مجتبی جاودان

گردشگری رویداد یکی از عوامل انگیزشی مهم در گردشگری است که در برنامه های توسعه و بازاریابی اکثر مناطق، عاملی مهم به شمار می رود. درصورتی که مدیران و برنامه ریزان در تمامی سطوح و تمامی اشکال گردشگری، توسعه ای تک بعدی را مدنظر قرار دهند و بدون توجه به ذی نفعان اقدام به توسعه کنند، قادر نخواهند بود جاذبه ای پایدار ایجاد کنند و دستیابی به اهداف متنوع توسعه رویداد امکان پذیر نخواهد شد.پژوهش حاضر، در راستای برنامه ریزی توسعه و بازاریابی منطقه ای و دستیابی به توسعه چندبعدی با هدف تحلیل ابعاد مؤثر در ادراک گردشگران رویدادهای فرهنگی با استفاده از روش شناسی ترکیبی و روش توصیفی پیمایشی به شناسایی، اولویت بندی و تحلیل ابعاد مختلف موفقیت مؤلفه های مؤثر در ادراک گردشگران پرداخته است. بدین منظور ابعاد گوناگونی که پژوهش های پیشین ارائه کرده اند، واکاوی و به دست خبرگان دسته بندی و از طریق تحلیل کیفی و هم مفهوم سازی، ابعاد مؤثر در ادراک گردشگران رویداد استخراج شد. سپس با مطالعه پیمایشی و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 350 نفر از گردشگران شرکت کننده در رویداد بزرگداشت فردوسی سال ۱۳۹۸ در شهر مشهد به عنوان نمونه انتخاب و ادراک آنان از چگونگی موفقیت رویداد سنجیده شد و سپس ابعاد شناسایی شده با روش تاپسیس فازی تجزیه وتحلیل، دسته بندی و اولویت بندی شد. تحلیل نهایی مؤلفه های تبیین کننده ادراک گردشگران از رویداد بزرگداشت فردوسی بیانگر این مهم است که ادراک تعاملی اجتماعی مهم ترین اولویت برای گردشگران است. در رتبه دوم اهمیت، درک فردی قرار دارد که می تواند خود را در رضایت فردی، حس امید و کیفیت مدنظر از رویداد نشان دهد. 

گردشگری رویداد به عنوان یکی از انواع گردشگری که به گفته گتز، چندین دهه است که در صنعت گردشگری و جامعه تحقیقاتی مطرح می شود، از عوامل انگیزشی مهم در گردشگری است که در برنامه های توسعه و بازاریابی اکثر مناطق، عاملی مهم به شمار می رود. درصورتی که مدیران و برنامه ریزان در تمامی سطوح و اشکال گردشگری، توسعه ای تک بعدی را درنظر بگیرند و بدون توجه به ذی نفعان برای توسعه اقدام کنند، نخواهند توانست جاذبه ای پایدار ایجاد کنند و دستیابی به اهداف متنوع توسعه رویداد امکان پذیر نخواهد بود. پژوهش حاضر درراستای دستیابی به توسعه چندبعدی گردشگری مقصد با هدف تحلیل مؤلفه های مؤثر بر ادراک سازمان دهندگان رویدادهای گردشگری فرهنگی و مدیریت بهینه رویداد تنظیم و با استفاده از روش شناسی ترکیبی و روش توصیفی-تحلیلی پیمایشی، ابعاد و مؤلفه های مختلف مؤثر بر ادراک سازمان دهندگان به عنوان بخشی از ذی نفعان رویداد شناسایی، تحلیل و اولویت بندی شد. بدین منظور، ابعاد مختلف ارائه شده ازسوی پژوهشگران واکاوی و به وسیله پنل خبرگان دسته بندی و هم مفهوم سازی شد و مؤلفه های مؤثر بر ادراک سازمان دهندگان رویداد ارائه گردید. پس از آن، با توزیع پرسشنامه درمیان 50 نفر از سازمان دهندگان رویداد بزرگداشت فردوسی در منطقه توسِ شهر مشهد که با تکنیک تمام شماری و به روش دلفی منتخب شدند، مؤلفه های مؤثر بر رویداد سنجیده شد و سپس مؤلفه های شناسایی شده با روش تاپسیس فازی تجزیه و تحلیل، دسته بندی و اولویت بندی گردید. نتایج تحلیل ها نشان می دهد که ادراک فیزیکی با کسب رتبه نخست بیشترین تأثیر را بر درک سازمان دهندگان از رویداد دارد؛ مقوله ای که بیانگر این مهم است که فضاسازی های فیزیکی، دسترسی پذیری، توسعه زیرساخت ها، کیفیت های محتوایی متنوع و زیبایی شناسانه و تصویرِ موردنظر به اندازه زیادی بر ایجاد درک بهتر و مؤثرتر از رویدادها و برنامه ریزی متناسب با منطقه تأثیر می گذارد.

