه» در این معنا کاربرد دارد. گاهی نیز «خوب اخلاقی»، در مقابل «واجب فقهی» به کار می رود. این اخلاق در مقابل تکلیف واجب است؛ یعنی کاری اخلاقاً خوب است که واجب نیست. برای تعریف دقیق اخلاق، باید به تقسیم بندی علوم توجه کرد. علوم حقیقی، به علوم نظری و عملی تقسیم می شوند. علوم نظری، علومی است که نتیجه آن معلوم شدن مجهولی برای انسان است. علوم عملی، جهت رفتار انسان را مشخص می کند. با توجه به مبانی، اخلاق عبارت است از: هر آن چیزی که در رسیدن انسان به کمال و قرب الهی دخالت داشته باشد و قوام آن به نیت انسان باشد. در این تعریف، افزون بر ملکات نفسانی، معانی فلسفی نیز مدنظر است.
۸.

رابطۀ دین و اخلاق (1)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 359 تعداد دانلود : 88
در مباحث گذشته به برخی مباحث مقدماتی درباره ارزش های اخلاقی اشاره شد. ضمن آن مباحث، با استفاده از کتاب و سنت، ویژگی هایی که مناسب با موضوع علم اخلاق بود، مطرح شد. نکته درخور توجه این است که تعریف ما از ارزش اخلاقی، به معنای نادیده گرفتن تعریف سایر دانشمندان، اعم از مسلمان یا غیرمسلمان، از علم اخلاق نیست. طبعاً علوم، متناسب با موضوع و مباحث مطرح در آنها، با یکدیگر تفاوت هایی دارند. دانشمندان برای اینکه مجهولات به معلومات تبدیل شوند، آنها را دسته بندی می کنند و مجموعه مسائل مرتبط با یکدیگر را یک «علم» می نامند. سپس با توجه به گسترده بودن مسائل برخی از علوم، حیثیتی را به موضوع آنها می افزایند و براساس آن حیثیت، علم را به چند باب تقسیم می کنند. اینها قراردادهایی است که از گذشته در علوم مختلف و در بین دانشمندان یونانی وجود داشته و همچنان وجود دارد.
۹.

قلمرو و منشأ ارزش های اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق ارزش اخلاقی منشأ ارزش اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 635 تعداد دانلود : 470
یکی از مباحث مهم در زمینه اخلاق، که در هر مکتب اخلاقی باید به آن پرداخته شود و کاربردهای مختلفی نیز دارد، «قلمرو اخلاق» یا به تعبیری قلمرو ارزش های اخلاقی است. این بحث با تعریف اخلاق ارتباط روشنی دارد؛ زیرا می توان اخلاق را به گونه ای تعریف کرد که فقط بخشی از ارزش ها را شامل شود؛ چنان که می توان آن را به گونه ای دیگر تعریف کرد که دایره اش وسیع تر باشد. هرچند در محافل علمی در این زمینه کم وبیش اختلافاتی به چشم می خورد. ارزش اخلاقی به چیزی اطلاق می شود که در کمال نهایی انسان مؤثر است. ازاین رو، همه واجبات فردی و اجتماعی و مستحبات باید به گونه ای انجام شوند که زمینه ساز سعادت انسان شوند. البته باید توجه داشت که ارزش اخلاقی در عرف، شرع و از نظر عقل به نیت وابسته است. اولاً باید رفتار دارای حسن فعلی باشد. ثانیاً، ارزش های اخلاقی و معنوی در دین و براساس بینش الهی، دارای مراتب است و از نظر ارزش و اعتبار یکسان نیستند.
۱۰.

