پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری

مقدمه: "مالی درمانی" و "مربی گری مالی" اصطلاحاتی نسبتاً جدید در ادبیات مالی هستند. مطالعه و پژوهش در این دو حوزه به سرعت در حال افزایش است و همه این پژوهش ها بر اهمیت آن ها تأکید دارند. هدف: هدف از این پژوهش مفهومی تحلیل تفاوت های بین مربی گری مالی و مالی درمانی است. با وجودی که مربی گری مالی و مالی درمانی از نظر بسیاری از تکنیک ها و رویکردها شرایط تقریباً مشابه دارند، مالی درمانی یک رویه فراگیرتر در این حوزه می باشد. روش : با مطالعه ای مروری ابتدا تجربیات مربی های مالی شناسایی و در نهایت انواع صلاحیت های مورد نیاز (شامل تجربیات، توانایی ها، دانش و آگاهی) برای انجام وظایف محول شده به آن ها بر اساس شناخت بدست آمده معرفی شده است. یافته ها: مالی درمانی (برای مثال، درمان گران مالی) از توانایی مشخص برای بیان ویژگی های پولی غیر کارآمد و نیز اختلالات مالی برخوردار بوده و یک طیف زمانی گسترده تر را برای درمان مشکلات قبلی فرد و عوارض مالی مزمن پوشش می دهد. یک تفاوت دیگر بین مربی گری مالی و مالی درمانی که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته مربوط به هماهنگی خدمات و مزایای فرد است. نتیجه گیری: با توجه به شرایط موجود در پژوهش حاضر برتری خاص برای یکی از این رویکردها نسبت به رویکرد دیگر در نظر گرفته نشده و هر کدام از آن ها می تواند برای شرایط خاص مناسب و مفید باشند.

اخلاق بخشی از فرآیند حسابرسی است که به عنوان یک معیار اساسی جهت ارائه اظهارنظر منصفانه برای حسابرسان ضروری می باشد. بدین منظور، ایدئولوژی اخلاقی دربرگیرنده نظام ارزش های اخلاقی برای قضاوت های اخلاقی است که دستورالعمل-هایی را برای حل و فصل رفتارهای اخلاقی و قضاوت حرفه ای فراهم می کند. از سوی دیگر، خودکارآمدی حسابرس که به عنوان انتظار حسابرس از خود در جهت عمل به وظایف حرفه ای تعریف می شود، می تواند تحت تأثیر ایدئولوژی اخلاقی قرار گیرد. چراکه حسابرسان به منظور حفظ اعتبار حرفه ای خود، به دنبال افزایش کیفیت حسابرسی هستند و از این جهت بررسی مولفه های اخلاقی تأثیرگذار بر عملکرد حسابرسان ضروری می باشد. از این رو هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ایدئولوژی اخلاقی حسابرسان بر خودکارآمدی آنان می باشد. نم ونه آماری پژوهش شامل 543 نفر حس ابرس ان ش اغل در موس سات حس ابرسی عض و ج ام عه ح س ابداران رس می ایران و س ازمان ح سابرسی در سال 1400 اس ت که با روش ن م ونه گیری در دسترس انتخاب شدند. روش پژوه ش توص یفی- پی مایش ی و ابزار مورد استفاده در پژوهش، پرس ش نامه اس تان دارد می باشد. به منظور آزمون فرض یه ها، از مدل سازی مع ادلات ساخ تاری با استفاده از نرم افزار لی زرل بهره گیری شد. نتایج پژوهش نشان می-دهد که ایدئولوژی اخلاقی طبق الگوی فورسیث بر خودکارآمدی حسابرسان تأثیر مثبت و معنی داری دارد. همچنین ایدئولوژی اخلاقی آرمان گرایی تأثیر مثبت و معنی داری و ایدئولوژی اخلاقی نسبی گرایی تأثیر منفی و معنی داری بر خودکارآمدی حسابرسان دارد.

