معرفت ادیان

معرفت ادیان

معرفت ادیان سال نهم زمستان 1396 شماره 1 (پیاپی 33) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بهشت؛ مفهومی مشترک میان قرآن کریم و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ادیان الهی اسلام مسیحیت بهشت نعم بهشتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 862 تعداد دانلود : 317
مطابق تعالیم ادیان الهی، حیات افراد بشر پس از مرگ نیز ادامه می یابد. با وجود اینکه اعتقاد به معاد، جسمانی و یا روحانی، از ارکان مهم ادیان الهی به شمار می رود، اما نوع نگرش نسبت به کیفیت زندگی اخروی، دارای تفاوت هایی است. «بهشت»، به عنوان یکی از اجزای مهم زندگی سرای باقی، از جمله تعالیم مشترک میان اسلام و مسیحیت است. بهشت عبارت است از جایی که ارواح نیکوکاران به آن راه می یابد. ادیان الهی در عین معرفی جایگاه اعلی برای بهشت، به نوعی از مشخص کردن مکان معین طفره می روند. بهشت را سرای نعیم جاودانه معرفی می کنند. در ادیان الهی در خصوص مسئله ازدواج در بهشت، اختلاف نظرات بسیاری وجود دارد. همچنین، بهشت آدم و حوا در عین اینکه از مشترکات ادیان الهی است، اما در خصوص کیفیت آن، اختلاف نظرات بسیاری دیده می شود. این پژوهش برآن است تا اعتقادات مشترک میان اسلام و مسیحیت، درخصوص بهشت را مطرح و وجوه افتراق آن را به بحث بگذارد. بدین ترتیب، به این شبهه که بهشت ِموصوف در قرآن، مطابق امیال و شهوات زمان نزول قرآن است، نیز پاسخ داده خواهد شد.
۲.

حجیت منابع الهیات مسیحی: مبنا و گستره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الاهیات مسیحی کتاب مقدس سنت عقل مکاشفه حجیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 210
یکی از مهم ترین دغدغه های مسیحیان، همانند پیروان سایر ادیان بزرگ، این است که برای فهم مسائل ایمانی و شکل دادن به آموزه های اعتقادی، به چه منابعی باید رجوع کرد؟ بررسی آرا و آثار مسیحیان نشان می دهد آنان در تبیین و تثبیت آموزه ها و تعالیم خویش، از چهار منبع کمک گرفته اند: کتاب مقدس، سنت، عقل و تجربه. اما این منابع، نزد گروه های مختلف جایگاه یکسانی ندارند و میزان اعتبار و گسترة حجیت هر منبع، دیگر متفاوت است. بررسی الاهیات مسیحی نشان می دهد رابطه و نسبتِ هر منبع با انکشاف الهی، شاخصی است که جایگاه آن منبع را در نظام الاهیاتی ترسیم می کند. برای مثال، آنچه موجب شده است عموم مسیحیان کتاب مقدس را اصلی ترین منبع الاهیات بدانند، اعتقاد آنان به رابطه خاص این کتاب با انکشاف الاهی است. اما در دوره مدرن و هنگامی که نقادی کتاب مقدس، صحت این کتاب را زیرسؤال برد، برخی افراد، عقل و یا تجربه را اصلی ترین منبع الاهیات مسیحی دانستند. این مقاله تلاش دارد با ارائه گزارشی از جایگاه و نقش هر منبع در الاهیات مسیحی، مبنا و گسترة حجیت هریک از این منابع را تبیین کند.
۳.