کاربردهای عقل، نفس، قلب و صدر در مباحث اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عقل نفس نفس اماره قلب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 484 تعداد دانلود : 226
در کتب اخلاقی تأکید شده است که اخلاق مطلوب آن است که موافق حکم عقل و اخلاق نامطلوب مطابق حکم نفس باشد. از این گونه تعابیر، این شبهه به وجود می آید که گویا دو نیروی متضاد در درون آدمی وجود دارد. درحالی که چنین نیست؛ این امر ناشی از اشتراک لفظی و کاربردهای متفاوت واژه اخلاق است که گاهی لفظ در معنای حقیقی و گاهی در معنای مجازی به کار می رود. ازاین رو، ضروری است که واژگان و اصطلاحات خاص آنها مورد توجه قرار گیرد. براساس آیات نورانی قرآن، در درون هر انسانی، بالقوه دو نوع گرایش وجود دارد: گرایش به اموری که انجام آن گناه و کارهای بد، و گرایش به اموری که موجب کمال و سعادت آدمی است. بنابراین، در هر انسانی، هم گرایش به خیر و هم گرایش به شر وجود دارد. انسان قادر است با استفاده از عقل، میل خود را کنترل و تکامل یابد و یا با تبعیت از نفس سقوط کند.
۱۱.

اوصاف شیعیان واقعی؛ ایمان در کلام امیرمؤمنان علی (ع) (27)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مراء خودباختگی و هراس تردید بی خیالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 831 تعداد دانلود : 389
این مقاله شرحی است بر کلام امیرمؤمنان علی (ع) در باب اوصاف شیعیان واقعی. گفتیم که از نظر امام کفر چهار پایه دارد، اما شک دارای چهار شعبه است. این تعبیر (پایه و شعبه) بیانگر این است که گویا شک های مزاحم ایمان چند نوع اند و کسانی که مبتلا به شک می شوند چند دسته اند که از ایمان، سعادت دنیا و آخرت محروم اند. مراء، یکی از شعبه های شک است؛ یعنی کسی که در مقام تحقیق بنا داشته باشد، همواره حرف دیگران را رد و در آنها تشکیک کند و هر حرفی را ابطال کند، دچار مراء شده است. خودباختگی و هراس دومین شعبه شک است. اگر انسان بر اثر تنبلی درباره مشکلات نیندیشد، به ایمان صحیح دست نمی یابد و با هول و هراس، از حل مسائل عقب نشینی می کند. شعبه سوم تردید است. اینکه انسان نتواند در هر موضوعی به نتیجه ای قطعی برسد و در میان ادله مختلف حیران و سرگردان بماند. شعبه چهارم شک، بی خیالی در برابر حوادث است. بی خیالی و بی اعتنایی ماجراجویانه در باب مسائل دینی از جمله شعبه های شک است.
۱۲.

مراتب و انگیزه های ارزش اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 296 تعداد دانلود : 30
در اسلام شرط قبولی اعمال و رسیدن به حد نصاب ارزش، ایمان به خدا و جهان آخرت است. اما این سخن بدان معنا نیست که در اسلام سایر اعمالی که حسن فعلی دارند، بی ارزش اند؛ زیرا ممکن است برخی اعمال ارزش هایی زیر حد نصاب داشته باشند و درعین حال انسان را برای ترقی معنوی آماده کنند. در مقابل، اگر رفتاری دارای حسن فعلی باشد، اما ناشی از کفر و عناد باشد، حتماً ارزش منفی دارد و نه تنها در عالم آخرت که محل ظهور ارزش ها، پاداش ها و فضیلت هاست، هیچ نتیجه مثبتی برای فاعل آن نخواهد داشت، بلکه مستحق عذاب نیز خواهد شد. برای مثال، اگر فرد مؤمنی گناهان کوچکی مرتکب شده باشد، هرچند ایمانش محفوظ است، اما به همان اندازه از کمال نهایی دور خواهد شد؛ زیرا این گناهان کم کم او را از فضای معنوی و الهی دور کرده، به وادی دیگری سوق می دهد.
۱۳.

