مدیریت شهری

باتوجه به رشد روز افزون جمعیت و افزایش شهرنشینی و تمایل بشر به حضور در شهر ها، مشکلاتی در ارتباط با شرایط زیست در محیط شهری ایجاد شده است که برنامه ریزان شهری درصدد ارائه راهکار هایی برای بهبود شرایط زندگی شهری بودند و رویکردهایی همچون شهرهوشمند را معرفی کردند. پیاده مداری نیز از جمله اصولی است که میتوان در شهرهوشمند بکار گرفته شوند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی از ن وع کاربردی است که جمع آوری داده های مورد نیاز با استفاده از داده های کتابخانه ای، مقالات معتبر انجام شده است. در این پژوهش ابتدا با روش گولر شاخص های مورد نظر استخراج شد، سپس با شیوه دلفی، تعداد 10 نسخه پرسشنامه جهت تعیین امتیازات عوامل توسط کارشناسان تکمیل شده و با بهره گیری از روش تحلیل اثرات متقاطع به تحلیل مؤلفه های موثر در ارتباط با پیاده مداری در شهر هوشمند پرداخته است. تعداد 24 عامل نهایی شدند و در نهایت با جداول و نمودارهای مستخرج از این نرم افزار تحلیل عوامل انجام گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد از میان شاخص ها و عواملی که مورد بررسی قرار گرفتند، میزان استفاده از وسایل حمل و نقل غیر موتوری، مسیر مجزا پیاده و دوچرخه، تنوع وسایل حمل و نقل، فرهنگ سازی استفاده از امکانات هوشمند، میزان پراکنده رویی، زیرساخت پیاده و دوچرخه، تراکم و تنوع محیطی، پاکیزگی و کیفیت محیطی، مبلمان شهری مطلوب حائز اهمیت ویژه ای هستند که باید در روند برنامه ریزی های شهرهوشمند و مسیر های پیاده مدار به آنها توجه ویژه ای کرد.

مجموعه معماری شیخ شهاب الدین اهری جزو صناعت های بی نظیر دوره اسلامی ایران است که در کالبد مصنوع و چشم انداز طبیعی خود با دارا بودن ویژگی های کالبدی خاص همچون تزئینات بی بدیل سنگی، امتزاج کیفیت معماری در اعصار متعدد تاریخی از ایلخانی تا قاجار در کنار ارزش های ناملموسی مانند آداب و رسوم ویژه در مراسمات مذهبی به عنوان منظومه ای با کارکرد چندگانه مصداقی از منظر تاریخی و فرهنگی می باشد. لکن در ادوار متاخر و به صورت واضح از اواخر دوره قاجار به بعد به دلیل مداخلات غیراصولی ناشی از توسعه نامتوازن شهری در رویارویی جریان های حفاظت و توسعه، سبب بروز نابه سامانی در هنجارهای محیطی و ساختارهای معمارانه آن گشته و در مواردی نیز برخی کالبدها و نیز قابلیت های تاریخی و فرهنگی آنها تخریب و یا با تهدید جدی مواجه شده است. بر این اساس در پژوهش پیش رو سعی بر آن بود تا با رویکرد ارزش محور و شناخت قابلیت های تاریخی منظر عینی مجموعه، لایه های تاریخی منظر شهری مورد خوانش قرار گرفته و در جهت رفع آسیب ها و بهبود کیفیت و یکپارچگی آن در برهم کنش با لایه های تاریخی پیرامونی قدم موثری برداشته شود. برای این منظور از یک سو اسناد بین المللی و از دیگر سو متون مرتبط به همراه یافته های عینی مورد بازخوانی و واکاوی قرار گرفته اند. در این مسیر روش توصیفی تحلیلی با کاربست مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و پیمایش های میدانی در اولویت قرار گرفت. بر اساس یافته های پژوهش، مسیرهای دسترسی و کیفیت راه های ارتباطی، نظام آبیاری در ساختار باغ شیخ، حرایم حفاظتی میراث معماری، فعالیت های اجتماعی فرهنگی محدوده به همراه حوزه نفوذ آثار صناعت یافته، مجموعاً منظر شهری تاریخی منظومه معماری شیخ شهاب الدین اهری را عرضه می دارد. لذا تقویت بعد نشانه شناسی با کاربست الگوهای معماری متاثر از سیر تحول ارسن، تاکید بر قابلیت های فرهنگی و تعاملات اجتماعی منتج از کارکرد تاریخی مجموعه و تقویت سطح گردشگری در یک قطب فعال فرهنگی با حفاظت آثار معماری از راهکارهای حفظ تداوم تاریخی لایه های مدنظر می باشد.