از مسیح شبان تا پاپ حاکم و از پاپ حاکم تا پاپ معلم اخلاق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مسیح مسیح شبان مسیحیت پاپ سیاست اجتماع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 236 تعداد دانلود : 493
مسیحیت، هرچند تا قرن چهارم امکان حضور نظری و عملی در سیاست و اجتماع را نداشت، اما بر اثر عواملی وارد عرصة اجتماع و حاکمیت شد و این حاکمیت تجربة ناخوشایندی برای جوامع مسیحی به بار آورد. در نهایت، موجب طرد کلیسا از اجتماع شد. این نوشتار، به بررسی علل و عوامل حضور ناگهانی و این طرد ناخوشایند می پردازد. به نظر می رسد، علت اصلی این امر ناشی از عدم برخورداری مسیحیت از بنیان های نظری سیاسی اجتماعی است. هرچند همة پیامبران، در صورت وجود زمینه، برای حکومت گام برمی داشتند، اما چنین زمینه ای برای حضرت عیسی علیه السلام به وجود نیامد. نظام دوگانة دنیوی و اخروی موجود در الهیات مسیحیت، نظیر آنچه در کتاب شهر خدای آگوستین شاهدیم و این رویکرد آکوئیناس، که باید میان دو حوزة تدبیر امور سیاسی و رستگاری و سعادت اخروی تمایز نهاد، شاهدی بر این مدعاست. بنابراین، هرچند مسیحیان، علاوه بر ورود به اجتماع و سیاست، به نظریه پردازی سیاسی نیز پرداختند، اما ازآنجا که این ورود، به صورت عارضی و ناگهانی رخ داد و نیز از آن سوءاستفاده کردند، به همان اصل خود، یعنی کنج کلیسا و معلم صرف اخلاق بودن بازگشتند.
۴.

بررسی و تحلیل نظام اخلاقی دین صابئین مندائی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صابئین مندائی نظام اخلاقی مبانی اخلاق اصول اخلاقی گنزا ربا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 410 تعداد دانلود : 894
هدف این پژوهش، بررسی و تبیین نظام اخلاقی یکی از قدیمی ترین ادیان توحیدی و تنها آیین عرفانی زندة جهان، یعنی دین صابئین مندائی است که با روش توصیفی– تحلیلی و با مراجعه به منابع مقدس آنان، به ویژه گنزا ربا و تعالیم یحیی علیه السلام انجام گرفته است. این پژوهش پس از معرفی مختصری از تاریخ و عقاید دینی صابئین مندائی، به تحلیل مبانی نظام اخلاقی آنان، در سه حوزة الهیات، انسان شناسی و معرفت شناسی پرداخته است. برای کشف و تبیین نظام اخلاقی این آیین، دیدگاه الهیاتی، انسان شناختی، و معرفت شناختی این دین، مبنای بررسی مولفه های نظام اخلاقی، یعنی نظریه ارزش، اصول اخلاقی و هدف غایی اخلاق قرار گرفته است. در نهایت، نشان می دهد که اصول «خدامحوری اخلاقی، محبت، مسئولیت اخلاقی و قاعده زرین»، چهار اصل بنیادین نظام اخلاق دین مندائی هستند که در نظام های اخلاقی سایر ادیان به روشنی قابل مشاهده اند.
۵.

تحلیل چرایی بدعت آمیز بودن جنبش بگینها در مسیحیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بدعت سنت کلیسا بگینها عرفان مسیحی مایستر اکهارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 714 تعداد دانلود : 869
این مقاله، به معرفی بگینها، یکی از مهم ترین جنبش های زنانه قرون وسطای مسیحی می پردازد و با تعریف مقولات سنت و بدعت در آن دوره، درصدد توضیح اتهام بدعت علیه ایشان است. کلام بومی، که حاصل به کارگیری زبان محلی به جای لاتین، تکیه بر تجارب عرفانی، به جای متون مقدس رسمی در عرصه تفکر دینی، انتقال قدرت از مردان طبقات بالا به سطوح پائین و زنان و افزایش چشمگیر مخاطبان است، پس از الهیات مدرسی و رهبانی پدید آمد و ظهور بگینها حاصل آن است. زنان عارف پرشوری که با رد ممنوعیت های دستگاه کلیسایی، نوع جدیدی از حیات جمعی دین دارانه ابداع کردند و با مطالعه کتاب مقدس، شهود و موعظة تجارب خویش به زبان مادری، واسطه گری کلیسا در امر نجات را زیرسوال بردند و باب جدیدی در کلام و عرفان مسیحی گشودند. عواملی چون خروج از سیطره کلیسا و عدم وابستگی به هرگونه مرجع بشری، باور به دستیابی انسان به کمال و نجات در حیات دنیوی، بی نیازی از انجام شعائر کلیسایی و تعلیم اموری مخالف ایمان کاتولیک، مهم ترین اتهامات ایشان است.
۶.

