درخت حوزه‌های تخصصی

کاربرد بیش از اندازه آب و کود نیتروژن در فعالیت های زراعی، منجر به آبشویی نیترات به آب های زیرزمینی شده است. این مسئله معضلات زیست محیطی فراوانی را در پی خواهد داشت که می توان به تسریع پدیده یوتروفیکاسیون اشاره کرد که به تبع آن رشد جلبک ها و سایر گیاهان آبزی افزایش یافته که در نهایت منجر به کاهش اکسیژن محلول در آب و کاهش شفافیت آب خواهد شد. در این مطالعه یک رویه مدلسازی یکپارچه به منظور مقایسه ابزارهای سیاستی برای کاهش آبشویی نیترات استفاده شده است. مدل یکپارچه شامل یک مدل بیوفیزیکی (SWAT)، یک مدل اقتصادی، یک مدل زیست محیطی و ارزیابی سیاست های افزایش قیمت آب و مالیات بر مصرف کود نیتروژنه می باشد. اطلاعات زراعی مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه برای سال زراعی ۹۲-۹۱ جمع آوری شد. برای این منظور، عملکرد محصولات منتخب (گندم، جو، ذرت دانه ای و برنج) و همچنین شاخص زیست محیطی (آبشویی نیترات) در سطوح مختلف مصرف آب و کود با استفاده از مدل SWAT شبیه سازی شد. سپس به منظور اتصال مدل بیوفیزیکی با مدل اقتصادی، از تکنیک رگرسیونی استفاده شد که از این طریق نتایج حاصل از شبیه سازی مدل بیوفیزیکی در مدل اقتصادی تولید مزرعه به کار برده می شود. نتایج این مطالعه نشان داد که با حرکت از وضع موجود به بهینه اقتصادی می توان سود را افزایش و آبشویی نیترات را کاهش داد. اما از این نقطه به بعد، کاهش تلفات نیتروژن بدون کاهش سود امکان پذیر نخواهد بود. به عبارت دیگر برای حرکت از بهینه اقتصادی به بهینه اقتصادی-زیستی بایستی مبادله بین سود مزرعه و تلفات نیتروژن صورت گیرد. همچنین نتایج حاصل از اعمال سیاست-های قیمتی به منظور دستیابی به حداکثر مقدار مجاز تلفات نیتروژن در واحد هکتار نشان داد که برای محصول گندم استفاده از سیاست افزایش قیمت آب و برای محصولات ذرت و برنج به دلیل حساسیت بالای عملکرد این محصولات به نهاده آب، استفاده از سیاست مالیات بر نهاده کود نیتروژن مقرون به صرفه تر می باشند.

در مطالعه حاضر، با استفاده از مدل برنامه ریزی فازی خاکستری به تخصیص بهینه منابع آب در مصارف مختلف کشاورزی، صنعت، شرب و فضای سبز در شهرستان یزد پرداخته شد. هدف از این تحقیق حداکثرکردن منافع اقتصادی و زیست محیطی در تخصیص منابع آب می باشد. داده های مورد نیاز از شرکت سهامی آب منطقه ای، سازمان آب و فاضلاب، جهاد کشاورزی و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان یزد برای سال های 1389-1381 جمع آوری گردید. برای تحلیل و توصیف داده ها از نرم افزار اکسل استفاده شد. نتایج نشان می دهد که برای تخصیص بهینه منابع آب، اولویت با حداکثرکردن سود اقتصادی سیستم(سود بخش های کشاورزی، صنعت و شرب) و سپس سود زیست محیطی(مربوط به منافع آبیاری فضای سبز) است. همچنین با کاربرد برنامه ریزی فازی خاکستری، درجه خاکستری بودن مربوط به سود خالص سیستم و سود زیست محیطی به ترتیب 9 درصد و 43 درصد کاهش یافت. لذا به دلیل اهمیت داشتن مدیریت تقاضا و حرکت به سمت صرفه جویی و دستیابی به سود اقتصادی بیشتر در برنامه ریزی فازی خاکستری، توصیه می گردد که نتایج روش برنامه ریزی فازی خاکستری مورد توجه برنامه ریزان قرارگیرد.

