درخت حوزه‌های تخصصی

"همگام با ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به نظام آموزشی و پس از تجهیز مدارس به رایانه و آموزش معلمان، این پرسش مطرح می‌شود که چرا استفاده از فاوا در مدارس به کندی پیش می‌رود؟ به‌نظر می‌رسد نقش مدیران مدارس، نگرش آن‌ها و قوانین مربوط به استفاده از فاوا می‌تواند در کاربرد رایانه در مدارس بسیار مؤثر باشد، که هدف این پژوهش نیز بررسی همین موضوع می‌باشد.‌ این تحقیق از نوع توصیفی ـ پیمایشی است. نمونه آماری این پژوهش شامل 37 نفر از مدیران مدارس متوسطه است که دارای کارگاه فاوا بوده‌اند و با روش تصادفی ساده، در سطح شهر اصفهان انتخاب شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که مدیران مدارس از رایانه به‌منزله ابزاری برای انجام کارهای اداری و دفتری و همچنین تایپ استفاده می‌کنند تا یک ابزار تسهیل‌کننده یادگیری. از سویی، به‌علت فقدان قوانین و مقررات شفاف و صریح درباره استفاده از فاوا، کاربرد رایانه در مدارس با مشکل مواجه شده است، بویژه این که به‌دلیل نبود مسئول رایانه تمام‌وقت و تخصص کافی در مدارس، امکانات موجود نیز کم‌استفاده مانده. این در حالی است که نگرش مدیران نسبت به فاوا مثبت ارزیابی شده است."

این پژوهش با هدف بررسی ویژگی‌های شخصیتی لازم در شغل کارشناسان کاوش اطلاعات انجام شده است. بدین منظور با استفاده از نظریه صفات و بهره‌گیری از روش علمی تحلیل عوامل به انتخاب و اندازه‌گیری تعداد محدودی از صفات پرداختیم. نظریة پنج عاملی بزرگ نورمن مبنای این پژوهش قرار گرفت. طبق این مدل، صفات به پنج عامل بزرگ برونگرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، ثبات عاطفی و فرهنگ و تربیت و حدوداً در بیست مقیاس توضیح دهنده تقسیم گردید. براین اساس پرسشنامة شخصیتی با سی و هفت ویژگی در پانزده مرکز تحقیقاتی و اطلاعاتی بین سی و دو کارشناس کاوش اطلاعات و هشت سرپرست کتابخانه توزیع گردید. پس از جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل نتایج حاصله که با استفاده از آزمون دو جمله‌ای انجام شد، چهارده ویژگی آن مورد تأیید پاسخ‌دهندگان قرار نگرفت، و تعداد بیست و سه ویژگی شخصیتی از نظر پاسخ‌دهندگان جهت شغل کاوشگری اطلاعات تأیید شد.

تحقیق حاضر با هدف تعیین میزان رضایت شغلی کارکنان شاغل در بخش «مدیریت پردازش» کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. روش تحقیق پیمایشی است و داده‌ها از طریق پرسشنامه گردآوری شده و با نرم‌افزار آماری اس‌.پی.اس.اس. مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعة آماری این پژوهش را کارکنان بخش «مدیریت پردازش» کتابخانة ملی تشکیل می‌دهد. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان داد که رضایت کارکنان این بخش از کتابخانة ملی مانند بسیاری همتایان خود در کتابخانه‌های دیگر از امکانات رفاهی،‌ آموزشی، سیاست‌های مدیریت، میزان امنیت شغلی در حد پایین، و میزان رضایت آنان از روابط انسانی موجود در سازمان و وجهه و اعتبار اجتماعی حرفه و سازمان در حد نسبتاً خوبی بوده است.

