جامعه شناسی تاریخی (دانش نامه علوم اجتماعی)

جامعه شناسی تاریخی (دانش نامه علوم اجتماعی)

دانشنامه علوم اجتماعی تربیت مدرس (جامعه شناسی تاریخ) دوره سوم پاییز و زمستان 1390 شماره 2 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

فوکو: حکومت مندی، سوژه سیاسی و کنش سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکومت مندی سوژه سازی قدرت شبانی مصلحت دولت سیاست زیستی تکنیک های خود مسئله سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 700 تعداد دانلود : 876
چرا دولت و- در افقی دیگر- نظام سیاسی یا حکومت، مسئولیت هدایت و اداره رفتار افراد «چه در مقام فرد و چه در مقام گونه» را برعهده می گیرد؟ و چگونه این «اراده به اداره کردن» را به انجام می رساند؟ ممکن است پاسخ به این پرسش بر حسب نحوه فهم ما از مقولاتی مانند دولت، قدرت و یا نسبت این دو با سوژه، متفاوت باشد. طرح چشم انداز «حکومت مندی» از سوی فوکو را می توان گشایش حوزه جدیدی دانست که در آن، هر سه مقوله دولت، قدرت و سوژه، از طریق پیوندی که بین تکنیک های استیلا و تکنیک های خود برقرار شده است به هم مربوط می شوند. در این چشم انداز نشان داده می شود که چگونه اکراه حکومت از توسل به خشونت محض و هم زمان اراده به اداره کردن افراد، به ناگزیر سوژه سازی را به یگانه پاسخ ممکن در افق معرفتی خاص پروبلماتیک حکومت مندی تبدیل می کند. پاسخی که از یک سو، در شکل بس گانه کردن تمام هنرهای حکومت کردن و از سوی دیگر به صورت بس گانه کردن تمام نهادهای حکومت ظاهر می شود. این شکل از مفهوم پردازی نحوه عملکرد قدرت، فقط چگونگی مبهم شدن مرزهای اجبار و رضایت طی فرایند حکومت مند شدن افراد جهت تولید سوژه های دلخواه را توضیح نمی دهد؛ بلکه در عین حال منکر مشارکت «میل در سرکوب خویش» نیز می شود.
۲.

رابطه بین میزان اعتماد اجتماعی و سلامت روانی (مطالعه موردی: معلمان شهرستان تیران و کرون)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سلامت روان معلمان سرمایه اجتماعی اعتماد اجتماعی شهرستان تیران و کرون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 674 تعداد دانلود : 319
اعتماد یکی از مولفه های تاثیر گذار بر سلامت افراد جامعه است. تامین سلامت گروه های مختلف جامعه، یکی از مسائل اساسی هر کشوری به شمار می آید. اما شخصیت و تعادل روانی معلمان بیش از سایر طبقات اجتماعی موردتوجه و با اهمیت است. مطالعه حاضر، پژوهشی مقطعی و کاربردی است و با روش پیمایش، میان معلمان سه دوره (ابتدایی، راهنمایی و متوسطه) شاغل در شهرستان تیران و کرون در سال 1390 انجام شده است. به علت گستردگی و پراکندگی منطقه، جهت تعیین حجم نمونه موردنظر، از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای استفاده شده است. در این نمونه گیری، 240 نفر از معلمان منطقه مورد مطالعه قرار گرفته اند. داده ها با استفاده از ابزار پرسش نامه جمع آوری، و به کمک نرم افزارهای SPSS و لیزرل تحلیل شده است. یافته های تحقیق بیانگر این است که بین میزان سلامت روان زنان و مردان، افراد مجرد و متاهل و همچنین معلمان مشغول به خدمت در شهر و روستا تفاوت معنا داری وجود ندارد. از سوی دیگر، بین میزان سلامت روان با ابعاد مختلف اعتماد اجتماعی رابطه مستقیم و معنا داری وجود دارد؛ به عبارت دیگر با زیادشدن میزان اعتماد اجتماعی، میزان سلامت روانی افزایش پیدا می کند. نتایج این تحقیق همسو با نظریات اندیشمندانی همچون پاتنام، ویلکینسون و کاواچی است.
۳.