محدودیت منابع آب، کمبود ریزش های جوی، افزایش جمعیت و تغییر استاندارد زندگی باعث ایجاد عدم توازن شدید بین عرضه و تقاضای آب شده است. ابزارهای اقتصادی از جمله نظام قیمت گذاری و توسعه شبکه های آبیاری را می توان راه حل های ایجاد این توازن دانست. بنابراین، مطالعه حاضر با هدف اندازه گیری تفاوت بازده نهایی آب در اراضی سنتی و اراضی شبکه آبیاری و زهکشی سفیدرود در استان گیلان انجام گرفت تا اثر ایجاد شبکه آبیاری بر ارزش اقتصادی آب آبیاری ارزیابی شود. به این منظور، با استفاده از روش برنامه ریزی خطی، قیمت سایه ای آب به تفکیک نواحی هفت گانه آبیاری استان گیلان، شامل چهار ناحیه خارج شبکه و سه ناحیه داخل شبکه سفیدرود، برآورد شد. نتایج نشان داد که حداکثر ارزش اقتصادی آب به ازای هر مترمکعب، 3096 ریال مربوط به ناحیه آبیاری فومنات داخل شبکه و کمترین ارزش، 1598 ریال به ازای هر متر مکعب مربوط به ناحیه آبیاری بالادست سدسنگر خارج شبکه است. با توجه به وزن سطح زیرکشت هر ناحیه، متوسط بازده نهایی هر متر مکعب آب در نواحی داخل و خارج شبکه به ترتیب 2622 و 2215 ریال است؛ به عبارت دیگر، ایجاد شبکه آبیاری و زهکشی فقط حدود 400 ریال به ازای هر متر مکعب آب مصرفی فایده خالص اضافی ایجاد می کند. بر اساس یافته های تحقیق، تأمین هر واحد آب اضافی، ارزش های متفاوتی در نواحی آبیاری استان گیلان ایجاد می کند که لزوم توجه سیاست گذاران به الگوی مناسب تخصیص آب را نشان می دهد. همچنین پیشنهاد می شود در راستای قانون هدفمندی یارانه ها و متناسب با ارزش های به دست آمده، در یک برنامه زمانی بلندمدت، تعرفه آب بهای کشاورزی در منطقه افزایش یابد. طبقه بندی JEL: C61، Q11

یکی از فروض در الگو های تحلیل پوششی داده ها (DEA) برای برآورد کارایی واحدهای تصمیم گیرنده این است که داده های ورودی و خروجی الگو بطور کامل شناخته شده و معین بوده که در عمل این فرضی دور از ذهن است. در بسیاری از کاربردهای واقعی، نهاده ها و ستاده ها اغلب غیردقیق هستند. در مطالعه حاضر به تعیین کارایی مزارع نمونه گندم آبی در شهرستان نیشابور با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها با پارامترهای کنترل کننده میزان محافظه کاری (RDEA) پرداخته شد. این روش بر پایه رویکرد بهینه سازی قوی Bertsimas و Sim است و به دنبال بهینه سازی یک الگوی DEA تحت شرایط عدم قطعیت است. نتایج نشان داد که میانگین کارآیی فنی خالص در تمام سطوح احتمال انحراف هر محدودیت از کران خود بالاتر از میانگین کارآیی فنی بوده که نشان دهنده قابلیت و مهارت زیاد کشاورزان مزارع نمونه در شهرستان نیشابور در تولید گندم است. در هر دو الگوی DEA و RDEA بیشترین میزان اختلاف بین میانگین مقدار مصرف مطلوب و مقدار مصرف واقعی نهاده ها مربوط به دو نهاده آفت کش و سطح زیرکشت است. بر این اساس، برگزاری کلاس های ترویجی آموزش کشاورزان با هدف استفاده بهینه از زمین های کشاورزی موجود با همکاری کشاورزان کاملاً کارا توصیه می گردد. استفاده از نتایج الگوی RDEA برای انجام مراحل اصلاح سازی رفتار غیربهینه کشاورزان ناکارا در منطقه مورد مطالعه بعلت انعطاف پذیری بسیار زیاد آن در مقابل داده های غیردقیق (بر اساس نتایج شبیه سازی مونت کارلو) توصیه می شود.

