آزیتا افراشی

آزیتا افراشی

مدرک تحصیلی: دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی
رتبه علمی: استاد، پژوهشکده دانشنامه نگاری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پست الکترونیکی: a.afrashi@ihcs.ac.ir
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۷۵ مورد.
۴۲.

تحلیل شناختی استعاره های مفهومی حرکت در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیایی ۷) 1-21

کلید واژه ها: قرآن کریم استعاره مفهومی حرکت حوزه مبدأ حوزه مقصد فعل حرکتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۴ تعداد دانلود : ۹۳۵
قرآن کریم شامل ظهور گسترده استعاره ها می باشد که در تعریف استعاره سنتی، جنبه زیبایی شناسی دارند. اما امروزه استعاره به عنوان یکی از الگوهای شناختی زبان می تواند عاملی برای مباحث میان رشته ای گردد و نقش بسزایی در تبیین جهان بینی حاکم بر قرآن داشته باشد. قرآن، زندگی انسان را به صورت حرکت به سوی خداوند در قالب استعاره بیان می کند. بر همین اساس برای درک ارتباط مفاهیم حرکتی در قالب استعاره با مفهوم زندگی، استعاره های مفهومی با حوزه مبدأ حرکت در قرآن کریم، با رویکرد شناختی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و مشخص شد که افعال حرکتی چون جاء، اتی، تاب، ارسل، انزل، هدی و ضلل، به عنوان حوزه های مبدأ در درک استعاری حوزه های مقصد مانند: وحی، نبوت، سعادتمندی، گمراهی، قیامت، عذاب، مرگ، تغییر، پذیرش، اعمال و ... نقش آفرینی کرده اند. همچنین مشخص شد کاربرد هر یک از افعال حرکتی برای مفاهیم حوزه مقصد، علاوه بر انتقال ویژگی حرکت، ماهیت حرکت را نیز در هر یک از حوزه های مقصد تبیین می کنند. در نهایت استعاره های مفهومی حرکت استخراج شده در این مقاله، تحت پوشش استعاره بنیادی [زندگی سفر است] انسجام می یابند و به عنوان جنبه هایی از مفهوم زندگی از دیدگاه قرآن کریم در خدمت تحقق بخشیدن به هدف قرب الهی قرار می گیرند.
۴۳.

تفاوت ها و شباهت های مفهوم سازی غم در زبان خودکار و زبان شعر: رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره یازدهم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۵۵) 193-217

کلید واژه ها: عواطف استعاره مفهومی حوزه عاطفی غم مفهوم سازی استعاری شعرشناسیِ شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۵۵۳
نگارندگان در پژوهش حاضر به بررسی و تطبیق مفهوم سازی استعاره های «غم» در زبان خودکار و زبان شعر معاصر پرداخته اند و درباره شباهت ها و تفاوت های این دو گونه زبانی بحث کرده اند. برای وصول به این هدف، استعاره های عاطفی غم در دو پیکره جداگانه با عناوین پایگاه دادگان زبان فارسی (شامل کاربرد بی نشان و عادی زبان) و پیکره زبان فارسی (شامل متون شعر معاصر) با استفاده از واژه های کلیدی حوزه مقصد را استخراج کرده اند. سپس نام نگاشت های عام و خاص استعاره های غم در هر دو گونه زبان خودکار و زبان شعر به صورت جداگانه به دست آمد و با توجه به نظریه استعاره مفهومی لیکاف و جانسون (1980) تبیین شد. در پژوهش حاضر مشاهده شد که نام نگاشت های عام استعاره های شعری با استعاره های زبان خودکار شباهت بسیاری دارند و شاعران همان استعاره های قراردادی را به شیوه ای خلاقانه به کار می گیرند و با سازوکارهای شناختی گوناگون ازجمله بسط، گسترش، پرسش، ترکیب، دلالت های چندگانه، جان بخشی به پدیده های طبیعی و ... استعاره های ادبی می سازند. پژوهش حاضر همانند افرادی چون لیکاف و ترنر (1989)، نظریه استعاره مفهومی را تأیید می کند و نشان می دهد تفاوت معنی داری میان استعاره های ادبی و قراردادی موجود در زبان خودکار و زبان شعر از نظر مفهوم سازی غم وجود ندارد.
۴۴.