دنیای فناوری اطلاعات را صحبت درباره ابرداده فرا گرفته است. به نظر می‌رسد امروزه هر کسی در حال ایجاد یک قالب ابرداده‌ای است. در «اچ‌تی‌ام‌ال»[2] یک برچسب <meta> وجود دارد که به منظور حمل ابرداده برای منابع اینترنتی به‌کار می‌رود؛ دانشمندان ابرداده را به‌منظور توصیف ژنوم‌‌ها ایجاد ‌کرده‌اند؛ ناشران دارای یک قالب ابرداده‌ای می‌باشند که انتقال داده‌‌های مربوط به قیمت و تبلیغات برای خرده‌فروشان را تسهیل می‌کند. چه اتفاقی در دنیای فناوری در حال شکل‌گیری است که همگان را به این باور رهنمون ساخته است که: پاسخ، همان ابرداده است؟ اگر ابرداده پاسخ باشد، پس پرسش کدام است و آن برای کتابخانه‌‌ها و فهرست‌‌های کتابخانه‌ای چه‌ معنایی دارد؟

جهان امروز جهان تصویر و رسانه است. معمولاً سه دوره برای انتقال مفاهیم ذکر می شود که عبارت اند از «دوره انتقال زبانی»؛ «مکتوب» و «تصویری». در حال حاضر کارآمدترین و ماندگارترین شیوه ابراز عقاید و تاثیرگذاری بر افکار عمومی تصویر است؛ به طوری که هر فرد به طور متوسط در روز بیشترین اطلاعات دریافتى خود را از رسانه های تصویری به دست مى آورد. امروزه جهان غرب به اهمیت، قدرت و فن تصویر پى برده است و از آن در همه قالب ها استفاده مىکند. با توجه به این نکته و اهمیت مسئله فرهنگ سازى و نقش آن در تصمیم گیری های راهبردی، به ویژه در سیاست گذاری های کلان، توجه به ارتباط مستتر، اما عظیم تصویر و رسانه بر تصمیم گیری و به ویژه تصمیم گیری راهبردی ضروری است. موضوعی که متاسفانه در فرهنگ علمی کشور و در تحلیل های مدیریتی و اجتماعی کمتر مدنظر بوده است. با عنایت به چنین جایگاه ویژه ای، در این مقاله ضمن بررسی موضوع مدیریت رسانه و نقش تصمیم گیری در آن، نگاهی به نظریه تصویر و تصمیم داریم و به ذکر نمونه های موردی آن در سطح امروز جهانی پرداخته ایم.

این تحقیق به بررسی روابط خوداستنادی و هم‌آیندی مؤلفان با ضریب تأثیر نشریات حوزه اقتصاد، نمایه‌سازی‌شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (آی‌اس‌سی) پرداخته است. نوع تحقیق، علم‌سنجی است که با استفاده از روش‌های تحلیل استنادی و کتابخانه‌ای به انجام رسیده. داده‌های تحقیق با استفاده از آی‌اس‌سی و تورق نشریات مورد مطالعه، گردآوری شده است. خوداستنادی، هم‌آیندی مؤلفان، و ضریب تأثیر نشریات مورد مطالعه، متغیرهای تحقیق را تشکیل می‌دهند. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که خوداستنادی و هم‌آیندی مؤلفان، روابط معناداری با ضریب تأثیر نشریات مورد مطالعه دارند. وجود رابطه معنادار بین هم‌آیندی مؤلفان و خوداستنادی نشریات مورد مطالعه، از دیگر نتایج تحلیل همبستگی است.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی، به عنوان مهم ترین سازمان رسانه ای کشور، در سال 1383 با تصویب سند افق رسانه، راهبرد های خود را برای یک دوره ده ساله تدوین کرد. در این سند حوزه های مختلف از جمله «خبر» و «فنی» مورد توجه قرار گرفته اند و تاکید شده است با بهره گیری از فناوری های نوین رسانه ای، الگوی تولید و پخش خبر تغییر یابد. در این مقاله راهبرد های سند در حوزه خبر، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. هدف اصلی تحقیق شناخت عوامل مؤثر بر کسب موفقیت تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی) به عنوان قطب خبررسانی در کشور بوده است. نتایج این تحقیق که با روش پیمایش در بین کارکنان صداوسیما در سایت جام جم ـ به جز کارکنان خبری ـ انجام شد، نشان داد که در شرایط حاضر، سیمای جمهوری اسلامی، یکی از مهم ترین منابع کسب خبر در جامعه به شمار می رود. چند مؤلفه شامل سرعت در انتشار اخبار، توجه به نیازهای خبری مردم، استقلال حوزه خبر، تنوع خبری و ایجاد رقابت در بین بخش های خبری تلویزیون از مؤلفه های مؤثر بر قطب خبری شدن رسانه ای مانند سیماست. همچنین شبکه خبر، در مقایسه با سایر بخش های خبری شبکه های سیما، از قابلیت بیشتری برای تبدیل شدن به قطب خبری برخوردار است. بین سرعت انتشار اخبار سیما و تبدیل آن به قطب خبری جامعه، رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد.

