جغرافیا و توسعه ناحیه ای

جغرافیا و توسعه ناحیه ای

جغرافیا و توسعه ناحیه ای سال هجدهم پاییز و زمستان 1399 شماره 2 (پیاپی 35) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیل عوامل مؤثر بر گسترش الگوی کشت پسته در بخش مرکزی شهرستان سبزوار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پسته الگوی کشت مناطق خشک سبزوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 574 تعداد دانلود : 50
اهداف: از سیاست های مهم بخش کشاورزی، تأکید بر کشت محصولات استراتژیک متناسب با اقلیم مناطق مختلف است. چرا که، کشت این محصولات نه تنها برای کشاورزان و روستاییان می تواند پایداری اقتصادی را به وجود آورد، بلکه قادر است جایگاه اقتصادی و سیاسی ویژه ای برای کشور تعریف نماید. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی و تحلیل عوامل تأثیرگذار درگسترش کشت پسته و تغییر الگوی کشت در سه بعد اقتصادی، محیطی و حمایت های دولتی در بین پسته کاران است. روش: محدوده مورد مطالعه بخش مرکزی شهرستان سبزوار بوده و واحد تحلیل 131 کشاورز پسته کار در شش روستای بخش مرکزی شهرستان سبزوار است که به مرحله برداشت محصول رسیده اند. ابزار اصلی برای سنجش عوامل توسعه کشت پسته، پرسش نامه سازمان یافته و از پیش آزمون شده بود. برای روایی پرسش نامه از روایی محتوایی استفاده شد. جهت تعیین اعتبار عوامل انگیزشی تأثیرگذار بر تغییر الگوی کشت از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 0.72 به دست آمد. نتایج: حاصل از آزمون تی استیودنت نشان داد که بعد اقتصادی با میانگین 4.06 موثرترین عامل در گسترش کشت پسته بوده است. بعد محیطی با 3.76 در رده دوم قرار دارد،حمایت های دولتی با میانگین 1.65 در گسترش کشت پسته اثر بسیار کمی داشته است.
۲.

تبیین مولفه های موثر بر حکمروایی در مدیریت محلی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان زنجان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمروایی روستایی مدیریت محلی سرمایه اجتماعی شهرستان زنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 654 تعداد دانلود : 783
امروزه حکمروایی در مناطق روستایی به عنوان فرایندی نوین در حکومت با دارا بودن شاخص های خاص خود می تواند مباحث نوینی در زمینه مدیریت محلی در مناطق روستایی مطرح کند و سبب توانمندسازی ساکنین نواحی روستایی در زمینه های متفاوت اعم از تصمیم سازی، اجرا و ارزیابی گردد و این میان متاثر از عوامل و مولفه هایی است که این مولفه ها می توانند محیطی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی باشند بنابراین هدف پژوهش حاضر تببین مولفه های موثر بر حکمروایی در مدیریت محلی شهرستان زنجان می باشد. با توجه به اهمیت موضوع مورد مطالعه، نوع تحقیق کاربردی، روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است وجهت گردآوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای و مطالعات میدانی استفاده گردید. جامعه آماری این تحقیق 25588 خانوار و مدیران محلی منطقه مورد مطالعه می باشد که از طریق تعداد نمونه خانوارهای روستایی 378 خانوار محاسبه شد. از میان مدیران محلی نیز 50 نفر از دهیاران روستاهای نمونه و روئسای شوراهای اسلامی به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای، همبستگی اسپیرمن و پیرسون و معادلات ساختاری استفاده شد که نتایج آزمون t تک نمونه ای نشان داده حکمروایی در منطقه مورد مطالعه در سطح متوسطی قرار دارد و آزمون همبستگی نشان داد که بین تمامی مولفه ها و حکمروایی به جز مولفه های فاصله از شهرستان، جنسیت دهیار، تجهیزات آتشنشانی، مالکیت زمین و ساختمان توسط دهیاری رابطه معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از مطالعه نشان داد فاصله از بخش (904/0)، تحصیلات دهیار (894/0)، جمعیت روستاها (860/0)، خدمات سیاسی (783/0) و شرکت دهیار در کلاسهای آموزشی (727/0) بیشترین اثرات را بر حکمروایی در منطقه مورد مطالعه داشته اند.
۳.

