روانشناسی تحولی روانشناسان ایرانی

ایـن پژوهـش بـا هـدف سـاخت بسـته جامـع توانمندسـازی روانـی دانشـجویان و تعییـن اثربخشـی آن بـر رفتارهـای سـبک زندگـی تحصیلـی سـلامت‌محور انجـام شـد. در یـک مطالعـه شـبه‌تجربی بـا طـرح پیش‌آزمـون ـ پس‌آزمـون بـا گـروه گـواه غیرمعـادل و همـراه بـا پیگیـری دو ماهـه، 36 دانشـجو در دو گـروه آزمایـش (۱۸ نفـر) و گـواه (۱۸ نفـر) قبـل و بعـد از آمـوزش بـه پرسشـنامه رفتارهـای تسـهیلگر/بازدارنده سـبک زندگـی تحصیلـی سـلامت‌محور (صالـح‌زاده، شـکری و فتح‌آبـادی، ۲۰۱۷ الـف) پاسـخ دادنـد. از طریـق ۱۰ جلسـه و هـر جلسـه دو سـاعت، بسـته توانمندسـازی روانـی بـه شـیوه گروهـی بـرای گـروه آزمایـش اجـرا شـد. نتایـج نشـان داد بسـته توانمندسـازی روانـی در افزایـش رفتارهایـی ماننـد خوش‌بینـی تحصیلـی، مشـغولیت تحصیلـی و تـاب‌آوری تحصیلـی و در کاهـش رفتارهایـی ماننـد درماندگـی آموخته‌شـده، اجتنـاب از کمک‌طلبـی، پرخاشـگری منفعانـه و خودناتوان‌سـازی مؤثـر اسـت. براسـاس نتایـج ایـن پژوهـش می‌تـوان دریافـت کـه تـلاش بـرای پربارسـازی مهارت‌هـای رابطـه بین‌فـردی مشـارکت‌کنندگان از طریـق بسـط سـرمایه روان‌شـناختی و منابـع روانـی ـ اجتماعـی آنهـا ماننـد خوش‌بینـی، رفتارهـای مقابلـه‌ای، تـاب‌آوری، مهـار روان‌شـناختی، حرمـت خـود، تحمـل ابهـام و حمایـت اجتماعـی و متعاقـب آن توانمندسـازی افـراد بـرای کاسـتن از تجـارب تنیدگـی‌زا، سـازش‌یافتگی بـا رویدادهـا و واقعیـات منفـی و تـداوم روابـط رضایت‌بخـش بـا دیگـران، مصونیـت روانـی دانشـجویان را موجـب می‌شـود.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن بـرازش مـدل سـاختاری رابطـۀ هویـت و سـبک دلبسـتگی بـا نگـرش بـه تصویـر بدنـی بـا واسـطه‌گری مقایسـۀ اجتماعـی و طـرح ایـن پژوهـش همبسـتگی از نـوع مدل‌یابـی معـادلات سـاختاری بـود. جامعـۀ آمـاری دختـران نوجـوان مشـغول بـه تحصیـل در مقطـع متوسـطۀ شـهر اصفهـان بـود کـه ۵۶۷ نفـر از آنـان بـه شـیوۀ نمونه‌بـرداری تصادفـی خوشـه‌ای انتخـاب و بـه پرسشـنامۀ روابـط چندبعـدی خـود- بـدن، انـدازۀ عینـی پایـگاه هویـت من-نسـخۀ دوم (بنیـون و آدامـز، ۱۹۸۶)، مقیـاس سـبک‌های دلبسـتگی (کولینـز و ریـد، ۱۹۹۰) و پرسشـنامۀ مقایسـۀ اجتماعـی (چـان و پرندرگسـت، ۲۰۰۷) پاسـخ دادنـد. نتایـج معـادلات سـاختاری نشـان داد کـه همـۀ شـاخص‌های برازندگـی مـدل مناسـب اسـت. نتایـج نشـان داد ضرایـب مسـیر مسـتقیم پایـگاه هویـت و سـبک دلبسـتگی بـه مقایسـۀ اجتماعـی و پایـگاه هویـت، سـبک دلبسـتگی و مقایسـۀ اجتماعـی بـه نگـرش بـه تصویـر بدنـی معنـادار بـود و مقایسـۀ اجتماعـی بیـن پایـگاه هویـت و سـبک دلبسـتگی بـا نگـرش بـه تصویـر بدنـی نقـش واسـطه‌ای دارد. بـا توجـه بـه نتایـج ایـن پژوهـش به‌نظـر می‌رسـد افـرادی کـه پایـگاه هویـت موفـق و سـبک دلبسـتگی ایمـن دارنـد بـه دلیـل گرایـش کمتـر بـه مقایسـۀ اجتماعـی، نگـرش بـه تصویـر بدنـی بهتـری را تجربـه می‌کننـد.

