پژوهش های ادبی و بلاغی

ادبیات تطبیقی حوزه ای از پژوهش های ادبی است که درآن آثار دو یا چند نویسنده ازدو زبان وملیت متفاوت با یکدیگرمقایسه می شوند.دراین مقاله آثار داستانی سه نویسنده زن، یعنی «ویرجینیا وولف»، «سیمون دوبووار» و «سیمین دانشور» از زاویه دید ادبیات فمینیستی و مکاتب فکری تأثیر گذار بر اندیشه آنان بررسی شده است. مطالعه و تحلیل آثارشان نشان می دهد که وجه مشترک ادبیات فمینیستی، تلاش برای احیای حقوق و نمایاندن مظلومیت زنان و شناساندن هویّت و جایگاه زن در نظام مردسالاری با توجه به نوع نگرش به هستی و انسان است. سیمین دانشور با تفکر ایرانی-اسلامی در پرتو ارزش های دینی و اخلاقی حقوق زن و مرد را برابر می داند، امّا سیمون دوبووار با دیدگاه سکولاریستی (اگزیستانسیالیستی) ویژگی های فطری زنان چون ازدواج، تشکیل خانواده و مادرشدن را مانعی در مسیر پیشرفت آنان می یابد. و ویرجینیا وولف، زنان را به کسب استقلال مالی وکوشش برای داشتن امتیازات همسان با مردان توصیه می کند.

ساقی نامه گونه ای شعر است که در آن شاعر با استفاده از مفاهیم و مضامین خمری،معانی مورد نظر خود را انتقال می دهد. این گونه شعری از آغاز مورد توجه بسیاری از شاعران بوده است. در این مقاله به بررسی این گونه شعری پرداخته شده است و سعی گردیده که یک نمای کلی از نقطه شروع آن تا به امروز ارائه شود.از آنجا که مفاهیم شراب و ساقی ارتباط مستقیمی با ساقی نامه دارند،سعی شده است تا اندکی نیز به این موارد پرداخته شود و در آخر ضمن متفاوت شمردن ساقی نامه و خمریات،ویژگی های هرکدام بازنموده شده است. همچنین اشعار مشابه ساقی نامه در بعضی کشورهای دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. از موارد نزدیک به ساقی نامه در ادبیات غربی، اشعار دیتی رمب است که بسیار مورد توجه قرار گرفته و شاعرانی که به این نوع اشعار روی می آورند را شاعران آناکرئونی می گویند.سعی شده است تا با بررسی چند نمونه شعری از این دست، سرچشمه این نوع اشعار در ادبیات غرب هم معرفی شود.

موضع این پژوهش، تأثیر ادبیات سلطانی بر ساز و کار معشوق است در غزل سبک عراقی، با تکیه بر غزل حافظ. گفتار و رفتار شاهان، الگوی رفتاری انبوهی از مردم در طول روزگاران بوده است. در سبک عراقی، با کاهش مقبولیت شاهان در نظر مردم، شاعران، معشوق زمینی خویش را بر جای او قرار دادند و برای آن که شکوهی ستودنی برای او رقم زنند، در دنیای خیال خویش، به کمک ستایش های شاهوار، او را تعالی بخشیدند و از او وجودی آرمانی به نمایش گذاشتند. آنان در ستایش این معشوق از ساز و کارهای سلطان، سپاهیان و آیین های دربار الهام گرفتند و معشوق را همچون پادشاهی به تصویر کشیدند که آیین های دربار در برابر او اجرا می شد. بر این پایه، اندام های جسمانی او هر یک به زین ابزار جنگی مانند می شد. شاعران با استحاله این ابزار و آیین ها به شکلی نو آن را بر معشوق عرضه داشتند. با این کار، هم خشکی و خشونت و زشتی آن از بین رفت و هم با روحیه لطیف معشوق سازگار شد و به گفتار و رفتاری بدل شد که عاشق آن را بی صبرانه انتظار میکشید.

نوستالژی که در زبان فارسی به غم غربت ترجمه شده در اصطلاح حس دلتنگی وحسرت انسان ها نسبت به گذشته وآن چیزهایی است که در زمان حال آن ها را از دست داده است. اوضاع واحوال سیاسی،اجتماعی وکلا وضع زندگی انسان ها در ایجادحس نوستالژی موثر است این مفهوم با اینکه تقریبا به تازگی وارد حوزه های گوناگون هنر وعلوم شده است،به هیچ وجه نوظهور نیست.واژه نوستالژی در فرهنگ آکسفوردبه معنی احساس رنج وحسرت نسبت به آن چیزی است که گذشته وازدست رفته است. ما در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مجموعه اشعار سیاوش کسرایی وبیان انواع نوستالژی موجود در آثار او می پردازیم تا بدین وسیله انواع غم غربت و عوامل موثر در ایجاد آنها در اندیشه ی این شاعر بررسی و بیان گردد..مهمترین دستاورد این پژوهش شناسایی عوامل مختلف تاثیرگذار بر فکر وذهن شاعر وبررسی میزان انعکاس آن در شعر برای درک وارتباط بهتر با اشعار اومی باشد.

شاعران همواره به شیوه های گوناگون در شعر خود دست به خلق تصاویر زیبای شعری زده اند یا اینکه با روش های مختلف مضمون های گوناگون آفریده اند. یکی از روش های خلق تصاویر شعری و مضمون سازی، بهره گیری از اَعلام جغرافیایی است. هوشنگ ابتهاج(سایه) یکی از شاعرانی است که در غزلیات خود از این شیوه ها بهره برده است. در این مقاله تلاش شده است که با ارائه ی تعریفی مشخص از مضمون و تصویر، اَعلام جغرافیایی موجود در شعر سایه معرفی و بسامد هر کدام از این اَعلام ارائه گردد. این پژوهش به صورت تحلیلی – توصیفی و با ارائه ی جدول و آمار انجام گرفته است و نتایج حاصل بدین شرح است که سایه در غزلیات خود از مجموع ابیات که 1083 بیت می باشد 91 مرتبه مضمون سازی کرده است که شامل 79 مورد عَلَم عام و 12 مورد عَلَم خاص است. در ساخت تصاویر شعری با اَعلام جغرافیایی نیز سایه 137 مرتبه تصویرسازی کرده است و در آن از همه ی شگردهای بیانی بهره برده است که تشبیه و استعاره بیش از همه کاربرد داشته اند. سایه در شعر خود بیش تر از اَعلامی بهره گرفته است که در زادگاه و محیط زندگی وی بیش تر یافت می شوند.

موضوع تحقیق حاضر، کارکرد حروف ربط تبدیلی در جمله های مرکب دیوان حافظ است. برای این کار، پس از مباحث مقدماتی در خصوص تعاریف و تقسیم بندی مربوط به حرف ربط تبدیلی و جمله ی مرکب، به چهار نوع تأویل و تبدیل حروف ربط تبدیلی اعم از مصدر اصلی، مصدر بدلی، صفت اصلی و صفت بدلی پرداخته شده است. شعر حافظ با حرکت به سوی مسائل علمی، عرفانی و فلسفی و استفاده از واژگانی متعدد با اراده ی معانی مجازی و ثانوی آن و با حمل ویژگی هایی نظیر درون گرایی، عشق گرایی، غیررئالیستی اغلب به جمله هایی مرکب، پیچیده و انتزاعی نیاز پیدا می کند. در این بین، حروف ربط تبدیلی نقش به سزایی در وابسته سازی جمله واره های پیرو به پایه، یا وابسته سازی جمله واره های پیرو به جمله واره های پیرو دیگر ایفا می کند. این تأویل ها که روی فعل های بعد از حروف ربط تبدیلی صورت گرفته و تبدیل به مفرد شده و نسبت به پایه دارای نقش شده اند، با شواهدی کافی از دیوان حافظ همراه شده اند. کارکرد حروف ربط تبدیلی در دیوان حافظ، تبدیل جمله واره های پیرو به مفرد و تعیین نقش های اصلی و فرعی آن ها نسبت به فراکرد پایه در جمله های مرکب است.

خاقانی ، شاعر پرآوازه ی قرن ششم ، در دیوان اشعار خود در قصیده و قطعه ای اصطلاح طیار و باجگاه را در کنار یکدیگر به کار برده است . در پژوهش حاضر ضمن تبیین معنای اصطلاحی این لغات، سیر تحول آن تا عصر خاقانی بررسی و این نتیجه دریافت شده که طیار علاوه بر معنی ترازو به کشتی های سریع السیری گفته می شد که در جایگاه هایی به نام ایستگاه طیار نگهداری می شد . اصطلاح باجگاه نیز با اخذ مالیات به ویژه با مالیاتهای که از کشتی های مختلف در مآصیر بغداد- محلهای ویژه ی باج های دریایی – دریافت می شد مرتبط است . افزون بر آن در قطعه مورد نظر خاقانی با قدم گذاشتن در یکی از باجگاه های بغداد به هجو ملاحان پرداخته و آن ها را بی کرم دانسته .با توجه به قراین تاریخی و سال ورود وی در هر دو سفر ِحجش به بغداد و دیدن اوضاع و احوال اجتماعی و اقتصادیِ مرکزِ خلافت اسلامی گویا به نوعی قصد انتقاد از بغداد و به ویژه جوانمردان آن داشته است.

تمثیل یکی از مهم ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله فراتر نمی رود و شامل تشبیه تمثیلی ، اسلوب معادله ، ارسال المثل و استعاره ی تمثیلیه می باشد – که در این مقاله مورد بحث قرار نگرفته- و تمثیل روایی (تمثیل گسترده) که بیشتر شکل داستانی دارد و در آن تمثیل در قالب داستان مطرح است، مورد بررسی قرار داد. در این مقاله تلاش شده است با بررسی انواع تمثیل روایی، تفاوت و تشابه های موجود با سایر انواع آن مورد بررسی قرار گیرد.