سید بهنام علوی مقدم

این مقاله بر آن است تا ساختار درونی جمله های دارای گروه های فعلی دو مفعولی وجمله های سببی را بر اساس نظریه های حاکمیت و مرجع گزینی و نیز کمینه گرایی بررسی، وارایه طریق این نظریه ها را در مورد این گونه ساختها در فارسی امتحان کند و سرانجام چگونگی نمایش آنها را درنمودارهای درختی بنمایاند. با توجه به اینکه جمله های سببی و دارای گروه فعلی دو مفعولی، بیش از یک مفعول اجباری دارد به نظر می رسد پیشنهاد لارسن مبنی بر به کار گیری گروه های فعلی هسته ای و پوسته ای در مورداین ساختها صادق باشد.

از آنجا که کتاب های درسی مخاطبان فراوانی دارد و می تواند نقش بسیار مهمی در امر آموزش دانش آموزان ایفا نماید. اولین مساله ای که به ذهن خطور می کند عاری از اشکال بودن این کتاب هاست. به نظر می رسد انجام گرفتن پژوهش هایی در این زمینه، در حل مشکلات موجود موثر باشد. یکی از مهم ترین این مجموعه کتاب ها، کتاب های زبان فارسی دوره متوسطه است. این کتاب ها، حاوی مباحث زبان شناختی، دستوری و نگارشی مرتبط با زبان فارسی است. این مقاله قصد دارد به بررسی کتاب های یاد شده بپردازد و اشکالات و نارسایی های آنها را - به ویژه مشکلات زبان شناختی و دستوری را - گوشزد نماید. برخی از نکات این مقاله بدین شرح است: الف) مسایل موجود در مقدمه کتاب های مزبور در زمینه زبان شناختی و دستور زبان و ناهماهنگی مطالب آن با مباحث درسی؛ ب) مسایل و مشکلات موجودر در توضیحات و مثال ها در طرح و تدریس مباحث دستوری و زبانی؛ ج) نبود هماهنگی و یک دستی در کتاب های زبان فارسی مقطع دبیرستان؛ د) مشکلات مبنایی و توصیفی؛ ه) اشکالات موجود در بخش خودآزمایی و تمرین.

در این مقاله به ارتباط بین صرف و واژگان پرداخته می شود و نیز به مسئلة تولید کلمات بالفعل و بالقوه و محل ساخت و نگه داری آنها اشاره ای می گردد. همچنین بسامد واژه های با قاعده و بی قاعده مورد مطالعه قرار می گیرد. زایایی صرفی از منظر کمیت و کیفیت، بررسی و در پایان نیز رابطة بسامد و کاربردشناسی مطالعه می شود.