قاجار

نمایش ۱۲۱ تا ۱۴۰ مورد از کل ۳٬۵۷۵ مورد.

۱۲۱.

بررسی تحولات صنعت و توسعه صنعتی در ایران به منظور آسیب شناسی توسعه صنعتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدحسین شریف زادگان همایون نورایی

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلید واژه ها: توسعه صنعتی تحولات نظری محیط نهادی تحولات تجربی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 286 تعداد دانلود : 659

هدف از این مقاله مرور تحولات صنعت و توسعه صنعتی در ایران با استفاده از روش مطالعه کتابخانه ای است. در این راستا ابتدا تحولات تجربی و سپس تحولات نظری مرتبط با توسعه صنعتی مرور شد. نتایج به دست آمده نشان داد که اگرچه در ایران به لحاظ نظری، تحول خاصی در صنعت و توسعه صنعتی، رخ نداده است، ولیکن از شروع قرن سیزدهم به لحاظ تجربی تحولات گسترده ای در توسعه صنعتی ایران پدیدار شد که می توان آن ها را در سه مرحله اصلی : شروع قرن سیزدهم هجری شمسی تا پایان سلسله قاجار، شروع سلسله پهلوی تا انقلاب اسلامی در ایران و انقلاب اسلامی سال 1357 تا عصر کنونی، تقسیم بندی کرد. این سه مرحله نشان می دهد که اگرچه ایران جزء کشورهای پیشرو در تدوین برنامه های توسعه صنعتی بوده، ولیکن کمبود پیش نیازهای نهادی توسعه صنعتی در ابتدای شکل گیری چنین فرایندی از یک سو و سیطره بیش ازحد دولت بر صنایع در طول تاریخ از سوی دیگر سبب شده تا درمجموع فرهنگ صنعتی تکوین نیافته و محیط نهادی مرتبط با صنعت دچار هرج ومرج بسیار باشد که فقط به صاحب صنعت شدن ایران( ونه صنعتی شدن) منجرشد. لذا پیشنهاد می شود دولت با افزایش نقش نظارتی خود به جای مداخله گری، بهبود محیط نهادی توسعه صنعتی را در دستور کار قرار دهد.

۱۲۲.

وضعیت فرهنگی ارامنة بوشهر در دورة قاجار(بر اساس اسناد این دوره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بدر السادات علیزاده مقدم ظهراب هاشمی پور

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۰)

کلید واژه ها: بوشهر ارامنه دورة قاجار مدرسة سعادت مظفری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 23 تعداد دانلود : 793

هدف: این پژوهش بر آن است که به بررسی وضعیت فرهنگی ارامنة بوشهر و تأثیر فعالیت آنها در رشد فرهنگی این شهر در دورة قاجار بپردازد. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و برپایة منابع کتابخانه ای و اسناد این دوره انجام شده است. در پایان نیز پس از ارزیابی داده های تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها به استنتاج پرداخته شده است. یافته ها و نتایج پژوهش:ارامنة بوشهر در دوره قاجار در محلات مخصوص به خود در بوشهر سکونت و بیشتر به تجارت و بازرگانی اشتغال داشتند. ارامنة این شهر از لحاظ اعتقادی جزء مسیحیان ارتدوکس و در ارتباط مستمر با ارامنة اصفهان بودند. آنها در این دوره با حفظ آئین و زبان مادری خود به زبان های مختلف مورد نیاز خود تسلط داشتند. درمورد نحوة پوشش ارامنه، در این دوره به طور عمده تمایزی میان آنها و اهالی بوشهر وجود نداشت. همچنین، با حفظ هویت مذهبی و فرهنگی خود، نقش فعالی در رشد و توسعة فرهنگی بوشهر داشتند. علاوه بر تأسیس مدرسه و نوانخانه ویژه ارامنه، در توسعه مدرسة سعادت مظفری و ارائة الگویی جهت تأمین بودجة آن مشارکت فعال داشتند. اقدامات ارامنة بوشهر تنها به این بندر محدود نبود و در تأسیس نهادهای آموزشی و امور مطبوعاتی در دیگر بنادر خلیج فارس نیز نقش قابل توجهی دربالا بردن سطح آگاهی و رونق این بنادر ایفا کردند.

۱۲۳.