جستاری در کمال و مراتب آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کمال هدف آفرینش کمال انسان قرب الهی عبادت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 108 تعداد دانلود : 233
این بحث، ازجمله مجموعه جدید مباحث درس اخلاق استاد برای طلاب علوم دینی پیرامون برخی ارزش های اخلاقی است. در اسلام، کاری ارزش اخلاقی دارد که دارای حسن فعلی و فاعلی باشد. در اصطلاحات فلسفی، کمالات دو قسم هستند: کمال اول که ذاتیات شیء را تشکیل می دهد و کمال ثانیه که شامل عرضیات است. صفت اخلاقی، آنگاه «خوب» شمرده می شود که کمال ثانی برای انسان باشد. افعال انسان نیز زمانی نیکو است که کمال ثانی برای انسان باشد. منظور از «ارزش اخلاقی»، چیزی است که با نیت فاعل ارتباط دارد و کمالی برای آن فاعل ایجاد می کند. از سوی دیگر، هدف از آفرینش انسان، رسیدن به کمال و قرب الهی است. این مسیر طولانی، با انجام افعال اختیاری و با افعالی که موجب کمال و سعادت انسان است و انسان را به مرتبه ای که فقط به خدای متعال دل ببندد و خدایی شود، ممکن است. عبادت و بندگی خدا، تنها راه رسیدن به کمال و قرب الهی است.
۱۴.

رابطۀ دین و اخلاق (2)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 305 تعداد دانلود : 741
این متن درس اخلاق استاد به طلاب علوم دینی پیرامون رابطه دین و اخلاق است. دین شامل احکام، اعتقادات و اخلاق است. دین اسلام یعنی دین حق، بر سه اصل استوار است: ایمان به خدا، ایمان به روز جزا و ایمان به آنچه خدای متعال نازل کرده است. این سه، اصول دین (توحید، نبوت و معاد) است. بنابراین، دینداری امری اعتقادی، تعبدی و عملی دارای مراتب است که حد نصاب آن، همان اعتقاد به اصول دین است. دو فرضیه پیرامون رابطه دین و اخلاق مطرح است: 1. در اسلام، ارزش اخلاقی بدون اعتقاد به خدا، پیامبر و قیامت مفهومی ندارد. 2. بعضی مراتب اخلاقی، بدون دین تحقق نمی یابد. آنچه پذیرفتنی است، فرض دوم است و ایمان و عمل صالح با یکدیگر متلازم هستند. این مقال، به تفصیل پیرامون رابطه دین و اخلاق می پردازد.
۱۵.

ضامن اجرای ارزش های اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 32 تعداد دانلود : 779
تفاوت ارزش های اخلاقی و حقوقی در این است که ارزش های حقوقی ضامن اجرای حکومتی دارند و اگر حق کسی پایمال شود، دستگاه های حکومتی موظف به پیگیری آن می باشد. افزون بر این، دستگاه های مزبور برای تشویق کسانی که حقوق دیگران را رعایت می کنند و ارزش های حقوقی را محترم می شمارند، پاداش هایی در نظر می گیرند، اما در ارزش های اخلاقی چنین ضامن اجرایی ای در کار نیست و ارزش اخلاقیِ هرکاری بر انگیزه درونی فاعل آن مبتنی است، نه به ترس از معاقبه و مؤاخذه حکومت. همچنین گاهی بعضی از کارها دو جنبه دارد و از یک جنبه اخلاقی است و از جنبه دیگر حقوقی. بنابراین ممکن است بسیاری از کارها خودبه خود اخلاقی نباشند، اما اگر به نیت اطاعت خدا انجام شوند، ارزش اخلاقی پیدا کنند. این مقاله به این سؤال پاسخ می دهد که اگر ارزش های اخلاقی ضامن اجرای بیرونی ندارد، چه انگیزه ای برای رعایت آنها وجود دارد. مکاتب مختلف اخلاقی، درصدد پاسخ به این پرسش هستند.
۱۶.

قرب به خدا و ارزش اخلاقی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزش اخلاقی قرب به خدا مراتب قرب محبت خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 597 تعداد دانلود : 64
در بحث از «ارزش اخلاقی»، افزون بر حسن فعلی، باید به حسن فاعلی نیز توجه کرد. ازآنجاکه درباره برخی مفاهیم مربوط به این مسئله ابهاماتی وجود دارد، لازم است به توضیح آنها پرداخته شود. یکی از آنها، مفهوم «قربه الی الله» است که کاربرد بسیاری دارد. و معمولاً جنبه سلبی آن در نظر است؛ مراد از این اصطلاح این است که در برابر کاری که انجام می شود، توقع پاداش از مردم نیست، بلکه کار فقط برای رضای خدا و نزدیک شدن به او انجام می شود. به همین دلیل، قرب به خدا جسمانی نیست؛ زیرا ممکن است انسان از نظر مکانی در پست ترین مکان ها باشد، اما مقرب درگاه خدا باشد و به عکس، ممکن است در نزدیکی خانه خدا باشد، اما از خدا بسیار دور. تقرب به خدا به این معناست که هرچه انسان به خدا نزدیک تر باشد، مقرب تر است. اگر محبت خدا در دل انسان جای گرفت، محبوب خدا می شود. این مفهوم تشکیکی است؛ یعنی هر اندازه معرفت انسان به خدا بیشتر باشد، مقرب تر است.
۱۷.

