روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)

اهداف: این طرح با هدف تدوین بسته آموزش شخصیت محور مبتنی بر تیپ شناسی انیاگرام و اثربخشی آن بر ابرازگری هیجانی افراد متقاضی ازدواج انجام شده است تا روان شناسان و مشاوران خانواده بتوانند آن را در مشاوره های پیش از ازدواج برای ارتقای ازدواج های سالم به زوجین آموزش دهند. مواد و روش ها: بسته آموزشی مبتنی بر انیاگرام، با مروری بر منابع و پژوهش های مربوطه و بر اساس پیشینه پژوهشی و تکنیک های مربوط به تیپ شناسی انیاگرام با در نظر گرفتن سازه های مؤثر بر آن و به صورت کتابخانه ای و وسیع بررسی و ساخته شد. ﺟﺎﻣﻌﻪ پژوهش ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﮐﻠﯿﻪ زوﺟﯿﻦ در مرحله پیش از ازدواج ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﺸﺎوره ﺷﻬﺮ اصفهان در بهار و تابستان ۱۳۹۶ﺑﻮد ﮐﻪ در طرحی شبه آزمایشی انتخاب شدند. پرسش نامه ابرازگری هیجانی کینگ و امونز (EEQ, 1990)، در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون (با فاصله 45 روز پس از اتمام آموزش) برای سنجش متغیر وابسته استفاده شد. ﮔﺮوه آزﻣﺎیﺶ نیز طی ده جلسه نوددقیقه ای یک بار در هفته مورد آموزش قرار گرفتند. یافته ها: آزمون تحلیل کوواریانس نشان داد بسته آموزشی شخصیت محور مبتنی بر انیاگرام، بر ابرازگری هیجانی افراد متقاضی ازدواج مؤثر بوده است. بین نمرات گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون پس از کنترل پیش آزمون تفاوت معناداری وجود داشت (0/05>P). نتیجه گیری: به طور کلی این پژوهش نشان داد بسته آموزشی ازدواج جهت کمک به زوجین متقاضی ازدواج برای ﺷﻨﺎﺳﺎیی و اﺑﺮاز صحیح هیجانات از طریق آشنایی با ویژگی های شخصیتی خود و طرف مقابل، درمقایسه با گروه کنترل، اثربخش بوده است؛ این نتایج برای متخصصان و دست اندرکاران امور مشاوره پیش از ازدواج جهت ارائه خدمات بهتر کاربردی است.

اهداف: یکی از عواملی که می تواند سلامت روانی و کیفیت زندگی بیماران سرطانی را تحت تأثیر قرار دهد، اضطراب از مرگ است. هدف این پژوهش ارزیابی اثربخشی بسته درمانی "اضطراب از مرگ" مبتنی بر درمان پذیرش و تعهد بر اجتناب از مرگ و کیفیت زندگی بیماران سرطانی می باشد. مواد و روش ها: این پژوهش از نوع آزمایشی مبتنی بر گروه آزمایش با استفاده از پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری است. شرکت کنندگان از بین مراجعه کنندگان به بیمارستان سیدالشهدا (امید) اصفهان انتخاب شدند و با حجم نمونه 28 نفر (نوزده زن و نه مرد) به صورت تصادفی در دو گروه آزمودنی (13=n) و کنترل (13=n) گمارش شدند. بسته درمانی بر اساس درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در دانشگاه نوادای آمریکا ساخته و توسط آزمون لاوشه، شاخص نسبت روایی محتوایی آن محاسبه شد. این بسته طی هفت جلسه درمان گروهی روی آزمودنی ها اجرا شد و برای گروه کنترل نیز طی هفت جلسه تعدادی تمرین های ساده نوشتاری بدون انجام هیچ مداخله ای انجام گرفت. برای مقایسه نتایج دو گروه از سه پرسش نامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی،"فرم کوتاه (α= 0/91)"، پرسش نامه نیم رخ نگرش به مرگ وونگ و همکاران (α= 0/88) و پرسش نامه پذیرش و عمل "نسخه دوم (α= 0/87)" استفاده شد. برای تحلیل داده ها نیز از روش آمار توصیفی استنباطی تحلیل کوواریانس و نرم افزار SPSS نسخه 21 استفاده شد. یافته ها: بیماران گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل از بین شاخص های نگرش به مرگ، در خرده مقیاس اضطراب از مرگ و اجتناب از مرگ کاهش معنادار و از بین شاخص های کیفیت زندگی، در خرده مقیاس سلامت روان افزایش معناداری پیدا کردند. نتیجه گیری: به نظر می رسد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش اضطراب و اجتناب از مرگ مؤثر است و تغییر در نگرش به مرگ در بیماران سرطانی احتمالاً با سلامت روان آن ها مرتبط است.

اهداف: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش استرس ادراک شده، حمایت اجتماعی و تصویر بدن در پیش بینی شدت علائم افسردگی بیماران استومی است. مواد و روش ها: در این تحقیق توصیفی، همبستگی و مقطعی، از طریق نمونه گیری دردسترس ۱۲۰ نفر از بیماران استومی در انجمن استومی ایران به پرسش نامه های استرس ادراک شده، تصویر بدن، حمایت اجتماعی و افسردگی پاسخ دادند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شد. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که سه متغیر پیش بین استرس ادراک شده، تصویربدن و حمایت اجتماعی به ترتیب توانستند 21 درصد، 10 درصد و 11 درصد، از پراکندگی نمرات شدت علائم افسردگی را پیش بینی کنند و همچنین سه متغیر پیش بین استرس ادراک شده، تصویربدن و حمایت اجتماعی با هم 42 درصد از پراکندگی نمرات شدت علائم افسردگی را پیش بینی می کنند. نتیجه گیری: با توجه به نقش استرس ادارک شده، تصویر بدن و حمایت اجتماعی در شدت علائم افسردگی، می توان برنامه های درمانی و پیشگیری از افسردگی در بیماران استومی را با کار روی این متغیرها تسهیل کرد.

اهداف: پژوهش حاضر با هدف ارزیابی رابطه بین سازه کلی تنظیم هیجان و هریک از مؤلفه های آن با رضایت زناشویی انجام پذیرفت. ارزیابی نقش تعدیل کنندگی جنسیت در رابطه بین تنظیم هیجان و رضایت زناشویی از دیگر مقاصد این پژوهش بود. مواد و روش ها: طرح این پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی است. ۱۵۶ زوج ساکن شهر تهران در سال ۱۳۹۶ با روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند. شرکت کنندگان با پاسخ گویی به مقیاس دشواری در تنظیم هیجان و مقیاس سازگاری زوجی، توانایی تنظیم هیجان و میزان رضایت زناشویی خود را درجه بندی کردند. به منظور ارزیابی تأثیرات بین فردی، تحلیل داده ها با استفاده از مدل وابستگی متقابل عامل شریک صورت گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از آن بود که هم در زنان و هم در مردان، توانایی کلی تنظیم هیجان پیش بینی کننده رضایت خود فرد و همسر او از رابطه است. نمرات زنان در هر شش مؤلفه تنظیم هیجان و نمرات مردان در همه مؤلفه ها به استثنای آگاهی از هیجانات، پیش بینی کننده رضایت زناشویی خود آن ها بود. در مردان مؤلفه های پذیرش هیجانات، توانایی رفتار هدفمند، کنترل تکانه و دسترسی به راهبردهای تنظیم هیجان با رضایت زناشویی همسر ارتباط داشت. در زنان مؤلفه های کنترل تکانه، دسترسی به راهبردهای تنظیم هیجان و درک واضح هیجانات، پیش بینی کننده رضایت زناشویی همسر بود. تحلیل انجام شده، نقش تعدیل کنندگی جنسیت را در رابطه بین تنظیم هیجان و رضایت زناشویی تأیید نکرد. نتیجه گیری: یافته ها مؤید اهمیت تمرکز بر تنظیم هیجان و مؤلفه های آن در ارزیابی و درمان مشکلات زوجی است. همچنین به منظور درک بهتر پدیده های بین فردی، استفاده از روش های تحلیل آماری زوجی توصیه می شود.

اهداف: دمانس بیماری شایعی در سالمندان است که بار مراقبت زیادی به اعضای خانواده تحمیل می کند. عوامل زیادی می توانند با این بار در ارتباط باشند و یکی از این عوامل سلامت معنوی مراقبین است. این مطالعه با هدف بررسی رابطه بین سلامت معنوی با بار مراقبت در بین مراقبین غیررسمی سالمندان مبتلا به دمانس طراحی و اجرا شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر که از نوع همبستگی است، بر روی 60 نفر از مراقبین سالمند مبتلا به بیماری دمانس مراجعه کننده به بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) و کلینیک مغز و شناخت در شهر تهران و در سال 1397 انجام شد. نمونه ها به روش نمونه گیری دردسترس و هدفمند انتخاب شدند. دو پرسش نامه روا و پایاشده بار مراقبت در بین بیماران دمانس و سلامت معنوی و یک چک لیست مشخصات جمعیت شناختی جهت بررسی اهداف پژوهش استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی در نرم افزار SPSS با سطح خطای نوع اول 0/05 انجام گرفت. یافته ها: 75 درصد نمونه موردبررسی (مراقبین) زن و مابقی مرد بودند. میانگین سن در کل نمونه 47 سال بود. حدود 16/7 درصد مراقبین دارای بار مراقبت پایین، 35 درصد دارای بار مراقبت متوسط رو به بالا، 25 درصد دارای بار مراقبت متوسط و 23/3 درصد دارای بار مراقبت بالا بودند. 1/7 درصد مراقبین دارای سلامت معنوی پایین، 66/7 درصد دارای سلامت معنوی متوسط و 31/7 درصد نیز دارای سلامت معنوی بالا بودند. بر اساس تحلیل دومتغیره، بین بار مراقبت از بیمار با بُعد مذهبی رابطه منفی و غیر معنادار (0/089=P=0/505 ، r) و با بُعد وجودی رابطه آماری منفی و معناداری (0/298=P=0/023، r) وجود داشت. با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون خطی چندگانه (با ورود برخی مشخصه های جمعیت ناختی به عنوان متغیرهای کووریت و دو بعد مذهبی و وجودی سلامت معنی) فقط بُعد وجودی در مدل باقی ماند (0/298=P=0/023، β) که حدود 9 درصد از تغییرات بار مراقبت را تبیین کرد. نتیجه گیری: سلامت معنوی به عنوان محور و مرکز اصلی سایر ابعاد سلامت نقش مؤثر بر بهبود سلامت کلی مراقبین ایفا می کند. بنابراین، سلامت معنوی علاوه بر اینکه یکی از تعیین کننده های مؤثر بر بار مراقبت است، به عنوان عاملی در تقویت سایر ابعاد سلامت نیز عمل می کند. درمجموع مراقبت تجربه ای سخت و پرتنش است و اطلاع از مضامین مثبت مثل معنویت به درمانگران کمک می کند که راهکارهایی به مراقبین جهت کاهش استرس و بار مراقبت ارائه دهند.

اهداف: پیش بینی تفکر خودکشی بر پایه سوگیری توجه در جمعیت بالینی و غیربالینی هدف پژوهش حاضر بود. مواد و روش ها: شرکت کننده ها 120 نفر (77 زن و 43 مرد، دامنه سنی 40-18 سال) به صورت هدفمند در قالب سه گروه بالینی خودکشی، بالینی غیرخودکشی و غیربالینی انتخاب شدند (هر گروه 40 نفر) و در سنجش های آزمون استروپ خودکشی (SST) و مقیاس افکار خودکشی بک (BSS) شرکت کردند. سه شاخص سوگیری توجه متشکل از زمان واکنش، تداخل زمان و نسبت تداخل محاسبه شد و داده ها با استفاده از آزمون تی جفت شده، ضریب همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون چندگانه در سطح اطمینان 95 درصد تحلیل شدند. یافته ها: بین میانگین زمان واکنش در انواع استروپ (مثبت، منفی و خودکشی) در مقایسه با استروپ خنثی تفاوت معنادار مشاهده نشد (0/05>P). تفکر خودکشی تنها با زمان واکنش کل نمونه در استروپ هیجانی مثبت (0/001 >r=32/0 ، P)، استروپ هیجانی منفی (0/01>r=0/27 ، P) و استروپ خودکشی (0/01 >r=0/28 ، P) و با تداخل زمان گروه غیربالینی در استروپ خودکشی (0/05 >r=0/33 ، P) همبستگی معنادار داشت و در باقی موارد، روابط بین متغیرها از لحاظ آماری معنادار نبودند (0/05 >P). تحلیل رگرسیون بر اساس داده های کل نمونه نشان داد که سن (253/0- = β)، جنسیت (0/233=β)، داشتن شرایط بالینی (0/242= β) و اقدام اخیر به خودکشی (0/424 = β) با تبیین 44 درصد از تغییرات، تعیین کننده های معنادار تفکر خودکشی هستند و شاخص های مربوط به سوگیری توجه نقشی در پیش بینی تفکر خودکشی نداشتند (0/05 >P). نتیجه گیری: به نظر می رسد که بروز سوگیری توجه در قبال اطلاعات مرتبط با خودکشی تابع شرایط بالینی نبوده و همبستگی سوگیری توجه و تفکر خودکشی از الگوی معینی تبعیت نمی کنند. عواملی نظیر سن، جنسیت، شرایط بالینی و سوابق رفتارهای خودکشی گرایانه گذشته تعیین کننده های مهم تفکر خودکشی به شمار می روند، اما شاخص های سوگیری توجه ممکن است نقش تعیین کننده ای در پیش بینی تفکر خودکشی نداشته باشند.

اهداف: هدف پژوهش حاضر تبیین کیفی تجارب بیماران مراجعه کننده به کلینیک چاقی بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) از روابط بین فردی شان، بعد از جراحی باریاتریک بود. مواد و روش ها: پژوهش حاضر یک مطالعه کیفی بود که در آن تجربه افرادی که عمل جراحی باریاتریک را داشتند از روابط بین فردی بررسی شد. نمونه پژوهش از بین بیماران مراجعه کننده به کیلینیک چاقی بیمارستان حضرت رسول (ص) به صورت هدفمند انتخاب شدند. روش گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختاریافته بود و داده ها با روش تحلیل محتوای کیفی مضمونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر در یک طبقه و چهار زیرطبقه دسته بندی شدند. طبقه اصلی تغییر عمده در روابط بین فردی بود. جراحی بر روابط خانوادگی، روابط زناشویی، روابط حرفه ای و روابط با دوستان تأثیر گذاشته بود. جراحی سبب تغییر در روابط خانوادگی به خصوص در افراد متأهل شده بود. در زوجینی که هر دو از چاقی رنج می بردند، تغییرات بعد از عمل سبب بروز تعارض در روابط دوطرفه شده بود. نتیجه گیری: عمل جراحی باریاتریک تأثیر قابل توجهی بر روابط بین فردی افراد دارد. این عمل باعث بهبود روابط بین اعضای خانواده، به خصوص همسران می شود، هرچند هم زمان می تواند احساسات متفاوتی را ایجاد کند. بر اساس نتایج پژوهش حاضر افراد پس از عمل جراحی برای تنظیم روابط بین فردی شان احتمالاً به کمک افراد متخصص مانند روان پزشک نیاز دارند.

اهداف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی زوج درمانی مبتنی بر بازسازی عاطفی بر افزایش اعتماد در روابط نزدیک و رضایت زناشویی در زوجین با ازدواج مجدد و تجربه طلاق انجام گرفت. مواد و روش ها: پژوهش حاضر یک مطالعه آزمایشی موردی از نوع طرح های خط پایه چندگانه ناهم زمان است. سه زوج از میان زوج های آشفته با ازدواج مجدد و تجربه طلاق مراجعه کننده به مراکز مشاوره خصوصی و دولتی شهر اهواز، براساس ملاک های ورود و خروج و نقطه برش 22 در مقیاس رضایت زناشویی به روش نمونه گیری هدفمند در بازه زمانی ماه های مهر، آبان و آذر سال 1397 انتخاب شدند و در هشت جلسه 90دقیقه ای یک بار در هفته در زوج درمانی مبتنی بر بازسازی عاطفی شرکت کردند. سه زوج در مراحل خط پایه، درمان و پیگیری پرسش نامه اعتماد در روابط نزدیک (1985) و مقیاس رضایت زناشویی (2010) را تکمیل کردند. تحلیل داده ها با استفاده از روش های تحلیل دیداری (رسم نمودار)، شاخص تغییر پایا، فرمول درصد بهبودی (درصد افزایش) و مقایسه هنجاری انجام گرفت. یافته ها: نتایج با استفاده از روش های تحلیل دیداری (رسم نمودار)، شاخص تغییر پایا، فرمول درصد بهبودی (درصد افزایش) و مقایسه هنجاری نشان داد که زوج درمانی مبتنی بر بازسازی عاطفی باعث افزایش اعتماد در روابط نزدیک و رضایت زناشویی در مراحل درمان و پیگیری شده است. نتیجه گیری: زوج درمانی مبتنی بر بازسازی عاطفی به دلیل توجه ویژه به روابط گذشته زوجین و افزایش بینش زوجین در زمینه علل رشدی پریشانی رابطه می تواند موجب افزایش اعتماد در روابط نزدیک و رضایت زناشویی در زوجین با ازدواج مجدد دارای تجربه طلاق شود.