پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه

مطالعه معماری نظامی دوران صفوی و به ویژه قاجاری با کاستی روبه رو بوده و چندان موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته است. بسیاری از آثار معماری، با گذر زمان و در دوره های بعد با تغییرات کارکردی، مفاهیم جدید به خود گرفته و ماهیتی نو می یابند. ارگ علیشاه تبریز، بنای سترگ ایلخانی، نمونه بارز این گونه بناهاست که در دوران صفوی و قاجاری در پی تغییرات بافتاریِ حادث گشته، کاربری نظامی یافته است.پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که جایگاه نظامی و امنیتی ارگ علیشاه در ساختار فضایی تبریزِ دوران صفوی و قاجاری به چه نحوی بوده و تغییرات بافتاری دوران جدید، چه دگرگونی های معنایی در ارگ ایجاد کرده است؟روش تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی بوده و داده ها به صورت کتابخانه ای، اسنادی و مشاهدات بنا از نزدیک، گردآوری شده است. در تحلیل و جمع بندی یافته ها نیز از مکانیزم های معناشناسی استفاده گردیده است.نتایج تحقیق نشانگر این است که ارگ علیشاه در دوره صفویه، طبق متن سفرنامه ها، نقشه های نظامی برجای مانده و حدود حصارها و باروهای شهر، بازنمودی مجازی از قدرت نظامی و امنیتی و شیعی گری در مقابل عثمانی ها بوده و در دوره قاجار با ساخت سازه های جدید نظامی در آن همچون سربازخانه، محل های مخصوص تیراندازی و دیده بانی، کارگاه های اسلحه سازی و توپ ریزی و کوره های آهنگری، به نماد و نشان مقاومت و دفاع ملی در برابر حملات روسیه تزاری تبدیل گشته است.

از راهبردهای معرفتی بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، زدودن جاهلیت در مقیاس جهانی و استمرار این حرکت ارزیابی می شود. لذا قرآن کریم با تأکید بر جزیره العرب، به فرهنگ جاهلی مقارن ظهور اسلام اشاره دارد. حیات جاهلی در نقاط مختلف جهان مقارن ظهور اسلام نمایان و در عرصه های مختلف زیست اجتماعی حضور داشت.مانند اروپای مقارن ظهور اسلام که غرق در نمادها و نمودهای جاهلی در ابعاد مختلف از جمله بُعد دینی بود. بسامد تحفّظیِ منظومه معرفتی مسیحیت تحریف شده و گسترش آن در اروپای قبل و مقارن ظهور اسلام، پیامد اختلافات وسیع معرفتی و ساختاریِ منجر به شکل گیری شوراهای مذهبی بود. لذا بر اساس متون تاریخی صدر اسلام، شش شورا یا سنهودس تا زمان خلیفه سوم با هدف ایجاد منظومه معرفتی واحد برای مسیحیت، شکل گرفت که غالبا به تکفیر ختم گردید.برآیند منطق تفکر تحقیق پیش رو با ابزار تحلیل سازی مفهومی- تاریخی، زمینه سازِ خوانش شوراهای مذکور در عرصه های زمانی و مکانی، مصوبات و شرکت کنندگان و تحلیل داده های تاریخی است. برون داد معرفتی پژوهش حاضر، تبیین عرصه های تحریف متکی به نظام پادشاهی اروپا و نقش پادشاهان اروپا در مسیحیت تحریف شده را رهنمون است.

در این مقاله به بررسی تأثیر قدرت های نوظهور در اروپا بر جنبش اصلاح دینی و اینکه دلیل این به راه انداختن جنبش اصلاح دینی توسط این قدرت ها حمایت همه جانبه پاپ به عنوان رهبران مسیحیان از دو امپراتوری اسپانیا و پرتغال و تقسیم جهان میان این دو امپراتوری بود و اینکه سایر قدرت های اروپایی توانایی ورود به صحنه جهانی را باوجود حمایت پاپ از این دو امپراتوری را نداشتند.پس از جنگ های مذهبی حاصل از جنبش اصلاح دینی شاهد حضور سایر قدرت های جهانی در صحنه جهانی و حذف قدرت های مورد حمایت پاپ از صحنه جهانی بودیم.هدف از پژوهش حاضر بررسی این موضوع است که میزان تأثیر قدرت های نوظهور اروپایی چه میزان بوده است.در این تحقیق از روش توصیفی – تحلیلی برای مرور اطلاعات و دلایل به وجود آمدن این جنبش و موفقیت و عدم موفقیت آن در کشورهای گوناگون پرداخته شده و نتیجه تحقیقات به صورت بررسی تأثیر این جنبش بر صحنه سیاست جهانی و دین مسیحیت استخراج گردید.