رویدادهای حرکتی و راهبردهای ترجمه مسیر حرکت: مورد پژوهشی کتاب «هابیت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلید واژه ها: راهبردهای ترجمه مسیر حرکت رمان هابیت زبان های فعل بنیاد زبان های تابع بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۷ تعداد دانلود : ۶۱۸
زبان های فعل بنیاد و تابع بنیاد در بازنمایی مسیر حرکت در فرآیند ترجمه از زبان مبدأ به زبان مقصد تفاوت های چشمگیری را نشان می دهند (اسلوبین ۱۹۹۶الف؛ نقل شده در ایبارکس سانتینونو، ۲۰۰۳: ۱۵۳). در فرآیند ترجمه، مترجم می بایست ویژگی های زبان مبدأ را با ویژگی ها، امکانات و محدودیت های زبان مقصد هم سو سازد. بدین ترتیب در فرآیند ترجمه ویژگی زبان ها آشکار می گردد. در پژوهش حاضر نحوه ی بازنمایی مسیر در فرآیند ترجمه در یک اثر خاص و یک ترجمه از آن، از زبان انگلیسی به زبان فارسی بررسی شده است. فصل ششم رمان هابیت (۱۹۳۷) و ترجمه ی فارسی آن (علیزاده، ۱۳۸۳) داده های این پژوهش را تشکیل می دهند. دلیل انتخاب رمان هابیت در این پژوهش این است که در تمام پژوهش هایی که در زبان های مختلف تاکنون درباره ی بازنمایی رویدادهای حرکتی در ترجمه مورد بررسی قرار گرفته اند این رمان موضوع پژوهش بوده است. از این رو، امکان آن فراهم می آید تا نتایج این پژوهش ها مورد مقایسه قرار گیرد. از سوی دیگر، در فصل ششم رمان هابیت بازنمود رویدادهای حرکتی چشمگیر است.
۴۵.

الگوی انطباق های ریشه شناختی واژگان و استعاره های مفهومی در حوزة عواطف با رویکرد شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 69-88

کلید واژه ها: شناختی استعارة مفهومی نام نگاشت پیکره تحولات ریشه شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۶ تعداد دانلود : ۶۵۹
پژوهش حاضر بر این فرض استوار است که مفاهیم عاطفی ای که در نگاشت های استعاری مشابهت نشان می دهند، در حوزة واژگان، در تحولات ریشه شناختی نیز مشابهت نشان خواهند داد. برای ارزیابی این مسئله، پایگاه داده های زبان فارسی معاصر با کلیدواژه های برابری از حوزه های مفهومی ترس و خشم جستجو شد. 899 عبارت استعاری مربوط به مفهوم سازی استعاری خشم و 600 عبارت استعاری مربوط به مفهوم سازی استعاری ترس به دست آمد. با استخراج و مقایسة نام نگاشت های این دو حوزة عاطفی 17 نام نگاشت مشترک به دست آمد. سپس داده های تحولات ریشه شناختی، در بیش از بیست و پنج زبان، در این دو حوزة عاطفی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که پیوندهای ریشه شناختیِ روشنی بین واژه های این دو حوزة عاطفی وجود دارد. براساس آنچه گفته شد، می توان نتیجه گرفت که استعاره های مفهومی و فرایندهای ریشه شناختی میان برخی حوزه های عاطفی، تابع الگوهای انطباقی هستند. البته، چنین الگوی انطباقی ای فقط منحصر به دو حوزة ترس و خشم نیست، بلکه پیش بینی می شود که بتوان چنین الگوهایی را میان دیگر حوزه های عاطفی نیز یافت.
۴۶.

احساسِ عاطفه نفرت مجازهای مفهومیِ عاطفه «نفرت»: تحلیلی شناختی-عصبی-زیستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۴

کلید واژه ها: نفرت زبان شناسی شناختی مجاز احساس عاطفه"

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۹ تعداد دانلود : ۵۲۱
برخلاف بسیاری از انسان ها، عواطف و احساسات را نباید اموری ناملموس و بی اساس دانست. جایگاهِ اصلی آن ها روشن است و می توان آن ها را به سیستم های مشخصی در بدن و مغز مربوط کرد. هدف از این پژوهش، بررسی مجازهای مفهومیِ مفهومِ عاطفیِ نفرت از دیدگاهی شناختی-پیکره ای و تطبیق نتایج تحلیل داده های زبانی با یافته های عصبی-زیستی است. در این مقاله، ابتدا، تعریف «عاطفه» و تمایز آن با «احساس» از دیدگاه عصبی-زیستی ارائه گردید. سپس، با بررسی مجازهای مفهومی نفرت، معلوم شد که در زبان فارسی به روشنی، هر چهار وجه اثرات عاطفه بر انسان (جسمی، روانی، چهره ای و رفتاری) بیان می شوند. همچنین، تحلیل های زبانی موردِ اشاره، یافته های عصبی-زیست شناختی عواطف را تأیید کردند. در پایان، نیز یک الگوی سه مرحله ای در پیوند با شکل گیری و بروز عواطف از جمله عاطفه نفرت که نتیجه تحلیل شناختی-عصبی-زیستی پژوهش حاضر است، ارائه شد؛ نخست، وقوع رویداد خلاف؛ علتِ شکل گیری نفرت؛ دوم، شکل گیری عاطفه نفرت و سوم، بروز نفرت.
۴۷.

