حمید محمدقاسمی

یکی از موضوعات مهم و بحث برانگیز در اندیشه توحیدی،موضوع رؤیت خداست که جایگاه مهمی در دیدگاه کلامی و عرفانی داشته و بانام حضرت موسی گره خورده است. درعین حال، متکلمین ناگریز از بحث درباره آن بوده و در آن اختلافات عمیق دارند. این موضوع دربیش از بیست آیه  قرآن ذیل عبارات  «لقاءالله» و «نظر در وجه الله» و درباره انواع رؤیت و شهود ذات الهی مانند شهود و رؤیت خدا نسبت به ذات خود و شهود موسی(ع) در شجره طور مطالبی بیان گردیده است. تقاضای رؤیت خداوند، مهم ترین بخش زندگانی حضرت موسی(ع) است که از دیرباز مورد توجه عرفا بوده است. به نحوی که هریک تلاش نموده اند. از دیدگاه خود به بیان علت پاسخ خداوند مبنی بر «لن ترانی» پرداخته و نظرات گوناگونی را در این زمینه ارائه دهند. از این رو، استقراء آرای تفاسیر عرفانی دراین زمینه و جمع بندی آن ها از اعتبار خاصی برخورداراست. این پژوهش نشان می دهد که عرفا و برخی از حکمای متأله، مسأله رؤیت وشهود باطنی و رؤیت تجلیات خداوند را معادل لقاءالله در قرآن تلقی نموده ولی برخی از فلاسفه و متکلمین شیعی و معتزلی باتکیه بر مبنای تنزیه کلامی صرف و با تمسک به مسأله نفی جسمانیت و اعتقاد به انحصار امکان شهود خداوند در رؤیت مادی، به نفی امکان این موضوع پرداخته اند. این مقاله باروش پژوهشی - توصیفی از نوع تحلیل محتوا  و واحد تحلیل مضمون بوده است.

قرآن کریم کتابی است که جذاب ترین و معتبرترین قصه های دینی را تشکیل می دهد. قصه در عرصه فرهنگ و انتقال مفاهیم انسانی قدمتی کهن دارد و سازگارترین فرم کلامی با ذهن بشر است. از همین روی دامنه مخاطبانش وسیع تر و قدرت نفوذش بیش تر است. قرآن کریم در طرح داستان ها و به خصوص داستان های انبیا، از سبک و اسلوب های منحصر به فردی بهره جسته است. همین داستان های معنوی، آن هنگام که به دست افسانه پردازان و اسرائیلیات آفرینان افتاده است به نوعی مورد پردازش قرار گرفته که کاملاً با اسلوب و اهداف داستان های قرآن کریم مغایر و متضاد بوده است. این مقاله بر آن است مقایسه ای اجمالی میان پنج ویژگی داستان های قرآن از جمله «حقیقت گرایی، نپرداختن به جزئیات و تفاصیل بی فایده، مبارزه با تحریفات، معرفی انبیا به عنوان الگوهای اخلاقی، رعایت اصول اخلاقی» با پنج ویژگی اسرائیلیات که کاملاً در برابر ویژگی های قصص قرآنی است یعنی «افسانه سرایی و خرافه پردازی، پرداختن به جزئیات و تفاصیل بی فایده، تفاوت ها و تهافت های روایات اسرائیلی، و مخدوش کردن چهره تابناک انبیا ارائه کند تا اختلاف عمیقی که میان این دو روش وجود دارد روشن شود.

دعا یکی از زیباترین آموزه های قرآنی است که در تمام ادیان و فرهنگ ها، وسیله ای برای رهایی از گرفتاری ها است و نقش بسزایی در سلامت معنوی انسان دارد . از سویی در دهه اخیر، رفتارهای مذهبی به عنوان مؤلفه های ارتقاء دهنده سلامت معنوی در اندیشه روانشناسان معاصر موردمطالعه قرارگرفته و پژوهشگران مختلف به دنبال شناسایی رفتارهایی برآمده اند که بیشترین تأثیر را در مؤلفه های سلامت و بهزیستی معنوی داشته اند ازآنجاکه علامه طباطبایی از مفسران برجسته عصر حاضر است ، پژوهش حاضر تلاش دارد تا به بررسی جایگاه دعا بر سلامت معنوی در حوزه های بینشی ،عاطفی و رفتاری، با تکیه بر اندیشه های علامه به روش توصیفی- تحلیلی بپردازد. پژوهش حاضر نشان داد، جایگاه دعا در حوزه های مختلف سلامت معنوی انسان مهم است و با تأثیر برگرایشات عالی انسان، موجب تسکین اضطراب و جلوگیری از انحرافات اعتقادی و دستیابی به سلامت معنوی گردیده؛ زمینه ساز نیل به کمال خواهد بود.

مهم ترین رسالت پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه هدی(ع) ابلاغ پیام الهی به بندگان خدا به رساترین روش بوده است و برای نیل به این هدف از تمام ابزارها و شیوه های کارآمد بهره جسته اند. یکی از شیوه های بدیع و تأثیر گذاری که آنان در ضمن گفتارها و بیانات شفاهی خود فراوان از آن استفاده کرده اند یاری جستن از زبان حرکات و اشارات و به کارگیری نماد ها و اشیا بوده است . محققان بر این باورند که در تفهیم و تفاهم و انتقال معانی ، استفاده از پیام های غیر کلامی در کنار گفتار و سخن می تواند نقشی مؤثر و جذاب ایفا کند به طوری که نفوذ و تأثیر بی بدیل این روش بر مخاطب انکار نا پذیر است . در این مقاله به نمونه های گوناگونی از روایات و سیره معصومین(ع) اشاره شده است که در آن هامی توان شاهد خلاقیت های هنری آن پیشوایان بر حق در مجسم نمودن و به نمایش در آوردن حقایق دینی و معرفتی بود .

قرآن کریم در بسیاری از آیات خود موضوع «اصلاح» و «افساد» و جریان هایی که منجر به پیدایش صلاح و فساد افراد و جوامع می گردد را مورد توجه قرار داده است. همچنین چهرة مفسدان ومصلحان واقعی را در قالب تصویرهای گویایی به نمایش گذارده است. در آموزه های قرآنی از سویی علل و عواملی را که باعث پیدایش و گسترش فساد و تباهی در جوامع می گردد، مورد اشاره قرار گرفته و از سوی دیگر از روش ها و راهکارهای گوناگونی سخن به میان آمده است که زمینه های لازم را برای سالم سازی محیط از مفاسد اخلاقی و اجتماعی فراهم می آورند. در این نوشتار ضمن پرداختن به مفهوم اصلاح و افساد و ضرورت اصلاحات، روش های اصلاح و مبارزه با مفاسد به طور اختصار مورد بررسی قرار گرفته است