سراب ها به عنوان یکی از منابع آبی تجدید شونده استان کرمانشاه از جاذبه های اکوتوریسمی به شمار می روند، آب این سراب ها بیشتر مصرف کشاورزی وگردشگری دارد. که در زمینه گردشگری دارای قابلیت هایی هم چون ماهیگیری، مشاهده گونه های گیاهی و جانوری، قایق سواری، اسکی روی آب و دیگر فعالیت های آبی می باشد. لذا هدف پژوهش حاضر ارزیابی توان منابع آبی سراب های استان کرمانشاه جهت توسعه فعالیت های اقتصادی – اکوتوریسمی، با استفاده از پیمایش داده های میدانی در مدل سیستمی جین یانگ دنگ (EP) می باشد. روش جمع آوری داده ها و تحلیل اطلاعات مورد نیاز ابتدا به صورت توصیفی- تحلیلی و سپس پیمایش مطالعات میدانی می باشد. براساس نتایج حاصل شده از این پژوهش سراب های منتخب به 6 گروه تقسیم شده است، به نحوی که سراب های بیستون، طاقبستان، نیلوفر و روانسر بیشترین امتیاز را کسب نموده و دارای بیشترین قابلیت اکوتوریسمی می باشند. بنابراین باتوجه به اینکه این سراب ها از منابع تجدید شونده محسوب می-شوند می توان ضمن رعایت اصول زیست محیطی و اکولوژیکی سرزمین با سرمایه گذاری های اقتصادی به منظور بهره برداری-های متنوع هم چون گردشگری، رفاه نسبی و در نتیجه توان اقتصادی استان را افزایش داد.

سراب ها به عنوان یکی از منابع آبی تجدید شونده استان کرمانشاه از جاذبه های اکوتوریسمی به شمار می روند، آب این سراب ها بیشتر مصرف کشاورزی وگردشگری دارد. که در زمینه گردشگری دارای قابلیت هایی هم چون ماهیگیری، مشاهده گونه های گیاهی و جانوری، قایق سواری، اسکی روی آب و دیگر فعالیت های آبی می باشد. لذا هدف پژوهش حاضر ارزیابی توان منابع آبی سراب های استان کرمانشاه جهت توسعه فعالیت های اقتصادی – اکوتوریسمی، با استفاده از پیمایش داده های میدانی در مدل سیستمی جین یانگ دنگ (EP) می باشد. روش جمع آوری داده ها و تحلیل اطلاعات مورد نیاز ابتدا به صورت توصیفی- تحلیلی و سپس پیمایش مطالعات میدانی می باشد. براساس نتایج حاصل شده از این پژوهش سراب های منتخب به 6 گروه تقسیم شده است، به نحوی که سراب های بیستون، طاقبستان، نیلوفر و روانسر بیشترین امتیاز را کسب نموده و دارای بیشترین قابلیت اکوتوریسمی می باشند. بنابراین باتوجه به اینکه این سراب ها از منابع تجدید شونده محسوب می شوند می توان ضمن رعایت اصول زیست محیطی و اکولوژیکی سرزمین با سرمایه گذاری های اقتصادی به منظور بهره-برداری های متنوع هم چون گردشگری، رفاه نسبی و در نتیجه توان اقتصادی استان را افزایش داد.