گردشگریِ رویداد به عنوان یکی از عوامل انگیزشی مهم در گردشگری است که در برنامه های توسعه و بازاریابی اکثر مناطق، عاملی مهم به شمار می رود. در صورتی که مدیران و برنامه ریزان در تمامی سطوح و تمامی اشکال گردشگری، توسعه ای تک بعدی را مد نظر قرار دهند و بدون توجه به ذینفعان درون نسلی و بین نسلی و تمامی ارکان توسعه اقدام به توسعه کنند، قادر نخواهند بود جاذبه ای پایدار ایجاد نمایند و دستیابی به اهداف متنوع توسعه رویداد امکان پذیر نخواهد بود. در این مقاله با مطالعه و تحلیل ابعاد مختلف موفقیت رویداد، ابعادی که به بهترین وجه بر ادراک جامعه ذینفعان مؤثر و موفقیت رویدادها را تضمین می کند، ارائه شد. بدین منظور ابعاد مختلف ارائه شده توسط پژوهشگران بررسی و به وسیله پنل خبرگان دسته بندی و هم مفهوم سازی گردید. در این فرایند از ضریب کندال در قالب نرم افزار SPSS 22 استفاده شد. بدین ترتیب ابعاد و شاخص هایی مورد تأیید قرار گرفت که در فرایند اجماع نهایی ضریب کندال آنها بیش از 7/0 بود. نتایج حاکی از این است که عوامل مؤثر بر انتظار و ادراک سه گروه ذینفع مردم محلی، گردشگران و سازمان دهندگان رویداد در پنج بُعد فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و توسعه فردی دستیابی به موفقیت برگزاری یک رویداد فرهنگی را ممکن خواهد کرد.

رشد فزاینده صنعت گردشگری، ذینفعان گردشگری را در مسیر تفکر و اقدام راهبردی مقتضی برای ارتقای توانایی رقابت پذیری مقصد، قرار داده است؛ لذا، هدف پژوهش، تحلیل تاثیر توسعه ظرفیت سازمانی در رقابت پذیری مقصد گردشگری سرعین است؛ روش پژوهش تحلیلی است و داده های اولیه مبتنی بر ابزار پرسشنامه ازجمعیت نمونه بالغ بر 200 نفر به شیوه تصادفی هدفمند از جامعه آماری گردشگران ,و کارشناسان وابسته به صنعت گردشگری گرد آوری شد. یافته های توصیفی نشان داد که در چارچوب ظرفیت سازمانی، مولفه های ظرفیت رهبری سازمان و ارتباطات سازمانی و در حوزه رقابت پذیری مقصد، دو مولفه ی مدیریت و بازاریابی و عملکرد رقابتی مقصد، در شرایط مناسبی برای پیشبرد توسعه گردشگری قرار ندارند؛ مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که مدل مفهومی محقق ساخته از برازش مناسب برخوردار بوده، در نتیجه، تاثیر توسعه ظرفیت سازمانی در رقا بت پذیری مقصدگردشگری آبگرم در شهر سرعین، مثبت و معناداراست.

