حسینعلی افخمی

پیر شدن جمعیت پدیده ای فراگیر است که تعداد زیادی از کشورها را درگیر خود کرده و تعداد دیگری نیز تا چندی دیگر با آن مواجه خواهند شد. فناوری های نوین ارتباطی، ابزارهایی هستند که می توانند برای بالا بردن کیفیت زندگی جمعیت رو به رشد سالمندان مورد استفاده قرار بگیرند. امروزه اپلیکیشن های فراوانی با هدف کنترل سلامتی، درمان بیماری، آگاهی بخشیدن در خصوص سبک زندگی سالم و انگیزه بخشیدن به سالمندان برای داشتن رفتارهای سلامت محور، طراحی و از طریق بازارهای سیستم های عامل مختلف برای تلفن های همراه عرضه شده اند. در کشور ما نیز با گسترش استفاده از تلفن همراه هوشمند در بین اقشار و طبقات مختلف و گروه های سنی گوناگون، به این جنبه از امکانات تکنولوژی توجه شده است. در این پژوهش، رویکرد اپلیکیشن های موبایلی ایرانی مخصوص سالمندان نسبت به موضوع سلامتی این گروه، از طریق روش تحلیل محتوای کمی، مورد ارزیابی قرار گرفت. 4 اپلیکیشن از میان 36 اپلیکیشن سلامت محور ایرانی مخصوص سالمندان انتخاب شد و مطالب آنها از طریق نمونه گیری تصادفی و با استفاده از دستورالعمل کدگذاری مرکب از دو نمونه ی خارجی و نمونه ی طراحی شده توسط پژوهش گر مورد بررسی قرار گرفتند. از نتایج این پژوهش می توان به این اشاره کرد که رویکرد این اپلیکیشن ها به سلامت سالمندان، بیشتر بر محور درمان است تا پیشگیری. محتوای این اپلیکیشن ها بیشتر جنبه ی آگاهی بخشی و مستعدکنندگی رفتار سلامت محور دارد تا فعال سازی و تقویت کنندگی آن. دیگر نتیجه ی این پژوهش این است که این اپلیکیشن ها از نظر فراهم کردن امکانات فنی برای استفاده ی سالمندان (مانند رنگ پس زمینه، اندازه فونت، راهنمای استفاده و ...) مناسب نیستند.

این پژوهش در صدد بررسی نشانه شناسی عکس های تبلیغاتی مطبوعات در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری است. این پژوهش در پی آن است تا به این سوال پاسخ گوید که نشانه ها و ایدئولوژی مد نظر دو جناح در اگهی تبلیغات دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری چیست؟ و چه مفاهیمی در تبلیغات انتخاباتی دو جناح برجسته شده است؟ برای پاسخ به این سوالات، این تحقیق به بررسی عکس های تبلیغات انتخاباتی در روزنامه های سراسری ایران، اعتماد، آرمان امروز، مردم سالاری، وطن امروز، رسالت، سیاست روز می پردازد. این کار با استفاده از روش نشانه شناسی منتج از آرای جان فیسک و نظریات بارت درباره ترکیب نشانه شناسی عکس و نوشتار انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که از مجموع هفت آگهی، شش عدد از آنها مربوط به جناح اصلاح طلب و دکتر روحانی است. از بررسی آگهی های مربوط به دکتر حسن روحانی اینگونه می توان نتیجه گیری کرد که دکتر روحانی بیشتر رویکرد مدرن سازی داشته، او با گرایش به صنعت و اهمیت به تولید و حمایت از قشر صنعت گر برنامه آینده دولت خود را نشان می دهد. مفاهیمی که در تبلیغات انتخاباتی دکتر روحانی برجسته هستند عبارتند از: آزادی، عدالت، حقوق شهروندی، چرخه اقتصادی. ابراهیم رئیسی نیز با رویکردی مردم گرایانه و بر پایه ارزش های دینی در تنها آگهی تبلیغاتی خود ظاهر شده است.

این مقاله با نگاهی تحلیلی- تاریخی به بررسی محتوای دو روزنامه حزبی بسوی آینده و باختر امروز و نقش آنها در پوشش خبری جریان ملی شدن صنعت نفت می پردازد. در سال های 1320 تا 1332 احزاب به راحتی و با مجوز قانونی در ایران فعالیت می کردند. احزاب سیاسی که به قدرت مطبوعات آگاه بودند و هدفمند نشریه ای را منتشر می کردند. جبهه ملی ایران و حزب توده ایران دو حزب قدرتمند در آن دوران بودند و هر دو نشریه ارگان داشتند. حزب توده از پشتیبانی مردمی و در راستای سیاست های بین المللی شوروی فعالیت می کرد و جبهه ملی ایران نیز متشکل از چندین حزب کوچک و بزرگ بود که بر مرام ناسیونالیستی ایرانیان متکی بود. در جریان ملی شدن صنعت نفت، نشریات دو حزب به طور مستمر به اخبار ملی شدن صنعت نفت از دریچه تفکرات حزبی خود توجه ویژه ای نشان می دادند. این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کمی مطالب خبری مربوط به ملی شدن صنعت نفت در دو روزنامه باخترامروز و بسوی آینده تجزیه و تحلیل خواهد کرد که هرکدام به ترتیب، ارگان جبهه ملی ایران و حزب توده ایران بودند. یافته های تحقیق نشان می دهد که روزنامه باختر امروز نسبت به روزنامه بسوی آینده در چهار هفته قبل و بعد از ملی شدن صنعت نفت ایران اخبار مثبت تری را منتشر کرده است.

این مقاله با رویکرد تحلیلی- تاریخی به بررسی محتوای دو روزنامه غیر حزبی (مستقل) کیهان و اطلاعات و نقش آنها در جریان ملی شدن صنعت نفت می-پردازد. دو روزنامه سراسری که به علت استمرار در انتشار و استقلال نسبی به علت اتکا به درآمد آگهی ها از مؤثرترین رسانه های چاپی در تاریخ ایران معاصر بشمار می روند که از قدرت بالایی برای شکل دهی به افکار عمومی برخوردار بوده اند. در جریان ملی شدن صنعت نفت ایران، مطبوعات به عنوان نهاد رسانه ای بی رقیب و سازنده افکار عمومی عمل می کردند. شواهد تاریخی حاکی است که در این دوره اغلب احزاب هر کدام دست به انتشار هفته نامه یا روزنامه ای می زدند تا اخبار و رویدادها را با توجه به چارچوب فکری و ایدئولوژیک خود منتشر کنند.در این پژوهش با توجه به پیشنه این دو روزنامه غیر حزبی، نحوه انتشار و بازتاب مطالب خبری و تحلیلی مربوط به ملی شدن صنعت نفت با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کمی بررسی می شود. جامعه آماری این تحقیق کلیه مطالب مربوط به مسائل ملی شدن نفت ایران در ماه های اسفند و فروردین سالهای 30-1329 در دوره نخست وزیری محمد مصدق را شامل می شود.یافته تحقیق نشان می دهد روزنامه اطلاعات، نسبت به روزنامه کیهان در چهار هفته قبل و بعد از روز (29 اسفند) ملی شدن صنعت نفت ایران، سوگیری مثبت تری در انتشار اخبار و رویدادها داشته است.

این مقاله به تحلیل گفتمان کارزار انتخاباتی نامزدهای پیروز دوره های هفتم و نهم، انتخابات ریاست جمهوری ایران آقایان سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد می پردازد. هدف از این تحقیق، آشنایی و درک تحولات گفتمانی بین دولت و مردم، طی یک دوره هشت ساله از طریق تحلیل مقایسه ای دو فیلم تبلیغاتی این کاندیداهاست. روش شناسی پژوهش، روش تحلیل گفتمان انتقادی از منظر فرکلاف است. لذا ابتدا واژگان، ضمیر ما، وجه دستوری، استناد و قطب بندی ها مورد بررسی قرار گرفته؛ سپس با اپیزود بندی متن و طرح اپیزود اصلی، مرحله توصیف و تفسیر، جمع بندی و تبیین انجام شده است. همچنین در بخشی دیگر از این مطالعه، تحلیل گران برای تحلیل فرامتن شرایط سیاسی، اجتماعی و تاریخی حاکم بر این دو فیلم را مورد توجه قرار دادند. در چگونگی خوانش فیلم، عواملی نظیر زاویه دوربین، نور، صدا، موسیقی و تصاویر نیز بررسی شد. جامعه آماری پژوهش، تمام شماری است و واحد تحلیل، کل متن، تصاویر، موسیقی و دیالوگ هاست که پس از به متن درآمدن، بر اساس محورهای تعیین شده در فرم تحلیل گفتمان، ثبت و تجزیه و تحلیل شدند. این مطالعه نشان داد که در فیلم های تبلیغات دو نامزد شباهت ها و تفاوت های قابل توجهی وجود دارد. هر دو به موضوعاتی چون زنان، جوانان، صرفه جویی در هزینه های تبلیغاتی و تمایل به تغییر، استناد کرده اند. در مقولاتی چون مفاهیم اسلام و ایران، عدالت و آزادی، قانون و مهرورزی، به کارگیری ضمیر ما، نگاه به دین، ادبیات و شیوه سخنوری و پوشش زنان، تفاوت بارزی در دو فیلم مشاهده می شود. همچنین هر دو نامزد به مباحثی چون اقتصاد، تورم، بیکاری و جرائم نپرداخته اند.

در این پژوهش با هدف بررسی جایگاه روابط عمومی الکترونیک در مناطق 22 گانه شهرداری تهران پنج مؤلفه سواد رایانه ای، آموزش روابط عمومی الکترونیک، میزان استفاده از روابط عمومی الکترونیک، نگرش مدیران و کارشناسان، و دورکاری از دیدگاه شاغلان به روش تحقیق پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ به میزان 0.88 استفاده شد. جامعه آماری در این تحقیق شامل تمامی مدیران و کارکنان واحدهای روابط عمومی است که در محدوده زمانی، نیمه دوم سال 1394 و نیمه اول سال 1395 دراین سازمان به صورت رسمی، پیمانی و قراردادی مشغول به خدمت بودند. تجزیه وتحلیل داده هابا استفاده از از نرم افزار اس پی اس اس نسخه 20 انجام شد. در بخش آمار توصیفی از جداول توزیع فراوانی داده ها و در بخش آمار استنباطی متناسب با سطح سنجش داده ها، از آزمون کای اسکوئر و ضریب همبستگی دی سامرز استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان داد، با توجه به بررسی مولفه های سواد رایانه ای، آموزش روابط عمومی الکترونیک، نگرش مدیران و کارشناسان در رابطه با روابط عمومی الکترونیک و میزان استفاده از تکنولوژی های روابط عمومی الکترونیک (پست الکترونیک، خبرنامه الکترونیک، سامانه پیامکی، چندرسانه ای، تالار گفتگو، نظرسنجی الکترونیک، تلگرام)؛ در واحدهای روابط عمومی مناطق 22 گانه شهرداری تهران، از روابط عمومی الکترونیک به نحو مطلوب استفاده می شود.

چینش جدول پخش ( انتخاب و زمان بندی پخش برنامه) ، خروجی اصلی سیاستگذاری تلویزیون می باشد که نقش مهمی در ایجاد هویت و تقویت برند دارد؛ اما در تطور تاریخی تلویزیون و عبور از انحصار (کمیابی) به رقابت (دسترسی) و نهایتا تکثر (فراوانی) یا پساشبکه، جایگاه جدول پخش مورد تهدید واقع شد. در واقع تکثر کانون های تولید محتوا به همراه پیشرفت های تکنولوژی دوران دیجیتال که آسانی و راحتی دیده شدن محتوا را در زمان، مکان و دستگاه مطلوب مخاطب به ارمغان می آوردند، جایگاه جدول پخش ، بیش از پیش مورد تهدید واقع شد. این تحقیق کیفی با رویکرد تاریخی و روش تحلیل اسنادی همچنین با بهره گیری از آمار سنجش مخاطبین و مصاحبه عمیق با 7 کارشناس طراحی جدول پخش در تلویزیون ایران ، ضمن مرور تاریخی جایگاه جدول پخش در تلویزیون، تحولات و دگرگونی های در جدول پخش را مورد بررسی قرار می دهد، این بررسی مرتبط با این سوالِ وسیع تر صورت می گیرد که تلویزیون در عصر پسا شبکه چگونه در حال رشد کردن و توسعه است؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد که برخلاف ادعاهایی که معتقدند طراحی جدول پخش امری منسوخ شده و بی حاصل در دوران تکثر است، طراحی جدول پخش را کماکان مهم و محوری در صنعت تلویزیون دانسته که به صورت فعالانه و هنرمندانه به تغییرات مخاطب و محیطی پاسخ داده ، ابزارهای خود را اصلاح می نماید و ابزارهایی جدید برای خود فراهم آورده و توسعه می دهد.

پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تغییرات آب و هوایی، تمام جنبه های زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. این پیامدها اغلب نامحسوس هستند و با گزارش های رسانه ای برای مردم ملموس می شود. رسانه ها در گزارش های اقلیمی از چارچوب های خبری خاصی استفاده می کنند تا بر نحوه دریافت و درک مردم از این موضوعات اثر بگذارند. مطالعات پیشین در مورد نحوه قاب بندی اخبار اقلیمی در رسانه های جهان نشان می دهد که چگونه آنها افکار عمومی را پیرامون موضوع تغییرات آب و هوایی شکل می دهد. با این حال، چنین مطالعاتی چندان در مورد رسانه های ایران صورت نگرفته است. این مقاله را می توان یکی از اولین گام های بررسی نحوهٔ قاب بندی اخبار اقلیمی در ایران به حساب آورد که در آن 388 خبر اقلیمی از 15 روزنامه سراسری ایران به کمک نرم افزارهای SPSS و EXCELL مورد تحلیل محتوای کمّی قرار گرفته است. یافته های مقاله حاضر نشان می دهد که مطبوعات ایران بیشتر از فریم های «برخورد» و «پیامدهای محیط زیستی» و کمتر از فریم های «عدم قطعیت» و «آب و هوای جاری» برای ارائه اخبار آب و هوایی استفاده کرده اند. همچنین، مطبوعات مورد بررسی در این مقاله جهت تحریر اخبار اقلیمی بیشتر بر «کارشناسان» به عنوان منبع خبری تأکید داشته اند.

با وجود توسعه رسانه های جدید و تحول در ارتباطات برون سازمانی، هنوز یکی از مهم ترین وظایف روابط عمومی ها، برقراری ارتباطات حرفه ای با رسانه هاست. روابط عمومی ها برای رساندن پیام های سازمانی خود به عموم مردم و مشروعیت سازمانی، نیازمند همکاری با رسانه ها هستند. در مقابل، رسانه ها نیز، برای تولید و انتشار مطالب خبری و تحلیلی خود به همکاری با روابط عمومی ها نیاز دارند. ولی آنچه بسیار در این فرایند ارتباطی مشاهده می شود، وجود چالش های مختلف ارتباطی است. هدف اصلی تحقیق، شناخت چالش ها، ارائه راه حل و مدل ارتباطی اثربخش، بین روزنامه نگاران و رابطان رسانه ها در روابط عمومی ها است. در این پژوهش از روش آمیخته استفاده شده، در بخش کیفی، با 15نفر از استادان و صاحب نظران ارتباطات، روابط عمومی و رسانه مصاحبه عمیق انجام شده و در بخش کمی نیز، با استفاده از روش کیو و ابزار پرسشنامه، دیدگاه 40نفر از مدیران و کارشناسان روابط عمومی وزارتخانه ها و دبیران و خبرنگاران روزنامه های سراسری اخذ شده است. یافته های تحقیق نشان داد، عواملی نظیر فقدان تخصص وحرفه ای گرایی، وجود خط مشی متفاوت سازمانی، رویکرد سیاسی و جناحی، نبود استقلال اقتصادی رسانه ها، عدم شناخت کافی روابط عمومی ها و رسانه ها نسبت به وظایف و محدودیت های یکدیگر، انتظارات نامعقول و گاهی داشتن نگرش منفی از مهم ترین چالش های ارتباطی است و در چهار بُعد ساختاری، عملکردی، رفتاری و شناختی، عواملی نظیر اصلاح قوانین، آموزش نیروی انسانی و حرفه ای گرایی، تعامل و گفت وگو، پاسخگویی، صداقت و شفافیت، رعایت اصول اخلاقی، انتظارت معقول و شناخت متقابل وظایف مهم ترین راهکارها برای رفع چالش ها و الگوی مطلوب ارتباطی بین روابط عمومی ها و رسانه ها قلمداد می شود.

  اسطوره ها ازجمله کلان روایت هایی هستند که می توانند در موقعیت های گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی محمل اندیشه ها، تجربیات و مسائل نوظهور بشری باشند و بر غنای هر نوع ادبی افزوده و پیوند روایت و معنا را مستحکم تر نمایند. ازاین رو، استفاده از اساطیر در قالب های نمایشی به ویژه فیلم، می تواند از دو جنبه ی فرم و معنا تأمل برانگیز باشد. این مقاله درصدد است تا با استفاده از روش تحلیل ساختاری روایت در کنار نقد تاریخی-فرهنگی به مطالعه وضعیت سینمای اوایل انقلاب یعنی سال های 60-57 بپردازد. نمونه موردی در این مقاله فیلم «خونبارش» است.  نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که گفتمان دوران انقلاب با عناصری همچون جامعه بی طبقه و مبارزه با طاغوت در شکل دهی به قالب خاصی از اسطوره که تأکیدش بر «گذشته تاریخی و حوادث سپری شده» است شکلی همگانی به خود گرفت. از سویی برخلاف دوران پیش از انقلاب که نتیجه کنش قهرمانان آن در پرده ای از ابهام قرار می گرفت، در این دوره قهرمانان داستان با اطمینان می توانند نتیجه عمل خود را ببیند و در انتظار روزهای بهتری باشند.

رسانه ها به کمک تکنیک های برجسته سازی، میزان اهمیت یک مسئله و اینکه افکار عمومی و سیاستمداران باید به چه موضوعاتی بیندیشند را تعیین می کنند. پژوهش های علمی بسیاری درباره ی نحوه پوشش اخبار اقلیمی در رسانه های مختلف کشورهای دیگر صورت گرفته اما در ایران به عنوان یکی از ۱۰ کشور نخست انتشاردهنده گازهای گلخانه ای که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود جزء کشورهای آسیب پذیر جهان در برابر تغییر اقلیم نیز است چنین پژوهش هایی به ندرت انجام شده و این پژوهش یکی از اولین مطالعات علمی جهت فهم دقیق این مسئله است که تغییرات آب وهوایی چگونه و به چه میزان در روزنامه های ایران برجسته شده اند. برای رسیدن به این هدف، از نظریه برجسته سازی و روش تحلیل محتوای کمّی استفاده شد و با مرور ۱۵ روزنامه شناخته شده ایران طی دو هفته خبری قبل تا دو هفته خبری بعد از برگزاری نشست های تغییر اقلیم بُن ۲۰۱۷، پاریس ۲۰۱۵، کپنهاگ ۲۰۰۹ و مونترال ۲۰۰۵ ، ۳۹۰۵ مطلب زیست محیطی سرشماری شد که ۳۸۸ مطلب آن درباره تغییر اقلیم بود. یافته های این پژوهش نشان داد که مطبوعات ایران در برجسته سازی تغییر اقلیم عملکرد ضعیفی داشته اند و تنها ۹/۹ درصد از مطالب زیست محیطی مربوط به تغییر اقلیم بوده است. میزان پوشش خبری نشست ها از کپنهاگ تا بن کاهش یافته بود و این نشان می دهد که با افزایش گرمایش جهانی و پیامدهای آن، توجه مطبوعات ایران به این موضوع کاهش یافته است. همچنین، دیدگاه سیاسی روزنامه ها در نحوه برجسته سازی اخبار اقلیمی تأثیرگذار ارزیابی شد و تفاوت معناداری در نحوه پوشش اخبار اقلیمی بین روزنامه ها وجود داشت.

سواد رسانه ای، سواد جدید در قرن بیست و یکم است که توانایی در زمینه های دسترسی، تحلیل، ارزیابی، برقراری ارتباط با پیام های رسانه ای در اشکال گوناگون و تفکر انتقادی را شامل می شود. پرسش های اساسی در این تحقیق بررسی میزان سواد رسانه ای دانش آموزان مقطع دبیرستان و ارتباط آن با جنسیت، رشته های تحصیلی و پایگاه اقتصادی– اجتماعی این افراد است. این تحقیق به روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه و انتخاب یک نمونه 400 نفری با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای در دبیرستان های شهر کرمان انجام شده داده های تحقیق در قالب دو پرسش و پنج فرضیه ارائه شده است. یافته های تحقیق نشان داد که سطح سواد رسانه ای دانش آموزان پسر از دانش آموزان دختر در دبیرستان های این شهر بالاتر است. همچنین بین میزان سواد رسانه ای و متغیرهای جنسیت، رشته تحصیلی و پایگاه اقتصادی – اجتماعی رابطه معنادار، برقرار است. این مطالعه همچنین نشان داد که به طورکلی سواد رسانه ای دانش آموزان سال چهارم متوسطه به عنوان خروجی های انسانی آموزش وپرورش، درسطح متوسط قرار دارد.

روابط عمومی ها و رسانه ها برای تحقق وظایف و مسئولیت ها، نیازمند به ارتباط، تعامل و همکاری مؤثر با یکدیگر هستند، ولی آنچه در این فرایند ارتباطی- در بسیاری از موارد- مشاهده می شود، وجود چالش های مختلف ارتباطی است، این پژوهش، با هدف شناخت همین چالش ها و ارائه راهکارهایی برای بهبود و توسعه ارتباط و تعامل بین روابط عمومی ها و رسانه ها انجام شده است. در این تحقیق، از دو روش کیفی و کمی استفاده شده است، یکی مصاحبه عمیق با اساتید و صاحبنظران روابط عمومی و رسانه، و دیگری، روش کیو و ابزار پرسشنامه برای اخذ دیدگاه مدیران، کارشناسان روابط عمومی، سردبیران و خبرنگاران روزنامه های سراسری. براساس یافته ها، عواملی نظیر: نبود رویکرد ارتباطی حرفه ای، نگرش سیاسی و جناحی، تبعیض گرایی، عدم اخلاق گرایی و اعتماد متقابل و... از جمله مهمترین عوامل بروز چالش ارتباطی بین روابط عمومی ها و رسانه ها بوده است. همچنین در روش کیو، تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد از میان 4 عامل تأثیرگذار بر ایجاد چالش های ارتباطی بین روابط عمومی ها و رسانه ها، عامل عملکردی با 64/ 0بیشترین و عامل شناختی با 407/ 0کمترین تأثیر را در بروز این چالش ها داشته اند. درنهایت باید گفت متولیان و سیاستگذاران حوزه روابط عمومی و رسانه، می توانند با اتکا به نتایج این پژوهش، نسبت به برنامه ریزی و ساماندهی ارتباط و تعامل علمی و حرفه ای مطلوب دست اندرکاران این دو نهاد ارتباطی، اقدام کنند و آیین نامه ها و دستورالعمل هایی را در این راستا، طراحی و ابلاغ کرده و به مرحله اجرا بگذارند.