درخت حوزه‌های تخصصی

بازیابی اطّلاعات، فرایند یافتن اطّلاعات (مدارک) مربوط به جستجوی کاربر در مجموعة مدارک است. با پیاده سازی الگوریتمهای متفاوت، استراتژیهای مختلفی در بازیابی اطّلاعات وجود دارد. وجه مشترک استراتژیهای بازیابی، یافتن مدارک مشابه با موضوع جستجوی کاربر است. یکی از الگوریتمهای مهمی که در بازیابی اطّلاعات، کاربرد بسیار دارد، الگوریتم فضای برداری است که می کوشد تمام مدارک را در مجموعه و جستجوهای کاربر به صورت بردارها نشان دهد و ضریب تشابه میان بردارهای مدرک و بردار جستجو را جهت بازیابی مدرک مربوط، محاسبه نماید

اطلاعیابی با اهداف و مقاصدی برانگیخته میشود و رفتارهای اطلاعیابی از نظر جامعه شناسی همان کنشهاست. الگوهای اطلاعیابی به روشی ساده روابط قضایای نظری و فرایندهای مربوط به شناسایی و پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی را ارئه میکنند. صاحب نظران مختلف براساس رویکردهای شناختی، فرایندگرا و کاربرگرا، الگوهای رفتاری متفاوتی را ارائه کرده اند. در این مقاله، تلاش میشود مشهورترین الگوهای رفتاری اطلاعیابی مانند الگوی الیس، ویلسون، کولثاو، دروین، بلکین و برخی الگوهای مبتنی بر وب و نظام اطلاعاتی فرامتن، مورد بررسی و تحلیل قرارگیرد. بررسیها نشان میدهد در آینده باید تلاش شود نظامهای بازیابی اطلاعات هوشمند و شهودی طراحی گردد تا کاربر را وارد تعامل معنادار با اطلاعات کند. موفقیت و عدم موفقیت یک راه حل در فناوریهای جدید نهفته نیست، بلکه در درک نیازها و رفتارهای انسان نهفته است

ظهور و شیوع سیل آسای منابع الکترونیکی بر روی وب، مشکلاتی را عاید کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی ساخته است، از جمله اینکه چگونه این منابع را توصیف و دستیابی موضوعی به آنها را فراهم کنند تا از این طریق کشف و بازیابی آنها را تسهیل نمایند. گذشت زمان نشان داده است کارایی سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره در محیطهای الکترونیکی، محدود و تا حدودی غیرممکن مینماید. از این رو، تهیه طرحی که حاوی سرعنوانهایی غنی، ساده، قابل فهم و مهم تر از همه منطبق با محیط الکترونیکی باشد، میتواند مفید واقع شود. این مقاله به معرفی و بررسی سرعنوانهای FAST (اصطلاحگان موضوعی ـ چهریزه ای) میپردازد که برای سازماندهی،کشف، و بازیابی اطلاعات در قرن 21 تدوین شده است و مبتنی بر واژگان کنترل شده LCSH بوده ولی چهریزه ای تر و دارای پس همارایی بیشتری است.

در طول سالهای اخیر، دنیای بازیابی اطلاعات به طور چشمگیری با افزایش گسترده دستیابی به منابع تمام متن قابل جستجو و افزایش موتورهای جستجوی قوی، دگرگون شده است. در این محیط جدید بازیابی اطلاعات، منطقی است چنانچه بپرسیم آیا جایی برای اصطلاحنامه ها باقی مانده است. برخی صاحبنظران برجسته در این حوزه معتقدند که جایی برای اصطلاحنامه ها (یا چیزی شبیه آنها) وجود دارد. اصطلاحنامه ها به منظور حفظ و تداوم ارزش وجودی خود باید تغییر کنند و پیش بینی دقیق چگونگی این تغییرات، دشوار است.

در پژوهش حاضر، عبارتهای کلیدی از متون مقاله های فارسی به صورت خودکار جداسازی گردیده است. استخراج عبارتها مبتنی بر روشهای آماری، نحوة توزیع واژگان، مجاورت و ... صورت پذیرفته است. سیستمی که بر پایه پژوهش حاضر طراحی گردیده، با توجه به بازخوردهای کاربر از قابلیت یادگیری برخوردار است، با توجه به بازخوردهای کاربر از قابلیت یادگیری برخوردار است، به گونه ای که در طول زمان مرتباً به کارایی آن افزوده میشود. استخراج عبارتهای کلیدی میتواند در پهنه گسترده ای از مسائل از جمله در طراحی سیستمهای بازیابی اطلاعات، کاربر داشته باشد.

