مدیریت نوآوری

توانایی شناسایی و بهره برداری از دانش و فناوری های خارجی که با عنوان ظرفیت جذب مطرح می شود، یکی از عوامل مهم رقابت در سطوح ملی و بنگاه محسوب می شود. عوامل مختلفی، ظرفیت جذب را تحت تاثیر قرار می دهند و یکی از اهداف این مقاله، شناسایی این عوامل می باشد که با عنوان زیرساخت های رایج نوآوری مطرح شده اند. هدف دیگر این مقاله، بررسی تاثیر ظرفیت جذب بر عملکرد نوآورانه کشورها است. مدل مفهومی پژوهش متشکل از سه بعد زیرساخت رایج نوآوری، ظرفیت جذب ملی و عملکرد نوآورانه ملی و در کل شامل 8 سازه می باشد. پژوهش حاضر، یک پژوهش کاربردی و از نوع همبستگی است. 81 کشور به عنوان نمونه آماری بر مبنای در دسترس بودن داده ، انتخاب گردیدند. داده های مورد نظر از پایگاه داده ای مختلفی گردآوری شدند و جهت تجزیه و تحلیل و اعتبارسنجی مدل از مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار AMOS استفاده شد. نتایج، نشان داد که داده های تجربی برازش مناسبی از مدل مفهومی را ارائه می دهند و ظرفیت جذب ملی به عنوان متغیر مداخله گر در تاثیر مثبت زیرساخت های رایج نوآوری بر عملکرد نوآورانه ملی محسوب می شود.

اجرای ناقص سیاست ها، از مشکلاتی است که تمام کشورها، چه پیشرفته و چه در حال توسعه با آن مواجه اند. از منظر دانش سیاست گذاری، دلیل عمده این موضوع، عوامل بازدارنده اجرای سیاست ها در سطوح مختلف هستند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل بازدارنده اجرای اسناد سیاست علم وفناوری در کشور با تاکید بر نقشه جامع علمی کشور به عنوان یک سند کلان و سند توسعه هوا و فضای کشور، سند علوم و فناوری های سلول های بنیادی و سند گیاهان دارویی به عنوان سه سند بخشی ذیل آن انجام شد. در این راستا، روش ترکیبی با دو مرحله کیفی و کمی مورد استفاده قرار گرفت. در بخش کیفی، با بررسی مطالعات پیشین، موانع اجرای سیاست ها در قالب یک چارچوب طبقه بندی شد و سپس با مصاحبه و بهره گیری از تجربه ها و دیدگاه های تعدادی از سیاستگذاران و مجریان اسناد یادشده، فهرستی از موانع، تهیه، اصلاح و تکمیل گردید. در بخش کمی، برای تعیین وزن هر یک از موانع شناسایی شده، پرسش نامه ای تهیه و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند بین 31 نفر از خبرگان و مجریان سیاستگذاری کشور توزیع گردید. بر اساس این نظرسنجی، عمده موانع موجود بر سر راه اجرای اسناد سیاست علم وفناوری عبارتند از: معضل اولویت گذاری، به گونه ای که کلیه اقدامات ذکر شده در سند، دارای اولویت هستند، عدم استفاده از نتایج آینده نگاری در تدوین اسناد، عدم انطباق پذیری سیاست ها با چالش های موجود، عدم شبکه سازی میان سیاستگذاران، حاکمیت نکردن سیاست های فرادستی، نبود نگاه فرابخشی، ساختار دیوان سالاری جزیره ای و نبود نگاه بلندمدت به مدیریت و راهبری برنامه های سیاستی. به این ترتیب، این مقاله سعی دارد تا در شناسایی و تحلیل موانع بازدارنده اجرا در ظرف و زمینه ایران گامی جدید بردارد و با روش علمی، به آسیب شناسی اجرای اسناد سیاستی علم وفناوری در کشور بپردازد.

تسهیم دانش بین کارکنان، مؤلفه ای کلیدی برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار در اقتصاد پویای کنونی و به ویژه در سازمان های با فناوری پیشرفته می باشد. تسهیم دانش اثربخش میان کارکنان می تواند به طور قابل ملاحظه ای بر زمان، هزینه و کیفیت فعالیت های تحقیق وتوسعه در چنین سازمان هایی تاثیر بگذارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نحوه شکل گیری رفتار تسهیم دانش در یک سازمان با فناوری پیشرفته مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده انجام شد. برای این منظور ضمن مرور ادبیات، عوامل مؤثر بر رفتار تسهیم دانش استخراج و مدل مفهومی و فرضیه های پژوهش طراحی گردید. روش این پژوهش، از نوع توصیفی پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه بوده است. برای آزمون فرضیه ها، از روش حداقل مجذورات جزئی ( PLS ) استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل 112 داده گردآوری شده از جامعه آماری، اثر مثبت و معنادار نگرش نسبت به تسهیم دانش، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری درک شده بر قصد تسهیم دانش را تایید نمود. علاوه بر این، نتایج پژوهش، از اثر مثبت و معنادار قصد تسهیم دانش و کنترل رفتاری درک شده بر رفتار تسهیم دانش حمایت کرد. در نهایت با توجه به یافته ها، توصیه هایی برای شاغلان حرفه ای حوزه مدیریت دانش به منظور ترغیب تسهیم دانش میان کارکنان به همراه پیشنهادهایی برای محققان آتی جهت پوشش شکاف های پژوهش حاضر ارائه گردید.

با توجه به گسترش رقابت و تغییرات مداوم محیط کسب وکار در دنیای امروز، در پیش گرفتن اقدامات راهبردی مناسب به منظور توسعه محصولات جدید با عملکردی مناسب حیاتی است. صادرات به عنوان یک راهبرد مهم برای گسترش بازار عرضه محصول از بازارهای محدود داخلی به بازار بزرگ بیرونی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. عوامل مختلفی بر عملکرد صادراتی محصولات جدید تاثیر می گذارند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر گرایش به کارآفرینی و دو سوتوانی نوآوری (به عنوان عوامل داخلی) بر عملکرد صادراتی محصولات جدید با توجه به نقش تعدیل گری شدت نوآوری محصول (به عنوان عامل بیرونی) انجام شد. برای این منظور با استفاده از ابزار پرسش نامه، نظرات 81 نفر از مدیران صنعت خودروسازی جمع آوری گردید و داده های بدست آمده، به وسیله مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار Smart PLS 2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که گرایش به کارآفرینی بر قابلیت دو سوتوانی نوآوری و عملکرد صادراتی محصولات جدید تاثیر معناداری دارد. همچنین تاثیر دو سوتوانی نوآوری بر عملکرد صادراتی محصولات جدید مورد تایید قرار گرفت. شدت نوآوری محصول رابطه بین گرایش به کارآفرینی و عملکرد صادراتی محصولات جدید و رابطه بین دو سوتوانی نوآوری و عملکرد صادراتی محصولات جدید را تعدیل می کند

بررسی عوامل کلیدی موفقیت یک گام اساسی در راه تدوین راهبرد نوآوری و برنامه ریزی برای نوآوری فناورانه در صنعت نوپای پهپاد می باشد. پژوهش حاضر ضمن بررسی دلایل موفقیت نوآوری ها، بر اساس مدل نوآوری بخشی مالربا نیازمندی های تشکیل نظام نوآوری بخشی در این حوزه را جستجو می نماید. در پژوهش حاضر پس از مرور ادبیات نوآوری، ضمن استخراج عوامل کلیدی موفقیت در نوآوری، عوامل کلیدی موفقیت مرتبط با صنعت پهپاد نیز از طریق مصاحبه با فعالان حاضر در پروژه های این صنعت شناسایی گردیدند. در ادامه با توزیع پرسش نامه در میان نخبگان و فعالان صنعت، میزان اهمیت و اولویت بندی این عوامل احصاء گردید و ب ا استفاده از تحلیل عاملی تأیی دی ارتب اط عوام ل و شاخص ها مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان م ی ده د ک ه در میان عوامل کلیدی موفقیت، برقراری سازوکار همکاری و شبکه سازی و ایجاد شبکه های ارتباطی بین بنگاه های تولیدی-تحقیقاتی، تامین کنندگان و کاربران (مشتریان) برای نوآوری، تعریف شفاف (و کامل) پروژه ها و طرح دقیق نیازمندی موجود از سوی کاربران و حمایت و هدایت صحیح مالی دولت، در اولویت قرار دارند.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیاری از متخصصان خارجی از صنایع دفاعی ایران خارج شدند و با شروع جنگ تحمیلی و اعمال تحریم ها علیه کشور، جریان ضعیف نوآوری های دفاعی نیز دچار وقفه شد. پس از آن، تلاش های وسیعی با رویکرد خوداتکایی در صنایع دفاعی آغاز شد که الگوی غالب آن ها، تکیه بر توان داخلی، استفاده از فرصت های محدود همکاری های فناورانه و سعی و خطا بود. از آنجاکه تاکنون، گونه شناسی فرآیندهای تکاملی نوآوری شکل گرفته در این سال ها، انجام نشده است، این پژوهش با هدف شناسایی این فرآیندها انجام شد. به این منظور، 15 پروژه دفاعی که با شاخص های موفقیت نوآوری هم خوانی داشتند، با انجام ده ها ساعت مصاحبه عمیق اکتشافی با خبرگان مطرح دفاعی و متخصصان اجرایی این پروژه ها و استفاده از روش تحلیل محتوای مصاحبه ها مورد بررسی و مطالعه عمیق قرار گرفتند و  مفاهیم و مولفه ها و در نهایت مدل های فرآیند نوآوری در آن ها استخراج گردیدند. روایی پژوهش با استفاده از رویکرد سه جبهه ای  مورد تایید قرار گرفت. در نهایت، 4 مسیر مختلف نوآوری دفاعی بر اساس دسته بندی محصولات کلیدی بخش دفاعی استخراج شد. نتایج نشان داد که تمام این مسیرها از نیاز عملیاتی، شروع شده و در تمامی آن ها، مرحله تشکیل تیم و نهاد تحقیقاتی سپری شده اند. تمامی این مسیرها، منجر به شکل گیری یک نهاد صنعتی و تولیدی شده و بهبود مشخصات عملکردی محصول و توسعه نوآوری نیز در آن ها اتفاق افتاده است.