مفهوم سازی «اعمال نیک» در قرآن کریم با رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناختی قرآن سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 1 - 18

کلید واژه ها: قرآن کریم معناشناسی شناختی استعاره مفهومی اعمال نیک حرکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۱ تعداد دانلود : ۶۳۱
مطالعه استعاره در رویکرد معناشناختی جایگاه ویژه ای دارد. استعاره عنصر بنیادین در مقوله بندی و درک انسان از جهان خارج و از ساز و کارهای اصلی فرایند تفکر است که در درک مفاهیم انتزاعی نقش مهمی دارد. استعاره های مفهومی ابزاری برای تحلیل متن و جهان بینی متون، خاصه متون دینی به شمار می روند. با قراردادن استعاره های مفهومی در کنار یکدیگر به ساختار و جهان بینی قرآن و اندیشه های نهفته در آن چون متنی دینی دست یافته می شود. در پژوهش حاضر کوشش شده است با رویکرد شناختی به استعاره های مفهومی «اعمالِ نیک» انسان در قرآن پرداخته شود تا در سایه آن به چگونگی مفهوم سازی «اعمال نیک» در قرآن و نیز حوزه های مبدأ رایج در این مفهوم سازی دست یافته شود. بررسی حوزه معنایی «اعمالِ نیک» در قرآن نشان می دهد استعاره های مفهومی این حوزه به صورت نظام مند در کنار یکدیگر منتهی به مدل شناختی می شود که در پرتو آن علاوه بر دستیابی به استعاره بنیادی «عملِ نیک حرکت است»، به این مهم دست یافته می شود که قرآن برای نظام مندکردن ذهن مخاطب و ایجاد تحول در اندیشه مخاطب از چه شبکه معنایی بهره گرفته است. ازحوزه های مبدأ به دست آمده برای مفهوم سازی اعمال نیک در قرآن به حوزه های کارجسمانی، شیء، حرکت، پوشش، نیرو، جهت، مکان، نور، پوشاک، خوراک، انسان، زاد و توشه، بستر اشاره می شود.
۴۸.

تبیین معانی علی در تفسیر کشاف بر مبنای استعاره های مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 3-20

کلید واژه ها: تفسیر کشاف حرف اضافة علی معنی شناسی شناختی استعارة مفهومی نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۶ تعداد دانلود : ۲۰۶۷
تحلیل معنی براساس استعاره های مفهومی رویکردی جدید در مطالعات معنایی است که در زبان شناسی شناختی معرفی شده است. نگارندگان مقالة حاضر بر این باورند که تحلیل های زمخشری دربارة معانی حروف اضافه شباهت بسیاری به تحلیل معنی بر مبنای استعاره های مفهومی دارد. بر این اساس، در این مقاله هدف این است که دریابیم: 1. آیا تبیین های زمخشری دربارة معانی حروف اضافه از الگوی منسجمی تبعیت می کند؟ و 2. آیا این تبیین ها با آن چه اکنون استعارة مفهومی نامیده می شود شباهت دارد؟ و 3. آیا تحلیل معنی حروف اضافه براساس استعارة مفهومی می تواند راه کار مفیدی به شمار آید؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ها تفسیر دوازده آیه را که در آن ها حرف اضافه علی به کار رفته است از تفسیر کشاف تحلیل کردیم. در نهایت این نتیجه به دست آمد که رویکرد زمخشری دست کم برای توضیح و تفسیر معانی علی در این آیات تابع رویکرد واحدی است که مبانی آن شباهت قابل توجهی با سازوکار استعاره های مفهومی دارد.
۴۹.