در این پژوهش کاربردی که با استفاده از تحلیل محتوا انجام شده است، کارایی دو رویکرد جستجوی موضوعی: زبان طبیعی و واژگان کنترل شده با استفاده از معیارهای ربط، دقت، بازیافت و ریزش کاذب، در دو پایگاه کتابشناختی پیوسته (کتابخانه کنگره واریک) مقایسه شده است. سی عنوانمربوط به موضوعات کتابخانه، کتابداری و اطلاع رسانی به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای هر عنوان راهبردهای جستجوی زبان طبیعی و کنترل شده به دست آمد. پس از انجام جستجوها و ارزیابی ربط پیشینه های حاصل، دقت، بازیافت و ریزش کاذب در دو رویکرد مذکور با هم مقایسه گردید. نتایج نشان میدهد بازیافت رویکرد جستجوی زبان طبیعی در هر دو پایگاه بیش از رویکرد موضوعی کنترل شده می باشد. دقت رویکرد زبان طبیعی در پایگاه اریک بیش از کنترل شده میباشد اما، در فهرست پیوسته کتابخانه کنگره تفاوتی معنادار مشاهده نشد. رویکرد زبان طبیعی در پایگاه اریک ریزش کاذب کمتری به همراه داشته است، در حالی که در فهرست کتابخانه کنگره تفاوت معنادار نیست. پیشنهاد تحقیق حاضر این است که برای کسب نتایج جامع در جستجوهای موضوعی در پایگاههای کتابشناختی پیوسته، ترکیبی از دو رویکرد زبان طبیعی و کنترل شده مورد استفاده قرار گیرد. برای انجام جستجوهایی که جامعیت نتایج حاصل از آنها اهمیت چندانی ندارد و هدف، به دست آوردن تعدادی پیشینه مربوط است، رویکرد زبان طبیعی مزیت بیشتری دارد.

برنامه کالیس که توسط دانشگاه مجازی سوئیس ارائه شده است ، هدف تعلیم مفاهیم و مهارتهای لازم برای شناسایی منابع اطلاعاتی مرتبط و اجرای جستجوهای کارآمد به دانشجویان را دنبال میکند . دانشجویان یاد میگیرند که از منابع اطلاعاتی گردآوری شده توسط کتابخانه های دانشگاهی به طور نظام مند و کارآمد استفاده کنند و همه منابع چاپی و الکترونیکی مشمول این طرح میشوند . در این برنامه یادگیری وجه اصلی ست که در سه بخش : دانش رسمی در خصوص منابع ، ابزار و فنون جستجوی اطلاعات ؛ دانش عملی راهبردهای بازیابی اطلاعات ؛ و طرز استفاده از اطلاعات بازیابی شده و نحوه استناد به آنها ، سازمان یافته است...

در این پژوهش نیازهای اطلاعاتی دانش آموزان و دانشجویان، منابع اطلاعاتی مورد نیاز آن ها، دلایل مراجعة آن ها به کتابخانه های آستان قدس و همخوانی مجموعة کتابخانه ها با نیازهای آنان مورد بررسی قرار گرفته است. پژوهش به صورت پیمایشی و جامعة آماری مورد پژوهش، دانش آموزان و دانشجویان مراجعهکننده به کتابخانه های آستان قدس در شهر مشهد بوده است. یافته های پژوهش نشان میدهد که مجموعة کتابخانه ها نیازهای بیش از 80% از مراجعان دانش آموز و دانشجو را در حد متوسط و بیشتر برآورده میکنند. بین نیازهای اطلاعاتی دانش آموزان و دانشجویان تفاوت معناداری وجود ندارد. مجموعة کتابخانه ها با نیازهای اطلاعاتی دانش آموزان در مقایسه با دانشجویان، همخوانی بیشتری دارد و مهم ترین دلیل مراجعة هر دو گروه به کتابخانه ها در دسترس نبودن کتابخانة مناسب در محل زندگی و تحصیل آن ها است.