گرایش های فردی سهام یکی از عوامل غیر بنیادی تاثیرگذار بر بازارهای مالی است که خود از عوامل مختلفی تاثیر می پذیرد. ضریب بتا احساسات فردی سهام مفهوم جدیدی است که بر اساس میزان اثرگذاری گرایش های رفتاری سهامداران بر بازده سهام تعریف می گردد. در این پژوهش با استفاده از اطلاعات بدست آمده از بورس اوراق بهادار تهران به بررسی تاثیر ضریب بتا احساسات فردی سهام بر بازده سهام و ضریب آلفا مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای پرداخته شد. بر این اساس اطلاعات روزانه 50 سهم برتر بازار بورس اوراق بهادار تهران از آبان ماه 1398 تا بهمن ماه سال 1399 که شامل بیشترین صعود و سنگین ترین ریزش تاریخ بورس اوراق بهادار تهران است با استفاده از نرم افزار رهاورد نوین استخراج گردید. سپس بازده این 50 سهم در بازه زمانی ذکر شده با استفاده از نرم افزار آمی بروکر استخراج گردید و در نهایت اطلاعات بدست آمده با استفاده از نرم افزار ایویوز مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که سهام با ضریب بتا گرایش های فردی بالاتر، دارای بازده بالاتر و همچنین دارای ضریب آلفای مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای بالاتر هستند.

تمایلات بالای سرمایه گذار با رفتار فرصت طلبانه مدیریتی در مواجهه با سرمایه گذاران و تحلیلگران خوش بین تر مرتبط می باشد. در این پژوهش این خط کاری با مستندسازی بیشتر شدن احتمال تحریف صورت های مالی و در پی آن افزایش ریسک حسابرسی در زمان تمایلات بالای سرمایه گذار توسعه می یابد. هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی تأثیرگذاری تمایلات سرمایه گذار بر تحریف صورت های مالی و رفتار حسابرس در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری این پژوهش شامل 94 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که در بازه زمانی 1395 تا 1399 موردبررسی قرار گرفت. فرضیه های پژوهش با استفاده از رگرسیون چندمتغیره به روش داده های ترکیبی مورد آزمون قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که تمایلات سرمایه گذار بر تحریف صورت های مالی تأثیر مثبت معناداری در سطح اطمینان 95 درصد دارد. افزون بر این، سایر یافته های پژوهش حاکی از وجود اثر مثبت معنادار تمایلات سرمایه گذار بر حق الزحمه حسابرسی و اظهارنظر نسبت به تداوم فعالیت است. درنتیجه، یافته های پژوهش منجر به افزایش ادراک در خصوص چگونگی تأثیرگذاری تمایلات سرمایه گذار بر تحریف صورت های مالی و رفتار حسابرس می شود و ادبیات مربوط به قیمت گذاری حسابرسی و تصمیمات گزارشگری شرکت را غنی می کند.

از جمله اصول کلی در آموزش، شرکت فعال فراگیران در یادگیری می باشد به نحوی که بتوانند با محتوای کتاب ارتباط برقرار نموده و واکنشی فعال از خود نشان دهند. آموزش و یادگیری فعال به محتوای درسی فعال نیازمند است که کتاب ها مهمترین ابزار آن می باشند. از جمله روش هایی که در شناسایی نقاط قوت و ضعف کتابها و برطرف نمودن معایب آنها به مدرسان و مولفان حسابداری کمک می نماید روش تحلیل محتوا می باشد. هدف از پژوهش حاضر که به روش مطالعه موردی انجام گردیده، معرفی روش تحلیل محتوا با استفاده از روش ویلیام رومی است که در این روش مدرسان حسابداری می توانند ضریب درگیری ذهنی و درگیری فعال دانشجویان با محتوای کتاب را در سه قسمت متن، پرسش و تصاویر بررسی نمایند. جامعه آماری پژوهش کل محتوای کتاب مبانی و روش های عمومی حسابداری چاپ چهلم (سال 1400) از انتشارات سازمان حسابرسی می باشد که به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به یافته های پژوهش ضریب درگیری دانشجویان با محتوای متون، پرسش ها و تصاویر کتاب مذکور به ترتیب 04/0 ، 35/1 و 0 به دست آمده که نشان می دهد پرسش ها به صورت فعال و مطلوب طراحی گردیده در حالیکه متون و تصاویر کتاب به صورت غیرفعال تدوین شده و به بازنگری نیاز دارد.