گردشگریِ رویداد به عنوان یکی از عوامل انگیزشی مهم در گردشگری است که در برنامه های توسعه و بازاریابی اکثر مناطق، عاملی مهم به شمار می رود. در صورتی که مدیران و برنامه ریزان در تمامی سطوح و تمامی اشکال گردشگری، توسعه ای تک بعدی را مد نظر قرار دهند و بدون توجه به ذینفعان درون نسلی و بین نسلی و تمامی ارکان توسعه اقدام به توسعه کنند، قادر نخواهند بود جاذبه ای پایدار ایجاد نمایند و دستیابی به اهداف متنوع توسعه رویداد امکان پذیر نخواهد بود.<br /> در این مقاله با مطالعه و تحلیل ابعاد مختلف موفقیت رویداد، ابعادی که به بهترین وجه بر ادراک جامعه ذینفعان مؤثر و موفقیت رویدادها را تضمین می کند، ارائه شد. بدین منظور ابعاد مختلف ارائه شده توسط پژوهشگران بررسی و به وسیله پنل خبرگان دسته بندی و هم مفهوم سازی گردید. در این فرایند از ضریب کندال در قالب نرم افزار SPSS 22 استفاده شد. بدین ترتیب ابعاد و شاخص هایی مورد تأیید قرار گرفت که در فرایند اجماع نهایی ضریب کندال آنها بیش از 7/0 بود. نتایج حاکی از این است که عوامل مؤثر بر انتظار و ادراک سه گروه ذینفع مردم محلی، گردشگران و سازمان دهندگان رویداد در پنج بُعد فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و توسعه فردی دستیابی به موفقیت برگزاری یک رویداد فرهنگی را ممکن خواهد کرد.

ادراک ذینفعان از آثار گردشگری مهم ترین پارامتر برای حمایت آن ها از توسعه گردشگری به شمار می آید. ازاین رو بررسی و شناخت کامل از نگرش ها و علائق ذینفعان یک الزام ضروری و اجتناب ناپذیر برای برنامه ریزی و مدیریت پایدار در گردشگری است. هدف این پژوهش شناسایی سطح ادراک و معناداری تفاوت میانگین ذینفعان نسبت به پایداری اثرات گردشگری در شهر لاهیجان است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. پرسشنامه محقق ساخته طراحی و تدوین شد سپس در بین نمونه ها (ساکنان، مدیران، سرمایه گذاران و گردشگران) به تعداد 384 نمونه پخش و گرداوری شد. سپس از نرم افزار SPSS برای تحلیل آن استفاده شد. برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ و برای آزمون فرضیات از آمون تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است وضعیت توسعه گردشگری در شهر لاهیجان به لحاظ اقتصادی (24/3)، اجتماعی (16/3)، زیست محیطی (07/3) بالاتر از حد متوسط و متمایل به وضعیت خوب و در بعد کالبدی (80/2) پایین تر از حد متوسط و متمایل به وضعیت نامناسب قرار دارد. ازنظر سطح ادراک ذینفعان نسبت به پایداری اثرات گردشگری در شهر لاهیجان، سرمایه گذاران با امتیاز 6/3 دارای ادراک بالاتر از متوسط؛ ساکنین محلی، مدیران و گردشگران به ترتیب با امتیازات 88/2، 87/2 و 83/2 در سطح نامطلوب متمایل به متوسط قرار دارند. همچنین نتایج تحلیل واریانس یک طرفه نشان داد که تفاوت معناداری بین ادراک ذینفعان گردشگری نسبت به پایداری اثرات گردشگری ازنظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی وجود دارد. در مقابل تفاوت معناداری بین ادراک ذینفعان گردشگری نسبت به پایداری اثرات گردشگری ازنظر کالبدی وجود ندارد. بنابراین توجه به اثرات گردشگری در زمینه کالبدی از الزامات توسعه گردشگری پایدار در شهر لاهیجان است. درنهایت پیشنهادهایی برای بهبود توسعه گردشگری در شهر لاهیجان ارائه شده است.

