لیدا کاووسی

ظهور فناوری دیجیتالی در حکم نقطه عطفی برای صنعت سینما بود. این فناوری که تأثیر خود را به مرور بر تمامی جوانب پیش تولید، تولید، پساتولید، و توزیع اعمال کرده، بر نحوه خلق معانی و ماهیت آثار سینمایی هم تأثیر داشته است. فناوری آنالوگ/سلولوییدی هم از ویژگی های منحصربه فردی برخوردار بوده است که به آن جایگاهی معتبر داده است. تفاوت های شناخت شناسانه، زیبایی شناختی، روانشناختی، تکنیکی، روایتی، و سایر تفاوت های این دو جنس از رسانه سینما موضوع تحقیقات متعددی بوده است که اطلاع از آنها برای پژوهشگران ایرانی حوزه رسانه و سینما ضروری است. هدف مقاله حاضر، که به شیوه توصیفی-تحلیلی تدوین شده، این است که در کنار مرور نحوه عملکرد فیلم های سلولوییدی، به این موضوع بپردازد که فناوری دیجیتال دنیا را چگونه ثبت می کند، با انسان ها به اشتراک می گذارد، و زمینه ای جدید برای خلق و تجربه سینما فراهم می سازد. در نهایت، آنچه حاصل می شود شناخت و چشم اندازی کلّی درباره موقعیت این فناوری ها و امکان پیش بینی روند آتی در تحولات حوزه فناوری های تصویری ست.

سوانح هوایی همیشه برای رسانه ها و افکارعمومی مهم اند، اما طی مناقشات سیاسی بین المللی اهمیت این رویدادها بیشتر می شود. سقوط هواپیمای پی اس 752 در 18 دی 98، به دلیل ارتباط با تنش مابین ایران و آمریکا، بدل به تیتر اول رسانه های دنیا شد. حتی، با گذشت بیش از دوسال، رسانه ها با تولید محتوا درباره این رویداد و قربانیان آن، انعکاس واکنش کشورهای دخیل و قدرت های جهانی و پیوند آن با سایر مباحث مربوط به ایران، نظیر پرونده اتمی، حقوق بشر و اعتراضات داخلی، افکارعمومی را به سمت وسوی مدنظر خود هدایت می کنند. از این رو، برای درک افکارعمومی داخلی و بین المللی و پیش بینی خط سیر تحولات مربوط به سانحه، مطالعه پوشش خبری رویداد در رسانه های شاخص جهان، ازجمله تلویزیون های خبری 24 ساعته که منبع خبری مخاطبان عام اند، مناسب است. مقاله حاضر، به روش تحلیل چهارچوب بررسی می کند که این رسانه ها، در مراحل مختلف، چه تصویری از رویداد سقوط پی اس 752 به مخاطبان دادند. بدین منظور، پژوهشگران تمام اخبار سقوط پی اس 752 را که از 18 تا 28 دی 1398 در وب سایت های بی بی سی فارسی، بی بی سی جهانی، شبکه خبر ایران، ایران اینترنشنال، راشاتودی، سی ان ان، فاکس نیوز و یورونیوز منتشر شده بود گردآوردند. تعداد داده ها 663 و شامل تمام تیترها و لیدها بود. این پژوهش، با استفاده از چارچوب های ازپیش موجود و جدید، نشان می دهد که هریک از رسانه های مذکور کدام وجوه از رویداد را برجسته تر کردند و براساس این داده ها به مقایسه این رسانه ها و سیاست های آن ها می پردازد. نتایج این تحلیل در دو محور خلاصه می شود: 1. افزایش سطح توجه اغلب این شبکه ها پس از اعلام اصابت موشک و درعین حال تفاوت الگوی توجه آن ها؛ و 2. شناسایی سه رویکرد مبتنی بر برجسته سازی، محافظه کاری و حاشیه رانی در چارچوب بندی اخبار مذکور در شبکه های موردبررسی.

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژوییه سال 2015 بین جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 به نتیجه رسید اما امریکا خروج خود را از این توافق در مه 2018 اعلام کرد. این خروج، هم در سطح داخلی و هم در سطح بین المللی به لحاظ تأثیر بر فضای سیاسی، بین المللی و دیپلماتیک توجّه رسانه ای زیادی به خود جلب کرد. هدف این مقاله بررسی بازنمایی خروج ایالات متحده امریکا از برجام در چهار روزنامه ایرانی است: کیهان، و رسالت (نمایندگان اصلی محافظه کاران) و اعتماد و شرق (نمایندگان اصلی اصلاح طلبان). این پژوهش از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده می کند و متکی به نظریه های گفتمان، بازنمایی و چارچوب سازی است. یافته های این پژوهش گویای آن است که گفتمان مسلط در طیف روزنامه های اصلاح طلب «گفتمان تعامل» بوده است. این روزنامه ها بر لزوم ارتباط با جهان، مذاکره، تنش زدایی درعین حفظ انسجام ملّی تأکید کرده اند. «برجسته سازی» و «حاشیه رانی» تکنیک هایی هستند که روزنامه های شرق و اعتماد به واسطه آن وجوه مثبت «خود» و نقاط ضعف «دیگری» را برجسته و چارچوب های مدّ نظر خود را ازاین طریق بازنمایی کرده اند. گفتمان مسلط در طیف روزنامه های اصولگرای این پژوهش گفتمان «مقاومت» است. این طیف با مطرح کردنِ سلسله استنادات تاریخی به بدعهدی، دشمنی، بی اعتمادی به غرب (امریکا و اروپا) اشاره کرده اند و با برجسته کردنِ وجوه منفی «دیگری» و برجسته کردنِ وجوه مثبت «خود» به مثابه نظام و ملّت ایران، و تأکید بر ایستادگی و بهره گیری از ظرفیت های داخلی، اقتصاد مقاومتی، بصیرت انقلابی و واکنش جدی درمقابل دشمن، سعی در القای مفاهیم و چارچوب های مدّ نظر خود و تأثیرگذاری بر مخاطب دارند.

این مقاله در چارچوب تحولات نظری ارتباطات توسعه به طرح و بررسی تی اف دی [1] و ویژگی های آن پرداخته است. تی اف دی محصول دو چرخش پارادایمی در ارتباطات توسعه از نظریات خوش بینانه «مکتب نوسازی» به نظریات انتقادی «مکتب وابستگی» است که در چارچوب گفتمان «توسعه از نوعی دیگر» و نظریات «ارتباطات مشارکتی» شکل گرفت و در برنامه های جدید توسعه و ارتباطات به ویژه در آمریکای لاتین جایگاه مهمی یافت. بنیان “تئاتر برای توسعه” بر تلفیق و ترکیب تؤامان دو عنصر «سرگرمی» و «آموزش» قرار دارد که با استفاده از تجارب و ظرفیت های عمومی، تئاتر را برای ترغیب اجتماع به بیان دغدغه ها، مشکلات و راه حل های ممکن و آموزش غیررسمی شهروندان در مسیر توسعه به کار می گیرد. در این مقاله کوشش شده است که توصیف و تبیین ویژگی ها و وجوه تمایز ارتباطی “تئاتر برای توسعه” با استفاده از رویکرد نظری پائولو فریره در آموزش و آگوستو بوال در نمایش های کاربردی ارائه شود