دولت وثوق الدوله و اعادة حاکمیت ملی در مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی نوری

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۹۹)

کلید واژه ها: امنیت مازندران وثوق الدوله قرارداد1919

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 612 تعداد دانلود : 46

هدف: پژوهش حاضر، در پی واکاوی تلاش دولت وثوق الدوله برای اعاد ة حاکمیت ملی در مازندران است که به دلیل عملکرد خوانین آن حدود به شدت مخدوش شده بود. روش/ رویکرد پژوهش:پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد تاریخی موجود در پایگاه های آرشیوی، اسناد خانوادگی، و گزارش مطبوعات با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. فرضیه پژوهش: دولت وثوق الدوله، با توجه به شکاف موجود بین سرکردگان مازندران، فرصت مناسبی برای خلع سلاح و تبعید خوانین جهت اعاده حاکمیت ملی به دست آورد؛ اما به دلیل مقاومت برخی سرکردگان محلی به نتیجة مطلوب نرسید. یافته پژوهش:دولت وثوق الدوله تا حدودی موفق به پراکنده کردن خوانین مازندران و خلع سلاح آنها در ماه های آغازین ورود ظهیرالملک به عنوان حکمران شد، اما همزمان با اعلام قرارداد 1919 و پناه بردن پسران امیرمؤید به کوهسار سوادکوه و مقاومتی که می توانستند به آن رنگ و بوی مخالفت با قرارداد 1919 بدهند، حکمران دولت وثوق الدوله نتوانست به نتیجه مطلوب خود برسد.

۱۲۴.

سیر تحول نساجی در دورة قاجار با تأکید بر نقش یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علیرضا ابطحی سید منصور امامی میبدی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶

کلید واژه ها: یزد نساجی عصر قاجار غیاث یزدی مخمل محمد خان نقشبند

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 650 تعداد دانلود : 818

قدرتمند شدن صفویه توسط پادشاهانی مانند شاه عباس اول باعث اتحاد سیاسی کشور، رونق تجارت، امنیت جاده ها و در نتیجه بازرگانی شد. در این میان، یزد با قدمت چند هزار ساله در نساجی، در دورة صفویه بزرگترین طراح پارچه در تاریخ ایران؛ یعنی غیاث الدین نقشبند یزدی را پرورش داد. در دورة قاجار به دلیل واردات منسوجات خارجی، نساجی در ایران تا حد زیادی از رونق افتاد؛ ولی شهرهایی مثل یزد و کاشان رشد مثبتی داشتند. ده ها نوع پارچه که برخی منحصر به فرد بود؛ همچون مخمل و ... در یزد تولید شد. در عصر قاجار، امیرکبیر کارخانه های بزرگ نساجی در شهرهایی مثل یزد و کرمان و کاشان و.. احداث نمود. اساتیدی مثل محمد خان نقشبند و ... که شهرت جهانی داشتند، در یزد ظاهر شدند. تحولات در نساجی در این دوره (قاجار) این دو سؤال را مطرح می نماید که تحولات نساجی در یزد و نقش هنرمندان یزدی دراین عصر چگونه توصیف شده است؟ محصولات و دستاوردهای این تحولات درکشور و در یزد چه بود؟ تبیین فرضیات مطرح توصیفی-تحلیلی مبتنی بر آثار اسنادی و کتابخانه ای است.

۱۲۵.

تأثیر تجاری شدن تریاک در تغییر وضعیت زمینداری و مناسبات شغلی در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی دهقان حسام پور مصطفی ندیم

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۲۸)

کلید واژه ها: اشتغال تریاک دوره قاجاریه تجاری شدن زمینداری مناسبات شغلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 859 تعداد دانلود : 748

تا پیش از نیمه قرن نوزدهم میلادی/سیزدهم قمری، کشت تریاک در ایران رواج چندانی نداشت و تولید آن تنها با هدف مصرف داخلی صورت می گرفت. از نیمه دوم قرن نوزدهم/سیزدهم قمری، تحت تاثیر تحولات اقتصادجهانی، برخی از محصولات مثل تریاک در کشورهای پیرامونی مانند ایران، به محصولات تجاری تبدیل شد و بر برخی ابعاد اقتصادی این دوره، مانند زمینداری و اشتغال، تاثیر گذاشت. بازار پررونق جهانی تریاک و سود سرشار کشت خشخاش، موجب شد که تجار و شاهزادگان ثروتمند، با خرید زمین به تولید تریاک بپردازند و بدین صورت، قشر تجار و شاهزادگان زمیندار شکل گرفت. این مسئله گران شدن زمین را باعث شد و به زودی، زمین به صورت یک کالای سرمایه ای درآمد. در بخش اشتغال نیز، افزایش کشت تریاک و نیاز فراوان این محصول به نیروی کار، برای جمع آوری، موجب شد افراد بسیاری در این بخش به کار گرفته شوند؛ همچنین سود تجار در پرداخت نقدی دستمزد و نوع خاص این محصول که مصرف کردنی برای همه افراد نبود، باعث شد که دستمزد کالایی به صورت نقدی پرداخت شود که این مسئله به مناسبات کارمزدوری یاری رساند. این پژوهش بر آن است که براساس روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع و مآخذ تاریخی، به بررسی رابطه تجاری شدن تریاک و افزایش زمینداری و اشتغال و تبدیل مناسبات کاری، از کالایی به کارمزدوری، در دوره قاجاریه بپردازد.

۱۲۶.

تاریخ، جامعه، و بازنمایی کارکردهای ایدئولوژیک عکاسی در دورة قاجار: پیش و پس از مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن زین الصالحین نعمت الله فاضلی

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: قدرت گفتمان جامعه سیاست تاریخ تبارشناسی عکاسی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی

تعداد بازدید : 708 تعداد دانلود : 34

تاریخ عکاسی در ایران تافته ای جدابافته از تاریخ این سرزمین نیست. از این رو، توجه به زمینة سیاسی و اجتماعی می تواند منظر مناسبی برای بازخوانی آن فراهم آورد. به منظور درک بهتر شرایط عکاسی در ایران در دورة قاجار (پیش و پس از مشروطه) و نقش این رسانة نوپا در فضای آن دوران، نگارندگان دریچة «گفتمان» را به روی تاریخ عکاسی در ایران می گشایند تا به این سؤال پاسخ دهند که چه گفتمانی و چگونه در این دوره صورت بندی شده است و این گفتمان چه ارتباطی با قدرت دارد؟ از سوی دیگر، غلبة این گفتمان به طرد چه گفتمانی منجر شده است؟ چهارچوب مفهومی و روش شناختی این تحقیق بر اساس اندیشه های میشل فوکو است. هدف از این مطالعه تبارشناسی گفتمان عکاسی در دورة پیش و پسا مشروطه و بررسی نقش ایدئولوژیک عکاسی در آن دوره است. نگارندگان در آغاز به شرایط ظهور گفتمان عکاسی در دورة قاجار می پردازند و در رویه ای تاریخی روشن می سازند که گفتمان «سیاسی»، با توجه به برداشت سنتی از «سیاست» و قدرت، در این دوره صورت بندی شده و غالب آمده و همین گفتمان، به تبع انقلاب مشروطه، به نحوی اساسی تغییر شکل یافته است. سرانجام، گفتمان (غالب) سیاسی به طرد گفتمان (خاموش) اجتماعی در تاریخ عکاسی ایران منجر شده است.

۱۲۷.

کشاکش های جانشینی ایل کلهر( 1285ق تا 1320ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حوریه سعیدی مطلب مطلبی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۹۹)

کلید واژه ها: جانشینی ایل کلهر حکمران کرمانشاهان کشاکش درون ایلی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار مشروطه

تعداد بازدید : 281 تعداد دانلود : 99

هدف: هدف از این نوشتار تبیین و تحلیل مسأله جانشینی و ریاست ایل کلهر، به عنوان یکی از مسائل مورد نزاع و کشاکش ولایت کرمانشاهان در فاصله سال های 1285 تا 1320 می باشد. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر اسناد مراکز آرشیوی، نسخه های خطی، روزنامه ها و تاریخ های محلی انجام پذیرفته است. یافته ها و نتایج پژوهش: یافته های پژوهش حاکی از آن است که وجود مدعیان متعدد و پر قدرت در دوره مورد مطالعه پژوهش از یک سو و تلاش حکمرانان کرمانشاهان در انتصاب افراد نزدیک به خود در مقام ریاست ایل از سوی دیگر از عوامل اصلی کشاکش های درون ایلی کلهرها بوده است. از طرف دیگر، رفع کشاکش های داخلی ایلات جدای از ثبات ولایت، ضامن مسأله مهم و حیاتی دریافت مالیات هم بود بنا بر این حکمرانان کرمانشاهان به طور فعال در این جریان دخیل بودند. در همین راستا به منظور دریافت منظم و به موقع مالیات، در پی انتصاب حاکمان مقتدر و نزدیک به خود بودند. واکنش مدعیان و توده ایلی به این انتصاب از عوامل دیگر کشاکش های جانشینی ایل کلهر در دوره مورد نظر بود.

۱۲۸.

بررسی میزان انطباق تصویر براق در معراج نگاری های عصر قاجار با روایات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هادی وکیلی مصطفی لعل شاطری

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۰

کلید واژه ها: قاجار معراج پیامبر (ص) معراج نامه براق

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 644 تعداد دانلود : 146

معراج پیامبر(ص) موضوعی مهم در حوزه نگارگری و بخش جدانشدنی نسخه های خطی فارسی و پس از آن در کتب چاپی محسوب می گردد. خلق این تصاویر تحت عنوان معراج نگاری از عصر ایلخانان آغاز و در دوره قاجار و متقارن با چاپ کتب سنگی دنبال شد. با این حال به احتمال فراوان روایات اسلامی دست مایه تصویرسازان در باب این مرکب قرار گرفته است، که با سیر و غور در آن می توان به تطبیق نسبی تصاویر براق با احادیث و روایات برجای مانده در معراج نامه های دوره قاجار دست یافت. هرچند در این بین نباید عقایدآفرینندگان و پردازندگان آثار و نفوذ سبک های هنری غرب را نادیده گرفت. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی روایات، احادیث و تفاسیر مرتبط با ویژگی های ظاهری براق پرداخته و میزان تطبیق آن را با معراج نگاری های این عصر مورد تحلیل و سنجش قرار می دهد.

۱۲۹.

قحط و غلای 1288ق در خراسان: زمینه، روند و تبعات اقتصادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی دانشیار محمدعلی کاظم بیکی

منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۹۴

کلید واژه ها: کشاورزی خراسان قاجاریه تغییرات اقتصادی قحطی 1288ق

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 88 تعداد دانلود : 641

قحطی 1288ق در ایران موضوع پژوهش های نسبتاً پرشماری بوده است که با بررسی این واقعه به گونه ای کلی، علل و نتایج کوتاه مدت قحطی و نیز واکنش مردم و دولت به آن را مورد توجه قرار داده اند. این رویکرد موجب اظهاراتی کلی و تعمیم غیرموجه نتایج پژوهش های مذکور به سراسر ایران گشته است. مقاله حاضر پژوهشی موردی درباره قحطی 1288ق در خراسان است که علاوه بر خود قحطی، تبعات آن را در اقتصاد محلی ایالت مورد بررسی قرار می دهد. یافته های این پژوهش ضمن اثبات نادرستی تعمیم نتایج بررسی های کلی قحطی به سراسر ایران، نشان می دهد که همه نواحی خراسان به یکسان تحت تأثیر قحطی قرار نگرفت. بلکه این بلیه موجب افزایش ثروت و جمعیت در ولایات شمالی به زیان ولایات مرکزی و جنوبی ایالت، گردید. افزون آن که قحط سالی، در کنار مرگ ومیر با مهاجرت و جابجایی جمعیت همراه بود که این، اعتبار داده های آماری برخی از منابع را با تردید مواجه می سازد. همچنین، اقتصاد محلی، گذشته از خسارت، بزودی تغییرات را در الگوی زمینداری به زیان مالکیت خصوصی و در نوع کشت تجربه کرد که هر یک از این تحولات، خود منشأ تغییرات بعدی در خراسان شدند.

۱۳۰.

آسیب ها ی اجتماعی فرهنگی ناشی از آگهی ها ی تبلیغاتی در نشریات عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالله متولی امامعلی شعبانی ماندانا قنواتی

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلید واژه ها: مصرف گرایی آگهی های تبلیغاتی آسیب های اجتماعی - فرهنگی نشریات عصر قاجار کالاهای خارجی چندگانگی هویتی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 816 تعداد دانلود : 880

«تبلیغات» یکی از روش های مهم انسانی برای اشاعه دیدگاه ها و تاثیرگذاری بر دیگران است. این مهم در جامعه ایران با آغاز انتشار اولین نشریات هم زمان با حکومت ناصرالدین شاه قاجار (1264 1313هجری قمری)، خود را نشان داد. لذا ضمن اعتراف بر ابعاد مثبت این آگهی ها، نبایستی از بعد آسیب شناسی آن و یا جنبه های منفی و غیر همخوان با فرهنگ بومی غفلت شود. متناسب با این رویکرد، سئوال اصلی پژوهش عبارت است از این که آسیب ها چه رابطه ای با مقوله تبلیغات و آگهی ها ی تبلیغاتی دارد؟ رهیافت های پژوهش بیانگر این واقعیت است که مطابق قاعده اصول تبلیغاتی که تغییر رفتار جامعه مهمترین هدف آن می باشد، در این میان سعی بر آن بود تا با تغییر ذائقه جامعه ایرانی، ایجاد روحیه مصرف گرایی، تجمل خواهی و از همه مهمتر پذیرش هویت غربی در ابعاد مختلف، زمینه استیلای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی غرب در ایران این مقطع فراهم گردد. ضمنا محتوای برخی از این آگهی ها با هنجارهای موجود جامعه بخصوص مذهبی فاقد همخوانی بوده و به نوعی تعادل جامعه را در معرض چالش قرار می داده است.

۱۳۱.

تحلیل عملکرد دیوان محاسبات پس از مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدجواد مرادی نیا

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلید واژه ها: Constitutional Revolution Government Accountability Office

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 410 تعداد دانلود : 620

هدف: هدف پژوهش حاضر، آشنایی مختصر با دلایل شکل گیری یکی از نهادهای مالی برآمده از انقلاب مشروطه، یعنی دیوان محاسبات و تحلیل برخی موانع موفقیت آن در انجام تکالیف قانونی در سال های نخست عمر خویش است. روش/ رویکرد پژوهش: روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی با اتکا به اسناد و برخی منابع کتابخانه ای است. یافته ها و نتایج پژوهش: یافته های این پژوهش نشان می دهد که رهبران انقلاب مشروطه با علم به آشفتگی نظام بودجه ریزی و نیز عدم نظارت بر چگونگی هزینه شدن بودجة کشور، در نخستین دورة مجلس شورای ملی، با هدف نظارت بر نظام گردش مالی خزانة کشور اقدام به تأسیس دیوان محاسبات کردند، اما عواملی همچون مقاومت صاحب منصبان حکومتی و ریشه دار بودن فرهنگ عدم پاسخگویی در آنان، دیوان مزبور را دست کم در سال های نخست، در رسیدن به اهداف اعلام شدة خود ناکام گذاشت.

۱۳۲.

روابط حقوقی زن و مرد دورة قاجار در نظام خانواده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی دهقان نژاد الهه محجوب

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: زوج نهاد خانواده روابط حقوقی دورة قاجار

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 880 تعداد دانلود : 594

شریعت اسلام حدود و تعاریفی مشخص از روابط حقوقی زن و مرد در نهاد خانواده مطرح کرده است. بر اساس آن، اولین رابطة حقوقی عناصر مذکور با برقراری ازدواج شکل می گیرد. در صورتی که رابطة اجتماعی مزبور با گسیختگی خانواده قطع شود، نوعی دیگر از روابط حقوقی برقرار می شود که مؤلفه های خاص خود را داراست. در پژوهش حاضر، با استناد به اسناد و دیگر منابع هم سو، ضوابط و چالش های حاکم بر روابط حقوقی زن و مرد در چهارچوب خانواده را در دورة قاجار بازنمایی می کنیم و این روابط را در دو حیطة حقوق مالی چون مهریه و نفقه و حقوق غیرمالی چون حضانت فرزند وامی کاویم. یافته های این پژوهش می تواند چشم اندازی از سیر قوانین فقهی حاکم بر خانواده را در این مقطع نشان دهد و تا حدودی به شفاف سازی جوانبی از تاریخ اجتماعی و حقوقی دورة قاجار منتهی شود.

۱۳۳.

تحلیل گفتمان روایت جنبش مشروطه در کتاب های درسی تاریخ (دوره پهلوی و پس از انقلاب اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمید آزاد امین تریان

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان گفتمان سیاسی مسلط روایت مشروطه گفتمان ناکامی - شکست گفتمان انحراف - شکست گفتمان مقاومت و مبارزه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 608 تعداد دانلود : 609

دو نظام سیاسی پیش و پس از انقلاب اسلامی دارای دو ایدئولوژی و گفتمان سیاسی مسلطِ متفاوت از یکدیگر بوده و هستند؛ مسائلی که تأثیر مستقیم بر نگارش کتاب های درسی به ویژه کتاب های درسی تاریخ گذاشته است. نمونه ی این تاثیر در روایت های متفاوت ارائه شده از جنبش مشروطیت به عنوان یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران است که تحت تأثیر مستقیم دو عاملِ گفتمان سیاسی مسلط، و نیز گفتمان های سیاسی-اجتماعیِ غیرمسلط این دو دوره شکل گرفته -است. بنابراین این پژوهش بر آن است تا با بررسی کتاب های درسی تاریخ مقطع سوم دبیرستان در دو دوره پهلوی و پس از انقلاب اسلامی، تأثیر گفتمان های سیاسیِ مسلط بر روایت جنبش مشروطه و ویژگی های خاص هر نوع روایت را بررسی کرده، و همچنین به بررسی تأثیر جریان های بیرونی و گفتمان های غیر مسلطِ سیاسی- اجتماعی که در مقاطعی توانستند در کتاب های درسی نوع خاص و متفاوتی از روایت گفتمان سیاسی مسلط را به وجود آورند، بپردازد. پس هدف از این پژوهش، بررسی روایت های ارائه شده از جنبش مشروطه با کاربست روش تحلیل گفتمان می باشد. باتوجه به تفاوت دو گفتمان سیاسی مسلط در دو دوره پیش و پس از انقلاب اسلامی، این نوشتار نیز در دو قسمت به تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان انواع روایت های جنبش مشروطه پرداخته است.

۱۳۴.

بانک شاهی کرمانشاه و تأثیر عملکرد آن بر جامعه و اقتصاد منطقه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: باقرعلی عادل فر زهرا نادی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۲۸)

کلید واژه ها: اقتصاد کرمانشاه تجار بانک شاهی انگلیس اسماعیل خان مناسبات مالی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 296 تعداد دانلود : 969

بانک شاهی کرمانشاه یکی از شعبه های بانک شاهنشاهی بود که در سال 1320 ق/1902 م، با مدیریت لوئی رابینو ((Louis Rabino افتتاح شد. از خدمات اساسی این بانک، پرداخت وام و نقل و انتقال وجوه بود. مردم با داشتن ضامن معتبر یا گرو گذاشتن قباله ملک و منزل، به راحتی می توانستند از این تسهیلات بهره ببرند. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه ای، تلاش شده است تا ضمن واکاوی ساختار و عملکرد بانک شاهی کرمانشاه، به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که فعالیت بانک چه پیامدهایی برای جامعه و اقتصاد کرمانشاه به همراه داشته است. نویسندگان مقاله پس از بازخوانی اسناد متعدد، به این نتیجه دست یافته اند که این شعبه با وجود تأثیر مثبت در رونق امور تجاری و اقتصادی، در بلندمدت نتایج منفی برای کرمانشاه در پی داشت. وابستگی تجار به وام های بانکی و ناتوانی آنان در وصول بدهی ها، ورشکستگی و از دست رفتن سرمایه آنان را منجر شد. بانک افزون بر خارج کردن تجار از سیستم تجارت داخلی و خارجی، با مصادره املاک و زمین های تجار و دیگر سرمایه داران، به صورت غیرمستقیم، نفوذ خود را در این ایالت حساس مرزی توسعه و تحکیم بخشید. از سوی دیگر، بانک با حمایت کردن از اقدامات ناشایست کارمندان ایرانی شعبه کرمانشاه، آسیب های جبران ناپذیری را به اقشار مختلف کرمانشاه وارد کرد. این امر باعث شد، تا مردم برای بهره بردن از حمایت دولت های بیگانه، تحت تابعیت آنان قرار گیرند. این مسئله بحران هویت فرهنگی را به وجود آورد که با حضور انگلیسی ها و ورود کالاهای خارجی تشدید یافت.

۱۳۵.

نقش امپراتوری عثمانی بر تدوین جنبش مشروطه ایران

نویسنده: عبدالرضا شهریاری نبی الله زارعی

منبع: پارسه بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۴

کلید واژه ها: واگرایی انقلاب مشروطه امپراتوری عثمانی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 550 تعداد دانلود : 381

تحولات عثمانی وجوه اشتراک و تشابهات فراوانی با تحولات ایران داشته و به نظر می رسد هرآنچه که در آنجا اتفاق افتاده با فاصله اندکی در ایران نیز به وقوع پیوسته است و این مسئله ما را به موضوع دیگری نیز رهنمون می سازد و آن تأثیراتی است که تحولات عثمانی و ایران بر یکدیگر داشته اند. در روند انقلاب مشروطه ایران عوامل داخلی و خارجی چندی نقش داشته است. عواملی که ریشه های درونی و فکری و بعضی دیگر ریشه های سیاسی و اجتماعی داشته اند. این مقاله در پی بررسی نقش حکومت عثمانی در تحولات فکری و سیاسی جنبش مشروطه خواهی ایران است. براساس نتایج تحقیق، دولت عثمانی هم در زمینه سازی فکری جنبش مشروطه در ایران تأثیر گذار بوده و هم در فرآیند وقوع آن از طرق مختلف نقش آفرینی کرده است که می توان آن ها را به عواملی از جمله رجال، نخبگان، روشنفکران، آزادیخواهان، حوزه نجف، عتبات عالیات، تجار، نویسندگان، انجمن ها و سفارت عثمانی در ایران از آن جمله بوده است.

۱۳۶.

جامعة اسلامی ایرانی از منظر مستشرقان انگلیسی عصر قاجار با تأکید بر سفرنامه ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: امامعلی شعبانی نورالله کریمیان کریمی ماندانا قنواتی

منبع: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۳۸)

کلید واژه ها: سفرنامه عصر قاجار جامعة اسلامی ایرانی رویکرد تحقیرآمیز مستشرقان انگلیسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 106 تعداد دانلود : 280

سفرنامه های خارجی غالباً توسط مأموران سیاسی و مبلغان مذهبی مسیحی تدوین گردیده که البته منافع، اندیشه ها و مقاصد سیاسی مذهبی خاص خود و دولت های متبوعشان را در تصویربرداری از شرایط اجتماعی جامعة اسلامی و در رأس آن جامعة ایرانی در سده های اخیر دخالت داده اند. مستشرقان انگلیسی از این جمله اند که جانب دارانه، همراه با تعصب، و توجیه استیلای خود بر جهان اسلام، به نگارش سفرنامه هایی در این خصوص مبادرت ورزیده اند. این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال اساسی است که مستشرقان انگلیسی چه تصویری از جامعة اسلامی و در رأس آن، ایران عصر قاجار در سفرنامه هایشان ارائه کرده اند؟ یافته های پژوهش ضمن اثبات فرضیة مطرح شده، بیانگر این واقعیت است که نداشتن شناخت واقعی از مذهب و اجتماع اسلامی ایرانی از یک سو، و نیز بینش استعماری استثماری انگلیسی ها از دیگر سو، موجب گردیده آنان گزارشی همراه با تحقیر نسبت به فرهنگ و اجتماع میهنمان در این دوره و در ابعاد گوناگون در منابع سفرنامه هایشان انعکاس دهند که البته با واقعیات تاریخی مغایر است. جوامع اسلامی به شکلی توهین آمیز، منحط، کهنه، خرافاتی، جاهل، اهل افراط و تفریط، دو فضایی، دروغگو، متملق و در یک عبارت، فلاکت زده و عقب مانده در اخلاقیات، آداب و رسوم، و اعتقادات مذهبی معرفی گردیده اند. در این میان، نگاه بخشی سطحی و در عین حال، تعمیم یک رذیلت اخلاقی به کل جامعة ایرانی نیز از نکاتی است که نگاه بی طرفانه و منصفانة آنان را با تردید جدی مواجه می سازد. مستشرقان انگلیس برخلاف دیگر اروپاییان، که به زیبایی ها و جذابیت های دنیای اسلام نیز توجه نشان داده اند، غالباً نگاه یک سویه را در این زمینه تبلیغ کرده و از ذکر وجوه مثبت زندگی و فرهنگ مردم آن استنکاف ورزیده اند.

۱۳۷.

چالش پادشاهان قاجار با حکمرانان محلی بلوچستان (1212تا1264ق./1797تا1848م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد پیری

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: قاجاریه شورش های بلوچستان انگلستان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 701 تعداد دانلود : 726

بلوچستان در آغاز حکومت قاجار گرفتار آشوب های ناشی از منازعات خان های محلی گردید. بخش وسیعی از این منطقه که همواره جزو جغرافیای تاریخی ایران بوده، سرانجام با دخالت انگلستان جدا شد. پژوهشگر می کوشد پاسخ مناسبی برای این پرسش بیابد که آیا قاجارها در آغاز حکومت شان توانستند حاکمیت دولت مرکزی را در بلوچستان تثبیت کنند؟ سؤال دیگر این که چه کسانی طی دوران زمامداری فتحعلی شاه و محمدشاه در صحنه سیاسی این ایا لت نقش آفرین بودند؟ چنین فرض می شود کشمکش های محلی در بلوچستان که ریشه در تاریخ میانه ایران داشت، فرصت تثبیت حاکمیت ایران بر این ناحیه را پس از فروپاشی دولت صفوی و افشاری نداد و دولت انگلستان نیز کوشید از این نابسامانی سیاسی در جهت مطامع استعماریش استفاده کند. این تحقیق با بهره گیری از مندرجات سفرنامه ها، خاطرات رجال سیاسی و سایر منابع دست اول، به روش«تحلیل تاریخی» تحوّلات سیاسی بلوچستان را در یک دورة حساس تحلیل می نماید. این بررسی نشان می دهد: بلوچستان در آغاز دورة قاجار کانون ناآرا می های فراوانی گردید که دولت انگلستان با فرصت طلبی کوشید با فرقه تراشی بر نابسامانی آن بیفزاید. قاجارها هم به دلیل درگیری با دولت روسیه و انکلس و نیز بی کفایتی برخی دولتمردان، نتوانستند حاکمیت ایران را بر این نواحی به طور کامل برقرار سازند.

۱۳۸.

اصلاحات نظامی عباس میرزا نایب السلطنه

نویسنده: مجتبی خالقی

منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 521 تعداد دانلود : 286

۱۳۹.

بررسی زمینه های شکل گیری پلیس جنوب

نویسنده: سکینه کاشانی عصمت بابادی

منبع: جندی شاپور سال اول بهار ۱۳۹۴ شماره ۱

کلید واژه ها: ژاندارمری پلیس جنوب سرپرسی سایکس صولت الدوله واسموس

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار سیاسی

تعداد بازدید : 449 تعداد دانلود : 904

با شروع جنگ جهانی اول و به دنبال آن ورود نیروهای متفقین و متحدین به خاک ایران، اوضاع به شدت بحرانی به نظر می رسید. روس ها در شمال ایران، عثمانی ها در غرب، انگلیسی ها در جنوب و جنوب شرقی و آلمانی ها به طور پراکنده در مرکز و نواحی دیگر فعالیت می کردند. این در حالی بود که دولت ایران اعلام بی طرفی کرده بود. در رویارویی با اغتشاشات و شورش های ایلات نیز نیروی نظامی کارآمدی وجود نداشت. انگلستان که به دلیل موقعیت استراتژیک ایران و حفاظت از سرحدات منتهی به هندوستان منافع خود را در خطر می دید، تصمیم به اقدام جدی در این زمینه گرفت تا با تشکیل نیروی نظامی مستقلی در ایران علاوه بر محافظت از خط لوله نفت، از نفوذ آلمان ها نیز جلوگیری کند. لذا در ماه مارس 1916 میلادی/ ذیقعده 1335 ه .ق. نیروی نظامی به فرماندهی ژنرال سرپرسی سایکس، به بهانه تأمین امنیت جنوب، وارد ایران شد تا در واقع حافظ منافع بریتانیا باشد. اما این موضوع برای ایرانیان آگاه که عملاً نقض حاکمیت ایران را مشاهده می کردند، قابل پذیرش نبود لذا مقاومت های مردمی بسیاری در مقابل نیروی پلیس جنوب شکل گرفت.

۱۴۰.

مورخان عصر قاجار و روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان (از آغاز دورة قاجار تا پیش از دورة مشروطه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی خلیفه امین آریان راد

منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶ (پیاپی ۱۰۱)

کلید واژه ها: ایران باستان متون دساتیری تاریخ نگاری قاجار آذر کیوانیان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : 658 تعداد دانلود : 850

موضوع ماهیت متون دساتیری از دیر باز برای پژوهشگران علوم انسانی مطرح بوده است. آنچه تا کنون کم تر مورد توجه قرار گرفته موضوع دیدگاه های آذرکیوانیان در زمینة تاریخ ایران و روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان و تاثیر آن بر تاریخ نگاری عصر قاجار بوده است. مساله ای که پرسش اصلی این پژوهش بر آن استوار است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مورخان عصر قاجار چه واکنشی در برابر روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان انجام دادند؟ فرضیه این پژوهش آن است که مورخان عصر قاجار با وجود پذیرش روایت دساتیری از تاریخ باستان سرانجام به نقد و رد آن پرداختند. در این پژوهش کوشش شده است که در آغاز با استناد با متون دساتیری به طور ویژه دیدگاه های آذرکیوانیان در زمینة تاریخ نگاری بررسی شود و سپس تاثیر این دیدگاه ها بر روایت تاریخ نگاری دورة قاجار از تاریخ ایران باستان و نوع برخورد و تاثیرپذیری هر یک از مورخان این دوره از این متون از دورة فتحعلی شاه تا پیش از دورة مشروطه مورد بررسی قرار گیرد.

درخت حوزه‌های تخصصی

قاجار

بررسی تحولات صنعت و توسعه صنعتی در ایران به منظور آسیب شناسی توسعه صنعتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

وضعیت فرهنگی ارامنة بوشهر در دورة قاجار(بر اساس اسناد این دوره)(مقاله علمی وزارت علوم)

دولت وثوق الدوله و اعادة حاکمیت ملی در مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

سیر تحول نساجی در دورة قاجار با تأکید بر نقش یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

تأثیر تجاری شدن تریاک در تغییر وضعیت زمینداری و مناسبات شغلی در دوره قاجاریه(مقاله علمی وزارت علوم)

تاریخ، جامعه، و بازنمایی کارکردهای ایدئولوژیک عکاسی در دورة قاجار: پیش و پس از مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

کشاکش های جانشینی ایل کلهر( 1285ق تا 1320ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

بررسی میزان انطباق تصویر براق در معراج نگاری های عصر قاجار با روایات اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

قحط و غلای 1288ق در خراسان: زمینه، روند و تبعات اقتصادی(مقاله علمی وزارت علوم)

آسیب ها ی اجتماعی فرهنگی ناشی از آگهی ها ی تبلیغاتی در نشریات عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

تحلیل عملکرد دیوان محاسبات پس از مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

روابط حقوقی زن و مرد دورة قاجار در نظام خانواده(مقاله علمی وزارت علوم)

تحلیل گفتمان روایت جنبش مشروطه در کتاب های درسی تاریخ (دوره پهلوی و پس از انقلاب اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

بانک شاهی کرمانشاه و تأثیر عملکرد آن بر جامعه و اقتصاد منطقه(مقاله علمی وزارت علوم)

نقش امپراتوری عثمانی بر تدوین جنبش مشروطه ایران

جامعة اسلامی ایرانی از منظر مستشرقان انگلیسی عصر قاجار با تأکید بر سفرنامه ها(مقاله پژوهشی حوزه)

چالش پادشاهان قاجار با حکمرانان محلی بلوچستان (1212تا1264ق./1797تا1848م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

اصلاحات نظامی عباس میرزا نایب السلطنه

بررسی زمینه های شکل گیری پلیس جنوب

مورخان عصر قاجار و روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان (از آغاز دورة قاجار تا پیش از دورة مشروطه)(مقاله علمی وزارت علوم)

پالایش نتایج جستجو