کتابخانه و آرشیو وجوه مشترک زیادی با هم دارند, و نباید به عنوان دو مفهوم جدا  از هم بررسی شوند هدف مشترک کتابداری و آرشیوداری, ذخیره و گسترش دانش است. ضرورت خدمات کتابخانه ای و آرشیوی به عنوان یک نهاد عمومی برای نشان دادن علت اصلی و عملکرد نهایی فراهم گردیده است. در قدیم مواد کتابخانه و آرشیو را در یک جا ذخیره می کردند. در آغاز, چون تفاوتی بین آنها احساس نمی شد, معمولا مواد مربوط به این دو, به صورت درهم نگاهداری می شد. تفاوت بین کتابخانه و آرشیو در قرن پانزدهم و بعد از اختراع چاپ پدیدار گشت. کتابخانه و آرشیو, هردو مؤسسات عمومی اند که وجودشان در زندگی ما ضروری است.

امروزه در عصر انفجار اطلاعات هستیم، عصری که فناوری اطلاعاتی زندگی افراد را عمیقاً تغییر داده است. روش‌های گردآوری، ذخیره، بازیابی، انتقال و اشاعه اطلاعات، متفاوت گشته است. دراین میان دسترسی به اطلاعات سازمان‌یافته درکانون توجه قراردارد‌ و این امر در راستای بهبود ارائه خدمات و دسترسی کاربران به اطلاعات مناسب در کوتاه‌ترین زمان ممکن، مطرح می‌باشد. از آنجا که علم کتابداری همگام با تغییرات رخ داده در دانش اطلاع‌رسانی، صورت متفاوتی یافته، دراین مقاله سعی بر آن است که درگاه‌های اطلاعاتی و کاربرد آن‌ها درکتابخانه‌ها شرح داده شود و اهمیت آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد

قوانین حق مؤلف در ایران، با توجه به شواهد امر و اذعان کارشناسان، نیاز به اصلاح و بازنگری دوباره با توجه به نیازها و امکانات جدیدی که پیش روی جامعه جوان ما است، دارند. برای رسیدن به ضوابط اجرایی مدون و قابل اجرا در زمینه تهیه و اشاعه اطلاعات به صورت دیجیتالی در فضای سایبرـ با رعایت حقوق مؤلفان آن ـ باید به درک بهتری از رسالت کتابخانه‌ها (به عنوان مخازن اطلاعات غنی و مراکز اشاعه آن)، روند جهانی اقتصادی‌شدن تبادل اطلاعات، و شرایط اجتماعی جامعه رسید. مدیرانِ برنامه‌ریز و تولیدکننده پایگاه‌های اطلاعاتی با داشتن طرح تجاری و توجه به مالکیت فکری، توجیه اقتصادی طرح کتابخانه دیجیتالی برای خود را فراهم می‌کنند. بنابراین، یک طرح راهبردی مکتوب برای توسعه و مدیریت مالکیت فکری می‌تواند برای یک دوره زمانی خاص، بسیار مؤثر باشد. زیربنا و شالوده تحقیق و ظرفیت موجود برای جذب دانش علمی و فنی، در کشورهای در حال توسعه ضعیف است و به ناگزیر باعث پایین ماندن سطح برونداد علمی و توسعه‌یافتگی پایین‌‌تر از حد مطلوب در این جوامع می‌شود. دانش جدید عمدتاً در کشورهای ثروتمندتر ایجاد می‌شود، جایی که سرمایه‌گذاری و هزینه کردن در تحقیق و توسعه، بیش‌ترین و بالاترین سهم را دارد. در این مقاله به راهبردهای سیاسی و اقتصادی برای طراحی چرخه تولید، اشاعه و مصرف اطلاعات، با حفظ حریم مالکیت، پرداخته شده است.