اوصاف شیعیان واقعی؛ ایمان در کلام امیرمؤمنان علی علیه السلام(20)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایمان چیستیِ ایمان عمل امیرمؤمنان علیه السلام ایمان و عمل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 357 تعداد دانلود : 189
حاصل سخنان امام محمدباقر علیه السلام به جابربن یزید جعفی چنین بود: مؤمن در این دنیا مشغول مبارزه و کشتی گرفتن با نفس است. گاه خداوند متعال توفیق می دهد و او بر نفسش غالب می شود و گاه نفس چیره می شود و او را زمین گیر می کند. خداوند متعال باز هم یاری می کند و مؤمن را به صحنه مبارزه بازمی گرداند تا با تصمیم جدی تر نبرد را از سر گیرد. این فرآیند تا پایان زندگی ادامه دارد. حضرت برای تقویت عزم و اراده انسان برای مبارزه با نفس و درباره لغزشگاه هایی هشدار داده اند که شیطان می تواند انسان را به سوی آنها سوق دهد و به کمک هوای نفس موجب سقوط انسان شود. حضرت درباره لغزش هایی که در گذشته از انسان سر زده است، فرمودند که باید پرونده گناهان را بازخوانی کرد و درصدد توبه و جبران آنها برآمد. فرض کلام امام علیه السلام، انسان مؤمن بود. کسی که ایمانش استوار است و وارد میدان مبارزه با نفس شده است، باید دقت کند تا شکست نخورد و بر نفس چیره شود. اکنون این پرسش مطرح می شود که ایمان چیست؟ چه مؤلفه هایی دارد؟ چگونه به دست می آید و حفظ می شود؟ البته بین ایمان و عمل رابطه تنگاتنگی برقرار است؛ اگر عملِ انسان درست باشد، یعنی از کارهای حرام و خطا پرهیز کند و عملی را انجام دهد که رضای خداوند متعال را جلب می کند، ایمان نیز استوار می شود. از آنجاکه امام باقر علیه السلام در سخنانشان به این مباحث تصریح نکرده اند، برای تکمیل بحث از روایتی علوی در نهج البلاغه بهره مند می شویم.
۱۸.

اوصاف شیعیان واقعی در وصایای امام محمدباقر علیه السلام (19)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گناه مناجات حب دنیا عشق به خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 254 تعداد دانلود : 233
امام محمدباقر علیه السلام پس از اشاره به فضیلت ها و مقام هایی که خدای متعال برای انسان مقرر فرموده و راه هایی که انسان را به این کمالات می رساند، به این نکته توجه می کنند که این سفارش ها برای آینده است؛ در حال حاضر چه کنیم تا نزد خداوند محبوب باشیم؟ چه کنیم که وظایفمان را بهتر انجام دهیم و از شر شیطان محفوظ بمانیم؟ و گذشته هایمان را چگونه جبران کنیم؟ حضرت در ادامه می فرمایند: پرونده گناهان گذشته خود را بازخوانی کن و در این بازخوانی، پشیمانی راستین خود را از گناهان گذشته ابراز کن و بکوش بسیار استغفار کنی، و برای اینکه شایسته رحمت و عفو الهی شوی، سعی کن برنامه ات را تغییر دهی و به سوی خدا بروی؛ و برای اینکه در این کار موفق شوی از دعا و مناجات در تاریکی شب ها غافل نشو. امام محمدباقر علیه السلام در این زمینه می فرمایند: «وَاسْتَرْجِعْ سَالِفَ الذُّنُوبِ بِشِدَّهِ النَّدَمِ وَکَثْرَهِ الِاسْتِغْفَارِ، وَتَعَرَّضْ لِلرَّحْمَهِ وَعَفْوِ اللَّهِ بِحُسْنِ الْمُرَاجَعَهِ، وَ اسْتَعِنْ عَلَى حُسْنِ الْمُرَاجَعَهِ بِخَالِصِ الدُّعَاءِ وَ الْمُنَاجَاهِ فِی الظُّلَمِ»؛ با پشیمانی کامل و آمرزش طلبیِ بسیار از گناهان گذشته[ات] بازگرد و با بازگشتی شایسته [به درگاه خدا] خود را از رحمت و بخشش الهی برخوردار کن، و برای بازگشتِ شایسته، از دعای خالصانه و مناجات در تاریکی ها کمک بگیر.
۱۹.