بررسی تأثیر فضای سرمایه گذاری بر درآمد گردشگری در کشورهای منتخب خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 985 تعداد دانلود : 284
هدف: در دهه های اخیر، گردشگری به یکی از سریع ترین و رو به رشدترین بخش های صنعتی دنیا تبدیل گردیده است و بر طبق چشم انداز بلند مدت سازمان جهانی توریسم و گردشگری؛ تعداد گردشگران و مسافران سراسر جهان به میزان 3/3 % به طور میانگین از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۳۰ افزایش پیدا می کند. برای رسیدن به درآمد بالای گردشگری، کشورها نیازمند داشتن فضای مناسب سرمایه گذاری می باشند. به عبارت دیگر فضای سرمایه گذاری، فضایی است که در آن روند سرمایه گذاری رخ می دهد. این فضا تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل مرتبط با قانون گذاری، نظارتی، سازمانی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و دیگر عوامل تعیین کننده شرایط فعالیت سرمایه گذاری در یک کشور، منطقه یا شهر مشخص می گردد. بر همین اساس در این مطالعه به بررسی تاثیر فضای سرمایه گذاری بر درآمد گردشگری در کشورهای منتخب خاورمیانه پرداخته می شود. روش: شاخص های متعددی بر فضای سرمایه گذاری تاثیرگذارند که در این تحقیق شاخص های کنترل فساد، حاکمیت قانون، کیفیت مقررات، کارایی دولت، حق اظهار نظر و پاسخگویی، ثبات سیاسی و شاخص کلی فضای کسب و کار در نظر گرفته شده است. همچنین سهم درآمدهای گردشگری از GDP به عنوان شاخصی از درآمد گردشگری در نظر گرفته شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش پنل دیتا در بازه زمانی 2016-2006 برای 13 کشور منتخب منطقه خاورمیانه انجام شده است. یافته ها/نتایج: یافته های پژوهش نشان داد که کیفیت مقررات و اثربخشی دولت تاثیر مثبت و معنی دار و کنترل فساد، شاخص فضای کسب و کار تاثیر منفی و معنی دار بر سهم درآمدهای گردشگری از GDP در کشورهای منتخب خاور میانه دارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج کسب شده می توان اظهار داشت که بهبود فضای سرمایه گذاری تاثیر معنی داری بر درآمد بخش گردشگری دارد.
۴.

تحلیل اکتشافی عوامل انگیزه های کششی و رانشی کارآفرینان صنایع دستی روستایی خراسان جنوبی با رویکرد پدیدار شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارآفرینی انگیزه های کششی و رانشی نواحی روستایی صنایع دستی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 20 تعداد دانلود : 941
اهداف: توسعه کارآفرینی مستلزم توجه به انگیزه های افرادی است که تصمیم به کارآفرینی می گیرند. بی شک انتخاب مسیر کارآفرینی و به دنبال آن خطر کردن و رویارویی با انواع موانع و مشکلات نیاز به انگیزه ها و محرک های قوی دارد. مطالعه حاضر با هدف شناسایی عوامل انگیزه های کششی و رانشی درک شده توسط کارآفرینان صنایع دستی روستایی انجام گردید. روش: جامعه آماری پژوهش حاضر را کارآفرینان روستایی در بخش صنایع دستی استان خراسان جنوبی (65 نفر) تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی 22 نفر به صورت هدفمند انتخاب شده و داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه انفرادی نیمه ساختارمند و در محدوده زمانی 20/8/96 تا 2/4/97 از آنان جمع آوری گردید. یافته ها/ نتایج: تجزیه و تحلیل یافته ها با استفاده از روش کلایزی، هفت تم اصلی شامل: مشکلات اشتغال، موانع اجتماعی، بهره وری نامطلوب منابع را به عنوان انگیزه های رانشی و انگیزه های اجتماعی، دستیابی به رشد اقتصادی، تسهیلگر اشتغال و ویژگی های فردی- روانشناختی را به عنوان انگیزه های کششی نشان داد. نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان می دهد که کارآفرینان بومی به دلیل داشتن فاکتور مهم علاقه به زادگاه خود، علی رغم وجود امکانات محدود در روستا و رویارویی با مشکلات متعدد از انگیزه بالایی برای انجام         فعالیت های کارآفرینانه برخوردار می باشند، لذا پیشنهاد می گردد؛ مسئولان با توجه ویژه به کارآفرینی در نواحی روستایی از طریق تسهیل شروع کسب و کار و اعطای تسهیلات ویژه به آنان از اشتغال مولد آنها در این مناطق حمایت بیشتری نمایند.a
۵.