قبل از وقوع انقلاب اسلامی ایران(1357 ش)، مردم سالاری دینی در ادبیات حکومت داری جهان جایگاهی نداشته و چندان باوری هم بر این مقوله استوار نبوده وصفت دینی برای مردم سالاری،تحقق نایافتنی به شمارمی آمد.اما از آنجایی که مبانی فکری شهیدبهشتی ریشه الهی داشته،ومتکی برباور های دینی ایشان بود؛ واین باوروجوهره قلبی، از وی انسانی راسخ ومصمم ساخته،وچنان باوری داشت، که امکان تاسیس چنین حکومتی چندان هم مشکل نبوده ونیست؛ولی اراده،انگیزه وهمت همگانی خواص وحمایت عامه مردم را می طلبدورمز این مهم را درحضور چشم گیر مردم در صحنه های انقلاب دانسته.و مردم سالاری دینی را ضامن پیشبرد آرمان های انقلاب اسلامی می دانست وبر این اعتقاد استوربود که بدون مردم در این مسیر،راهی از پیش نخواهد برد وایمان داشت که اطاعت ازدستورات امام انقلاب، وتبعیت پذیری از فرامین راهبردی امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) تنهاراه تثبیت وبقاء نظام اسلامی است.این تحقیق با روشی توصیفی وتحلیلی برآن است تا به این پرسش پاسخ دهدکه مولفه های مردم سالاری دینی ازنگاه تئورسین قانون اساسی اتقلاب اسلامی یعنی شهید بهشتی کدامند؟واین نوشتار،درپاسخ به سئوال تحقیق؛ واژه های مانند:آزادی مدنی وبیان،عدالت(عدم فاصله طبقاتی) ،توسعه اجتماعی(پیشرفت اجتماعی)،تحزب(رقابت سالم) واخلاق سیاسی(رفتار اسلامی وسعه صدر ) راازمولفه های مردم سالاری دینی می داند.

اعتماد (Trust) یکی از جنبه های مهم روابط انسانی وزمینه ساز همکاری میان اعضای جامعه است .یکی از انواع اعتماد ، اعتمادسیاسی(Political trust) است که که به رابطه مردم و دولت می پردازد . مردم برای رفع نیازهای خود به خصوص برای تأمین امنیت و آسایش و مشارک در امور جامعه نیاز به ارتباط با حاکمیت دارند .این نیاز با پیشرفته ترشدن جوامع و افزایش تقسیم کار و گسترش نظام های انتزاعی روزبه روز بیشتر می شود به نحوی که امروزه جدایی کامل از نظام سیاسی غیرممکن می باشد . ازجمله عوامل مؤثر بر اعتمادسیاسی که در تئوریهای جامعه شناسان کلاسیک و معاصر و نظریه پردازان سرمایه اجتماعی بر آن تأکید شده است ، دین می باشد .این عامل در ایران که حکومت دینی برقراراست و دخالت دین در سیاست واضح وآشکار است بیشتر قابل بررسی می باشد . گیدنز تأثیر دین بر اعتماد سیاسی را از ویژگی های جوامع سنتی می داند و تعهدات دینی مسئولین در جوامع سنتی ، عملکرد نقاط تماس ، اعتماد بنیادی و تلاش دولت برای تأمین رفاه اجتماعی – اقتصادی مردم را از دیگر عوامل تأثیرگذار بر اعتماد سیاسی ذکر می کند .ماکس وبر نیز دین، ارزشها و جهان بینی افراد را الهام بخش رفتار آنان می داند . ازنظر وبر دین می تواند بر شبکه ی اعتماد در بین افراد اثر مثبت گذاشته که برای روابط و مبادله ی اقتصادی لازم و ضروری است .هدف این پژوهش بررسی تأثیر میزان دینداری بر اعتمادسیاسی در جمهوری اسلامی ایران می باشد که باروش تحلیل ثانویه به این نتیجه رسیده ایم که هرچه افراد سنتی تر و میزان دینداری آنها بیشتر باشد به همان نسبت میزان اعتماد سیاسی شان نیز افزایش می یابد .

مسائلی از قبیل جهانی شدن، افزایش وسایل ارتباط جهانی و پیوند زمان و مکان و... بحث درباره مباحث فرهنگی و ارتباطات و تعاملات فرهنگی را ضروری ساخته است به گونه ای که به نظر بسیاری از متفکران مباحث ارتباطات فرهنگی و توسعه، این ارتباطات و تعاملات فرهنگی در جهان معاصر را به عنوان مهم ترین عامل در فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، انسانی و اخلاقی می دانند.انقلاب اسلامی بدین معناست که فرهنگ اسلامی در تمامی شئون فردی و اجتماعی، اصل، پایه و مبنا قرار گیرد؛ بنابراین نباید فراموش کرد که انقلاب اسلامی ایران حقیقتاً انقلاب فرهنگی است و چنین انقلابی نیازمند ابزار خاصی برای انجام هدف های خود در عرصه بین المللی است، از مهم ترین این ابزار می توان ابزار فرهنگی- تبلیغی را نام برد. جامعه المصطفی صلی الله علیه و آله نیز یکی از ابزارهای فرهنگی تبلیغی جمهوری اسلامی است و در این مقاله تلاش می شود تا فرصت ها و تهدید های پیش روی این نهاد علمی، فرهنگی و تبلیغی را در عرصه بین الملل مورد کنکاش قرار داده و در ادامه راهبردها و پیشنهاداتی را برای پیشبرد اهداف متعالی جامعه المصطفی صلی الله علیه و آله در عرصه بین المللی ارائه داده شود.