ویژگی های رفتاری مدیران یکی از مهم ترین عوامل در تصمیم گیری درباره تأمین مالی و ترکیب ساختار سرمایه شرکت است. با افزایش رقابت و دشواری مدیریت در محیط های پیچیده سازمانی، سازمان ها نیازمند مدیرانی هستند که این پیچیدگی های ذاتی را در زمان تصمیم گیری های مهم لحاظ و تفکیک کنند. مدیریت ریسک بخش مهمی از این فرآیند تصمیم گیری را تشکیل می دهد. ازاین رو در پژوهش حاضر به بررسی تأثیر خوش بینی و کوتاه بینی مدیران عامل بر ابعاد مدیریت ریسک شرکت شامل انطباق، استراتژی، عملیات و گزارشگری شرکت با توجه به نقش تعدیل گری ارتباط سیاسی و کارایی مدیرعامل پرداخته و برای این منظور با داده های مربوط به 130 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1393 الی 1397 با به کارگیری رگرسیون چند متغیره باداده های ترکیبی موردبررسی قرار گرفت. یافته های حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد که بین خوش بینی مدیرعامل و استراتژی و عملیات شرکت رابطه منفی و گزارشگری شرکت رابطه مثبت و از طرفی بین کوتاه بینی مدیرعامل و استراتژی و انطباق شرکت رابطه منفی و معناداری وجود دارد. ارتباط سیاسی مدیرعامل رابطه بین خوش بینی مدیرعامل و عملیات شرکت و رابطه بین کوتاه بینی و انطباق شرکت را تعدیل منفی می کند و از سوی دیگر کارایی بر رابطه بین خوش بینی مدیرعامل و انطباق و استراتژی شرکت تأثیر مثبت وبر عملیات شرکت تأثیر منفی دارد و کارایی مدیرعامل نقش تعدیل گری مثبت بر رابطه بین کوتاه بینی و استراتژی و گزارشگری شرکت و تعدیل گری منفی با عملیات شرکت دارد.

رسوایی های مالی و ورشکستگی های شرکت ها خصوصا در دو دهه اخیر اهمیت مسائل اخلاقی در حرفه حسابداری و حسابرسی را پررنگ تر از گذشته کرده و توجه اعضای حرفه، جامعه دانشگاهی و محققان حسابداری را بیش از گذشته به خود جلب نموده است. تاکید بر باورهای اخلاقی و بررسی آثار آن بر پدیده های گوناگون می تواند به کاهش رسوایی های مالی و همچنین اعتبار حرفه کمک شایانی نماید. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی باورهای اخلاقی در بین حسابداران حرفه ای و غیر حسابداران است. این پژوهش در سال 1401 انجام شده است و جامعه آماری آن را حسابداران متخصص (حرفه ای) و غیر حسابداران تشکیل می دهد که از بین آن ها تعداد 400 نمونه انتخاب گردیده است.؛ که 200 نفر از نمونه آماری را حسابداران و 200 نفر دیگر را غیر حسابداران تشکیل می دهند. به منظور گردآوری داده ها از ابزار پرسش نامه و برای آزمون فرضیه ها نیز از مدل سازی معادلات ساختاری توسط نرم افزارهای Smart PLS3 و Spss25 استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که با افزایش میزان تخصص حسابداری افراد، باورهای اخلاقی در آنان کاهش می-یابد. همچنین یافته های پژوهش حاکی از این مطلب است که متخصصین غیر حسابدار نسبت به متخصصین حسابدار باورهای اخلاقی بیشتری دارند.