اثر عوامل دورپیوندی و نقش شار فعالیت موج راسبی بر الگوهای جوی در بارش سیل آسای ایلام و پیش بینی پذیری آن با استفاده از مدل میان مقیاس WRF(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایلام بارش شدید دورپیوند تحلیل همدیدی-دینامیکی مدلWRF

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 64 تعداد دانلود : 832
در دوره آماری 2018-۱۹۸۷ بارش بی سابقه ای در اکتبر ۲۰۱۵ در بازه زمانی 72ساعته به مقدار ۳۲۰ میلی متر در ایلام ثبت شد. این بارش سنگین از دیدگاه دورپیوندی، شار فعالیت موج راسبی و همچنین از نظر همدیدی-دینامیکی مورد بررسی قرار گرفت. برای بررسی کمیت های هواشناختی از داده های بازتحلیل ERA5 با تفکیک افقی 25/. درجه استفاده شده است. جهت تعیین قابلیت پیش بینی پذیری بارش فوق، مدل WRF برای سه حوضه تودرتو و تفکیک افقی 36، 12 و 4 کیلومتر اجرا و سپس مقادیر بارش شبیه سازی با دیدبانی مقایسه شدند. نتایج نشان می دهند که براساس شار فعالیت موج راسبی، بودجه انرژی این سامانه از عرض های میانی تامین شده است. همچنین ترکیب دوسامانه کم فشار قوی سودان و مدیترانه، تاثیر توفان حاره ای چاپالا به عنوان عامل تزریق رطوبت مضاعف به منطقه، بندال ایجاد شده در سطوح میانی جو، پشته شکل گرفته در عرض های جنوبی ایران و همچنین تاثیر رشته کوه زاگرس از عوامل تاثیر گذار بر این بارش سنگین است. نتایج بررسی دورپیوندی نشان داد که شاخه نزولی النینوی متوسط تا قوی مانع حرکت هسته همرفتی فاز 2 و قوی MJO به سمت شرق بوده است. فعالیت فاز 2 MJO سبب گسترش و تقویت پشته در عرض های جنوبی ایران، منجر به ماندگاری چند روزه سامانه و بارش ممتد در منطقه مورد مطالعه شده است و همچنین فاز مثبت NAO سبب تشکیل گرادیان فشاری قوی و تقویت چرخند در شرق مدیترانه شده است. نتایج شبیه سازی مدل WRF نیز نشان داد که ضریب همبستگی 88% با سطح معنی داری 95% و درصد خطای 8% بین مقدار بارش شبیه سازی با دیدبانی نشان دهنده توانایی مدل در پیش بینی این بارش بوده است.
۶.