خشکسالی یکی از قدیمی ترین و اصلی ترین بلایای طبیعی است که انسان از دیرباز با آن آشناست. از آن جایی که بخش کشاورزی بیش ترین مصرف کننده آب در کشور است، در زمان بروز خشکسالی بیش ترین خسارت را متحمل می شود. از این رو، آسیب پذیری کشاورزان در دوره های خشکسالی بسیار بالاست. این مطالعه ضمن بررسی ابعاد آسیب پذیری کشاورزان حوضه آبریز بختگان، الگوهای آسیب پذیری مناطق مورد مطالعه را در راستای مدیریت ریسک خشکسالی تعیین می کند. از یک نمونه متشکل از 276 کشاورز که با استفاده از نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند، استفاده شد. بدین منظور، ابتدا با بکارگیری روش می-بار و والدرز آسیب پذیری کشاورزان در ابعاد پنج گانه تعیین شد. سپس براساس نتایج بدست آمده و با استفاده از روش داده کاوی، ده الگوی متمایز و مستقل آسیب پذیری استخراج شد. نتایج نشان دادند که آسیب پذیری زیرساختی بیش ترین اهمیت و آسیب پذیری روان شناختی کم ترین اهمیت را در تعیین الگوهای آسیب پذیری دارند. هم چنین، آسیب پذیری دارای مفهومی متفاوت در میان کشاورزان گوناگون است، این مطلب ناشی از درک و برداشت متفاوت کشاورزان هر منطقه است. بنابراین، بایستی دولت براساس ویژگی های هر منطقه و براساس ابعاد متفاوت آسیب پذیری در هر منطقه، سیاست ویژه همان منطقه را پیش گیرد. یافته های این مطالعه می تواند به سیاست گذاران جهت کاهش آسیب پذیری کشاورزان نسبت به خشکسالی از راه بهبود برنامه ریزی و بکارگیری استراتژی های مدیریت ریسک مناسب کمک کند.

وضعیت زیست محیطی دریاچه ارومیه در طول سالیان گذشته دستخوش تغییر شده و روند نزولی را طی کرده است. این اختلال نه تنها طبیعت منطقه، بلکه معیشت های محلی و جوامع انسانی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. اندازه گیری انتخاب گسسته در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست در سال های اخیر با محبوبیت فزاینده ای روبرو بوده است. اما اکثر مطالعات در این زمینه، تنها به ترکیب کلیه داده ها و الگوسازی رفتار یک پاسخ دهنده حد متوسط بسنده کرده اند؛ که این امر، ناهمگنی موجود در بین افراد را نادیده گرفته و با سیاست هایی که در جهت ارضای تفاوت های فردی تلاش می کنند، مغایرت دارد. در این تحقیق با تأکید بر نقش فعال جوامع محلی در حفاظت و احیای دریاچه ارومیه، سعی شده تا داده های حاصل از روش آزمون انتخاب با استفاده از بیزین سلسله مراتبی تحلیل شوند. این الگو، توانایی تولید برآوردهایی از ضرایب سطح فردی را دارد. داده ها با تکمیل ۳۸۲ پرسشنامه از شهروندان ۱۳ شهر در سال ۱۳۹۴ و با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای برونزا به دست آمد. نتایج نشان داد احیای کامل آب و هوا (۴۱۹۳۳۳ ریال)، زیستگاه موجودات زنده (۲۲۶۶۶۷ ریال) و چشم انداز دریاچه (۱۵۸۰۰۰ ریال) به ترتیب بیشترین اهمیت های نسبی را از دید پاسخ دهندگان دارا می باشند. این در حالی است که ضرایب سطح فردی در حالت احیای کامل آب و هوا و زیستگاه ها بیشترین واریانس را نیز به خود اختصاص داده اند که حاکی از وجود ترجیحات متضاد در ویژگی ها است. توصیه می شود برای جلب مشارکت های مردمی، از متغیرهای با دامنه تغییرات کم، نظیر احیای وضع فعلی آب و هوا و احیای کامل چشم انداز طبیعی و جاذبه های گردشگری دریاچه استفاده شود که از مقبولیت عام برخوردارند.