این مقاله می‌کوشد با روش تحلیل محتوا به بررسی پایان‌نامه‌های رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی موجود در پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران بپردازد. جامعه آماری پژوهش از 240 پایان‌نامه تشکیل شده که در سال‌های 1373 تا 1382 از دانشگاه‌های مختلف کشور به این پژوهشگاه ارسال شده‌اند. یافته‌ها‌ی پژوهش نشان می‌دهد که دانشگاه علوم پزشکی ایران بیش‌ترین تعداد پایان‌نامه را ارسال کرده است. گرایش موضوعی غالب در پایان‌نامه‌های مورد نظر به مقوله «کتابخانه‌ها و مراکز منابع» و ضعیف‌ترین گرایش به مقوله «رسانه» است. در مقوله «کتابخانه‌ها و مراکز منابع» زیرگروه «کتابخانه‌های دانشگاهی» بیش‌تر از دیگر کتابخانه‌ها بررسی شده. از لحاظ روش پژوهش، بیش‌تر پایان‌نامه‌ها از روش پیمایشی استفاده کرده‌اند. متوسط استنادها و نسبت استفاده از منابع خارجی به کل منابع نیز در این ده سال رو به افزایش بوده است.

نمایه‌سازان اغلب در قضاوت دربارة اصطلاحاتی که به بهترین شیوه، محتوای یک مدرک را منعکس کنند اختلاف نظر دارند. این اختلاف نظر، یکی از ویژگی‌های نمایه‌سازی، یعنی انسجام در نمایه‌سازی را مطرح می‌کند. در سال‌های گذشته، انسجام در تخصیص اصطلاحات نمایه‌سازی مورد مطالعة اندکی قرار گرفته، اما امروزه اهمیت آن در بازیابی مؤثر اطلاعات و گسترش نقاط دسترسی به محتوای مدرک، شناخته شده است. این مقاله انسجام در نمایه‌سازی را مورد بررسی قرار می‌دهد، ضمن ارائة تعاریف آن از دیدگاه صاحبنظران، عوامل مؤثر بر انسجام را یادآور می‌شود و در نهایت روش‌های سنجش انسجام را ارائه می‌دهد.

پژوهش حاضر به تحلیل هزینه‌-‌ اثربخشی منابع الکترونیکی در کتابخانه­های تخصصی شهر تهران پرداخته و درصدد پاسخگویی درباره نوع، هزینه، و اثربخشی منابع الکترونیکی در کتابخانه­های مذکور می‌باشد. روش پژوهش مورد استفاده، روش پیمایشی از نوع ارزشیابی است. ابزار گردآوری داده­ها، پرسشنامه و جامعه مورد پژوهش، 63 کتابخانه تخصصی مستقر در شهر تهران است. تحلیل داده­ها با روش‌های آماری توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم­افزار آماری اس‌پی‌اس‌اس انجام شده. نتایج نشان داد که کتابخانه­های مورد پژوهش از 9 نوع منبع الکترونیکی برخوردارند که بیش‌ترین درصد برخورداری مربوط به اینترنت با 4/21% و کم­ترین درصد برخورداری مربوط به چندرسانه­ای‌ها با 2/7% می­باشد. 1/84% کتابخانه­ها از بودجه سالانه برای خرید منابع الکترونیکی استفاده می­کنند. 5/36% کتابخانه­ها هزینه هر بار استفاده از منابع الکترونیکی؛ 6/25% آن‌ها هزینه ذخیره و انتقال منابع مذکور، و 3/33% کتابخانه­های مورد مطالعه، میزان هزینه به ازای هر استفاده­کننده را در حد «کم» ارزیابی کرده­اند. بنابراین نتایج هزینه خرید منابع الکترونیکی در حد کمی قرار دارد. 1/65% کتابخانه­ها میزان برآورده­ شدن نیازهای اطلاعاتی کاربران توسط منابع الکترونیکی، 6/55% آن‌ها میزان دسترسی کاربران به اطلاعات روزآمد و 2/49% کتابخانه­های مورد مطالعه میزان دسترسی به اطلاعات دقیق را در حد «زیاد» ارزیابی کرده­اند. با توجه به نتایج به‌دست آمده، اثربخشی منابع الکترونیکی در حد «زیاد» می‌باشد.