شناسایی عوامل موثر بر وفاداری گردشگران به اقامتگاه های بوم گردی (مورد مطالعه: اقامتگاهای منتخب خراسان جنوبی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: وفاداری گردشگری بوم گردی اقامتگاه بوم گردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 353 تعداد دانلود : 865
اهداف: این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر بر وفاداری گردشگران نسبت به اقامتگاه های بوم گردی شهرستان های بیرجند، سربیشه، و خوسف انجام پذیرفته است. روش: پژوهش حاضر، از نوع پژوهش های کمی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، مبتنی بر داده های کتابخانه ای و میدانی (از طریق پرسشنامه) بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل گردشگرانی است که در اقامتگاه های بوم گردی شهرستان های بیرجند، سربیشه، و خوسف اقامت داشته اند. حجم نمونه در این پژوهش250 نفر با استفاده از روش کوکران، درنظر گرفته شده است. در این تحقیق به منظور تحلیل داده ها، علاوه بر شاخص های آمار توصیفی همچون توزیع فراوانی، آزمون های آماری استنباطی بکار گرفته شده است. نتایج/یافته ها: به طورکلی نتایج نشان داد عوامل محسوس (با آماره پیرسون 0.678)، عامل اعتبار (با آماره پیرسون 0.586)، عامل اطمینان (با آماره پیرسون 0.146)، عامل پاسخگویی (با آماره پیرسون 0.485)، عامل همدلی (با آماره پیرسون 0.586)، و عامل وفاداری (با آماره پیرسون 0.394) بر وفاداری گردشگران نسبت به اقامتگاه های بوم گردی به طور مثبت و معنادار می باشند. نتیجه گیری: در این تحقیق، عوامل مؤثر بر وفاداری گردشگران نسبت به اقامتگاه های بوم گردی شهرستان های بیرجند، سربیشه، و خوسف بر اساس مؤلفه های شش گانه: عوامل محسوس، اعتبار، اطمینان، پاسخ گویی، همدلی، و وفاداری ارزیابی گردید. با توجه به ارتباط مستقیم و معنی دار بودن عوامل مذکور بر میزان وفاداری گردشگران، لازم است تا مالکین اقامتگاه ها نسبت به بهبود عملکرد خود هم راستا با عوامل مذکور، اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهند.
۷.

تحلیل اثرات گردشگری سلامت در ارتقای ظرفیت های اقتصادی فضاهای روستایی، مطالعه موردی: شهرستان مشگین شهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: گردشگری سلامت ظرفیت های اقتصادی اقتصاد روستایی مشگین شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 789 تعداد دانلود : 645
اهداف:گردشگری سلامت به عنوان یکی از مهمترین منابع اقتصادی در محل جاذبه ها می تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال، درآمد، کاهش فقر، محرومیت و ارتقای رفاه اجتماعی در سطح ملی، منطقه ای و محلی داشته و نقشی مؤثری در توسعه اجتماعی-اقتصادی به طور عام و مناطق روستایی به طور خاص ایفا نماید. هدف از تحقیق حاضر بررسی و تحلیل اثرات توسعه گردشگری سلامت در ارتقای ظرفیت های اقتصادی در سکونتگاه های روستایی است. روش: تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی تحلیلی است. برای گردآوری داده ها و اطلاعات از مطالعات اسنادی و پیمایش میدانی استفاده شده است. قلمرو مکانی سکونتگاه های روستایی شهرستان مشگین شهر است. جامعه آماری تحقیق را 198 نفر از خبرگان و آگاهان محلی و مسئولان و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مشگین شهر و همچنین دهیاران و شوراهای اسلامی روستاهای دارای پتانسیل گردشگری سلامت تشکیل می دهند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های تی تک نمونه ای، فریدمن، همبستگی و تحلیل مسیر استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد، توسعه گردشگری سلامت (آبگرم ها و چشمه های معدنی) در شهرستان مشگین شهر بیشترین اثرکلی را در شاخص سرمایه گذاری با میزان (271/0) و شاخص اشتغال با میزان اثر کلی 119/0 و کمترین اثر کلی را در افزایش تولیدات روستایی با میزان (339/0-) داشته است. نتیجه گیری: وجود مجتمع های آبگرم و چشمه های معدنی در شهرستان موجب جاری شدن سرمایه های مختلف بومی و غیربومی در این مکان ها شده و زمینه را برای افزایش درآمدها و اشتغال پایدار روستاییان فراهم ساخته و حضور گردشگران موجب بهبود زیرساخت ها، افزایش تولیدات و ایجاد زمینه های شغلی غیرکشاورزی شده است.  
۸.