حکمروایی رویکردی است که در دهه های اخیر به مدل تحلیلی غالب در مدیریت شهری تبدیل شده است، در این رویکرد مدیریت شهری فقط در دست حاکمیت و دولت نیست بلکه تصمیم گیری و اجرا برای شهر در یک فرایند مشارکتی بین نهادهای حاکمیتی، بخش خصوصی و نهادهای مردمی انجام می شود. به بیانی دیگر می توان گفت حکمروایی شهری فرایندی است که به حضور و ارتقاء نقش کنشگران در تصمیم گیری ها و اداره امور شهر، ارج می نهد. از طرفی تعدد و تنوع فزاینده ی پژوهش های علمیِ انجام شده در این حوزه یکی از نشانه های قابل اتکا بر اهمیت این موضوع در بین محققان بوده به گونه ای که می توان با بهره مندی از مطالعات پیشین، الگویی بومی برای حکمرانی شهری، متناسب با ارزش های اجتماعی و سازگار با شرایط فرهنگی و تاریخی را پیشنهاد نمود. بر این اساس پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد فرامطالعه، به بازخوانی مطالعات علمی حوزه حکمروایی شهری پرداخته است. در این پژوهش سعی شده است علاوه بر تلفیق نتایج پژوهش های قبلی، تامل و تعمقی بر فرآیندهای آنها نیز صورت گیرد. لذا ابتدا به توصیف مشخصات عمومی و ساختاری پژوهش های پیشین پرداخته و در ادامه چارچوب نظری و محتوایی حکمروایی شهری منطبق با الگوی پیشنهادی ساندوسکی و باروسو پیشنهاد می گردد. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل 75 مقاله علمی – پژوهشی با محوریت موضوعی حکمروایی شهری در بازه زمانی سالهای 1395تا 1402بوده است. با بررسی های به دست آمده از تحلیل مقالات منشر شده مشخص شد که در بسیاری از مقالات ابهامات روش شناسی وجود دارد. جریان اصلی مطالعاتی این حوزه را مقالات کمی با راهبرد پیمایشی و با بهره گیری از تحلیل های توصیفی آمار پایه و تحلیل همبستگی تشکیل داده اند. از نظر زمانی 38% مقالات بررسی شده درسال 1396 و 29% در سال 1398 منتشر شده اند. از منظر حوزه تخصصی، 58% مقالات، با مشارکت متخصصان جغرافیا و برنامه ریزی شهری و 23% مقالات توسط پژوهشگران حوزه شهرسازی تدوین شده است. بیش از 32 عنوان مجله، مقالات حوزه حکمروایی را منتشر کرده اند. مقیاس تحلیل مقالات در سطوح مختلف محله ، منطقه ی درون شهری، شهر و کشور بوده است که از 80 % مقالات به مقیاس شهر اختصاص یافته است. از نظر محتوایی نیز به ترتیب مسئولیت و پاسخگویی، اثربخشی، مشارکت، شفافیت و حاکمیت قانون از مهمترین شاخص های مطرح شده در حوزه حکمروایی شهری می باشد.

معماری به علت گستردگی و نیاز به شناخت حوزه های مختلف جهت تأمین فضای حامی فعالیت های گوناگون نیاز است که اشرافیتی به دیگر حوزه ها داشته باشد. همین امر تأکیدی بر مشارکت محوری این رشته را دارد که به نظر می رسد راهکاری پاسخ ده برای تقویت و ارتقای خلاقیت در نزد دانشجویان معماری است. این پژوهش با هدف بررسی اثرگذاری شیوه یادگیری مشارکتی بر آموزش طراحی نور صورت پذیرفته است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی با رویکرد تودرتو است. در مرحله کیفی استخراج مؤلفه های یادگیری مشارکتی در آموزش طراحی نور با مرور نظام مند است سپس دقیق سازی صورت می گیرد. رویکرد تقلیل دادهای با تأکید بر استخراج مؤلفه های منطبق بر نشانه شناسی است که در سیستم کدنامه ای رویکرد تقلیل داده ای نشانه شناسی است. سپس مؤلفه های یادگیری مشارکتی در آموزش طراحی نور با یک طرح آموزشی در جلسه در دو گروه شاهد و آزمون موردبررسی با تکنیک A-B-A قرار می گیرد برای تحلیل نتایج گروه آزمون و گروه شاهد از نرم افزار Grapher استفاده می شود. نتایج نشان می دهد که بر اساس نتایج به دست آمده از مدل رگرسیونی مشخص می شود که میانگین سهم عاملی در گروه شاهد (677/0) و در گروه آزمون(763/0) است که به میزان 6% افزایش خلاقیت صورت یافته است. در گروه شاهد بیشترین ضریب تعیین مربوط به اصالت با مقدار(746/0) و کمترین مربوط به متغیر سیالی با مقدار(548/0) است در گروه آزمون کمترین متغیر سیالی با مقدار(589/0) و بیشترین مربوط به متغیر انعطاف پذیری با مقدار(000/1) است.

برنامه ریزی شهری با هدف افزایش نشاط شهروندی و سرزندگی شهری در سطح محلی و منطقه ای مستعد طراحی مدل های ترکیبی است تا هم اصول شهرسازی و معماری مدرن رعایت شود و هم زیباسازی خیابان ها، آرام سازی معابر در هسته های کوچک محلی همراه با نشاط و انسجام محلی و ارتباطات دوستانه همسایگی بوجود آید.از این رو هدف اصلی این تحقیق ارائه مدلی جامع برای توسعه نشاط اجتماعی بود.چراکه نشاط فردی و اجتماعی از دغدغه های اصلی شهروندان و حتی مسئولین شهری و حکومتی است که امروزه جامعه بیش از گذشته بدان نیازمند می باشد. برای این پژوهش باتوجه به ماهیت موضوع و اهداف برنامه ریزی شده از روش کیفی فراترکیب با طی کردن هفت گام در فرآیندی طرح ریزی شده برای تشریح عوامل و مولفه های تاثرگذار درنشاط محلی شهروندان درنظر گرفته شد. از آنجائیکه تولید محتوا یکی از اصلی ترین ارکان این تحقیق بود چارچوبی برای انتخاب محتوای علمی در قالب های مختلف مشخص شد که در این راستا محقق توانست با الگویی مدون تعداد 39 مقاله را از تعداد اولیه 234 مقاله طی مراحل غربالگری انتخاب کرده و براساس کلید واژه های هدفمند به با مطالعه و جستجوی عمیق به استخراج محتوا ، تجزیه و تحلیل و ترکیب آن بپردازد تا شاکله مدل براساس واقعیت فضای کالبدی و اجتماعی محلات شهر تهران بتدریج شکل و تکامل یابد. ارائه یافته ها براساس مدل توسعه نشاط اجتماعی مبتنی بر نتایج فراترکیب، در سه بعد شهرسازی و برنامه ریزی شهری، امور اجتماعی و فرهنگی و روابط و حقوق شهروندی تعداد 21 مولفه را نشان می دهد که با رویکرد کارکردهای شناختی(زیبا شناختی کالبدی و منظر شهری، جامعه شناختی، روانشناسی جمعی) طراحی و تنظیم شده اند . تا راهنمایی دقیق و کاربردی برای برنامه ریزی نشاط شهروندی باشد.

هدف: شناسایی عوامل و شاخص های تاثیرگذار بر هوشمندسازی ساختمان های اداری مبتنی بر اینترنت اشیا به منظور ارائه الگوی پژوهش جهت مدیریت ارتباطات و انرژی می باشد. روش: برای استخراج متغیرهای اولیه از روش مطالعات کتابخانه ای استفاده کرده و سپس برای ارائه مدل کیفی از روش دلفی فازی استفاده شد و برای اعتبار سنجی مدل کیفی ارائه شده، از روش تحلیل عاملی تاییدی با معادلات ساختاری و نرم افزار SmartPls استفاده شده است. یافته ها: شناسایی 7 عامل و 32 شاخص تاثیر گذار بر هوشمندسازی ساختمان های اداری مبتنی بر اکوسیستم اینترنت اشیا، میزان تاثیر و الویت بندی عوامل و ارائه الگوی آن ها می باشد. نتیجه گیری: مشخص شد عوامل قانونی و دولتی، عوامل اقتصادی و اجتماعی بیشترین تاثیر و ایمنی و امنیت، ارتباطات بیشترین الویت را بر هوشمندسازی ساختمان های اداری مبتنی بر اکوسیستم اینترنت اشیا دارند و پیشنهاد شد در ساختمان های اداری جهت بالا بردن امنیت ساختمان، ایجاد نظارت و مدیریت ساختمان از راه دور زیرساخت های لازم جهت اتصال ساختمان به سازمان های انتظامی و شرکت های امنیتی و پرتال مرکزی ساختمان از طریق اینترنت ایجاد شود.

هدف این پژوهش، شناسایی عوامل جاذبه- دافعه مؤثر بر ماندگاری و مهاجرت جوانان روستایی بخش مرکزی شهرستان کوه دشت از استان لرستان می باشد. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و ازنظر گردآوری داده ها، پیمایشی است. داده ها به دو روش اسنادی و میدانی و با استفاده از ابزار پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری پژوهش مشتمل بر 136 روستا با 64373 نفر جمعیت است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای در گام نخست، تعداد20 روستا و در گام بعدی، تعداد 345 جوان روستایی(بین 15 تا 29 سال) با استفاده از فرمول کوکران به روش تصادفی ساده، به عنوان نمونه انتخاب گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد، فرصت های شغلی نابرابر، درآمد و پول بیشتر، تسهیلات و سرمایه گذاری بیشتر، مشاغل کم زحمت، تمرکز امکانات حوزه ای و سطح برتر، آینده تحصیلی بهتر، زندگی مرفه و پایگاه اجتماعی جوانان در شهر نسبت به جوانان روستایی به ترتیب ازجمله عوامل جاذبه – دافعه مؤثر بر مهاجرت و ترک جوانان روستایی منطقه موردمطالعه است. در این راستا، ضروری است با توجه هرچه بیشتر به جوانان روستایی در نظام برنامه ریزی کلان، اعطای تسهیلات کم بهره یا بلاعوض، گسترش امکانات و خدمات رفاهی در روستاها یا مراکز خدمات روستا می تواند ضمن توقف مهاجرت های جوانان روستایی به نواحی شهری، باعث شکل گیری روند مهاجرت معکوس به نواحی روستایی بخش مرکزی کوهدشت باشیم

امروزه طراحی شهری به صورت کاملا عملیاتی در فرآیند تهیه طرح های توسعه شهری کشورهای مختلف به کار گرفته می شود. اما در ایران، هنوز جایگاه مناسبی در فرآیند تهیه این طرح ها پیدا نکرده است. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع می پردازد که طراحی شهری در فرآیند تهیه و اجرای طرح های توسعه شهری (با مطالعه نمونه موردی طرح بازنگری طرح تفصیلی و ضوابط و مقررات شهر اصفهان)، چه جایگاهی دارد؟ و با استفاده از روش تحقیق تحلیل محتوا، عناصر و مطالب مورد نظر از طرح بازنگری طرح تفصیلی شهر اصفهان و دفترچه ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی شهر اصفهان، گردآوری و طبقه بندی شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. این عناصر شامل ابعاد طراحی شهری و زیرمجموعه های هر یک از آن ها می باشد که با استفاده از روش تحلیل محتوا، اقدام به بررسی میزان استفاده از این عناصر در طرح بازنگری طرح تفصیلی و ضوابط و مقررات شهر اصفهان می شود. نتیجه تحقیق در سه دسته فرآیند، ابعاد و فرآورده طراحی شهری شامل موارد ذیل می باشد: فرآیند طراحی شهری پیشنهادی: راهبردی – ارتباطی ابعاد طراحی شهری: عدم پوشش مناسب ابعاد طراحی شهری و به ویژه ابعاد اجتماعی و ادراکی در طرح بازنگری طرح تفصیلی فرآورده طراحی شهری: تمامی اسناد هدایت در قالب دفترچه ضوابط و مقررات شهرسازی و ساختمانی گردآوری شده که از نظر ساختاری منطبق با اصول اسناد هدایت طراحی شهری نمی باشند. فقدان دو سند مهم دستورکار توسعه و ساخت و ساز و طرح جامع سه بعدی نیز از ایرادات وارد بر آن است.

امروزه با گسترش فضاهای شهری، رابطه انسان و محیط پیرامون و نیز ترجمه این موضوع به زبان طراحی معماری، ضرورت بسیار پیدا کرده است. یکی از مفاهیم مهم در طراحی فضاهای شهری مفهوم مسیریابی است. انسانها امروزه در محیط های شهری غالبا" با علائمی چون نشانه های شهری مسیر خود را مشخص می نمایند، بنابراین باید تصویر واضحی از محیط در ذهن فرد به واسطه قرارگیری در شهر شکل گیرد. در همین راستا انسان با حضور در محیط شهری و دریافت اطلاعات، مقایسه شواهد ثبت شده در ذهن خود نسبت به مسیریابی اقدام می نماید. از این رو تسهیل ادراک انسان از محیط پیرامون می تواند جز گامهای اولیه و ضروری طراحی فضاهای شهری باشد. شناسایی عوامل موثر بر خوانایی و مسیریابی در شبکه دسترسی شهری مبتنی بر مفاهیم ادراکی گشتالت به عنوان یکی از شهرهای تاریخی هدف اصلی این تحقیق می باشد. پژوهش فوق از نوع تحقیقات کیفی می باشد، روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده، تجزیه و تحلیل اطلاعات به شیوه جزیی نگر )استقرایی( انجام شده و ابزار جمع آوری اطلاعات این پژوهش از طریق مطالعات کتابخانه ای، برداشت های میدانی و مشاهده است. در تحلیل های انجام شده مشاهده گردید، مسیریابی در بافت قدیم شهر کرمان نسبت به بافت جدید به مراتب آسانتر و در زمانی کوتاه تر صورت می گیرد. مسیریابی در بافت قدیم به واسطه استفاده از علائم و نشانه ها در طراحی فضاهای شهری برای درک محیط توسط انسان بهتر صورت گرفته، که این خود از شاخصه های مهم بافت های ارزشمند شهرهای کویری ایران می باشد.

هدف: هدف این پژوهش بررسی اثر نقش حکمرانی در کیفیت زندگی ساکنین شهرهای هوشمند، مورد مطالعاتی ساکنین منطقه شهرداری شهر مهرشهر استان البرز با ارائه و ارزیابی یک مدل مفهومی میباشد. روش: این پژوهش از نظر هدف جز تحقیقات کاربردی و ازنظر ماهیت در زمره تحقیقات توصیفی میباشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از معادلات ساختاری جامعه آماری متشکل شده از تمامی ساکنین منطقه شهرداری مهرشهر کرج میباشد در این برهه زمانی جمعیت این منطقه 247000 نفر در سال 1400بوده است .و اطلاعات بدست آمده از طریق پرسشنامه گردآوری گردیده است، که به تعداد 384 عدد توزیع گردیده که 358 مورد از آن قابل قبول بوده اند. شامل6 متغیر و 24 گویه میباشد، پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ و روایی با استفاده از روایی محتوا تائید شده است. از روش نمونه گیری غیراحتمالی از نوع گلوله برفی استفاده شده است، روش جمع آوری داده ها نیز از طریق روش میدانی و کتابخانه ای بوده است یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که متغیرهای مسئولیت پذیری(0.82)، همکاری(0.61)، ارتباطات(0.60)، مشارکت(0.55) و شفافیت به ترتیب بر کیفیت زندگی تاثیرگذار هستند. نتیجه گیری: نتایج بدست آمده نشان میدهد که ضریب مسیر بین تمامی متغیرها با کیفیت زندگی معنادار میباشد، به عبارتی تمامی شاخص ها بر کیفیت زندگی، تاثیرگذار میباشد و دیگر شاخص ها را میتوان شفافیت، همکاری، مشارکت، ارتباطات و مسئولیت پذیری و پاسخگویی را نام برد.