چندمعنایی نظام مند در رویکرد شناختی، تحلیل چندمعنایی فعل حسّ دیدن در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال هفتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۷ 73-91

کلید واژه ها: بسط معنایی ترکیب پذیری جسم انگاری شبکه معنایی فعل حسی معناشناسی شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۶ تعداد دانلود : ۴۷۴
پژوهشِ توصیفی- تحلیلیِ حاضر با استفاده از الگوی جسم انگاری (آنتونانو، 1999 و 2002) و شبکه معناییِ افعال حسّی (افراشی و عسگری، 1396) چندمعنایی فعل حسّی دیدن را توصیف و تحلیل کرده است. بدین منظور، معانی فعل دیدن در زبان فارسی با استفاده از لغت نامه دهخدا ، فرهنگ معین و پایگاه دادگان زبان فارسی جمع آوری شدند. در این مرحله (4500) جمله از پایگاه دادگان زبان فارسی استفاده شد که برمبنای معانی بسط یافته دسته بندی شدند. تحلیل های نوشتار پیش رو که بیشتر با مدّ نظر قراردادن قابلیت های حواس بشری و شیوه دریافت ما از جهان اطراف صورت می گیرد، نشان می دهد که جسم انگاری سرچشمه مفهوم سازی استعاری و بسط معنایی فعل دیدن است و چندمعنایی فعل دیدن حاصل تعامل محتوای معنایی این فعل با دیگر عناصر سطح جمله است. یافته های پژوهش حاضر در راستای آنتونانو (1999) و افراشی و عسگری (1396) است. مواردی نیز یافت شد که آنتونانو (1999 و 2002) به آن ها اشاره ای نکرده است. از طرفی، یافته های نوشتار پیش رو درراستای اظهاراتِ آنتونانو (2002)، ایوانز و ویلکینز (2000) و کووچش (2005) است که ایده جهانی بودن بسط معنایی افعال حسّی سویتزر (1990) را مورد تردید قرار داده بودند.
۵۰.

حس آمیزی در زبان فارسی؛ رویکردی شناختی و پیکره بنیاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تازه های علوم شناختی سال بیست و دوم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 114-123

کلید واژه ها: معناشناسی شناختی حس آمیزی استعاره مفهومی انتقال حواس رویکرد پیکره ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۷۶۵
مقدمه: حس آمیزی پدیده ای ادراکی و عصب شناختی است که بر اساس آن، تحریک یکی از حواس موجب تحریک یک یا چند حس دیگر می شود. Ullmann (1964) برای نخستین بار سلسله مراتبی را برای انتقال حواس در حس آمیزی زبانی معرفی کرد. پژوهشگران مقاله حاضر اندیشه Ullmann را به عنوان چارچوب نظری انتخاب کردند تا دریابند در پیکره ای متوازن از زبان فارسی، کدامیک از حواس در بیشترین تعامل با یکدیگر هستند و نیز سلسله مراتب انتقال حواس در زبان فارسی چگونه است؟ روش کار: به این منظور، ابتدا پیکره ای متوازن از زبان فارسی با بهره گیری از پایگاه داده های زبان فارسی تنظیم شد، سپس با استفاده از کلید واژه های مربوط به حواس پنج گانه و حوزه های مرتبط، جملات دربردارنده موارد حس آمیزی استخراج و الگوی انتقال حواس در زبان فارسی مشخص شد. یافته ها: داده های برگرفته از پیکره نشان دادند که در زبان فارسی، حواسی که با بالاترین بسامد در جایگاه حوزه مبدأ و مقصد درنگاشت های حس آمیخته واقع می شوند به ترتیب عبارتند از حس لامسه و شنوایی. همچنین سلسله مراتب انتقال حواس در زبان فارسی تفاوت هایی را با الگوی پیشنهاد شده از سوی اولمان و نیز سایر زبان ها نشان داد. نتیجه گیری: نتایج آماری بازنمود حس آمیزی در زبان فارسی و مقایسه آن با سایر زبان ها نشان داد که زبان ها در تعامل حواس پنج گانه از مفاهیم حسی پایه یعنی لامسه و چشایی استفاده می کنند تا مفاهیم حسی پیشرفته یعنی بینایی و شنوایی را توصیف و بیان کنند، اما ارجحیت های پارامتری از زبانی به زبان دیگر متفاوت است.
۵۱.

فراگیری استعاره های حرکتی زمان در کودکان فارسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال هشتم پاییز وز مستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 137-162