تبیین راهبردهای توسعه گردشگری پزشکی با رویکرد رقابت پذیری مقاصد (نمونه موردی استان فارس)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گردشگری پزشکی رقابت پذیری مقاصد تحلیل محتوا تکنیک SWOT تصمیم گیری چند شاخصه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 255 تعداد دانلود : 624
دانش توسعه گردشگری پزشکی با مزیت رقابتی به عنوان یکی از زیر بخشهای مهم گردشگری هنوز محدود است. با توجه به جایگاه مهم و قابلیت های صنعت گردشگری پزشکی ایران در منطقه، پژوهش حاضر با هدف تدوین تعیین کننده ها وارایه راهبردهای توسعه گردشگری پزشکی با رویکرد رقابت پذیری مقاصد در کلان منطقه پنج سلامت( استان فارس) می باشد.در این مطالعه ترکیبی از روش های کیفی و کمی استفاده شد. در مرحله اول تحلیل محتوا به مثابه استراتژی تحقیق انتخاب و از نرم افزار 18 MAXQDA برای تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شد. در مرحله دوم، شاخص های شناسایی شده، جهت ارزیابی وضعیت موجود منطقه با استفاده از تکنیک SWOT ، مورد بررسی قرار گرفت و با ترکیب دو تکنیک SWOT و DEMATEL فازی در راستای هدف تحقیق انواع راهبردها مشخص و با استفاده از تکنیک AHP الویت بندی شدند. در این پژوهش چارچوبی از شاخص ها با رویکرد رقابت پذیری در راستای اهداف تحقیق و در ابعاد گوناگون تدوین و ارزیابی شد و بر همین اساس وضعیت موجود منطقه مورد مطالعه شناسایی و درنهایت استراتژی های مختلف در قالب راهبردها پیشنهاد گردید. این پژوهش جهت رشد کیفی در جهانگردی پزشکی و ایجاد یک بازار پایدار با توجه به شاخص های مطرح شده است که دراین راستا به ایجاد مزیت رقابتی از طریق ارایه خدمات یکپارچه و تدوین، طراحی و پیاده سازی راهبردهای این صنعت در آیمزه های مختلف در شیراز پرداخته شده و لزوم توجه مسؤولان امر حوزه گردشگری سلامت را به نتایج این پژوهش در برنامه ریزی های آتی می طلبد.
۹.

تحلیلی بر آسیب پذیری سرمایه های معیشتی خانوارهای روستایی در سیل شهرستان آق قلا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیل معیشت پایدار امنیت نواحی روستایی شهرستان آق قلا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 416 تعداد دانلود : 434
اهداف: وقوع فزاینده حوادث فاجعه بار به خصوص وقوع سیل یکی از مهمترین نگرانی ها در دهه های اخیر بوده و تاثیر آن بر ساکنان نواحی سیل زده نامتناسب و ساکنان نواحی روستایی به خاطر وابستگی به معیشت کشاورزی صدمات فراوانی می بینند. این مطالعه تاثیر سیل بر سرمایه های معیشتی خانوارهای روستایی را تحلیل نماید. روش: پژوهش از نوع کاربردی و روش آن توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر پیمایش و جامعه آماری خانوارهای ساکن در ۸ روستای شهرستان آق قلا تشکیل می دهد و 346 خانوار بعنوان حجم نمونه تعیین گردید. به منظور تحلیل آسیب پذیری سرمایه های معیشتی از 43 متغیر در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فیزیکی، طبیعی و انسانی در قالب طیف لیکرت استفاده شد. ابزار جمع آوری داده ها مبتنی بر پرسشنامه محقق ساخته که روایی محتوایی آن توسط اساتید و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ برابر 89 درصد بدست آمده است. پرسشنامه ها با کمک آزمون های آماری فریدمن، کای اسکوئر و کروسکال والیس در نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها / نتایج: یافته ها نشان می دهد که کشاورزی منبع اصلی درآمد این منطقه است و سیل بر سرمایه معیشتی مانند زمین، آبیاری، دام ها، واحدهای مسکونی، زیرساخت ها و فرصت های شغلی تاثیر نامطلوب گذاشته و منابع درآمدی را تضعیف نموده است. نتایج آزمون فریدمن بیانگر آن است که بیشترین آسیب پذیری به ترتیب به سرمایه های فیزیکی، اقتصادی، انسانی، اجتماعی و طبیعی رخ داده است. نتیجه گیری: استراتژی همکاری بخش های دولتی و خصوصی می تواند به مقاومت سیل زده ها کمک کند. علاوه براین، ایجاد سیستم هشدار سریع و ظرفیت سازی برای مقابله با بلایا مفید خواهد بود و این اقدامات باید در مناطق مستعد سیل انجام شود.
۱۰.

