مهرداد باقری

اصلاحات یارانه انرژی و اثرات مختلف آن بر گروه های مختلف جامعه (تولیدکنندگان و مصرف کنندگان) همواره برای سیاست گذاران و محققان اقتصاد کشاورزی معمایی چالش برانگیز بوده است. بدین منظور، مطالعه حاضر، با شبیه سازی اثرات آزادسازی قیمت حامل های انرژی با استفاده از یک مدل برنامه ریزی ریاضی قیمت درون زا، به تحلیل آثار رفاهی سیاست هدفمندی یارانه انرژی بر وضعیت رفاه تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برنج در کشور پرداخت. نتایج نشان داد که در پی هدفمندسازی یارانه سوخت به مثابه نهاده ای بسیار تأثیرگذار در فرآیند تولید و بازاررسانی محصول برنج، تولید اندکی کاهش و قیمت ها افزایش می یابند؛ همچنین، تعادلی جدید در ساختار بازار این محصول شکل می گیرد و به دلیل کاهش در رفاه مصرف کنندگان و افزایش ناچیز در رفاه تولیدکنندگان، به کاهش رفاه اجتماعی می انجامد؛ و بنابراین، سیاست هدفمندی یارانه انرژی از طریق کاهش مقادیر و افزایش قیمت ها در بازار محصول برنج شرایط رکودی را ایجاد می کند. از این رو، با توجه به نتایج سناریوسازی سیاست های مکمل در مدل، توجه به سیاست هایی مانند ارتقای فناوری تولید با بهره گیری از بذر های اصلاح شده و پربازده و افزایش کارآیی مصرف از طریق کاهش ضایعات محصولات توصیه می شود.

ایران از نظر موقعیت جغرافیایی در کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است و این امر کمبود طبیعی آب را در پی داشته است. استان اصفهان در مرکز کشور با میانگین بلند مدت بارش سالانه حدود 150 میلی متر دچار محدودیت شدید منابعی آب است ولی بدون توجه به این امر از حدود نیم قرن گذشته مصرف آب در استان افزایش بسیار زیادی داشته است که به مرور زمان موجب تشدید عدم تناسب منابع و مصارف آب شده است. این امر باعث شده است تا مصرف کنندگان مختلف با حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق چه به صورت مجاز و چه غیر مجاز سعی در جبران بخشی از این عدم تناسب با استفاده از منابع آب زیرزمینی نمایند. این رویه باعث شده است تا از مجموع 35 دشت استان، 27 دشت در وضعیت ممنوعه و یا ممنوعه بحرانی قرار گیرند. تخلیه مداوم منابع آب های زیرزمینی و عدم تجدید آنها باعث افت سطح آنها و سپس بروز پدیده فرونشت شده که به معنی تخریب دائمی سفره های آب زیرزمینی می باشد. به طوری که حتی در صورت وجود منابع آب کافی، این سفره​ها دیگر قادر به نگهداری آب نمی باشند. این مسئله موجب می​شود تا برای همیشه مهمترین بنیاد زیستی محل وقوع فرونشت ها که همان منابع آب است، از بین برود که به دنبال آن تبعات زیست محیطی، انسانی و سیاسی فراوانی بروز پیدا می کند. علاوه بر آن، در حال حاضر پدیده فرونشست بخش های زیادی از زیرساخت های استان را تهدید می کند که به عنوان مثال می توان به زیرساخت های ارتباطی ملی نظیر جاده شهرضا در نزدیکی مهیار، جاده مشکات در نزدیکی کاشان، راه آهن بندرعباس- تهران در نزدیکی زواره، راه آهن اصفهان- شیراز در نزدیکی مهیار و مرودشت، فرودگاه اصفهان و همچنین سایر زیرساخت های صنعتی و مذهبی و تاریخی نظیر شهرک های صنعتی استان (شهرک صنعتی جعفرآباد کاشان، آران و بیدگل)؛ اماکن مذهبی و گردشگری (امامزاده آقا علی عباس، مجموعه نقش جهان، پل های تاریخی استان)؛ اماکن عمومی (ورزشگاه نقش جهان، مسکن مهر حبیب آباد) اشاره کرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی پدیده فرونشست زمین را با توجه به گستردگی، اهمیت و کشیده شدن دامنه آن به بافت مناطق مسکونی در استان اصفهان را به عنوان یکی از پیامدهای بحران آب، مورد بررسی قرار داده است و به دنبال نشان دادن ابعاد و تبعات گسترده این پدیده می باشد. یافته های تحقیق نشان می دهد این پدیده تقریبا در تمام مناطق استان اصفهان در حال گسترش می باشد و نه تنها زیرساخت های ملی و استانی را تهدید می کند بلکه با از بین رفتن یکی از مهمترین بنیادهای زیستی یعنی سفره​های زیرزمینی آب، و ادامه حیات در استان را در ابعاد گوناگون تهدید می نماید و لازم است تدابیر عملی جدی در این حوزه اندیشیده شود.

