محمدعلی آذرشب

وفق نظریه جورج لوکاتش ، فی علمیه البحث الأدبی یجب ألّا ینظر إلی الأدب من منظار الأدبیه فحسب، بل علی الناقد أن یتفرس الأثر الأدبی لکی یجد فیه صلهً بین الأدیب وبین مجتمعه. تقوم نظریه لوکاتش علی نقد الشکل والمضمون وطرح لها عده معاییر هی: المضمون الإجتماعی، النموذج، الواقعیه وعلاقه العله والمعلول. فی هذا الصدد سمّی لوکاتش الواقعیه فی نظریته بالواقعیه العظیمه وطرح لها عدّه سمات منها الواقعیه الحقیقیه أو انتصار الواقعیه والواقعیه النقدیه وشعبیه الأدب. حاول هذا المقال وعلی ضوء المنهج الوصفی- التحلیلی أن یدرس روایه «شیکاجو» لعلاء الأسوانی ، الکاتب المصری المعاصر، فی إطار نظریه الواقعیه العظیمه لجورج لوکاتش ویبحث عن مدی نجاح الواقعیه فی الرّوایه المذکوره. فیدلّ مجمل نتائج البحث علی أنّ الأسوانی استطاع أن یدرس بعض القضایا الإجتماعیه المرتبطه بالمثقفین المصریین خارج الحدود المصریه کما حاول أن یدرس المجتمع الأمریکی ولکنّه أدخل فی دراسته آرائه الفردیه وایدئولوجیته وفی بعض آرائه الإجتماعیه إبتعد عما طرحه لوکاتش فی واقعیته العظیمه.

هدف از این  پژوهش، بررسی نقش خودکفایی در عزّت اجتماعی از منظر دین وعرفان می باشد. این پژوهش در ردیف پژوهش های بنیادی و نظری بوده و از نوع پژوهش کیفی می باشد. برای این منظور ابتدا به مطالعه و مرور ادبیات موضوع و پژوهش های پیشین پرداخته شد. اسناد و مدارک مرتبط و متون اسلامی مطالعه، تلخیص و واکاوی گردید. پس از تلخیص و واکاوی به کسب شواهد بیشتری مبنی بر نقش خودکفایی در عزّت اجتماعی از دیدگاه های دینی و عرفانی پرداخته شد و در ادامه به تحلیل مضمون آیات و احادیث و مکتوبات عرفانی در این زمینه پرداخته شده است. پس از تعریف عزّت اجتماعی و تحلیل نظریه ها درباب ارتباط عرفان وسیاست آن را از دین و نظریه های عرفانی بیان کرده و به تبع آن خودکفایی و استقلال و دیدگاه مربوطه در این مورد را مطرح و از عوامل و پیامدهای خودکفایی و استقلال اقتصادی در جهت اهمیت چندجانبه بودن این عناصر و نقش آن ها در عزّت اجتماعی بحث شده است. راه دستیابی به خودکفایی که چیزی نیست جز کار و اشتغال زایی برای نیروی جوان و فعال جامعه و در راستای دیگر خودکفایی استقلال نظامی و علمی و یکی از دیگری با اهمیت تر و بانفوذتر است ارائه و این نتیجه حاصل شد که اصولاً خودکفایی و استقلال سیاسی منطبق بر نظریه های عرفانی و منابع دینی می باشد.

الشعور باختصار هو القوّه التی تحرّر الانسان من الانشداد بما تنشَدّ الیه البهائم، وترفعه لیطوی مراحل کما له. وکل الخالدین فی التاریخ من المصلحین و أصحاب الکلمه والفنانین والشعراء، انّما خلدوا لأنهم ضربوا علی وتر ایقاظ الشعور. و کلّما کان الشعور لدی هؤلاء الخالدین أقوی کان تأثیرهم فی ایقاظ المتلقین أکثر وکان خلودهم أبقی وأدوم. والشعراء من أقدر الناس علی ایقاظ الشعور، لأنهم یستخدمون «الکله» و «الموسیقی». لکنّ العظام منهم یفوقون الباقین بقوّه تأثیرهم علی الایقاظ، لما فی صدورهم من لهیب المشاعر التی تتحول الی کلمات جزله وأنعام عذبه تدخل القلوب و تثیر العواطف والشعور. قوّه الشعر اذن لیست فی قدیمه أو حدیثه ولیست فی عربیّه أو فارسیّه، انما فی حراره لهیبه. وهذا المقال یتناول من دائره شعراء الفارسیه القدماء حافظ و سعدی، ومن دائره شعراء العربیه المعاصرین أبا القاسم الشابی. ورغم ما بین الشیرازیین والشابی من فواصل الزمان و المکان واللغه فهم ینطقون جمیعا بلغه واحده .. لغه یقظه الشعور.

وحدت تمدنی جهان اسلام نتیجه همزیستی و تعامل فرهن گها و زبان های موجود در بلاد اسلامی است. زبان عربی به عنوان زبان قرآن و زبان اسلام و سیره و سنت پیامبر |، با ورود به در ایران، نه ب هعنوان یک زبان قومی و زبان قوم عرب، بلکه ب هعنوان زبان تمدن اسلامی حضور پیدا کرده است.از این رو نباید به زبان عربی به عنوان زبان قومی نگریست و آن را تنها زبان قوم عرب محسوب کرد. خدمات فراوانی که ایرانیان در شک لگیری و تحکیم قواعد صرف و نحو و معانی و بیان و بلاغت زبان عربی داشته اند، خود گواهی نیک بر این مدعاست. سفر شاعر بزرگ عصر عباسی، ابوتمّام حبیب بن اوس طائی به ایران و اقامت در سرزمین های خراسان و فارس و آذربایجان و تألیف کتاب ادبی ارزشمند، معتبر در شهر همدان و همچنین کثرت » دیوان الحماسه « و مؤثری چون شارحان ایرانی این اثر همچون خطیب تبریزی، مرزوقی اصفهانی و سایر ائمه ادب و لغت نوعاً ایرانی، خود شاهدی دیگر بر تأیید این حقیقت است که تنها در بستر یک وحدت تمدنی، م یتوان این چنین تعاملات و همزیستی های بین زبانی ارزشمندی را مشاهده کرد. سه چکامه ولائی از « مقاله حاضر به مناسبت انتشار کتاب ارائه شده است. این کتاب در بردارنده شرح و ترجمه » ابوتمام طائی سه قصیده منتشرنشده از ابوتمام حبیب بن اوس طائی است ع و تحقیق فراوان محققان آن دارد. آنچه از مطالعه که نشان از تتب این کتاب بر خواننده مکشوف م یگردد، این است که وحدت تمدنی و تعارف  به معنای مبادله معرفتی  بین ملل مسلمان، در آثار مختلف ادبی شکل گرفته در تمدن اسلامی حضوری مؤثر و پررنگ دارد و مبادله معرفتی بین مل تها، از دیرباز اساس ساخت و توسعه هر تمدنی را تشکیل می داده است. بنابراین شایسته است سه چکامه ولائی از « تا در خصوص ابعاد مختلف کتاب ارزنده سه محور ذیل مختصراً بیان گردد. » ابوتمام طائی