حسین ساری

هدف این تحقیق، تدوین ره نگاشت مواجهه مؤثر و فعال سازمان صدا و سیما در حوزه فضای مجازی است و سؤال اصلی پژوهش به چگونگی ترسیم ره نگاشت در این زمینه و لوازم تدوین آن مربوط می شود. ترسیم ره نگاشت، نیازمند تعیین دو رکن اساسی، یعنی تعیین شاخصه ها و ویژگی های وضع موجود و معیارها و مؤلفه های وضع مطلوب است تا بتوان بر پایه آن، اهداف، راهبردها و گزینه های اقدام- زمان را برای طی مسیر نیل به اهداف، برنامه ریزی کرد. در گام نخست، با استفاده از روش اسنادی، به بررسی نتایج پژوهش های پیشین و مرتبط با موضوع پرداخته شد. سپس با استفاده از روش پنل خبرگان- که در چهار دور تشکیل شد- معیارهای مطلوبیت و شاخصه های مختلف وضع موجود و مطلوب تعیین شدند. در نهایت با بهره گیری از ترکیب پنل خبرگی و تکنیک های کمی مختلف از جمله ماتریس اهمیت- عملکرد مارتیلا و جیمز، تعداد 4 محرک (هدف)، 9 راهبرد و 36 گزینه اقدام- زمان، مشخص و مدل نهایی ره نگاشت ترسیم شد.

 جنگ تحمیلی به عنوان یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران، از مناظر مختلف موضوعی قابل پژوهش و مطالعه است. در این مقاله سؤال پیش رو، نظام گفتمانی رهبران انقلاب اسلامی ایران در موضوع دفاع مقدس است. در شرایطی که روایت های متنوع و بعضاً متعارضی از جنگ تحمیلی در رسانه های مختلف به مخاطبان گوناگون ازجمله مخاطبان جوان که جنگ را تجربه نکردند، عرضه می شود، شناسایی نظام گفتمانی امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اهمیت می یابد. این نظام های گفتمانی می تواند راهنمایی برای چگونگی فهم جنگ تحمیلی و ابعاد مختلف آن باشد. برای رسیدن به این مقصود، بیانات امام خمینی(ره) و حضرت آیت الله خامنه ای اعم از سخنرانی و پیام های شفاهی و مکتوب استخراج و پس از احصا مضامین اولیه، دال های اصلی شناسایی و نحوه مفصل بندی آن تشریح شد. در گفتمان امام خمینی(ره)، دال های «رویارویی حق علیه باطل»، «ایستادگی در برابر استکبار»، «پرهیز از صلح خائنانه و تحمیلی»، «پیشرفت مادی و معنوی» و «شهادت سعادت ابدی» حول دال مرکزی «معنویت سیاسی» مفصل بندی شده است و در گفتمان رهبر معظم انقلاب نیز دال های «جنگ افروزی برای نابودی انقلاب»، «شکوفایی استعدادها و رشد معنوی»، «ایران در برابر دنیا»، «ایمان و ایثار»، «قدرت بازدارنده» و «روایت زیبایی ها» حول دال مرکزی «منبع الهام بخش» مفصل بندی شده است.

هشت سال جنگ تحمیلی که از آن با عنوان «دفاع مقدس» یاد می شود یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران است که در پی ایستادگی و مقاومت ملت ایران به رهبری امام خمینی (ره) تمامیت ارضی ایران حفظ و تبدیل به منبعی برای انسجام و هویت یابی ملی شد. طی دهه گذشته هم زمان با جریان تحریم و نیز رشد روزافزون رسانه های فارسی زبان خارجی (ماهواره ای و اینترنتی) شاهد تولید مستندهای متنوع درباره وقایع و رویدادهای تاریخی پس از انقلاب اسلامی ایران از جمله دوران پرافتخار 8 سال جنگ تحمیلی هستیم. اینکه شبکه های ماهواره ای فارسی زبان درباره جنگ تحمیلی ایران و عراق، چه گفتمانی را برای «ساخت واقعیت» و «کنترل اذهان مخاطبان» می سازند، سؤال اصلی این مقاله است. برای پاسخ به این سؤال 10 مستند «کودتای خزنده در سپاه، داستان دو سرباز، ماشین روز قیامت، جام زهر، اولین خاکریز، ایران کنترا، فاو، کربلای 5، جنگ برای اروند 1 و 2» که در شبکه های فارسی زبان تولید و پخش شده است، با هدف «شناخت گفتمان تحریف و مؤلفه های آن»، با روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفه، مطالعه شده است. بر اساس یافته ها «برجسته کردن شکست ها»، «پنهان کاری»، «نالایق بودن مسئولان جنگی»، «سواستفاده از احساسات مردم»، «تقدس زدایی از جنگ» «تدبیر و خدمات محمدرضا پهلوی» برای تثبیت مرزها، مدیریت تنش با عراق و کشورهای منطقه و تقویت بنیه نظامی، «غرب خوب»، «پرداختن به آسیب های جنگ» و «دیپلماسی دربرابر جنگ طلبی» دال های اصلی گفتمان مستندهای شبکه های فارسی زبان خارجی درباره جنگ تحمیلی است که حول دال مرکزی «ناکارآمدی نظام جمهوری اسلامی» مفصل بندی شده است.