نقش رویکرد مدیریت سیلاب بر تاب آوری جوامع محلی. مطالعه موردی: روستاهای سیل زده حوضهآبخیز گرگانرود (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

منطقه مورد مطالعه در دو روستای دشت واقع در استان خراسان شمالی و روستای بش اویلی در استان گلستان است. هدف از انجام این پژوهش بررسی اثرات اقدامات مختلف مدیریت سیلاب در دو روستای سیل زده دشت (با مجموعه ای از اقدامات سازه ای و غیر سازه ای) و روستای بش اویلی (جابه جایی سکونتگاه و اسکان مجدد) بر میزان تاب آوری جوامع محلی است. جامعه آماری این پژوهش ساکنان روستای دشت کالپوش واقع در استان خراسان شمالی به میزان 391 خانوار و ساکنان روستای بش اویلی واقع در استان گلستان به میزان 129 خانوار می باشد. پرسش نامه های پژوهش مشتمل بر متغیرهای مرتبط با موضوع تحقیق در چهار بُعد اجتماعی (9 مولفه)، بُعد اقتصادی (مؤلفه 9)، بُعد روانی (5 مؤلفه) و بُعد زیست محیطی (6 مؤلفه) است. برای پرسش نامه های مورد استفاده ازرسش های بسته با پاسخ های در طیف لیکرت پنج مقیاسی استفاده شده است. در گام دیگر پس از تکمیل پرسش نامه ها و رفع نواقص احتمالی، اطلاعات مورد نیاز از پرسش نامه ها استخراج شده و جهت رسیدن به اهداف پژوهش، مورد بررسی و تحلیل آماری قرار گرفت. بدین منظور از روش آماری مقایسه میانگین ها و طرح پانل گذشته نگر مبتنی بر نگرش سنجی از جامعه نمونه در دو دوره قبل و بعد از اجرای اقدامات مدیریت سیلاب استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آزمون تی تک نمونه ای الگوهای مورد مطالعه بیانگر وجود اختلاف معنی دار در سطح اطمینان 95 درصد در الگوی سازه ای و غیر سازه ای در تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی، روانی و زیست محیطی می باشد؛ همچنین نتایج بیانگر وجود اختلاف معنی دار در الگوی اسکان مجدد در ابعاد اجتماعی، روانی و زیست محیطی می باشد، ولی یافته ها بیانگر عدم معنی داری الگوی اسکان مجدد در بُعد اقتصادی است. نتایج آزمون تی دو نمونه مستقل عدم وجود اختلاف معنی دار در بُعدهای اجتماعی و زیست محیطی و وجود اختلاف معنی دار در بُعدهای اقتصادی و روانی را بین دو الگوی مورد مطالعه نشان می دهد. با توجه به وضعیت نامطلوب تاب آوری اقتصادی در روستای جابه جا شده بش اویلی پیشنهاد می گردد ضمن توجه به سازگاری و تناسب فضای زیستی با الگوهای زیستی، نسبت به در نظر گرفتن منابع معیشتی جایگزین اقدام گردد.