کلید واژه ها: زبان شناسی شناختی نظریه استعاره های مفهومی فراگیری زبان کودک استعاره حرکتی زمان بدن مندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۶۴۱
هدف این پژوهش، بررسی فراگیری استعاره های حرکتی زمان و تعیین سن درک هر یک از انواع استعاره های حرکتی زمان در کودکان فارسی زبان است. این مطالعه توانایی درک چهار نوع استعاره حرکتی زمان را در کودکان ارزیابی می کند. آزمون درک استعاره ها در 121 کودک در گروه های سنی 3، 4، 5، 6 و 7 سال و 46 فرد بزرگسال به عنوان گروه گواه انجام شده است. تحلیل آماری یافته های مطالعه نشان می دهد کودکان انواع استعاره های حرکتی زمان را در سنین متفاوتی فرامی گیرند. همچنین دو عامل در تعیین میزان دشواری درک استعاره های حرکتی زمان در کودکان موثر هستند. نخستین عامل، تعداد موضوعات در مسیر حرکت حوزه مبدأ است. هر چقدر استعاره از موضوعات بیشتری برخوردار باشد، برای کودکان پیچیده تر بوده و در سنین بالاتری درک می شود. این مسأله را می توان به رشد توانایی های شناختی کودکان با افزایش سن نسبت داد. عامل دوم در تعیین میزان دشواری استعاره ها، نوع موضوع در حال حرکت در حوزه مبدأ است. درصورت یکسان بودن تعداد موضوعات، استعاره هایی که شامل حرکت خود فرد باشند، زودتر از استعاره هایی درک می شوند که از نگاشت حرکت رویداد ها ایجاد شده اند. این عامل را می توان براساس نظریه بدن مندی تببین کرد.
۵۲.

فرآیند انسجام میان استعاره های مفهومی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 307 - 327

کلید واژه ها: قرآن کریم انسجام استعاری استعاره مفهومی زبان شناسی اعجاز ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۲ تعداد دانلود : ۵۳۴
نظم و انسجام در قرآن کریم از دیرباز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان جهان اسلام بوده است و تاکنون نظریاتی مانند  "نظریه نظم" و  "نظریه وحدت موضوعی قرآن" در این راستا شکل گرفته است. امروزه نیز برمبنای نظریه انسجام متنی، در مطالعات روش شناسی متن، می توان عواملی که اجزای تشکیل دهنده متن را به هم مرتبط می سازد و سبب انسجام و هماهنگی آن می شود، بررسی کرد. براین اساس، در مقاله حاضر، ابتدا ارتباط عبارات استعاری قرآن برمبنای نظریه استعاره مفهومی، مورد بررسی قرار گرفته و تحلیل شناختی استعاره های مفهومی فاصله، اندازه و حرکت، سه نوع انسجام: انسجام تحت یک استعاره کلان، انسجام میان چند جنبه از یک مفهوم منفرد و انسجام ترکیبی استعاره ها را نشان داده است. سپس بر مبنای نظریه انسجام متن، مشخص شد این استعاره ها به عنوان گره های انسجامی، بیانگر نوعی ارتباط معنایی میان اجزاء متن هستند که آنها را از گسستگی و ناهماهنگی در موضوع حفظ می کند. همچنین هم پوشی موجود میان اهداف استعاره ها نشان داد، چگونه زبان استعاری قرآن همه مفاهیم و اندیشه های خود را در مسیر هدف اصلی خویش انسجام بخشیده است. این انسجام استعاری پیوستگی آیات را از محدوده سوره ها به کل متن تعمیم می دهد و اعجاز ادبی متن قرآن کریم را از زاویه ای جدید بیان می کند.
۵۳.

چارچوب های نحویِ و کارکردهای کلامی تقابل واژگانی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 149 - 177

کلید واژه ها: تقابل کارکرد کلامی چارچوب نحوی زبان شناسی پیکره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۷۵۴
در انگاره نظری جونز (Jones, 2002)، کارکردهای کلامی گوناگونی برای تقابل واژگانی در نظر گرفته شده و پژوهش در زبان های مختلف و از جمله زبان فارسی نمایان گر آن است که با وجود برخی تفاوت ها، بیشترِ زبان ها در پیاده سازی الگوهای کلامی تقابل از الگوهای کم و بیش مشابهی بهره می گیرند. پیکره پژوهش، مشتمل بر 4000 جمله فارسی است که جفت واژه های متقابل دارند. این جمله ها از متن های نوشتاری، گفتاری و همچنین متن های موجود در فضای مجازی استخراج شده اند. یافته ها نشان می دهد که کارکرد کلامی هم پایه، بیشترین سهم را در میان کارکردهای کلامی دارد و کارکردهای کلامیِ منفی ساز، انتقالی، اصطلاحی، کمکی و تفضیلی در جایگاه های بعدی قرار دارند. همچنین مشخص شد که میان برخی چارچوب های نحوی و کارکردهای کلامی نوعی ارتباط معنی دار وجود دارد، برای نمونه، چارچوب نحوی X و Y در الگوی کلامی هم پایه از بسامد بسیار بالایی برخودار است. از سوی دیگر، مشخص شد که میان ماهیت معنایی برخی جفت واژه ها با بسامد آن ها در برخی ژانرها ارتباط وجود دارد. برای مثال، در پیکره مطالعه حاضر مشاهده شد که جفت واژه متقابلِ «واقعی-مجازی» صرفاً در متون مجازی به کار رفته است. این گونه یافته ها، به پژوهشگران زبان شناسی پیکره ای، کمک می کنند تا بتوانند با تکیه بر برخی جفت واژه های متقابل، ژانر پیکره های مختلف را پیش بینی کنند.
۵۴.

