الناز مسماع خسروشاهی

به کارگیری مناسب ابزارهای سیاستی نقش کلیدی در موفقیت همکاری های فناورانه بین شرکت ها دارد. پژوهش حاضر با روش مطالعه موردی، به بررسی 13 همکاری فناورانه 3 شرکت بزرگ با 13 شرکت کوچک فناور ایرانی در بازه زمانی 10 ساله (1385-1395) در حوزه فناوری های نانو، زیستی و اطلاعات و ارتباطات (فاوا) پرداخته است. در مجموع با انجام 27 مصاحبه نیمه ساختاریافته با افراد درگیر در این همکاری ها در طرفین همکاری و تحلیل محتوای کیفی آن ها با کدگذاری محوری، ابزارهای سیاستی مورد استفاده در همکاری های مورد مطالعه شناسایی شده است. نتایج نشان می دهد حمایت های مالی در قالب ارائه وام و یارانه از پرکاربردترین ابزارهای سیاستی در همکاری های هر 3 حوزه فناوری نانو، زیستی و فاوا می باشد. به علاوه، ابزارهای سیاستی مورد استفاده در همکاری های حوزه فاوا محدود به ابزارهای ایجاد انحصار در تولید و ارائه وام هایی از جانب نهادهای حمایتی مربوطه بوده است. در مقابل، در همکاری های فناوری حوزه نانو و زیستی طیف متنوعی از ابزارها نظیر خریدهای تضمینی، ارائه حمایت های مالی، میانجی گری، مشوق های صادراتی و اعمال تعرفه بر واردات مورد استفاده قرار گرفته اند. شناسایی ابزارهای سیاستی مشوق همکاری های فناورانه شرکت های بزرگ و کوچک و نیز کاربرد آن ها، به سیاست گذاران در راستای حمایت فعال تر و اثربخش تر از همکاری های فناورانه کمک شایانی می نماید.  

محققان و سیاست گذاران تجاری سازی فناوری در پاسخ به چالش های متنوع مالی، مدیریتی، ساختاری و بازاریابی، راهکارهایی را برای خروج از بحران دره مرگ  ارائه نموده اند. پژوهش حاضر، تجربه ای در راستای غلبه بر چالش های تجاری سازی فناوری ارائه کرده است. مقاله حاضر به بررسی تجربه عملی شرکت دانش بنیان در حوزه تجهیزات پزشکی ایران در قالب مطالعه موردی پرداخته است. داده ها طی شش ماه (مهر تا اسفند 1399) با انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری شده و با رویکرد روایت تاریخی تجربه عملی شرکت طی چرخه عمر بیش از پنج ساله آن تا به امروز (مراحل تولد، رشد، بلوغ و احیا) تشریح شده است. نتایج نشان می دهد، هر چند راهکارهای نهادی مانند استقرار واحدهای پژوهشی و تولیدی شرکت در مراکز رشد و تأمین هزینه های پیش از تولید صنعتی از سال 1396 و در مراحل تولد، رشد و بلوغ امکان تحصیل موفقیت هایی را به همراه داشته اما در تجاری سازی با چالش مواجه شد. شرکت در مرحله احیا با ایجاد یک شرکت هلدینگ فناور توانسته راهکاری نوین جهت غلبه بر چالش دره مرگ فناوری در شرکت های دانش بنیان ارائه نماید. شرکت در همکاری با شرکت های بزرگ و تأسیس شرکت های تابعه در زمینه «طراحی و ساخت» و «بازاریابی و فروش» و ایجاد  پژوهشکده ای جهت مطالعات پیش بالینی و بالینی، تمرکز خود را بر جنبه های فنی فرایند نوآوری متمرکز ساخته و فعالیت های تخصصی کسب و کار را به متخصصین این حوزه محول و موفق به تجاری سازی محصولات خود شده است. یافته های این مقاله دلالت های سیاستی و مدیریتی برای سیاست گذاران و مدیران شرکت های دانش بنیان در تجاری سازی فناوری های پیشرفته دارد.

پژوهش حاضر به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر همکاری فناورانه بین شرکت های بزرگ و شرکت های فناور1 می-باشد. در این راستا با استفاده از روش مطالعه چندموردی، 9 همکاری در بازه زمانی 1385 تا 1395 بین 3 شرکت بزرگ و 9 شرکت فناور در حوزه فناوری نانو و زیست فناوری در ایران مورد بررسی قرار گرفته و گردآوری داده ها از پاییز 1395 تا بهار 1396 با 19 مصاحبه نیمه ساختار یافته با افراد کلیدی شرکت های بزرگ و فناور درگیر در تجربه های همکاری انجام شده است. برای تحلیل داده ها از تحلیل محتوا به روش کدگذاری محوری استفاده شده است. بر اساس نتایج، عوامل مؤثر بر همکاری ها به تفکیک چالش ها و پیشران های خاص برای شرکت های بزرگ و شرکت های فناور و نیز حوزه فناوری بیان شده اند. از جمله عوامل چالشی در همکاری ها می توان به رویه های پیچیده اداری شرکت های بزرگ و عدم آشنایی شرکت های فناور با قواعد کسب و کار اشاره کرد. تسلط شرکت های فناور بر دانش فنی و دسترسی شرکت های بزرگ به بازار نیز از پیشران های اصلی همکاری ها بوده اند. این عوامل می تواند به سیاست گذاران و شرکت های بزرگ و شرکت های فناور در مرتفع کردن چالش ها و تقویت پیشران های همکاری کمک شایانی نماید.