هـدف ایـن پژوهـش مقایسـۀ سـبک‌های والدگـری و ابعـاد ناهنجـار شـخصیت مـادران نوجوانـان دارای اختـلال اضطـراب اجتماعـی بـا نوجوانـان فاقـد ایـن اختـلال بـود. بـر مبنـای یـک طـرح علّـی- مقایسـه‌ای، بـا سـیاهۀ هـراس اجتماعـی (کانـور و دیگـران، ۲۰۰۰)، دو گـروه ۳۰ نفـری از نوجوانـان دارای اختـلال اضطـراب اجتماعـی و فاقـد آن بـا روش نمونه‌بـرداری هدفمنـد انتخـاب شـدند و مـادران آنهـا بـه فـرم کوتـاه سـیاهۀ شـخصیتی بـر اسـاس ویراسـت پنجـم راهنمـای تشـخیصی و آمـاری اختلال‌هـای روانـی (انجمـن روانپزشـکی امریـکا، ۲۰۱۳) و پرسشـنامۀ اقتـدار والدیـن (بـوری، ۱۹۹۱) پاسـخ دادنـد. نتایـج تحلیـل واریانـس نشـان داد سـبک والدگـری مسـتبدانه در مـادران گـروه مبتلـا بـه اضطـراب اجتماعـی بیشـتر از گـروه سـالم و سـبک والدگـری مقتدرانـه در آنهـا کمتـر از گـروه سـالم اسـت. در سـبک والدگـری سـهل‌گیرانه، بیـن مـادران دو گـروه تفـاوت معنـاداری دیـده نشـد. نتایـج مربـوط بـه ابعـاد ناهنجـار شـخصیت نشـان داد عواطـف منفـی در مـادران گـروه مبتلـا بـه اضطـراب اجتماعـی بیشـتر از مـادران گـروه سـالم، و مخالفت‌جویـی و بازدارندگـی در مـادران ایـن گـروه بـه شـکل معنـاداری کمتـر از مـادران گـروه سـالم بـود. در بُعـد دل‌گسسـتگی و روان‌گسسـتگی، تفـاوت معنـاداری بیـن مـادران دو گـروه دیـده نشـد. یافته‌هـای ایـن پژوهـش شـواهدی را در جهـت تأییـد نقـش مـادران در اضطـراب اجتماعـی فرزنـدان فراهـم آورده اسـت و می‌توانـد در پیشـگیری و درمـان ایـن اختـلال کاربـرد داشـته باشـد.

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعییـن نقـش واسـطه‌ای خودتفسـیری در رابطـۀ بیـن سـبک‌های والدگـری و سـبک‌های هویتـی بـا بهزیسـتی روان‌شـناختی انجـام شـد. جامعـۀ آمـاری مـادران شـاغل دارای فرزنـد ۱۱ تـا ۱۶ سـالۀ منطقـۀ ۶ تهـران در سـال ۱۳۹۹ بـود. بـر مبنـای یـک طـرح همبسـتگی ۳۲۰ نفـر بـه شـیوۀ نمونـه بـرداری در دسـترس انتخـاب شـدند و بـه فـرم کوتـاه مقیـاس بهزیسـتی روان‌شـناختی (ریـف،۱۹۸۹)، سـیاهۀ سـبک‌های والدگـری (بامرینــد،۱۹۷۳)، ســیاهۀ ســبک‌های هویــت (برزونســکی،۱۹۹۲) و مقیــاس خودتفســیری (ســینگلیس،۱۹۹۴) پاســخ دادنــد. یافته‌هــای ایــن پژوهــش نشـان داد بیـن سـبک‌های والدگـری و سـبک‌های هویتـی بـا خودتفسـیری و بهزیسـتی روان‌شـناختی رابطـۀ معنـادار وجـود دارد. سـبک‌های والدگـری و سـبک‌های هویتـی به‌ترتیـب ۱۲ و ۲۰ درصـد از واریانـس خودتفسـیری مسـتقل و خودتفسـیری وابسـته و سـبک‌های والدگـری، سـبک‌های هویتـی و خودتفسـیری ۳۲ درصـد از واریانـس بهزیسـتی روان‌شـناختی را تبییـن کردنـد. نتایـج تحلیـل مسـیر نیـز نشـان داد خودتفسـیری مسـتقل و وابسـته در رابطـۀ بیـن سـبک‌های والدگـری و سـبک‌های هویتـی بـا بهزیسـتی روان‌شـناختی مـادران اثـر غیرمسـتقیم معنـادار دارد. بـر اسـاس یافته‌هـای ایـن پژوهـش می‌تـوان نتیجـه گرفـت کـه خودتفسـیری در رابطـۀ بیـن بیـن سـبک‌های والدگـری و سـبک‌های هویتـی بـا بهزیسـتی روان‌شـناختی نقـش واسـطه‌ا‌‌ی دارد.

هـدف ایـن پژوهـش تعییـن نقـش واسـطه‌ای والدگـری پـدر در رابطـۀ بیـن روابـط خانوادگـی و انسـجام روانـی پـدر بـا سـازش‌یافتگی کـودک بـود. ایـن پژوهـش از نـوع همبسـتگی و جامعـۀ آمـاری دانش‌آمـوزان دختـر دوره ابتدایـی شـهر شـاهرود در سـال تحصیلـی۱۳۹۹-۱۳۹۸ و پـدران آنهـا بـود. 240 نفـر از دانش‌آمـوزان و پـدران آنهـا بـا روش خوشـه‌ای چندمرحلـه‌ای انتخـاب شـدند و بـه مقیـاس والدگـری پـدر (دیـک، ۲۰۰۴)، مقیـاس احسـاس انسـجام (آنتونووسـکی، ۱۹۹۳)، سـیاهۀ سـازش‌یافتگی (سـینها و سـینگ، ۱۹۹۸) و شـاخص روابـط خانوادگـی (هادسـون، ۱۹۹۲) پاسـخ دادنـد. نتایـج تحلیـل مسـیر نشـان داد کـه والدگـری پـدر در رابطـۀ بیـن روابـط خانوادگـی و انسـجام روانـی پـدر بـا سـازش‌یافتگی کـودک نقـش واسـطه‌ای دارد. باتوجـه بـه نتایـج پژوهـش پیشـنهاد می‌شـود متخصصـان قلمـرو تربیـت، بـه اهمیـت و ضـرورت ارتبـاط پـدر و کـودک به‌عنـوان عامـل تعیین‌کننـده در سـازش‌یافتگی کـودکان، توجـه ویـژه‌ای داشـته باشـند.

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعییـن اثربخشـی آمـوزش والدگـری ذهن‌آگاهانـه مـادران بـر نظم‌جویـی هیجانـی، دلبسـتگی ایمـن کودک-والـد و پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی انجـام شـد. روش پژوهـش شـبه‌تجربی بـا طـرح پیش‌آزمـون، پس‌آزمـون و پیگیـری بـا گـروه گـواه و جامعـۀ آمـاری شـامل مـادران دارای کـودک پیش‌دبسـتانی در شـهر اصفهـان در سـال تحصیلـی ۱۳۹۹-۱۳۹۸ بـود. ۵۰ نفـر بـا نمونه‌بـرداری مرحلـه‌ای در دو گـروه آزمایـش و گـواه به‌صـورت تصادفـی جایگزیـن شـدند و بـه مقیـاس پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی (واحـدی، فتحـی‌آذر، حسینی‌نسـب و مقـدم، ۲۰۰۸)، فهرسـت نظم‌جویـی هیجانـی کـودکان (شـیلدس و سـیکتی، ۱۹۹۷) و پرسشـنامۀ روابـط میانـی دلبسـتگی (کاپنبـرگ و هالپـرن، ۲۰۰۶) در سـه مرحلـۀ پیش‌آزمـون، پس‌آزمـون و پیگیـری پاسـخ دادنـد. سـپس گـروه آزمایـش طـی ۸ جلسـۀ ۹۰ دقیقـه‌ای پروتـکل آموزشـی والدگـری ذهن‌آگاهانـه (بوگلـز و رســتیفو، ۲۰۱۴) را دریافــت کردنــد. نتایــج تحلیــل کواریانــس چندمتغیــری نشــان داد آمــوزش والدگــری ذهن‌آگاهانــه بــه مــادران باعــث افزایــش نظم‌جویـی هیجانـی و دلبسـتگی ایمـن و کاهـش بی‌ثباتـی نظم‌جویـی هیجانـی و پرخاشـگری فرزندانشـان شـد امـا در مرحلـۀ پیگیـری (۵ مـاه بعـد از مداخلـه) تفـاوت معنـاداری بیـن متغیرهـای دو گـروه مشـاهده نشـد کـه ایـن یافتـه می‌توانـد بـر برگـزاری مجـدد ایـن دوره‌هـا در فواصـل زمانـی کوتـاه بـرای والدیـن صحـه بگـذارد. یافته‌هـای ایـن پژوهـش ضـرورت کاربـرد برنامه‌هـای آمـوزش والدگـری ذهن‌آگاهانـه بـه مـادران را به‌منظـور بهبـود روابـط دلبسـتگی والد-کـودک، نظم‌جویـی هیجانـی و کاهـش پرخاشـگری کـودکان پیش‌دبسـتانی خاطـر نشـان می‌سـازد.

ایـن پژوهـش بـا هـدف بررسـی ویژگی‌هـای روان‌سـنجی نسـخۀ فارسـی پرسشـنامۀ نارسـایی‌های شـناختی انجـام شـد. بـا روش نمونه‌بـردای تصادفـی خوشـه‌ای، ۳۰۰ دانشـجو (۱۲۳ پسـر، ۱۷۷ دختـر) بـه پرسشـنامه‌های نارسـایی‌های شـناختی (برادبنـت، کوپـر و فیتزگرالـد، ۱۹۸۲)، فراشـناخت (ولـز و کارترایت-هاتـن، ۲۰۰۴) و نارسـاکنش‌وری (بارکلـی، ۲۰۱۱) پاسـخ دادنـد. تحلیـل عامـل اکتشـافی چهـار عامـل بـا مقادیـر ویـژه بیشـتر از 1 را آشـکار کـرد کـه درمجمـوع ۷۶/۸۱ درصـد از واریانـس کل را تبییـن کردنـد. شـاخص‌های بـرازش مـدل تحلیـل عاملـی تأییـدی نیـز بـرازش پرسشـنامه را تأییـد کـرد. نتایـج آزمـون همبسـتگی ارتبـاط مثبـت معنـادار بیـن نارسـایی‌های شـناختی و ناکارآمـدی فراشـناختی و نارسـاکنش‌وری اجرایـی را نشـان داد کـه حاکـی از روایـی همزمـان پرسشـنامۀ نارسـایی‌های شـناختی بـود. ضرایـب آلفـای کرونبـاخ زیرمقیاس‌هـا و نمـرۀ کلـی پرسشـنامه نارسـایی‌های شـناختی نیـز در دامنـۀ ۰/۶۵ تـا ۰/۸۱ به‌دسـت آمـد. بـر اسـاس یافته‌هـای پژوهـش، پرسشـنامۀ نارسـایی‌های شـناختی از اعتبـار و روایـی نسـبتاً خوبـی بـرای اسـتفادۀ در جمعیـت ایرانـی برخـوردار اسـت.

ایـن پژوهـش بـا هـدف تعییـن اثربخشـی درمـان روان‌نمایشـگری بـر بهبـود نظم‌جویـی هیجانـی و کاهـش پرخاشـگری نوجوانـان پسـر انجـام شـد. روش پژوهـش شـبه‌تجربی بـا گـروه آزمایـش و گـواه همـراه بـا پیش‌آزمون-پس‌آزمـون و پیگیـری و جامعـۀ پژوهـش دانش‌آمـوزان پسـر دورۀ متوسـطه دوم سـال تحصیلـی ۹۶-۹۵ بـود. ۲۵ آزمودنـی بـا اسـتفادۀ از پرسشـنامۀ پرخاشـگری و مصاحبـۀ بالینـی غربـال و انتخـاب شـدند و ۱۳ نفـر در گـروه آزمایـش و ۱۲ نفـر در گـروه گـواه قـرار گرفتنـد. گـروه آزمایـش بـه مـدت ۱۰ جلسـه درمـان روان‌نمایشـگری را دریافـت کـرد و مرحلـۀ پیگیـری نیـز به‌فاصلـۀ یـک مـاه پـس از مداخلـۀ درمانـی انجـام شـد. آزمودنی‌هـا قبـل از شـروع، پـس از اتمـام مداخلـه و در مرحلـۀ پیگیـری، بـه پرسشـنامۀ پرخاشـگری (بـاس و پـری، ۱۹۹۲) و مقیـاس دشـواری در نظم‌جویـی هیجانـی (گرتـز و رومـر، ۲۰۰۴) پاسـخ دادنـد. نتایـج تحلیـل واریانـس مکـرر نشـان داد کـه درمـان روان‌نمایشـگری بـر بهبـود نظم‌جویـی هیجانـی و کاهـش پرخاشـگری نوجوانـان تأثیـر معنـادار دارد و ایـن اثـر در مرحلـۀ پیگیـری نیـز ثابـت باقـی مانـده اسـت. بـر اسـاس یافته‌هـای ایـن پژوهـش می‌تـوان نتیجـه گرفـت کـه از درمـان روان‌نمایشـگری بـا اسـتفادۀ از فنونـی ماننـد مواجهه‌سـازی، ابـراز احساسـات، پالایـش هیجانـی و ایفـای نقـش به‌عنـوان یـک روش کارآمـد جهـت بهبـود نظم‌جویـی هیجانـی و کاهـش خشـم و پرخاشـگری نوجوانـان بهـره بـرد.