بررسی تطبیقی طوفان بزرگ و ویژگی و عملکرد منجیانِ نخستین در ایران و میان رودان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

با رویکرد بدین نکته که اساطیر مسئله ای غیرواقعی و موهوم نیستند و ریشه در واقعیت دارند، گفته می شود اسطوره واکنشی از ناتوانی انسان است در مقابله با درماندگی ها و ضعف او دربرآوردن آرزوها و ترس او از حوادث غیرمترقبه. در این بین، یکی از رخدادهای مهم جوامعِ کهن بشری، وقایع طبیعی هولناکی بود که گاه براندازی بنیاد زندگی را موجب می شد و صرف نظر از چگونگی مواجهه با این رخداد، چرایی و علت این وقایع ناگوار مسئلة مهمی بود که نوع پاسخگویی بدان در هر تمدنی متفاوت و تحت تأثیر عواملی قرار داشت. بر این اساس و با توجه به وجود داستان طوفان بزرگ در برخی اساطیر ملل باستانی، این تحقیق بر آن است تا با شرح چگونگی روایات طوفان و ماهیت ناجیان حیات بشری، به تشابهات و تفاوت ها و حلقة اتصال دهندة روایات و باورها و نحوة شکل گیری و تکوین اسطورة نجات بخش در تمدن های ایران و میان رودان بپردازد. از این رو، با گردآوری و بررسی منابع مهم تاریخی و روایات اساطیری، با رویکرد تحلیل محور، نتایج حاصله بر آن است که مقولة نجات بخشی و رهانیدن انسان ها از بلایا و عذاب، همواره مورد توجه برخی تمدن ها و فرهنگ های کهن مانند ایران و میان رودان بوده است و با وجود تشابهات فراوان در نقل این روایات، به سبب اینکه تمدن های مزبور به نوعی بر اساس فرهنگ و شرایط اقلیمی و زیستی خویش با آن روبه رو شده و به نقل حدیث پرداخته اند، گاه تفاوت های محسوسی در این روایات (در علت رخداد و ویژگی منجیان) به چشم می خورد.