سعید سالاری

رابطه حکمرانان با مردم و بررسی چارچوب حقوق و تکالیف متقابل میان آن ها، موضوع نظریات متعدد در فلسفه سیاسی و فلسفه حقوق بوده و امروزه ضوابط حقوقی مشخصی به عنوان وظایف حاکم به نفع شهروندان در نظام های حقوقی مختلف مورد شناسایی قرار گرفته است. همچنین تکالیف شهروندان نیز در کنار حقوق آن ها پیش بینی شده و با عنایت به سیر تحول نظریات مذکور، دیدگاه های مختلف پیرامون حقوق شهروندی هر یک تلاش می کنند تا مؤلفه های شفاف و مشخصی را در این زمینه مطرح نموده و در عین حال مطلق یا مقید بودن آن ها را بررسی نمایند. اگر حقوق شهروندی را مجموعه حقوق و امتیازاتی در نظر بگیریم که در یک نظام سیاسی و حقوقی معین به افراد به واسطه رابطه شهروندی اعطا می شود، بدون شک مقید و مشروط بودن حقوق شهروندی به انجام تکالیف در قبال حکومت از مهم ترین مسائلی است که در این زمینه باید مورد بررسی قرار بگیرد. در این مقاله با روش توصیفی_تحلیلی به این سوال پاسخ داده خواهد شد که از منظر حقوق شهروندی محدوده اصلی رابطه متقابل میان حاکم و مردم چگونه صورت بندی می شود و شاکله کلی حقوق شهروندان در مقایسه با تکالیف آن ها تابع چه میزان اطلاق و تقیید خواهد بود. در مقام جمع بندی باید گفت که بدون شک وجه ممیزه حقوق شهروندی از حقوق بشر، رابطه تابعیت است و همین امر چارچوب کلی حقوق شهروندی را از اطلاق و کلیت خارج نموده و استیفای این حقوق به انجام تکالیف شهروندی به ویژه در قبال حکومت و عموم شهروندان گره می خورد.

حوزه آبریز کشف رود واقع در 40 کیلومتری شهر مشهد با بحران زیست محیطی جدی مواجه است؛ چراکه از یک سو قانون مدیریت پسماند مصوب 1383 نیاز به بازنگری و به روزرسانی دارد و قاعدتاً لازم بود بر اساس سیاست های کلی محیط زیست (ابلاغی 1394 مقام معظم رهبری) و پیشنهادات اندیشکده حقوق بشر و شهروندی مبنی بر به روزرسانی و اصلاح این قانون، اقدامی صورت می گرفت. از سوی دیگر عدم اهتمام جدی سازمان محیط زیست و جهاد کشاورزی به اعمال نظارت یا افزایش کارآمدی ابزارهای حقوقی نظارتی لازم، در میانه تبادل صلاحیت های شرکت آب و فاضلاب مشهد و شهرداری مشهد، مسئله کشف رود به یک بحران بسیار خطرناک زیست محیطی برای طبیعت، بخش کشاورزی و فرهنگ و گردشگری این منطقه بدل شده است. نگارنده در این مقاله با استفاده از دو روش مشاهده میدانی و اسنادی در صدد آن است تا با استفاده از اخبار و تحلیل های تخصصی و همچنین حضور میدانی در منطقه، اهم مسائل موجود این منطقه را در سه حوزه زیست محیطی، فرهنگی و حقوقی مدیریتی احصاء و تبیین نماید. در پایان نیز پیشنهاداتی برای حل این مسائل ارائه می شود. مهم ترین این راهکار عبارت اند از: اصلاح قانون مدیریت پسماند، افزایش کارآمدی ابزارهای نظارتی و صلاحیت های تکلیفی، شناسایی و تعقیب مجرمین و دیگر راهکارهای نظارتی و مدیریتی پیشنهادی که در این مقاله به آن پرداخته شده است.

این پژوهش با هدف بررسی روش مالک بن نبی در حصول معرفت اجتماعی با تأکید بر دو امر شیوه جامعه کاوی مالک و شیوه تحلیل داده او انجام شده است. دو پرسش اصلی که این پژوهش پابست پاسخ بدان ها بوده، از این قرارند: 1. مالک با چه سنخ تقسیم بندی به کاوش معرفتی جامعه می پردازد؟ 2. نحوه ورود مالک در تحلیل پدیده های اجتماعی در کلیت جامعه به چه صورت است؟ برای دستیابی به پاسخ این پرسش ها، طی یک فرایند روشمند به خوانش و طبقه بندی انتقادی آثار بن نبی پرداخته شد. بررسی های انجام پذیرفته در روند این پژوهش این یافته را حاصل کرد که مالک وجوه محیطی، تمدنی، انسانی و فرهنگی را در کاوش جامعه مدنظر می گیرد و در تحلیل شناختی جامعه تأکید او بر اولویت یابی، تحلیل طبقات اجتماعی و فاعلیت آنها، تحلیل کیفیت عوالم سه گانه و سنجش ضرایب عوامل داخلی و خارجی است.