آب یکی از عناصر اصلی زندگی است و با رشد جمعیت و توسعه فعالیت های صنعتی، کشاورزی و خدماتی تقاضا برای آن به صورت روزافزون افزایش یافته و تأمین آب را بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک به یکی از چالش های اساسی تبدیل می کند. از حدود شش دهه اخیر افزایش جمعیت و فعالیت های اقتصادی در استان اصفهان موجب افزایش شدید استفاده از منابع آب شده که از دو دهه اخیر نشانه هایی از بحران آب نظیر قطع شدن کامل جریان رودخانه زاینده رود، خشکی تالاب گاوخونی و فرونشست دشت ها از جمله در سطح شهر اصفهان که موجب خسارت به منازل مسکونی و اماکن عمومی و گردشگری شده است، بیکاری کشاورزان در پایین دست به دلیل عدم وجود آب کافی و اعتراضات سیاسی اجتماعی بروز کرده است. پژوهش حاضر به دنبال شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر در بروز این وضعیت در این استان می باشد. برای این منظور ابتدا با استفاده از مطالعات کتابخانه ای زمینه های بروز بحران آب از جنبه تئوریک احصاء و سپس از طریق مصاحبه با کارشناسان و مدیران ارشد و متخصصان حوزه آب در استان اصفهان این موارد که شامل 7 عامل اصلی و 27 عامل فرعی بودند، دسته بندی گردید و در ادامه و به منظور پالایش نهایی و رتبه بندی این عوامل با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، پرسشنامه ای طراحی گردید و با مراجعه به 15 نفر از خبرگان این امر صورت گرفت که در این مرحله عواملی که میانگین امتیاز آنها کمتر از 3 بود، حذف شدند و در نهایت 5 عامل اصلی و 16 عامل فرعی شناسایی و رتبه بندی شدند. نتایج نشان می دهد که عوامل اصلی مؤثر بر بحران آب در استان اصفهان به ترتیب شامل: عوامل سیاسی، انسانی، کشاورزی، صنعتی- خدماتی و اقلیمی می باشند.

مقدمه و هدف: بیمه کشاورزی یکی از مهمترین سازوکارهای ایجاد سرمایه گذاری و کاهش اثرات بلایای طبیعی است. یکی از انواع بیمه های مدرن بیمه مبتنی بر شاخص های آب هوایی است که بر اساس پارامترهای اقلیمی هر منطقه طراحی شده است. مواد و روش ها: در این تحقیق عوامل موثر بر پذیرش طرح بیمه شاخص آب و هوا محور  پیشنهادی توسط باغداران شهرستان داراب با استفاده از مدل آزمون انتخاب بررسی شد. چهار ویژگی بیمه شاخص اآب و هوا محور  شامل تعداد شاخص های اقلیمی تحت پوشش، نوع پرتقال، نحوه پرداخت و حق بیمه در هکتار بود. یافته ها: در صورتی که طرح بیمه برای محصول والنسیا و پرداخت حق بیمه به صورت قسطی باشد، و از سوی دیگر اگر طرح شامل تعداد بیشتری شاخص آب و هوایی باشد، احتمال مشارکت باغداران بیشتر می شود. ویژگی تعداد شاخص (سه شاخص) و نوع پرتقال (والنسیا) به ترتیب با 93112 و 24425 تومان بیشترین تمایل به پرداخت را در میان ویژگی های مختلف دارند. بحث و نتیجه گیری: بر اساس نتایج، پیشنهاد می شود صندوق بیمه کشاورزی ضمن در نظر گرفتن ویژگی های مهم طرح بیمه شاخص اقلیم (تعداد شاخص ها، نحوه پرداخت و نوع پرتقال)، اطلاعات کاملی را در اختیار باغداران قرار دهد تا مشارکت باغداران در این طرح افزایش یابد. . طبقه بندی JEL: .G22, C25