   مدیریت و برنامه ریزی توسعه پایدار روستایی یکی از اساسی ترین و مهم ترین پیش ران های نیل به برقراری عدالت فضایی محسوب می شود؛ زیرا به واسطه تعادل در توزیع فضایی پیش شرط های توسعه پایدار روستایی، استفاده بهینه از منابع، رفاه اجتماعی و رشد اقتصادی روستاها آسان تر صورت می گیرد. بر این اساس بررسی و تحلیل تغییرات فضایی رتبه و سطح پایداری در مناطق روستایی به عنوان یک ضرورت مهم در فرایند تصمیم سازی و برنامه ریزی روستایی برای کاهش میزان ناپایداری روستاها و باز جهت گیری سیاست ها و برنامه های توسعه به شمار می آید. بدین اعتبار، هدف اساسی مقاله حاضر بررسی نحوه رابطه شاخص های مختلف توسعه پایدار روستایی و ارائه مدل مطلوب رده بندی پایداری در قلمرو حوزه ی روستایی بخش سربند از شهرستان شازند در استان مرکزی می باشد. برای دستیابی به این هدف از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی با استفاده از داده های پرسشنامه ای، نظرات خبرگان و تکنیک دیماتل، ANP و ELECTERE3 در محیط نرم افزاری ARC GIS استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که براساس معیارها و محاسبات انجام شده به ترتیب روستای ده کوثر در رتبه اول، روستای لوزدرعلیا در رتبه دوم و روستای قاییدان در رتبه سوم قرار دارند. همچنین روستای وزمستان علیا از پایین ترین سطح پایداری برخوردار می باشد.

گردشگری فرهنگی از جمله اشکال گردشگری جایگزین است که با توجه به دامنه اثرات زیست محیطی، اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی آن در مقصد، سهمی اثر بخش در فرایند توسعه پایدار را، بر عهده دارد؛ رهیافت "چرخه حیات اجتماعی" ازجمله ابزارهای عملیاتی متأخر برای ارزیابی اثرات اجتماعی – اقتصادی در مسیر نیل به توسعه پایدار به شمار می اید و اثربخشی آن در حوزه ی گردشگری و مقصد گردشگری فرهنگی، درچارچوب مقاله حاضر برای اولین بار در معرض آزمون واقع شده است. هدف راهبردی پژوهش حاضر که برآمده از ترکیب روش اسنادی و میدانی است، تحلیل دیدگاه ذینفعان در خصوص اثرات اجتماعی – اقتصادی پایدار حاصل از توسعه گردشگری فرهنگی در شهر ماسوله و همچنین شناخت دامنه تفاوت در ترتیب اهمیت دسته های اثر در شاخص کل چرخه حیات اجتماعی است. یافته ها و نتایج تحقیق از دیدگاه ذینفعان حاکی ازآنست که بطور کلی، تأثیر گردشگری بر روی دسته های اثر چرخه حیات اجتماعی مثبت و در این میان اهمیت "حکمروایی" بیشتر از سایر دسته های اثر در شاخص کل چرخه حیات اجتماعی تاثیر گذار بوده است، همچنین، میان دسته های اثر چرخه ی حیات اجتماعی مقصد، همبستگی وجود دارد و ضریب همبستگی "شرایط کار" نسبت به سایر ابعاد در مقصد فرهنگی ماسوله، بیشتر می باشد.