مالک بن نبی متفکر معاصر الجزایری به عنوان یکی از برجسته ترین ایده پردازان و تحلیلگران حوزه تمدن از منظر تاریخی-اجتماعی شناخته می شود. در این پژوهش به دنبال آن هستیم تا جایگاه و عوامل مؤثر بر شبکه روابط اجتماعی در شکل گیری جوامع و تمدن ها را از منظر او بررسی کنیم. موضوع سه پرسش اصلی که در این باب و در مسیر این پژوهش بدان پرداخته می شود عبارت اند از: اهمیت شبکه روابط اجتماعی، درک وضعیت شبکه روابط اجتماعی و عوامل مؤثر بر شبکه روابط اجتماعی. برای فهم این سه، آثار بن نبی در طی یک مطالعه نظام مند مورد بررسی و داده های مربوطه استخراج و ذیل تحلیل قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که بن نبی این شبکه را مهم ترین عامل نگهدارندِ و پیش برنده حرکت جوامع در بستر تمدن می داند. از منظر او میزان قدرت و پویایی جامعه نمایانگر میزان سلامت این شبکه است و دسته ای از پدیده های درون جامعه و برون از جامعه قادر به اثرگذاری بر این شبکه هستند.

مفهوم فرهنگ و بازسازی فرهنگی از مفاهیم بنیادینی است که به سبب دربرگرفتن گستره ی متنوعی از موضوعات و حوزه های تاریخی و اجتماعی نیازمند بحث و واگشایی از جنبه های مختلفی است. از سوی دیگر، بررسی و شناخت نگاه متفکران حوزه ی تاریخ تمدن – به ویژه تمدن اسلامی – به این مقوله فارغ از آشکارساختن جوانبی از موضوع بازسازی، همچنین یاری مان می کند به درکی از نوع فرهنگ نگری این متفکران دست یابیم. مقاله ی پیش رو نیز در پی آن است تا با بررسی و کنکاش در آثار مالک بن نبی، متفکر و صاحب نظر مسلمان در حوزه ی تحلیل تمدن، این مقولات را از منظر او تبیین کند. یافته های اثر حاضر ذیل دو محور اصلی جای گرفته اند: درک جایگاه و چیستی فرهنگ از نگاه بن نبی، و معرفی و تحلیل الزامات بازسازی فرهنگی از منظر او.

تبیین و آسیب شناسی هم نشینی و تعامل اعضای مذاهب گوناگون و وابسته به یک دین، محل توجه فرهنگ پژوهان و دغدغه مندان مسئله همکاری و همزیستی جوامع و خرده تمدنها است. بررسی «مهارت میان فرهنگی» از شاخصه های کیفی برای سنجش این نوع کنشگریها است. نحوه ترویج و پیاده سازی اجرایی آن، راهی برای بالا بردن این نوع همزیستی است. اثر حاضر بنای آن دارد، تا به واکاوی مقوله شناختی این مهم پرداخته و کاربردپذیری آن را در تعاملات میان مذاهب، بررسی کند. در این نوشتار، از آن رو که مفاهیم پایه این پژوهش هنوز به طور جدی مورد بررسی پژوهشگران فارسی زبان قرار نگرفته، با روشی تبیینی و توصیفی براساس داده ها و ایده پردازیهای محققان فرهنگ دیگر جوامع، به تشریح و کاربست پذیری آن اقدام شده است. این مطالعه، توجه و تأمل در اصول شناختی مهارتهای میان فرهنگی و بارورسازی آن در گستره جوامع و مناطق چند مذهبی را خاطر نشان می کند.

انسان موجودی است که به دلیل برخورداری از قوه فکر و قدرت تمییز نیک و بد، می تواند با انتخاب مسیر درست یا نادرست، آینده حیات خود را در دو سویه تاریکی یا روشنایی تعیین نماید. در همین وادی انسانیت، آدمیانی یافت می شوند که پس از یاری خویش و یا در هنگامه آن، بنای یاری دیگری یا دیگرانی را دارند. این مبلغان و مربیان توحیدی برای توفیق در رسالت خویش علاوه بر فراهم نمودن مقدمات اولیه، به صورت ضروری، نیازمند شناختن برترین مربی و مبلغ موحد؛ یعنی حضرت ختمی مرتبت می باشند. یگانه ای که لحظه لحظه زندگیش دریایی از نکته های تربیتی و اخلاقی است و بی شک قدم زدن در این اقیانوس، سپاس و ستایش باری تعالی را خواسته یا ناخواسته و از تمام وجود برمی انگیزاند. در این مقال سعی داریم نکاتی از این دریاهای عمیق را برشماریم که شاید کمتر در نگاره چشم آمده اند. نکاتی که پایه های تشکیل و ترویج معارف دینی اند.