همزمانی سردچال های جوی عرض های میانه و رودبادهای سطح پایین در تداوم بارش های روزانه غرب و شمال غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تداوم بارش روزانه رودباد سطح پایین سردچال های جوی شار رطوبت شمال غرب و غرب ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 244 تعداد دانلود : 814
با هدف آشکارسازی نقش همزمانی سردچال های جوی و رودبادهای سطح پایین در تداوم بارش های روزانه غرب و شمال غرب ایران، از نقشه های ارتفاع ژئوپتانسیل، ضخامت جو، تاوایی، سرعت قائم هوا (امگا)، رطوبت ویژه، بادمداری و نصف النهاری مرکز اروپایی و پایگاه داده های مرکز ملی پژوهش های جوی استفاده شده است. داده های روزانه بارش نیز برای دوره 2014-1995 از سازمان هواشناسی کشور دریافت شده اند. از روش نیتو و روبیتا برای شناسایی سردچال و معیار بونر برای رودباد سطح پایین استفاده شده است. نتایج نشان داد که از مجموع دوره های بارشی، شصت مورد با سردچال های جوی ارتباط مستقیم دارند. این سردچال ها از نظر موقعیت مکانی در سه منطقه شرق دریای مدیترانه، خاورمیانه و شرق دریای سیاه قرار داشتند. بیشترین فراوانی وقوع این پدیده مربوط به فصل زمستان و با یک بیشینه در ماه ژانویه شناسایی شد. در بررسی طول عمر این سیستم ها، مشخص گردید که سردچال های با تداوم دو روز، بیشترین ماندگاری را دارا می باشند و در روزهای وقوع پدیده سردچال، رودبادهای سطح پایین در 58 رخداد آن ها را همراهی کرده اند. رودبادهای سطح پایین با تشدید همگرایی در سطوح زیرین جو، از یک سو شرایط را برای تشدید واگرایی بالایی ناشی از پدیده سردچال و از سویی دیگر افزایش انتقال رطوبت را فراهم می سازند، بطوری که تشدید رودبادهای سطح پایین، تشدید ناپایداری حاصل از پدیده سردچال را به دنبال دارد. محاسبه مقدار انتقال رطوبت جوی نشان داد که اقیانوس هند و بعد از آن به ترتیب اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ، دریای عرب و دریای سیاه، منابع اصلی رطوبت دوره های بارشی ناشی از سردچال هستند.
۱۱.

تبیین بازتاب های هیدورپلتیک ساخت سد ایلسو در کشورهای پایین دست (عراق، سوریه و ج.ا. ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سد ایسلو کشورهای پایین دست Super Decision