بررسی و تحلیل «شریعت اخلاقی» در مسیحیت کاتولیک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اخلاق الهیات اخلاقی شریعت قانون طبیعی شریعت اخلاقی مسیحیت کاتولیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 984 تعداد دانلود : 851
از جمله موضوعات مبهم در عهد جدید، ترابط اخلاق و شریعت است و بررسی آن در مسیحیت کاتولیک مهم است. کاتولیک ها برای رفع این ابهام و چالش از عهد جدید، به تبیین دیدگاه خود پرداختند. این مقاله به بررسی، تحلیل و مقایسه رابطة اخلاق و شریعت در آیین کاتولیک در مسیحیت می پردازد. آنان اخلاق را شاخه ای از الهیات می دانند و به گونه ای تبیین و تفسیر می کنند که شریعت انجیل در درون آن قرار می گیرد. کاتولیک، تفسیری جدید از شریعت ارائه می کند که بر فیض استوار است، و فرد مسیحی را از رعایت اعمال و مناسک شریعت قدیم می رهاند. حاصل تحقیق بیانگر آن است که در تعالیم کاتولیک، از لحاظ مبانی، منابع و جایگاه، نمی توان شریعت را از اخلاق جدا کرد، بلکه میان آن دو، اتحاد کامل برقرار است. به همین دلیل، عنوان «شریعت اخلاقی» برای شریعت کاتولیکی درست به نظر می رسد.
۷.

اسارت و رهایی به روایت سانکهیه و نخجیران مثنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: انسان اسارت رهایی مولوی سانکهیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 753 تعداد دانلود : 384
یکی از موضوعات و مضامین مکرر در مجموعه متون عرفانی جهانی، تبیین راه و راه های رهایی انسان از ماده و تبیین دلایل و عوامل هبوط و اسارت انسان در جهان زیرین است. این موضوع، مورد توجه مکتب سانکهیه در سنت دینی، عرفانی هندوئیسم بوده و در متون مختلف این مکتب بازتاب یافته است، البته این امر، اندیشه مشترک همه مکاتب هند است. این موضوع، در آثار مولوی نیز مطرح و او نیز اسارت و رهایی انسان را به عنوان مهم ترین تم های اصلی خود قرار داده است. میان این دو نگرش، تقارب های قابل توجهی وجود دارد؛ زیرا در سانکهیه برای رهایی انسان، بیشتر بر کوشش های انسان تأکید می شود. درحالی که در اندیشه مولوی، خدا جایگاه ویژه ای در رهایی دارد. در باب تشابه های آن دو باید گفت: در هر دو اسارت انسان امری جهانی و انسان شناختی است؛ زیرا سرشت انسان و جهان زیست او قرین غفلت اند. همین امر موجب اسارت او می شود. راهزنی گونة پرکریتی و معرفت خیالی، دچار شدن به جهل و پیروی از هوا و هوس، به عنوان عوامل عینی این اسارت و ریاضت، برای کسب معرفت از راه های رهایی در سانکهیه اند. سلوک برای رهایی در هر دو مطرح است، اما در مثنوی با کلی نگری و در سانکهیه، با برنامه معین مانند یوگا مواجه هستیم.
۸.

معرفت نجات بخش با نظر بر احوال نفس مطمئنه و جیون موکتی در مکتب ودانته(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معرفت زنده آزاد نفس مطمئنه نجات احوال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 124 تعداد دانلود : 976
آموزه های نجات شناسانه در متون مقدس اسلام و هندو، بیانگر ویژگی ها و احوال وارستگان است. توصیف احوال نفس مطمئنه در قرآن، دلالت بر امکان نجات پیش از مرگ دارد. مفهوم «اوپه نیشدی» زنده آزاد (جیون موکتی) نیز بر فرزانه ای اطلاق می شود که نجات رهایی از رنج هستی را درحال زنده بودن تجربه می کند. منابع معتبر هر دو سنت، حکایت از برخورداری وارستگان از تجارب و احوال مشابه و نقش محوری معرفت در نیل به رهایی دارند. این مقاله، با هدف شناسایی موضوع معرفت نجات یافتگان، به مقایسة ویژگی ها و احوال «زنده آزاد» و «نفس مطمئنه» می پردازد. بنابراین، پژوهش، سرور و آگاهی زنده آزاد، سرور و آگاهی محض بوده، واقعیتی متمایز از نفس او محسوب نمی شود. اما معرفت و بهجت نفس مطمئنه، واقعیتی متمایز و چون دیگر تجارب و احوال او، محصول تجلی صفات جمالیه و جلالیه حق در آینه نفس است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۶