محمود نوایی لواسانی

گزینش نظریه ای مناسب در حوزه تأمین عدالت و رفاه برای برنامه های توسعه ای، یکی از پیش شرط های ضروری برای تأمین مشارکت فعال مردم در اجرای برنامه ها و اساسی ترین تمهید برای زمینه سازی تحقق موفقیت آمیز برنامه است. در این پژوهش، ضمن مرور برنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران، به دلیل اینکه برنامه پنجم توسعه، عصاره همه برنامه های پیشین از حیث تأمین عدالت و بهبود کیفیت زندگی است، با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، از باب کاربست مفاهیم عدالت و رفاه اجتماعی تحلیل و ارزیابی می شود. همچنین با توجه به دستاورد برنامه های توسعه و با استفاده از داده های جهانی و داخلی، به بررسی جایگاه ایران در جهان از لحاظ شاخص های رفاه سن، توسعة انسانی و لگاتوم پرداخته می شود. مطالعه حاضر نشان می دهد با اینکه بخش هایی از برنامه های توسعه، هماهنگی هایی با برخی نظریه ها یا برخی دلالت های نظری موجود در حوزه عدالت اجتماعی دارد، ارزیابی سیاستگذاری های رفاه در برنامه های توسعه و به طور مشخص برنامه پنجم، مبین نبود نگرش سنجیده و هدفمند در زمینه تأمین عدالت رفاهی در مقیاس عمومی کشور است. با توجه به نگاه محیطی، موقعیتی و قابلیت محور آمارتیاسن و با نگاه چندبعدی والزر به عدالت می توان نبود نظریة عدالت اجتماعی مدون، منسجم و قابل اجرا در حوزه نظریه های ایرانی- اسلامی را ترمیم کرد.

هدف: هدف از این پژوهش، بررسی رابطه بین نگرش به عدالت اجتماعی و محیط آموزشی در بین حوزویان و دانشگاهیان شهر قم بود که با بررسی رابطه متغیرهای زیر مجموعه نگرش به عدالت اجتماعی، با محیط آموزشی و بررسی تفاوت نگرش به عدالت اجتماعی دربین افراد تحصیل کرده حوزوی و دانشگاهی صورت گرفت. روش: این تحقیق با استفاده از روش پیمایش انجام شده و واحد تحلیل درآن فرد است. جامعه آماری تحقیق را کلیه افراد شاغل به تحصیل در دانشگاه ها وحوزه های علمیه شهر قم تشکیل می دهد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 800 نفر به عنوان نمونه انتخاب گردیده اند. برای انتخاب نمونه ها نیز از کلیه دانشگاه ها وحوزه های شهر قم متناسب با حجم آنها به صورت تصادفی، فرد نمونه انتخاب و با استفاده از ابزار پرسشنامه و به شیوه مصاحبه اطلاعات مورد نظرگردآوری شده است. یافته ها: بررسی وتحلیل متغیرهای نگرش به عدالت اجتماعی و فرضیات تحقیق بیانگر این مطلب است که تفاوت معناداری بین احساس عدالت در بین حوزویان و دانشگاهیان وجود دارد و در خصوص رابطه بین محل تحصیل و سایر متغیرهای نگرش به عدالت نیز تنها بین محل تحصیل و نگرش به ساختار طبقاتی رابطه معنی داری وجود ندارد و در بقیه موارد این رابطه به صورت معنادار برقرار می باشد. به عبارتی دیگر بین محل تحصیل و معیارهای عدالت، بین محل تحصیل و ارزیابی فاصله طبقاتی نسبت به گذشته ، بین محل تحصیل و ارزیابی فاصله طبقاتی آینده نسبت به حال رابطه معناداروجود دارد. نتیجه گیری:باید به نگرش افراد مخصوصاً قشر تحصیل کرده بیشتر توجه نمود چرا که تحقق جامعه عادلانه منوط و وابسته به تحقق عدالت اجتماعی و همچنین هدایت و اصلاح نگرش افراد جامعه و برنامه ریزی بر اساس آن می تواند تاثیر بسزایی در بهبود وضع موجود باشد.

مقدمه: عدالت از مفاهیم بنیادی زندگی اجتماعی انسان است. در این مطالعه، با استفاده از نظریه عدالت جان راولز، عدالت به سه متغیر آزادی های اساسی برابر و فرصت های اجتماعی برابر و اصل تمایز تفکیک شده و نگرش افراد به این متغیرها سنجش شده است. روش: این تحقیق با روش پیمایشی انجام شد و واحد تحلیل آن فرد است. جامعه آماری را افراد ۱۸ سال و بزرگتر ساکن شهر تهران تشکیل دادند که با استفاده از فرمول کوکران ۴۲۸ نفر برای نمونه انتخاب شدند. نمونه گیری از همه مناطق ۲۲گانه شهر تهران، متناسب با حجم آن ها به صورت تصادفی انجام و با استفاده از پرسش نامه و به شیوه مصاحبه، اطلاعات مدنظر گردآوری شد. از آزمون تی، همبستگی و رگرسیون برای بررسی دادهها استفاده شد. یافته ها: میانگین احساس عدالت در میان پاسخ گویان ۱۰/۷۹۶ بود که بیشتر از حد متوسط شاخص (۸/۳۳۵) است. بین احساس عدالت و پایگاه اجتماعی اقتصادی افراد، احساس محرومیت نسبی و میزان احساس عدالت و بین جهت گیری ارزشی افراد و میزان احساس عدالت رابطه وجود دارد. بین احساس عدالت و احساس عزت نفس هم بستگی ضعیفی به دست آمد. بحث: اگر قرار است اصول عدالت مطابق قراردادی عمومی شکل گیرد، برای برقراری احساس عدالتی متوازن در جامعه، باید همه افراد فارغ از پایگاه اجتماعی اقتصادی، این مقدمات و اصول و نحوه اجرای آن را بپذیرند.