شهر قم به عنوان مهم ترین پایگاه مذهبی تشیع و دومّین مرکز زیارتی کشور بیکی از شهرهایی می باشد که بیشترین مسافرت و تردد را در کشور به خود اختصاص داده است از اینرو شناسایی عوامل تاثیر گذار که موجب افزایش رضایت دیدارکنندگان گردد معمولاً به افزایش میزان ماندگاری،وفاداری و افزایش جذب گردشگر کمک می کند.این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی ، از نظر زمان مقطعی و از نظر ماهیت و روش توصیفی تحلیلی می باشد جامعه ی آماری پژوهش، دیدارکنندگان ورودی به شهر قم در تابستان 1396 می باشد که تعداد 384 نفربه عنوان افراد نمونه انتخاب شدند. روش تحلیل اطلاعات مبتنی بر آماره های توصیفی و استنباطی است،برای تعیین توزیع متغیرها از آزمون کلمگروف اسمیرنوف و برای اثبات فرضیه های تحقیق از آزمون T تک نمونه ای استفاده شده است به منظور سنجش داده ها و محاسبه میزان ضریب رضایتمندی دیدار کنندگان شهر قم از عناصراصلی، ثانویه و جانبی محصول گردشگری شهری بر اساس الگوی جانسون وربک که هدف از انجام این پژوهش می باشد از مدل کانو بهره گرفته شده است و کلیه عوامل در گروه های نیازهای اساسی، عملکردی و انگیزشی این مدل طبقه بندی شد.نتایج پژوهش نشان داد مهمترین اولویت های رضایت مندی در گروه الزامات عملکردی به ترتیب رفتار دوستانه احترام متقابل، پاسخگویی و میهمان نوازی مردم و تنوع بخشی به جذابیت های گردشگری شهری می باشد ، همچنین مهمترین اولویت ها در گروه الزامات انگیزشی به ترتیب شرکت در سرگرمی های شبانه و وجود علائم راهنمایی مسیر در سطح شهر می باشد.

کلان شهر مشهد به واسطه وجود بارگاه امام رضا (ع) همه ساله پذیرای بیش از پانزده میلیون گردشگر و زائر است؛ از بعد عرضه از جمله دغدغه های عمده تصمیم سازان و برنامه ریزان شهری اسکان مسافرین و از دیدگاه تقاضا (گردشگر) انتخاب اقامتگاه مطلوب به لحاظ معیارهای متفاوت موقعیت، امکانات، شهرت، قیمت و کیفیت خدمات ارایه شده است. از این رو،  هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی اولویت های انتخاب هتل (نزد گردشگران در شهر مقدس مشهد می باشد. الگوی کلی طرح پژوهش کمی، از بعد هدف کاربردی و در چارچوب روش توصیفی – تحلیلی می باشد. گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق ابزار پرسشنامه محقق ساخته، انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، گردشگرانی بوده اند که در مردادماه 93 به مشهد مقدس سفر  نموده و در هتل های این شهر اقامت داشته اند. با عنایت به میانگین اقامت حدود 2000 نفر در مرداد ماه و با استفاده از رابطه کوکران، حجم نمونه حدود 200  نفر برآورد گردید. به طور کلی یافته های حاصل از بررسی میزان اهمیت هر یک از متغیرهای اصلی تحقیق نشان می دهد که معیارهای انتخاب هتل از دیدگاه گردشگران در مشهد به ترتیب اولویت عبارتند از: کیفیت خدمات هتل 5/91 درصد، موقعیت جغرافیایی- مکانی، امکانات هتل، هزینه و قیمت خدمات تقریباً با ارزیابی یکسان 5/76 درصد و تصویر عمومی و شهرت هتل 5/64 درصد.