پیچیدگی، تنوع وحجم انبوه اطلاعات جغرافیایی ازیک سو و توانایی‌های رایانه درعرصه اطلاعات ازسوی دیگر، فلسفه وجودی سیستم‌‌های اطلاعات جغرافیایی(جی‌آی‌اس) را تبیین می‌کند.  ازآنجاکه بخش عمده اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، شامل اطلاعات مکانی وتشریحی است، مناسب ورود به سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی می‌باشد و می‌توان این اطلاعات را آماده استفاده در این سیستم‌ها نمود. پژوهش حاضر با این دیدگاه و با هدف بررسی کاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارک علوم زمین موجود در مرکز انجام شده است. در راستای رسیدن به این هدف، پس ازگردآوری کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز مرتبط با علوم زمین از پایگاه‌های مرکز،کار تفکیک،کنترل، دسته‌بندی وکدگذاری آن‌ها برای ورود به سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. به منظور ایجاد پایگاهی از اطلاعات فوق، با مجموعه داده‌ها، لایه‌های اطلاعاتی مربوطه تشکیل شد و به منظور نمایش، تشریح و انجام تحلیل‌های لازم بر روی داده‌ها، مورد استفاده واقع گردید.    بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های مورد نیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویرکشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امکان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینه‌ای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد. نهایتاً به‌منظور تعمیم کاربرد این سیستم در ارتباط با دیگر اطلاعات موجود در پایگاه‌های مرکز (که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند)، مدلی از فرایند انجام این طرح ارائه شده است.

در این مقاله با بهره‌گیری از شیوه کتابسنجی به مطالعه وضعیت جاری، رشد و توسعه تولیدات علمی متخصصان ایرانی در حوزه علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی از نخستین شماره مجلات مرتبط در پایگاه اطلاعاتی امرالد، تا ژوئن‌ سال 2007 پرداخته شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که مجموعه‌ای مشتمل بر 39 مدرک از 28 مؤلف ایرانی در مجلات یاد شده به چاپ رسیده‌اند. نتایج پژوهش همچنین نشان می‌دهد که گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه شهید چمران اهواز با 12 مدرک در صدر قرار دارد. مردان مشارکتی 80 درصدی در تولید علم داشته‌اند و زنان تنها سهمی 20 درصدی را به خود اختصاص دادند. همچنین سال‌های اوج تولید علم متخصصان کتابداری و اطلاع‌‌رسانی ایرانی در محدوده سال‌های 2004 الی 2006 می‌باشد. پراکندگی جغرافیایی نشان می‌دهد که متخصصان کتابداری و اطلاع‌رسانی در استان تهران با مشارکت در تولید 16 مدرک، بیشترین فعالیت را در تولید علم داشته‌اند.

تغییر زبان اجتناب‌ناپذیر است و این تغییر با تداخل زبانها نیز انجام می‌شود. ورود الفاظ و ساختهای بیگانه به زبانها امری رایج است، همچنانکه ورود دیگر پدیده‌ها امری عادی و پذیرفتی است. ورود الفاظ و ساختهای زبانی به زبان دیگر را قرض‌گیری می‌نامند. قرض‌گیری یا آوایی است یا واژگانی یا دستوری. چنانچه واژه بیگانه با همان معنی اصلی‌اش به زبان دیگری وارد شود و ترجمه‌ای معنایی و لفظ به لفظ شود، آن را گرته‌برداری می‌نامند. گرته‌برداری نیز به انواعی نظیر گرته‌برداری واژگانی و نحوی تقسیم می‌شود.