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 426 تعداد دانلود : 905
اهداف: حوزه های آبریز مشترک در ایجاد تنش های هیدروپلیتیکی در مناطق مختلف دارای اهمیت روزافزونی هستند بنابراین توجه به این موضوع و بررسی آن از ابعاد مختلف دارای اهمیت است. زیرا در طی یک دهه آینده براساس تغییرات زیست محیطی گسترده ما شاهد گسترش روزافزون سدها جهت بهره برداری های مختلف از سوی کشورها در مناطق مختلف جهان خواهیم بود. در این مقاله هدف بررسی سد ایسلو و تاثیرات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی ساخت سد توسط ترکیه بر کشورهای پایین دست رود دجله (عراق، سوریه و ایران) می باشد. باتوجه به اینکه در منطقه خاورمیانه معاهدات منطقه ای جهت بهره برداری مناسب از منابع آبی مشترک وجود ندارد اینگونه اقدامات از سوی کشور ترکیه به عنوان کشور بالادست رود دجله می تواند زمینه ساز بحران های زیست محیطی و ... برای کشورهای پایین دست و در نتیجه بروز تنش ها و حتی جنگ آب در منطقه را تشدید نماید. روش: با روش توصیفی- تحلیلی و سپس با استفاده از نرم افزار Super Decision درصدد بررسی تاثیرات سد بر کشورهای پایین دست رود دجله است. یافته ها/نتایج: نشان می دهد که بروز درگیری های سیاسی با وزن 0.11026، نابودی امنیت غذایی با وزن0.13774، جابجایی جمعیت با وزن 0.09788، خشک شدن تالاب هورالهویزه-هورالعظیم با وزن 0.09843، دارای بیشترین تاثیر پذیری از احداث سد هستند و همچنین این عوامل بیشترین تاثیر را بر افزایش تنش بین کشورهای بالادست و پایین دست در کوتاه مدت سبب خواهد شد. نتیجه گیری: جهت حل مشکلات و معضلات ناشی از احداث سدها بر روی رودها فرامرزی نیاز به تصویب و تدوین معاهدات منطقه ای بین کشورهای حوزه های مشترک هستیم.
۱۲.

درک معنایی جوامع محلی از پیامدهای تخصیص آب سدها به سکونتگاه های روستایی در استان کردستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه پایدار روستایی مدیریت منابع آب سد تحلیل تماتیک سقز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 128 تعداد دانلود : 997
هدف: بررسی و تحلیل درک معنایی جوامع محلی از پیامدهای تخصیص آب سدها به سکونتگاه های روستایی در استان کردستان هدف اصلی پژوهش حاضر است که به صورت مطالعه موردی، در دو روستای لگزی (برخوردار از آب سد شهید کاظمی) و گل تپه (محروم از آب سد) واقع در شهرستان سقز، انجام گرفته است. روش: برای جمع آوری اطلاعات میدانی تکیه اصلی محققان بر مصاحبه های فردی و گروهی بوده است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل تماتیک استفاده شده است. به این صورت که در روستای لگزی 6 مصاحبه عمیق فردی و سه نشست گروهی و در روستای گل تپه 7 مصاحبه عمیق فردی و سه نشست گروهی انجام گرفته است. یافته/نتایج: نتایج نشان داد تخصیص آب سد به ساکنان روستای لگزی تداعی کننده مضامین فراگیرِ مثبتی مانند «پایداری اقتصاد محلی»، «پایداری اجتماع محلی»، «شکوفایی انگیزه موفقیت» و «افزایش سازگاری با محیط» بوده است که در نهایت مضمون کلان "توسعه پایدار روستایی" را شکل داده است. برعکس، ادراک ساکنان روستای گل تپه از عدم تخصیص آب سد به آن ها با مضامین منفی و بعضاً ایجاد تحول کارکردی در روستا مانند «احساس محرومیت نسبی»، «شکنندگی اقتصاد محلی»، «ناپایداری اجتماع محلی» و «خدماتی شدن مشاغل روستا»، همراه بوده که منجر به شکل گیری مضمون کلان "ناپایداری روستایی" شده است. نتیجه گیری: نتایج حاصل شده نشان می دهد اتخاذ و اجرای سیاست های دوگانه تخصیص/عدم تخصیص آب سدها به جوامع روستایی، می تواند با تداعی مفاهیم کلان پایداری / ناپایداری توسعه روستایی، در تحولات کارکردی ساختاری روستاها اثرگذار باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۱