متأثر از روندهای غالب توسعه در سطح ملی، در مقیاس ناحیه ای نیز عدم تعادل های فضایی در بهره گیری از ظرفیت ها و تجهیز مقصدهای (بالقوه) گردشگری نمایان است. در قلمرو این مقاله، سازمان فضایی گردشگری شهرستان طرقبه - شاندیز نیز شاهد بی نظمی های فضایی در پراکندگی منابع، جاذبه ها، محصولات و به ویژه خدمات پشتیبان گردشگری و در نهایت شبکه ای سازمان یافته از مقصدهای گردشگری است؛ لذا ساماندهی فضایی مقصد مورد مطالعه مبتنی بر الگوی تئوریک و واقعیت های جغرافیایی به عنوان هدف نهایی پژوهش مورد توجه واقع شده است. با عنایت به چالش پیش روی و برای نیل به هدف، روشِ تحقیق توصیفی- تحلیلی و همچنین گردآوریِ اطلاعات به شیوه ی اسنادی و میدانی مبنا قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل 34 مقصد گردشگری واقع در شهرستان بوده که برای کلیه مقصدها، فرم های اطلاعاتی تکمیل شده است؛ برای وزن دهی معیارها از روش AHP، برای تدقیق امتیاز نهایی و رتبه بندی مقصدها از روش پرومتی و برای سطح بندی مقصدهای گردشگری از روش تحلیل خوشه ای استفاده شده است؛ در نهایت با استفاده از تئوری نقطه شکست در محیط نرم افزاری (GIS) قلمروی عملکردی مقصدها تعیین شده است. نتایج نهایی، گویای وجود نظام چهارسطحی نابسامان در سازمان فضایی شهرستان با تفوق دو مقصد برتر (طرقبه و شاندیز) نسبت به سایر مقصدها می باشد، برای برون رفت از وضعیت نابسامان با تأسی به اصول راهبردی نظریه های سازمان فضایی از طریق مقایسه ی الگوی وضع موجود با الگوی تجریدی و در نهایت تعدیل آن متناسب با الزامات حاکم بر ناحیه، الگوی سازمان فضایی پیشنهادی شهرستان ارائه شده است.

توسعه پایدار روستایی بر مبنای نگرشی کل نگر، در راستای تحقق بخشی به ایجاد و استمرار فرایندهای توسعه در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی نواحی روستایی است. پایش چنین رهیافتی در عمل، نیازمند توجه به عناصر و عوامل تأثیرگذاری است که در قالب مجموعه شاخص های پایداری و در یک چارچوب منسجم و به هم پیوسته ارایه و تبیین شوند. هدف این تحقیق شناخت و طراحی فرآیند تحلیل شبکه تصمیم گیری چندمعیاره در سنجش توسعه پایدار و تبیین پیوندهای بین عناصر و عوامل فعال و مؤثر در این زمینه است که دستیابی به آن از طریق بررسی ویژگی ها، مؤلفهها و معرف های توسعه پایدار در یک ناحیه روستایی واقع در محدوده شهرستان فسا از استان فارس با استفاده از مدل های تصمیم گیری چندمعیاره (MCDM) و فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) و با بهره گیری از مدل وایکور انجام شده است. در این تحقیق از شاخص های لحاظ شده مربوط به هریک از ابعاد پایداری برای سنجش نواحی روستایی استفاده شده است. بر اساس چنین هدفی، فرضیه تحقیق این گونه صورت بندی شده که بین سطوح پایداری (اجتماعی، اقتصادی و محیطی) منطقه مورد مطالعه تفاوت معناداری وجود دارد. روش شناسی تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و با استفاده از مدل وایکور 250 خانوار از چهار بخش شهرستان فسا مورد بررسی قرار گرفته که در فرایند انجام آن، پس از محاسبه وزن ها با استفاده از تکنیک تحلیل شبکه، تفاوت در میزان پایداری ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی نواحی روستایی این شهرستان مشخص میشود. یافته های تحقیق نشان میدهد این روش برای حل مسائل تصمیم گسسته، بر مبنای انتخاب بهینه ترین گزینه از میان گزینه های موجود بر اساس رتبه بندی از قابلیت بالایی برخوردار است.