استدلال انتقادی در باب نسبت تئوری با تجربه: مطالعه موردی دستگاه های معرفتی پوزیتیویستی، عقلانیت انتقادی و فازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: دستگاه معرفتی عقلانیت انتقادی دستگاه معرفتی فازی دستگاه معرفتی پوزیتیویستی انطباعات و تصورات اثبات پذیری و ابطال پذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 616 تعداد دانلود : 218
موضوع این مقاله، استدلال انتقادی درباب نسبت تئوری با تجربه است و از نظر روش داوری، بر استدلال عقلانی استوار است. مدعای مقاله آن است که روش شناسی حاکم بر نسبت میان تئوری و تجربه بر منطق دو ارزشی ارسطویی مبتنی است که در آن، تجربه مقام داوری یا کشف نظریه را دارد. ضرورت پرداختن به موضوع این نوشتار، درک غلط از پوزیتیویسم و نسبت آن با عقلانیت انتقادی است. این مقاله تلاشی در جهت حل این نوع مسائل روش شناختی از راه بحث انتقادی است. استدلال درباب صدق مدعای مقاله بر دو دستگاه معرفتی پوزیتیویسم و عقلانیت انتقادی استوار است. در ادامه، پس از بحث انتقادی درباب آن دو دستگاه معرفتی، روش شناسی فازی به مثابه نتیجه انتقاد از سنت های فکری موجود و تلاشی برای یافتن کاستی های معرفت شناسی دوارزشی و تعمیم آن فرموله شده است. در پایان، درباب مسئله آمیز بودن پوزیتیویسم در ایران بحث انتقادی شده است.
۴.

آسیب شناسی اعتیاد به اینترنت (مطالعه موردی: شاهین شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: چت اعتیاد به اینترنت شاهین شهر هرزه نگاری احساس تنهایی و افسردگی ارضای نیازها در اینترنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 807 تعداد دانلود : 971
ورود هر فناوری جدید به جوامع، باعث ایجاد تغییرات مثبت یا منفی در زندگی بشر می شود. عوامل متعددی نوع تاثیر فناوری را تعیین می کند؛ ازجمله نوع استفاده از آن. اینترنت به عنوان یکی از فناوری های قرن حاضر، به علت جذابیت های خاص برای برخی از افراد، مسئله «اعتیاد به اینترنت» را به همراه می آورد. در این مقاله تلاش می کنیم اعتیاد به اینترنت را به عنوان آسیبی اجتماعی مورد بررسی قرار دهیم. اعتیاد به اینترنت به استفاده افراطی و وسواس گونه از اینترنت گفته می شود که می تواند باعث ایجاد مشکلات روانی، اجتماعی، درسی، شغلی و همچنین ایجاد مشکلات فیزیکی مثل چشم درد، کمر درد، تغییر در الگوی خواب و تغذیه در فرد شود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام کاربرانی است که در کافی نت های شاهین شهر اصفهان در زمستان 1388 از اینترنت استفاده کرده اند. درمجموع، با 170نفر از این کاربران مصاحبه، و داده های مورد نیاز برای پاسخ گویی به سوالات پژوهش گردآوری شد. برای جمع آوری اطلاعات اصلی از پرسش نامه IAS یانگ استفاده، و سپس ارتباط این اعتیاد با نظریه «ارضای نیازها» بررسی شد. نتایج نشان می دهد 4 نفر (2/3 درصد) نمره بالای 80 داشتند و در زمره گروه اول یا اعتیاد شدید بودند؛ 46 نفر (05/27 درصد) اعتیاد متوسط داشتند؛ 120 نفر هم (58/70 درصد) نمره پایین تر از 50 به دست آوردند و کاربر معمولی بودند. بین استفاده افراطی از اینترنت و ارضای نیاز ها نیز رابطه وجود دارد. با اینکه در حال حاضر، موضوع اعتیاد به اینترنت در جامعه مورد مطالعه در وضعیت عادی و غیر آسیبی قرار دارد، انتظار می رود حرکت گروه دوم (اعتیاد متوسط) به سمت اعتیاد شدید (پدیده مورد مطالعه) شکل آسیبی به خود گیرد.
۵.

سیاست شهری و دیپلماسی شهری (از نظریه تا تجربه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست شهری سیاست بیناشهری بین المللی سیاست دیپلماسسی شهری دیپلماسی شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 566 تعداد دانلود : 51
امروزه، استفاده از قابلیت کلان شهرها برای توسعه «سیاست بینا شهری بین المللی» به جایگزینی سیاست بینا دولت ملت، در قالب «سیاست دیپلماسی شهری» مورد توجه قرار گرفته است. سیاست دیپلماسی شهری بیشتر متوجه صورت بندی ایده ها و راهکارهایی است که به وسیله آن، کلان شهرهای جهان می توانند با هدف نشان دادن توانایی ها و علاقه مندی هایشان برای حل برخی مسائل و چالش های «سیاست شهری»، «ارتباطات فرهنگی و تعهدات سیاسی» را با دیگر بازیگران عرصه سیاست بین المللی- اعم از مجامع و سازمان های بین المللی و کلان شهرها و شهرهای جهانی مختلف- بر عهده گیرند. ایده اصلی سیاست دیپلماسی شهری این است که با توجه به پتانسیل شهروندی- مبنای برخی از مدیریت های شهری پیشرفته و دموکراتیک- و نیز برخی مقتضیات سازمانی این مدیریت ها، به نظر می رسد امروزه «دیپلماسی شهری» بهتر از «دیپلماسی دولت ملت» قادر به ایفای نقش در فرایند جهانی شدن سیاسی و فرهنگی خواهد بود. در این مقاله با این مفروض، سیاست دیپلماسی شهری از جهات گوناگون بررسی شده است.
۶.

زنان و امنیت در فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: پارک آزادی شیراز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کاربری اراضی فضای شهری فضای عمومی امنیت زنان پارک آزادی شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 129 تعداد دانلود : 630
امنیت به عنوان نیازی اساسی، در اجتماعات انسانی از جایگاه خاصی برخوردار است. برنامه ریزان و طراحان فضاهای اجتماعی، به ویژه شهرها، تلاش می کنند تا با شناسایی عوامل تهدید کننده امنیت به ویژه در فضاهای عمومی، امنیت را برای استفاده کنندگان از آن فضاها فراهم کنند. زنان نیز در مقام نیمی از اجتماعات انسانی، به واسطه خصوصیات بیولوژیک، مسئولیت ها و نگاه متفاوت در مقایسه با مردان، ارتباط متمایزی با فضا برقرار می کنند. آنان نیازمند تسهیلات خاصی از فضا هستند تا موجب افزایش اطمینان خاطر آنان از حضور امن در فضاهای شهری و به ویژه فضاهای عمومی مانند پارک شود. بر اساس نتایج تحقیقات مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران در کلان شهرهای کشور، بخش زیادی از پاسخ گویان حضور زنان را به صورت تنها در فضاهای عمومی این شهرها و به ویژه در ساعت های خلوت بسیار خطرناک بیان کرده اند. این پژوهش به سنجش میزان احساس امنیت زنان در پارک آزادی کلان شهر شیراز، به عنوان فضایی عمومی، پرداخته است. مطالعه حاضر در قالب بررسی پیمایشی است و از نظر زمانی، مقطعی (بهار 1389). جامعه آماری پژوهش، زنان بالای پانزده سالی است که در زمان پژوهش به تنهایی در پارک آزادی حضور داشتند. بر مبنای فرمول کوکران، حجم نمونه 195 نفر تعیین شد و نمونه گیری به صورت خوشه ای در سطح پارک انجام شد. نتایج تحقیق نشان می دهد عوامل محیطی مانند کاربری اراضی، تنوع کاربری های پیرامون و ساعت های فعالیت آن ها و نیز مجاورت های مکانی کاربری ها، با افزایش حس امنیت زنان پاسخ گو رابطه معناداری دارد. عوامل شخصی مانند سن، تحصیلات، اشتغال و مهاجرت تاثیر معناداری بر میزان احساس امنیت زنان نداشته است.
۷.

سنجاق های میله ای لرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: لرستان عصر آهن سنجاق میله ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 942 تعداد دانلود : 632
در مطالعات پژوهشگران، سنجاق های لرستان به صورت بخشی از اشیاء مفرغی لرستان و گاه هم به طور کلی مطالعه شده اند؛ اما این دسته از اشیاء لرستان که دارای گونه های متنوع، روش های ساخت مختلف و کارکرد های متفاوتی بوده اند، تابه حال کمتر بررسی شده و به صورت تخصصی به آن ها پرداخته نشده است. از دست ساخته های اقوام ساکن در این منطقه، اشیاء فلزی است. یکی از گونه های مهم اشیاء فلزی کشف شده در لرستان، سنجاق های فلزی است. در ساخت این سنجاق ها از انواع مختلف فلز مانند آهن، نقره و فلزات آلیاژی نظیر برنز و حتی گاه به صورت ترکیبی استفاده شده است. از لحاظ تاریخی، این اشیاء به هزاره دوم و اول ق. م مربوط هستند. نوشته پیش رو سعی دارد به مطالعه، توصیف، تحلیل، مقایسه و معرفی این سنجاق ها از لحاظ روش های ساخت، نقش ها، جنس، کاربرد، تاریخ گذاری و... بپردازد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