تحلیل معناشناسی پیش وند پیش- در زبان فارسی: رویکرد زبان شناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال نهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 137 - 166

کلید واژه ها: زبان شناسی شناختی پیش وند «پیش-» چندمعنایی شبکه شعاعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۷۹۲
یکی از مفاهیم اصلی در رویکرد زبان شناسی شناختی، این است که هر واحد زبانی شبکه ای از معانی است. لانگاکر (Langacker, 1991) معتقد است که «تکواژ، مقولات، و ساخت های دستوری همگی صورتی از واحدهای نمادین دارند»، از این نظر وندها نیز معنای خاص خود را دارند که آن معنا را به پایه میزبان می افزایند و در نهایت معنای مشتق شکل می گیرد. یک پیش وند، همانند مقولات واژگانی، مقوله ای را تشکیل می دهد که همه معانی خود را که حول یک معنای مرکزی گرد آمده اند، رده بندی می کند. بنابراین می توان گفت مشتقات پیش وند «پیش-» نیز مقوله ای چندمعنا با یک ساخت درونی نظامند است. در این پژوهش برای تحلیل معناشناختی این پیش وند، معانی مشتقات آن را از منظر شناختی به دست آوردیم و در نهایت با مشخص کردن شبکه شعاعی این وند، دو خوشه معنایی مرکزی تعیین شد که دیگر معانی از این دو گره معنایی منتج می شوند: ترتیب زمانی، ترتیب مکانی. از بین این دو معنی، یکی به عنوان معنای اصلی وند مذکور است. برای تشخیص این معنای اصلی از معیارهایی که تایلر و ایوانز (2003) پیشنهاد کرده اند، بهره گرفته شد و مشخص شد که مفهوم مکانی این وند چندمعنا، به عنوان معنای اولیه می باشد که دیگر معانی حول این معنای مرکزی قرار می گیرند.    
۵۵.

Conceptual Metaphors of FEAR in Persian and English: A Cognitive and Corpus-based Approach

نویسنده:
منبع: هنر زبان دوره ۳ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۲۰۱۸) شماره ۲ 45-60
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۷۰۲
This paper attempts to investigate and compare the conceptual metaphors of FEAR in Persian and English. FEAR is one of the basic emotions, conceptualization of which shows both similarities and variations in different languages. Investigating features of conceptualization is an essential part of the semantics of emotions. The cross-linguistic analysis of the concept of FEAR is based on the Conceptual Metaphor Theory put forward by Lakoff (1987) and the extensions of this theory provided by Kövecses (2002). We have attempted to compare and contrast FEAR metaphors and elaborate on some cultural and language-specific aspects in the two languages. We adopted a corpus-based method to gather the metaphorical expressions and then to extract the name of the mappings. We compared and contrasted these name of the mappings, and identified the commonalities and differences. Certain source domain concepts such as human, motion verbs, animals, and colors were explained in detail.
۵۶.

بررسی تطبیقی استعاره مفهومی «قول» و «کلام» در قرآن کریم : رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 115 - 133

کلید واژه ها: قرآن کریم زبانشناسی شناختی استعاره مفهومی قول کلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۱ تعداد دانلود : ۳۷۱
پژوهش حاضر می کوشد با بررسی تطبیقی دو مورد از پرکاربردترین جلوه های زبان در قرآن یعنی «قول» و«کلام» بر اساس نظریه استعاره مفهومی، روشن سازد که اولاً این دو مفهوم، چگونه با استعاره مفهومی بازنمایی شده اند ثانیاً به تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی پردازد. بررسی173 عبارات استعاری مرتبط با واژه های «قول» و «کلام»بیانگر آن است که این دو واژه در قرآن با استفاده از حوزه های مبدأ همسان شئ و ظرف مکان، حوزه های مبدأ متفاوت حرکت و مظروف و همچنین دو حوزه مقصد مشترک(آفرینش و قضاء حتمی) ساختاربندی شده است. به علاوه از آنجا که سخن گفتن، رویدادی بشری و تجربه پذیر برای انسان است، اموری انتزاعی مانند خلقت و قطعیت قضاء الهی در قرآن کریم به کمک کلام و قول در جایگاه حوزه مبدأ، مفهوم سازی شده است که همین امر یکی از اصول نظریه استعاره مفهومی یعنی یکسویگی را نقض می نماید.
۵۷.

بررسی مقابله ای اصطلاحاتِ حاویِ اشیا در زبان های اسپانیایی و فارسی با رویکرد زبان شناسیِ انسان شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دوزادهم خرداد و تیر ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۶۲) ۳۲۱-۳۵۱

کلید واژه ها: اصطلاح زبان شناسی انسان شناختی نسبیت زبانی اشیاء مقابله ی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۲۵۹
پژوهش حاضر به بررسی تطبیقیِ نحوه اصطلاح سازی برمبنای مفاهیم مشترک، در زبان های اسپانیایی و فارسی براساس چگونگیِ برخورد گویشوران این دو زبان، با اشیای پیرامونشان، در چارچوبِ رویکردِ بینارشته ای زبان شناسیِ انسان شناختی پرداخته است. در این رویکرد، شباهت ها و تفاوت های احتمالی مؤلفه های زبانی، با توجه به مباحث فرهنگی و جامعه شناختی گویشورانِ آن زبان ها تحلیل و بررسی می شود. این رویکرد بیش از هر چیز وامدار مبانیِ نظریه نسبیت زبانی است، نظریه ای که برمبنای تأثیرگذاری زبان بر اندیشه و به ویژه، تأثیرپذیری نگرش افراد به اشیا، از نحوه برخورد زبانی آن ها با اشیای اطرافشان شکل گرفته است. بر این اساس، مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که اشیا و مصنوعات، در فرهنگ گویشوران دو زبان اسپانیایی و فارسی، چه تأثیری بر ایجاد اشتراکات و افتراقات احتمالی در نحوه اصطلاح سازی در این دو زبان دارند. ازآنجا که اصطلاحات بخشی جدایی ناپذیر از فرهنگ عامه، و چه بسا، فرهنگ بنیادترین عنصر زبانی هستند، نگارندگان بر آن شدند تا از رهگذر بررسیِ مقابله ای اصطلاحاتِ حاویِ اشیا در دو زبان اسپانیایی و فارسی به روشی تطبیقی و تحلیلی، تأثیر مباحث فرهنگی در برخورد اسپانیایی زبان ها و فارسی زبان ها با اشیای اطرافشان را، در نحوه اصطلاح سازی آن ها از یک مفهوم مشترک، به منظور ارائه الگویی برای انجام تحلیلی بینازبانی در چارچوب رویکرد زبان شناسیِ انسان شناختی، بررسی کنند. هدف اصلی این پژوهش، مقایسه اصطلاحات حاوی اشیا در دو زبان اسپانیایی و فارسی است تا مشخص شود نگرش های متفاوت گویشوران این دو زبان به اشیای پیرامونشان، چگونه تحت تأثیر بافت و ویژگی های فرهنگی در ساخت اصطلاحات انعکاس پیدا می کنند. برمبنای تحلیل صورت گرفته در این پژوهش، در دو زبان اسپانیایی و فارسی، اصطلاح سازی از یک مفهوم مشترک براساس نحوه برخورد گویشوران این دو زبان با اشیای اطرافشان، بیش از آنکه به سمت شباهت ها متمایل باشد به سمت تفاوت های فرهنگی متمایل است و کانون شباهت های اصطلاح سازی، مبتنی بر اشیا و مصنوعاتی بوده که در محیط خانه و وسایل منزل به کار می رفته اند.
۵۸.

تحلیل تاثیر طرحواره نیرو در مفهوم سازی شیطان در قرآن کریم: رویکرد شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیایی ۲۱)

کلید واژه ها: شیطان ابلیس طرح واره نیرو قرآن کریم مفهوم سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۱۷۸
بر اساس نظریه استعاره مفهومی، مفاهیم انتزاعی بر اساس مفاهیم تجربه پذیر درک می شوند. در قرآن کریم نیز شواهد گسترده ای از این گونه مفهوم سازی، وجود دارد. در پژوهش حاضر، پیکره ای شامل 129 آیه مرتبط با مفاهیم شیطان/ابلیس، با هدف تحلیل الگوی مفهوم سازی شیطان در قرآن بر مبنای طرح واره نیرو مطالعه شده است. بررسی ها نشان داد که در قرآن انواع هفتگانه طرح واره نیرو در مفهوم سازی شیطان به کار رفته و علاوه بر آن نیروی مسلط جهت مند نیز معرفی شده است. طرح واره نیرو، شیطان را از دو منظر مفهوم سازی کرده است: 1- درحالی که شیطان تصویری قدرتمند و غالب از خود ارائه می دهد، خداوند او را به صورت منبع نیرویی بی اثر به تصویر می کشد. 2- درحالی که شیطان با زیبا جلوه دادن پیامدهای کفر، انسان را به تبعیت از خود سوق می دهد، قرآن با تکیه بر تجربیات نامطلوب انسان از مفاهیمی هم چون گم شدن، برخورد با مانع، از دست دادن تعادل و مانع در مسیر، شیطان را عامل پیامدهایی مشابه، معرفی و به این ترتیب تصویری منفی و نامطلوب در ذهن فرد/جامعه از تبعیت از شیطان ایجاد می کند که مانع از گرایش به سمت شیطان خواهد شد.
۵۹.

چندمعنایی افعال حوزه شنیدن در زبان فارسی: بررسی درزمانی، پیکره ای و شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلید واژه ها: معناشناسی شناختی چندمعنایی نظام مند افعال حسی افعال حوزه شنیدن پیکره زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۸ تعداد دانلود : ۲۸۹
در این پژوهش ابتدا معانی افعال حوزه شنیدن را به شیوه کتابخانه ای در فرهنگ های لغت یافتیم وفهرستی از معانی افعال حوزه شنیدن فراهم آوردیم و برچسب های معنایی دسته بندی شده ای را ایجاد کردیم که تمام معانی ذکر شده در فرهنگ ها را شامل گردد . سپس شواهد کاربرد این افعال را از پایگاه دادگان زبان فارسی، که پیکره ای از متون فارسی است، استخراج و در نرم افزار Excel درج نمودیم. با توجه به شواهد فرهنگ های لغت و پیکره معاصر، 11 معنی برای فعل "شنیدن"، 6 معنی برای "شنفتن"، 3 معنی برای "گوش دادن"، 4 معنی برای "گوش کردن" و 5 معنی برای "نیوشیدن" استخراج شد. همچنین با توجه به داده های به دست آمده از پیکره تاریخی، 11 معنی برای فعل "شنیدن"، 1 معنی برای "شنفتن"، 2 معنی برای "گوش دادن"، 2 معنی برای "گوش کردن" و 2 معنی برای "نیوشیدن" استخراج گردید. به عنوان نتیجه، با استفاده از بسامد معانی، نمودار شبکه معنایی فعل شنیدن، گوش دادن و گوش کردن در پیکره معاصر ترسیم شد. از این یافته ها می توان در فرهنگ نگاری، آموزش زبان به غیر فارسی زبانان و به منظور مقایسه بینازبانی معانی افعال حوزه شنیدن با نتایج سایر پژوهش ها در زبان های دیگر بهره برد.
۶۰.

مقایسه تحلیلی استعاره های مفهومی در قرآن کریم و اشعار عصر نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 25 - 47

کلید واژه ها: قرآن کریم استعاره های مفهومی اشعار جاهلی فرهنگ عصر نزول جهان بینی وحی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۴۳۱
استعاره یکی از عمومی ترین و پرکاربردترین فرآیندهای شناختی است که می تواند بازنمود ویژگی های فرهنگ و ایدئولوژی یک جامعه یا یک مکتب باشد. بر مبنای نظریه "استعاره مفهومی"، در استعاره ها و عبارات زبانی شان، شناخت و فرهنگ با یکدیگر درمی آمیزند و به یک ترکیب مفهومی واحد بدل می شوند و آن چه را که استعاره مفهومی می نامیم به همان اندازه که شناختی است، ماهیت های فرهنگی نیز دارد. براین اساس شکل گیری استعاره های مفهومی قرآن کریم را با فرهنگ عصر نزول مرتبط دانسته و در پژوهش حاضر با روش تحلیلی-تطبیقی، با مقایسه عبارات استعاری در دو بخش اشعار جاهلی و آیات قرآن کریم، تبیین جدیدی از گفتمان ارتباط قرآن و فرهنگ عصر نزول به دست آمده است. قرآن کریم جهت ساخت استعاره های مفهومی خود از فرهنگ عصر نزول بهره گرفته و با تحول در حوزه های مقصد استعاره ها، محوریت دنیا و زندگی مربوط به آن را در استعاره های اشعار جاهلی به محوریت توحید در عبارات استعاری خود تغییر داده و با ترسیم جهان بینی وحی درون استعاره ها، فرهنگ نوینی را پایه گذاری کرده است. از دیگر نتایج این پژوهش این است که نظریه "متأثر بودن وحی از فرهنگ عصر نزول" را نفی می کند.    

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان