علوم تربیتی

در زمان ما دانش و دانشگاه چنان تطوری یافته است که آشکارا مرزبندی سنتی میان عقل نظری، عقل عملی و فن ورزی را در هم نوردیده و رابطه ای بسیار پیچیده میاناین سه قلمرو فراهم آورده است. آن چه از آن به عنوان ویژگی «بازاری شدن دانش» یا «تجاری شدن دانش» یاد می شود، می رود تا به معیاری برای سنجش همه ی قوای آدمی، اعم از عقل نظری، عقل عملی، و خلاقیت، و دستاوردهای آن ها تبدیل شود.پدیده ی تجاری شدن دانش از آن جهت شگفت آور است که در حال تبدیل شدن به بازی یگانه ای است که همه ی دانشگاه ها را در سراسر دنیا به پیروی از قواعد خود وا می دارد. کشور ما و دانشگاه های آن نیز از این ماجرا مستثنی نیستند. با این حال، چالش هایی که با ایده ی تجاری شدن دانش برخاسته، مغتنم و قابل تأمل است. توسل جستن به امر والا در تعبیری پست مدرن که لیوتار(1982) در پی آن است، یا پناه گرفتن در ذیل عقل عملی و عدالت که ریدینگز (1996) آن را به میان آورده و یا دانشگاه زیبا که بِرن (2000) از آن سخن می گوید، همگی هشدارهایی در برابر آهنگ شتابان تجاری کردن دانش و دانشگاه است. در جامعه ی ما نیز قابلیتی برای چالش با این ایده وجود دارد و آن سنتی تنومند از دانش و دانش پژوهی حقیقت گرایانه است که جانمایه ی دانش را در حقیقت می جوید و هرگز آن را به منفعت و کارآمدی فرو نمی کاهد. با این حال، استنطاق این سنت تنومند، هنوز به صورت جدی رخ نداده و مقاله ی حاضر در پی آن است که این ضرورت را در برابر دید قرار دهد. روشی که در بررسی این مقاله استفاده شده، روش تحلیل مفهومی است.

هدف اصلی این مقاله مطالعه ی متغیرها و عوامل مؤثر و مرتبط با سازگاری سازمانی دانشگاه با محیط بیرونی و در نهایت ارائه ی مدلی برای اندازه گیری میزان سازگاری دانشگاه های دولتی شهر تهران می باشد. اطلاعات مورد نیاز تحقیق بر اساس یک رویکرد آمیخته (کمی و کیفی) استخراج شده و داده های کمی با استفاده از نرم افزارهای SPSS, SMART PLS تجزیه و تحلیل شده اند. متغیرهای تأثیرگذار بر سازگاری سازمانی دانشگاه با محیط بیرونی از ادبیات موضوع، مصاحبه با اندیشمندان حوزه ی آموزش عالی و پیمایش دلفی استخراج شده اند. میزان کفایت داده ها[1] برابر 82/0 و همچنین نتایج آزمون بارتلت نشان دهنده ی کفایت داده ها برای تحلیل عاملی می باشد. 53/70 درصد واریانس سازگاری سازمانی دانشگاه با محیط را 9 عامل مدیریت محیط، یادگیری، فرهنگ سازمانی، روابط سازمانی، مشارکت جمعی، استراتژی محوری، مسؤولیت پذیری، خودسازماندهی و هدفمندی تبیین می کنند. جامعه ی این تحقیق دانشگاه های دولتی شهر تهران و 370 نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه های فوق بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای و نسبتی انتخاب شده اند. شاخص های برازندگی مدل که بر اساس رویکرد مدل های تکوینی استخراج شده اند (شاخص افزونگی 0024/0، ضریب تعیین 993/0، شاخص برازندگی کلی مدل =98/0، مقیاس اطلاعات بایزین[2] =48/227 و مقیاس اطلاعات اکیکی[3] =06/353 نشان می دهد که مدل اندازه گیری سازگاری سازمانی دانشگاه، با داده های این پژوهش برازش مناسبی دارد. <br clear="all" /> [1]-  KMO [2]-  Bayesian information criterion. [3]-  Akaike's information criterion.

مطالعه ی حاضر چالش ها و راهبردهای بین المللی سازی برنامه های درسی[1] در نظام آموزش عالی ایران را به طور کیفی، از دیدگاه مدیران و استادان آموزش عالی ایرانی و دانشجویان غیر ایرانی، از طریق انجام 12 مصاحبه ی انفرادی و تشکیل 2 جلسه گروه های کانونی، مورد بررسی قرار داده است. نتایج مطالعه بیانگر آن است که کسب اقتدار علمی ایران، مستلزم حرکت نظام آموزش عالی به سوی بین المللی شدن است و در این راستا عواملی چون زبان تدریس، صلاحیت استادان، خدمات پشتیبانی و همکاری های بین المللی در بین دانشگاه ها در کنار تأمین منابع مالی، انسانی و فناوری و چگونگی بهره برداری از فرصت هایی چون جذابیت های فرهنگی در ایران، از چالش های آموزش عالی در دستیابی به این مهم محسوب می شوند. بر اساس نتایج، راهبردهایی چون شناخت سایر نظام های آموزش عالی، هم افزایی دانشگاه های داخلی، در نظر گرفتن گوناگونی ها به منظور غنی کردن آن چه تدریس می شود و چگونگی تدریس آن، به همراه استفاده از رویکرد آموزش از دور در قالبی ترکیبی با آموزش حضوری، از مهم ترین راهبردهای بین المللی سازی برنامه های درسی هستند. <br clear="all" /> [1]-  Internationalization of Curriculum (IOC)

این پژوهش بر آن است تا ضمن مقایسه ی روش های تدریس سنتی و فعال، بررسی نماید که کدامیک از الگوهای تدریس کارآیی گروهی، تدریس اعضای گروه، قضاوت عملکرد و الگوی روشن سازی طرز تلقی، تأثیر بیش تری بر افزایش میزان سواد خواندن و درک مطالب درسی دانش آموزان پایه ی چهارم ابتدایی شهر تهران داشته اند. جامعه ی پژوهش کلیه ی دانش آموزان دختر و پسر پایه ی چهارم ابتدایی شهر تهران بوده است. نمونه شامل 10 کلاس است که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. روش پژوهش شبه آزمایشی با پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل می باشد. هر یک از معلمان شرکت کننده در پژوهش در دو جلسه، آموزش های لازم را دیده اند و پس از اجرای پیش آزمون، سه درس انتخاب شده از کتاب «بخوانیم» فارسی سال چهارم دوره ی ابتدایی را تدریس نموده اند. داده های پژوهش با استفاده از روش تحلیل واریانس یک عاملی (ANOVA) و دو عاملی (طرح5×2) و آزمون تعقیبی توکی تحلیل شده اند. نتایج حاکی از آن است که تفاوت معنی داری بین روش های تدریس سنتی و فعال در افزایش میزان سواد خواندن و درک مطالب درسی وجود ندارد. تأثیر تعامل میان الگوهای تدریس و جنسیت بر نمرات خواندن دانش آموزان معنی دار بوده است. به گونه ای که بدون در نظر گرفتن جنسیت تفاوت معنی داری بین روش های فعال تدریس و روش سنتی به دست نیامد. پسرانی که با روش تدریس سنتی آموزش دیدند بهترین عملکرد را در گروه پسران داشتند اما در مورد دختران عکس این اتفاق روی داد. دخترانی که با روش سنتی آموزش دیدند ضعیف ترین عملکرد را در بین گروه دختران داشتند. بیش ترین تأثیر از جنسیت مربوط به الگوی قضاوت عملکرد می باشد، به گونه ای که در گروه دختران بهترین عملکرد را بعد از الگوی کارایی گروهی به خود اختصاص داده است ولی در گروه پسران پایین ترین میانگین مربوط به این الگو می باشد.

این مقاله بخشی از یک پژوهش کیفی است که با دو روش تطبیقی و توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر هدف در برنامه ی درسی آموزش علوم[1] ایران و چند کشور جهان، پرداخته است. بدین منظور اسناد و مدارک مربوط به اهداف آموزش علوم در کشورهای پیشرو در زمینه ی علوم و فناوری (کشورهای منتخب) گردآوری و به توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه ی آن ها پرداخته شده تا پاسخ سئوال ها آماده شود. مقاله ی حاضر تلاش می نماید، عنصر هدف از برنامه ی درسی آموزش علوم ایران و کشورهای منتخب را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. نتایج به دست آمده از این پژوهش می تواند به برنامه ریزان، مؤلفان کتاب های درسی، معلمان و سایر علاقه مندان کمک نماید تا با دید وسیع تری نسبت به تدوین بهتر برنامه ی درسی، تغییر برنامه ی درسی و انتخاب مناسب تر هدف های آموزش علوم اقدام نمایند. نتایج به دست آمده، شباهت ها و تفاوت های زیادی را بین هدف های آموزش علوم در بین کشورهای مورد مطالعه و ایران نشان می دهد. شباهت ها بیش تر در اهداف مکتوب برنامه ی درسی یا اهداف قصد شده موجود می باشد؛ به طوری که روح حاکم بر اهداف در کشورهای مورد مطالعه یکی است. همه دارای اهداف دانشی، مهارتی و نگرشی در زمینه های چهارگانه ی علوم شامل فیزیک، شیمی، زیست و زمین شناسی هستند و به دنبال کسب سواد علمی، حل مسأله، تفکر و شناخت طبیعت می باشند. اما در عمل فاصله ی قابل ملاحظه بین کشور ما با کشور های فوق وجود دارد که جای تأمل دارد و ناشی از اجرای برنامه ی درسی است، که در میزان کم اهداف تحقق یافته توسط دانش آموزان خود را نشان می دهد. نتایج آزمون های تیمز مؤید این موضوع است. به هرحال، نتایج پژوهش های بیش تر در این زمینه می تواند موضوع را بهتر مشخص نماید.<br clear="all" /> 1-  منظور از علوم در این مقاله علوم تجربی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی قدرت پیش بینی کنندگی کیفیت تدریس معلم و عوامل جو کلاسی برای یادگیری ریاضی با واسطه گری باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری خودنظم دهی دانش آموزان می باشد. از این رو بر اساس مدل کریمرز و ریزایت (1994)، مدلی سلسله مراتبی ارائه گردید. نمونه ی پژوهش شامل 100 دانش آموز کلاس پنجم ابتدایی شهر شیراز بود که به شیوه ی خوشه ای تصادفی مرحله ای برگزیده شده بودند. متغیرهای پژوهش با ابزارهای مقیاس کیفیت تدریس (کریاکیدز، کمپل و گازانیر ،2000)، پرسشنامه ی تعامل معلم و دانش آموزان (وبلز، کریتون، لوی و هوی مایزر، 1993) و بعد انتظارات از مقیاس اندازه ی فرهنگ و جو مدرسه (بولاچ، 2001)، پرسشنامه ی راهبردهای انگیزشی برای یادگیری (پینتریچ و دیگروت، 1990) و نمره ی ریاضی آزمون هماهنگ پیشرفت تحصیلی ناحیه ی1 آموزش و پرورش شهر شیراز سال 86-85 اندازه گیری شدند، روایی و پایایی ابزارهای مورد نظر احراز گردید. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیری، نقش میانجی گری باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری خودنظم دهی را نشان داد؛ به طوری که رفتار معلم از کیفیت تدریس معلم، رفتار کمک کننده/ دوستانه، سرزنش کنندگی و سختگیرانه معلم و انتظارات معلم به واسطه گری باورهای انگیزشی اضطراب و ارزشگذاری درونی و نیز راهبردهای خودنظم داده شده دانش آموزان به پیش بینی معنی دار یادگیری ریاضی پرداختند. به طور کلی نتایج این پژوهش بر تأثیر بیش تر رفتار معلم نسبت به شیوه ی تدریس، بر عملکرد ریاضی دانش آموزان تأکید دارد.

این تحقیق با هدف طراحی الگوی برنامه ی یادگیری الکترونیکی املای فارسی مقطع دبستان و بررسی ویژگی های عناصر آن انجام پذیرفته است. جهت طراحی الگوی برنامه ی یادگیری الکترونیکی املا، الگوی طراحی آموزشی وستون و همکاران انتخاب شد و بر مبنی آن الگوی راهنمای برنامه ی یادگیری الکترونیکی املای فارسی دبستان در سه بخش اصلی عنصر طراحی آموزشی، عنصر ارائه، عناصر ارتباطی و پشتیبانی و راهنمایی طراحی گردیده است. پژوهش حاضر پژوهشی کیفی است. در این پژوهش جهت طراحی الگو و شناسایی ویژگی های عناصر برنامه، کلیه ی اسناد و منابع در دسترس در سطح بین المللی و داخلی در مورد طراحی آموزشی در محیط یادگیری الکترونیکی، سنتی مورد بررسی قرار گرفته و با بهره گیری از نتایج به دست آمده از آنان و با استفاده از مصاحبه با 17 نفراز متخصصان در رشته های مرتبط، طراحی انجام پذیرفته و یافته هایی به شرح زیر به دست آمده است: طراحی اهداف و نحوه ی تعیین محتوا باید در راستای برنامه ی درسی ملی و سازماندهی محتوا در قالب کلمه و جمله محور، از ساده به مشکل باشد. تعیین روش های یاددهی- یادگیری با استفاده از انواع روش های یادگیری تعاملی، کاربردی و املا تصویری، گروهی، غلط گیری و تستی باشد. مناسب ترین راهبردهای ارزشیابی شامل آزمون های چند گزینه ای، آزمون های ص و غ، آزمون های جورکردنی، کشیدنی و انداختنی، خود ارزشیابی، ارزشیابی توسط همکلاسی ها در جهت دستیابی به اهداف تحقیق باشد. رعایت اصل سادگی در طراحی وب سایت مقطع دبستان، استفاده از انیمیشن های با روح، سخنگو، استفاده از تصاویر و پویانمایی های مورد علاقه ی یادگیرنده در راستای اهداف برنامه ی درسی، استفاده از تصاویر بومی به منظور تقویت هویت ملی، استفاده از فونت ترافیک و فونت کتاب و کودک و عدم کاربرد فونت ها و قلم ریز جهت تناسب با کودکان مقطع دبستان در طراحی این برنامه توصیه می گردد.  

یادگیری الکترونیکی به عنوان یک فناوری آموزشی جدید به سرعت در حال گسترش، توسعه و تحول است. چنین گستردگی دست اندرکاران را ملزم به اعمال روش های علمی و منطقی در اجرا، مدیریت و ارزشیابی پروژه های یادگیری الکترونیکی کرده است. یکی از روش های پیروی از منطق و عقلانیت در یادگیری الکترونیکی امکان سنجی پیش از اجرای پروژه های یادگیری الکترونیکی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی امکان اجرای یادگیری الکترونیکی در دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شده است. جامعه ی آماری تمامی دانشجویان و استادان دانشگاه شهید چمران اهواز در نیمسال دوم سال تحصیلی 86-85 بودند. نمونه ی این پژوهش از میان دو گروه دانشجویان (351 نفر)، و استادان (129 نفر)، انتخاب شد. روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی بود. ابزار پژوهش پرسشنامه های استانداردی بود که قبلاً توسط پژوهشگران دیگری مورد استفاده قرار گرفته بود. در این پژوهش از دو پرسشنامه ی استاندارد، یکی برای دانشجویان و دیگری برای استادان استفاده شد. برای تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار و واریانس) و آمار استنباطی (تحلیل واریانس یک راهه ANOVA) استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که دانشجویان و استادان دانشگاه شهید چمران برای شرکت در یادگیری الکترونیکی آمادگی نسبی دارند. به علاوه، تحلیل استنباطی داده ها نشان داد که بین دانشجویان گروه های علوم انسانی و علوم پایه از نظر آمادگی برای شرکت در یادگیری الکترونیکی تفاوت معنی داری وجود دارد، اما بین پیشرفت تحصیلی دانشجویان و آمادگی برای شرکت در یادگیری الکترونیکی تفاوت معنی داری وجود ندارد. بر اساس یافته ی دیگر این پژوهش، تفاوت معنی داری بین مرتبه ی علمی اعضای هیأت علمی و نگرش آنان نسبت به میزان آمادگی استادان برای ارائه ی دروس به صورت الکترونیکی وجود ندارد.

هدف اصلی این مقاله ارزیابی پایه ی سوم مقطع متوسطه ی نظری دخترانه ی شهر اهواز است. برای انجام این تحقیق از الگوی نظری سیپ CIPP استفاده شده است. جامعه ی مورد مطالعه دانش آموزان دختر مراکز پیش دانشگاهی و پایه ی سوم شاخه ی نظری رشته های ریاضی و فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی شهر اهواز در سال تحصیلی 88-1387 می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای ابتدا یک ناحیه و سپس10 دبیرستان و 3 مرکز پیش دانشگاهی و در نهایت به تصادف90 نفر دانش آموز و90 نفر دانش آموخته انتخاب شده اند. ابزار پژوهش به منظور گردآوری داده ها شامل پرسشنامه ی محقق ساخته و مصاحبه می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماریSPSS  و آمار توصیفی و استنباطی (t-test و واریانس) استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن بود که کلیت پایه ی سوم متوسطه ی نظری و عوامل زمینه، درونداد، فرآیند و برونداد آن با وضعیت مطلوب جامعه فاصله دارند. دیدگاه دانش آموزان و دانش آموختگان در پرسشنامه ها همسو با مصاحبه ها می باشد. در مجموع نظرات دانش آموزان رشته های ریاضی و فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی در زمینه و دروندادهای پایه ی سوم متوسطه ی نظری با هم تفاوت معنی دار ندارد ولی در فرآیند این پایه با هم تفاوت معنی داری دارند. همچنین بین دیدگاه دانش آموزان و دانش آموختگان رشته های سه گانه در برونداد و ارزیابی نهایی این پایه ی تحصیلی تفاوت معنی داری وجود دارد.  

این مطالعه با هدف بررسی میزان آگاهی و نگرش معلمان ابتدایی راجع به ارزشیابی توصیفی و ابعاد مختلف آن اجرا گردید. جامعه ی آماری این پژوهش شامل دو گروه از معلمان شاغل به تدریس در مدارس ابتدایی می باشد. گروه اول شامل 84 نفر معلم بود که در اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی همکاری داشتند و گروه دوم شامل معلمان خبره و با تجربه ی سطح شهر سنندج بود که بنا به ارزیابی های سازمان آموزش و پرورش از نظر تجربه، دیدگاه و رویکردهای آموزشی از برجستگی های حرفه ای بالایی برخوردار بودند. با توجه به محدود بودن جامعه ی آماری در هر دو گروه، از روش تمام شماری یا سرشماری بهره گرفته شد. در راستای جمع آوری داده های مورد نیاز از یک پرسشنامه ی محقق ساخته و مصاحبه ی نیمه ساختمند استفاده گردید. اعتبار صوری و محتوایی ابزار های اندازه گیری، با نظرات صاحب نظران این حوزه کنترل گردید و در ارتباط با سنجش پایایی پرسشنامه نیز از آلفای کرنباخ استفاده و 95/0 برآورد شد. داده های کمی پژوهش با استفاده از شاخص های گرایش به مرکز و آزمون t تک نمونه ای و داده های حاصل از مصاحبه ها نیز با بهره گیری از روش تحلیل محتوا تحلیل گردیدند. نتایج این بررسی نشان می دهد که اولاً آگاهی معلمان راجع به ارزشیابی توصیفی در حد کلیات است. ثانیاً ارزشیابی توصیفی در حد قابل قبولی با ارزشیابی تحصیلی دوره ی ابتدایی تناسب دارد. ثالثاً ارزشیابی توصیفی دارای مسائل و مشکلات خاص و چند بعدی است. رابعاً ارزشیابی توصیفی در حد قابل قبولی بر ارتقای بهداشت روانی محیط یاددهی– یادگیری مؤثر است و نهایتاً ارزشیابی توصیفی به عنوان یک نوآوری آموزشی در میان معلمان، مورد پذیرش می باشد.

جابه جایی شغلی یکی از مهم ترین دغدغه های مدیریت منابع انسانی در تمامی سازمان ها به خصوص نظام های آموزشی است. جابه جایی یا ترک شغل معلمان و مربیان آموزش و پرورش، هزینه های مستقیم (استخدام و آموزش و غیره) و غیر مستقیم زیادی را موجب می شود. هدف مطالعه ی حاضر بررسی عوامل مرتبط با گرایش مربیان پرورشی به انتقال به حوزه ی آموزشی می باشد. روش تحقیق از نوع مطالعات ترکیبی و جامعه ی آماری تحقیق شامل کلیه ی مربیان پرورشی استخدام رسمی و پیمانی دوره ی متوسطه و راهنمایی استان همدان به تعداد 614 نفر می باشد؛ که تعداد 344 مربی پرورشی با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته است که شامل 97 سؤال در طیف لیکرت و 2 سؤال باز پاسخ در انتهای پرسشنامه است. این تحقیق در صدد پاسخ گویی به چهار سؤال اساسی به شرح زیر است: 1- چه تعداد از مربیان تربیتی تمایل به انتقال به حوزه ی آموزشی (تدریس) دارند؟ 2- مهم ترین علل عدم تمایل مربیان پرورشی به ماندگاری در شغل پرورشی چیست؟ 3- کدام عامل مهمترین پیش بینی کننده در میزان تمایل به ماندگاری در شغل پرورشی است؟ 4- مربیان چه پیشنهادهایی برای پیشبرد مؤثر امور و کاهش جابه جایی شغلی دارند؟ نتایج تحقیق نشان می دهد 45 درصد از مربیان تمایل به انتقال به حوزه ی آموزشی دارند و در صورتی که امکان انتخاب مجدد شغل وجود داشته باشد فقط حدود 40 درصد دوباره همین شغل را انتخاب می کنند. همچنین بر اساس نتایج تحقیق بین وابستگی شغلی، تعهد سازمانی، ویژگی های شغل پرورشی (توان انگیزشی شغل پرورشی)، میزان امکانات پرورشی مدرسه، رضایت شغلی، سن و سابقه ی خدمت با میزان گرایش مربیان به انتقال به حوزه ی آموزشی (تدریس) رابطه ی منفی وجود دارد و ویژگی های شغل (توان انگیزشی شغل) مهم ترین پیش بینی کننده از میزان گرایش مربیان پرورشی به انتقال به حوزه ی آموزشی (تدریس) است. نتایج حاصل از تحلیل سؤال های باز پاسخ، نتایج داده های کمی را تأیید می نمایند.