اوصاف شیعیان واقعی؛ ایمان در کلام امیرمؤمنان علی علیه السلام(21)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صبر ایمان یاد مرگ زهد ارکان ایمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 933 تعداد دانلود : 589
این مقاله شرحی است بر کلام امیرمؤمنان علی علیه السلام در اوصاف شیعیان واقعی. از نظر آن حضرت، ایمان صرفاً تصدیق قلبی و حصول علم نیست، بلکه عامل اختیاری و ارادی و نوعی تصدیق و اعتقاد قلبی است که مستلزم عمل است. در تحقق عمل اختیاری، شناخت و انگیزش نقش دارند. حفظ ایمان نیازمند صبر است و صبر نیز سه قسم است: صبر بر معصیت، صبر بر طاعت و صبر بر مصیبت. در واقع صبر یکی از پایه های ایمان است. اولین عاملی که برای تحقق صبر لازم است، شوق به پاداش ها، لذت ها و کمالات اخروی است. اگر مؤمن به لذت ها و کمالات اخروی توجه کند و ایمان داشته باشد، از لذت ها و تمایلات دنیوی چشم پوشی می کند. در مصیبت ها، نه ترس مؤثر است و نه امید؛ چاره کار این است که مؤمن از دلبستگی ها به دنیا گسسته شود. اگر نعمت های دنیا را امانت الهی بدانیم، از دست دادن آنها مصیبت آور نخواهد بود. یاد مرگ هم در صبر بر مشکلات بسیار حیاتی است، دوراندیشی و نداشتن دلبستگی به دنیا، مرگ را گوارا می سازد.
۲۰.

اوصاف شیعیان واقعی در وصایای امام محمدباقر علیه السلام (16)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خوف رجا ترس از گناه مراتب خوف خوف صادق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 583 تعداد دانلود : 599
این مقال شرح و تفسیری است بر کلام امام محمدباقر علیه السلام در توصیه به جابربن یزید جعفی در باب اوصاف شیعیان واقعی. در این فقره، آن حضرت می فرماید: «وَتَحَرَّزْ مِنْ إِبْلِیسَ بِالْخَوْفِ الصَّادِقِ، وَإِیَّاکَ وَالرَّجَاءَ الْکَاذِبَ فَإِنَّهُ یُوقِعُکَ فِی الْخَوْفِ الصَّادِقِ»؛ با ترس راستین از شیطان بپرهیز و مبادا امیدی دروغین ببندی، که گرفتار هراس واقعی می شوی. یکی از اوصاف شیعیان واقعی خوف و رجاء صادق است؛ خوف حالتی ادراکی و انفعالی در انسان است که آفرینش آن حکمتی دارد. این ترس ها ناشی از گناه خود انسان است، نه ترس از خدای متعال؛ چرا که خوف از عذاب الهی پایین ترین مرتبه خوف مؤمنان است. مؤمنان بر حسب مراتب ایمان و معرفتشان، خوف های دیگری هم دارند. ماننند خوف از خوار شدن در چشم خدا و محروم شدن از عنایات الهی، مثل «وَلاَیَنظُرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ» (آل عمران: 77). یکی از کارکردهای خوف از ضررهای اخروی این است که انسان را در مقابل شیطان ایمن می کند. این مقال، به تفصیل پیرامون انواع خوف و رجاء و تفاوت آن با جبن بیان می کند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان