درخت حوزه‌های تخصصی

گرچه هیچ حرفه مندی نیست که بی نیاز از یک نظام اخلاقی باشد؛ اما چنین امری در حرفه های خدمت مداری چون کتابداری و اطلاع رسانی، نمودی مضاعف دارد. با این حال، کمبود برنامه های آموزشی در زمینه ی آموزش اخلاق حرفه ای به کتابداران محسوس است. از دیدگاه این نوشتار، تدوین اخلاق حرفه ای فراتر از نوشتن دستوریِ مجموعه ای از بایدها و نبایدهاست. هر باید و نبایدی که مبنای فلسفی مستدل نداشته باشد، در حد دستوری فرمایشی باقی خواهد ماند. بر این اساس، نگارنده، نظریه ای تحت عنوان «نظریه ی کارکرد تعادلی کتابخانه ها» را به عنوان سنگ بنایی برای تدوین و نیز آموزش اخلاق حرفه ای کتابداران و اطلاع رسانان پیشنهاد داده است.

با وجود مزایای انکار نشدنی سیستم های رایانه ای هوشمند و کاربردهای حیرت برانگیز آنها در پیشبرد آموزش، صنعت و فرهنگ کشورهای مختلف، مسائل اخلاقی بسیاری در مورد آنها مطرح شده است. در این مقاله پس از تعریف هوش مصنوعی و سیستمهای هوشمند، ابتدا به بررسی مسائل اخلاقی مشترک بین سیستمهای هوشمند و سیستم های رایانه ای و شبکه جهانی می پرازیم، سپس مهمترین مسائل اخلاقی مرتبط با دو نوع سیستم هوشمند مورد بررسی قرار می گیرند. مهمترین مسائل اخلاقی مشترک میان سیستمهای هوشمند و غیرهوشمند رایانه ای به تاثیر رایانه ها در محیط های کاری، امنیت این سیستمها، تکثیر غیر مجاز و مشکلات ناشی از بی نامی برمی گردد. سیستمهای داده کاوی و خبره دو نوع ازسیستمهای معروف و پرکاربرد هوشمند هستند که مسائل اخلاقی هر یک به طور خاص و جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.

زمینه: کتابداران، کارشناسان گردآوری و اشاعه اطلاعات هستند که داشتن مهارتهای تخصصی و علمی در این خصوص برای آنان کافی نیست، بلکه مقدم بر آن برخورداری از خصوصیت والای انسانی و کردار اخلاقی است که شایسته حفظ و توسعه می باشد. از طریق این کردارها می توانیم تشخیص دهیم که کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی، کارگزاران اخلاقی هستند و در مقابل خودشان و به طور کلی جامعه، احساس مسوولیت می کنند. از این رو، این پژوهش می کوشد دیدگاه کتابداران عضو انجمن کتابداری و اطلاع رسانی کشور را نسبت به اصول اخلاق حرفه ای کتابداران و اطلاع رسانان مورد بررسی قرار دهد.روش کار: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است که با روش پیمایشی توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را کتابداران عضو انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و 10 شاخه استانی انجمن خراسان، اصفهان، خوزستان، فارس، قم، لرستان، کرمانشاه، مازنداران، همدان و یزد تشکیل داده اند. تعداد جامعه آماری با توجه به آمار اخذ شده از انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران 1873 نفر بوده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته، استفاده شده است. مبنای این پرسشنامه را برخی مولفه ها و شاخص های اخلاق حرفه ای موجود در متون مرتبط و منشورهای اخلاق حرفه ای کتابداران تشکیل داده اند.یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش جهت تنظیم اصول اخلاق حرفه ای کتابداران ایران به ترتیب، مولفه های مسوولیت در برابر خود، مسوولیت در برابر همکاران، مسوولیت در برابر حرفه، مسوولیت در برابر استفاده کنندگان، مسوولیت در برابر سازمان، مسوولیت در برابر جامعه، و مسوولیت در برابر متخصصان سایر حرفه ها پیشنهاد شدند.نتیجه گیری: در پایان، قوانین اخلاقی نهایی مورد نظر کتابداران عضو انجمنهای کتابداری و اطلاع رسانی ایران در هفت مولفه که شامل 32 اصل می باشد ارایه گردیده است.

زمینه: استفاده گسترده از اینترنت و مکانیزم مناسب آن که دسترسی به منابع اطلاعاتی را بسیار آسان نموده باعث به وجود آمدن بسیاری از رفتارهای غیراخلاقی به خصوص در میان دانشجویان شده است. این مطالعه به دنبال بررسی میزان تعامل دانشجویان دانشگاه پیام نور در تهران با چنین رفتارهای غیراخلاقی و همچنین میزان ارتباط رفتارهای غیر اخلاقی اینترنتی با پنج مدل بزرگ شخصیتی (گلدبرگ) می باشد.روش کار: روش تحقیق از لحاظ جمع آوری داده ها توصیفی- پیمایشی می باشد. داده های مورد استفاده از 250 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور تهران جمع آوری گردید و سپس با استفاده از نرم افزارهای تحلیل آماری بررسی شدند.یافته ها: یافته ها نشان می دهد که صفات شخصیتی مانند هوشمندی به میزان قابل توجهی با رفتارهای غیراخلاقی اینترنتی در دانشجویان ارتباط منفی دارد و صفات شخصیتی مانند برونگرایی، سازگاری و ثبات عاطفی به میزان کمتر با رفتارهای غیراخلاقی اینترنتی در دانشجویان ارتباط منفی دارد. همچنین با توجه به آزمون تحلیل واریانس به این نتیجه رسیدیم که بین صفات شخصیتی و تقلب اینترنتی نیز رابطه معنی داری وجود دارد.نتیجه گیری: این تحقیق می تواند سهم قابل ملاحظه ای در درک رفتارهای نابه جای اینترنتی داشته باشد و همچنین سازمانها و مراکز ذی ربط می توانند از این تحقیق در تدوین سیاستها و قوانین مربوط به فعالیتهای علمی که با استفاده از کامپیوتر و اینترنت می باشد استفاده نمایند.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی میزان کاربست مؤلفههای منشور اخلاق حرفه ای نهاد کتابخانه های عمومی کشور در بین کتابداران کتابخانه های عمومی استان یزد میپردازد. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه پژوهش، تمام کتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی استان یزد در سال 1389- 1390 را شامل میشود. به منظور تعیین حجم نمونه از فرمول نمونه گیری کوکران بهره گرفته شد و تعداد 111 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند و از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محققساخته است و روایی پرسشنامه توسط استادان متخصص مورد تأیید قرار گرفت و ضریب پایایی آن به روش آلفای کرونباخ 86/0 محاسبه گردید. یافتهها: نتایج نشان داد که در میان مؤلفه های نُه گانه پژوهش حاضر، بیشترین میانگین ها مربوط به گویه های «با رفتار خود به مراجعان احترام می گذارم» با میانگین 56/4، «از کار در کتابخانه احساس ارزشمندی دارم» با میانگین 63/4، و «در حفظ وسایل کتابخانه کوشا هستم» با میانگین 65/4 بوده است. اصالت/ارزش: موضوع اخلاق و سنجش عملکرد آن به تازگی در متون کتابداری و اطلاعرسانی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. پیش از این بهطور نظری مؤلفه های اصول اخلاق حرفهای و اخلاق سازمانی از سوی پژوهشگران داخلی و خارجی مورد توجه واقع گردیده است اما در این مقاله سعی شده است تا مؤلفه های مصوب نهاد کتابخانه های عمومی کشور به منزله ابزارهای نوین اخلاقی مورد توجه واقع گیرد تا جنبه های اخلاق سازمانی را توسعه دهد.

زمینه: امروزه راه حلهای فناوری اطلاعات با زندگی روزمره انسان ترکیب شده است و توانسته صور فعالیتها و بسیاری از حوزه های زندگی او را دچار تغییر نماید. این تغییر رویکرد سبب بروز نیازمندیهای جدیدی شده که یک نگاه اخلاقی – فرهنگی را می طلبد. این نگاه می بایست بتواند نگاه چندبعدی مسایل و دغدغه های مرتبط را پاسخگو باشد. بر همین اساس در این مقاله سعی گردید الگوی تحلیل در این زمینه ارایه شود.روش کار: مقاله از لحاظ هدف، بنیادین و از لحاظ قالب تحقیق، توسعه ای – تحلیلی بوده است.نتیجه گیری: الگو پیشنهادی ارایه شده در این پژوهش، توانست راه حلهای فناوری اطلاعات را از ابعاد اخلاقی – فرهنگی مورد ارزیابی قرار دهد. ارزیابی بر اساس تفکر بین رشته ای فنی و علوم انسانی شکل گرفت. بر اساس تحلیل مولفه های مختلف در یک از ابعاد، نتیجه مدون و ساختار یافته ای به دست آمد. نتیجه ارزیابی، به صورت ارایه یکی از چهار ناحیه مشخص می باشد. بر اساس ناحیه معین شده، راهبرد و وضعیت راه حل ارایه می گردد. این ارزیابی قادر است به عنوان یکی از گام های برنامه ریزی راهبردی، تولید و مدیریت محصولات و خدمات فناوری اطلاعات در جهت تحلیل طرحها و راه حلهای فناوری اطلاعات به کار گرفته شود.

در عرصه­ی حیات اجتماعی، مؤثرترین و مهمترین رقابت­ها، در حوزه­ی فعالیت­های اقتصادی، صورت می­گیرد. جهت برقراری توازن و برابری در رقابت­ها و نیز داشتن توانمندی در آنها، وجود قدرت برابر، عامل بسیار مهمی است. در جهان امروز، برخورداری از این عنصر به اطلاعات و آگاهی­های برابر و مساوی مربوط می­شود؛ لذا با توجه به این امور و با در نظر داشتن وظیفه­ای که دولت اسلامی در برقراری عدالت اقتصادی نسبت به افراد تحت حاکمیت خویش برعهده دارد، در این مقاله، پس از تعریف اطلاع رسانی، با بررسی حکم اطلاع رسانی نسبت به فرصت­های اقتصادی، مواردی از حرمت و وجوب، کراهت و استحباب اطلاع رسانی در این عرصه را ذکر کرده، سپس در راستای تبیین ادله­ی حرمت تبعیض در اطلاع رسانی، ابتدا حکم رانت اطلاعات را تشریح و بعد با بیان روش مناسب برخورد با فرصت­های اقتصادی، شرایط لازم در اطلاع رسانی نسبت به این فرصت­ها را تبیین کرده و در نهایت به این نتیجه می­رسیم که اولاً اطلاع رسانی نسبت به فرصت­های اقتصادی، فی حدَ نفسه نه تنها مباح است، بلکه با توجه به سنت شرعیه، از استحباب نیز برخوردار بوده و فقط مواردی که با ادله همراه باشند، از تحت عمومیت حکم استحباب اطلاع رسانی خارج می­شوند. ثانیاً رانت­های اطلاعاتی نیز فی حدَ نفسه حرام نیستند بلکه با توجه به منبع اطلاعات، نحوه و طرق کسب آنها، مشمول احکام تکلیفلی مختلفی می­گردند

اخلاق علمی در پژوهش، همواره استناد به نوشته های مورد استفاده در تألیف و تحقیق را ضروری ساخته است. استناد به مآخذ مورد استفاده، ابزاری برای رعایت حقوق معنوی افراد است و این رعایت حقوق، به شکل پانویس و یا فهرست مآخذ انجام میشود. وجود بیش از 30 روش مختلف برای استنادها و فهرست مآخذ نیز گویای اهمیتی است که تاکنون به «روش» استناد داده شده است. اما یک پرسش همواره برای نویسندگان مقاله ها و گزارشهای پژوهشی، بویژه دانشجویان و نویسندگان تازه کار، مطرح بوده و آن این است که اصولاً «چه موقع» باید به آثار دیگران استناد کرد. بررسی نویسندگان این نوشته نشان میدهد تاکنون هیچ گونه تحقیقی درباره زمان مناسب برای استناد و دلایل آن، چه در ایران و چه در خارج از ایران، انجام نشده است. بنابراین، در این پژوهش تلاش شده دلایلی که از نظر اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید چمران برای استناد در پژوهشها و تألیفات، مهم هستند، شناسایی شوند. پژوهشگران امیدوارند یافته های این پژوهش بتواند برای تمامی پژوهشگران و مؤلفان در مورد زمان استناد در نوشته ها و تألیفاتشان، مفید واقع شود.