محمد نیک ملکی

بسیاری از صاحب نظران ارتباطات و رسانه و جامعه شناسان، رسانه ها را عامل تغییر اجتماعی می دانند و بر این باورند که رسانه ها در بازنمایی چشم انداز مناسب برای هدف گذاری، پیشرو بودن در شناسایی فرصت ها وتهدیدها نقش مهمی در نیازسنجی توسعه ای در فرآیند توسعه، ضمن جهت دهی به تصمیمات سیاست گذاران برای اتخاذ استراتژی مناسب، در تحقق توسعه همه جانبه در حوزه کشاورزی نقش اساسی می توانند ایفا نمایند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف شناخت" تحوه بازنمایی ظرفیت های کشاورزی ایران درگزارش های خبری 21 سیما " انجام شده است. این پژوهش به روش تحلیل محتوا و با جامعه آماری گزارش های خبری پخش شده در بخش خبری 21 سیما با موضوعات کشاورزی در4 ماهه(خرداد، تیر، مرداد و شهریور1399) و به روش نمونه گیری احتمالی و به شیوه نظامند انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان داد موضوعات حوزه "زراعت" با 5/21 درصد بیشترین و شیلات و آبزیان با 8/3 درصد کمترین میزان بازنمایی ظرفیت های بالقوه و بالفعل کشاورزی بود. 57 درصد ازگزارش های پخش شده در مورد ظرفیت های کشاورزی مرتبط با شعار سال (جهش تولید ) بود. رویکرد "مسئله محوری" با 8/60 درصد بیشترین میزان رویکردگزارش های خبری برحسب مخاطب هدف بود. همچنین"ادعای موفقیت برنامه های" حوزه کشاورزی با 6/26 درصد بیشترین میزان بهره گیری از معیار اخبار توسعه در بازنمایی ظرفیت های کشاورزی در بازه زمانی درگزارش های خبری 21 سیما بود.

درمطالعات انتقادی و ارتباطی،«بازنمایی»،تولید معنا ازطریق چارچوب های مفهومی وگفتمانی تعریف می شود. استوارت هال معتقد است که هیچ معنایی خارج از گفتمان وجود ندارد وآنچه را که ما واقعیت می نامیم،خارج از فرایند بازنمایی نیست. براین اساس پژوهش«بازنمایی چرخش گفتمانی قدرت در ایران ؛ تحلیل گفتمان انتقادی مراسم تنفیذ و تحلیف هفتمین رئیس جمهور منتخب ایران در شبکه های خبری سی ان ان بین المللی ، بی بی سی جهانی، الجزیره انگلیسی،پرس تی وی و العالم»به روش تحلیل گفتمان انتقادی، واحدتحلیل،گزارش خبری، به روش و شیوه نمونه گیری غیر احتمالی و هدفمند ودر بازه زمانی (روزهای 12 ، 13 و 14مرداد )1392 انتخاب ومورد تحلیل گفتمانی قرار گرفت.براساس نتایج این تحقیق؛ بازنمایی گفتمانی شبکه الجزیره انگلیسی بر« استقبال مشروط از مذاکرات هسته ای»در قالب گفتمان تلویحی« رویکرد پان عربیسمی مخالف تعامل ایران با کشورهای منطقه وحتی مذاکره مستقیم با امریکا»، شبکه بی بی سی جهانی بر«طرد گفتمان درون زایی بومی وملی »درقالب گفتمان «سلطه و محکوم»وشبکه سی ان ان نیز بر بازنمایی گفتمانی«حیات مجدد نظام درگروتعامل با غرب» استنباط شد. در مقابل رسانه های برون مرزی ایران، شبکه پرس تی وی بر بازنمایی «گفتمان انتخابات به مثابه نمایش بزرگ دموکراسی» و شبکه العالم نیز برگفتمان «مردم سالاری اسلامی» ودر پیوند با «مشارکت گسترده مردم درانتخابات»با موضوع هسته ای متمرکز بود.

بنیان های هر جامعه، ریشه در ارزش ها و فرهنگ آن جامعه دارد. بنابراین برای تضعیف هر جامعه، کافی است تا فرهنگ و به ویژه فرهنگ سیاسی آن جامعه را تضعیف کرد. در سال های اخیر گرایش به شبکه های ماهواره ای علاوه بر کلان شهرها به دیگر شهرهای کشور نیز از روند افزایشی محسوسی برخوردار بوده است. این مطالعه به روش پیمایش و جمعیت نمونه 400 نفری در شهر کرمان انجام شده است. نتایج تحلیل رگرسیون ارزیابی اثرات جمعی متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته شامل شش متغیر «فرهنگ سیاسی، مشارکت سیاسی، اعتماد سیاسی، درجه مذهبی بودن، آگاهی سیاسی و مدت تماشای ماهواره»، در تبیین واریانس متغیرهای وابسته به ترتیب براساس میزان اثرگذاری نشان می دهد بیشترین میزان تأثیر مربوط به متغیرهای «مشارکت سیاسی و اعتماد سیاسی» مردم شهر کرمان تعلق دارد.

در دهه اخیر علاوه بر تاثیر برنامه های شبکه های ماهوار ه ای بر نگرش جوانان به مسائل سیاسی، شاهد تغییر در الگوهای فرهنگی جوانان کشور با توجه به جوان بودن جمعیت کشور، نسبت به بسیاری از مسائل از جمله ارزش ها، دین باوری، ملی گرائی، فرهنگ، مد و پوشش و... هستیم. مقاله حاضر به تأثیر رسانه ها بر هویت جوانان و نیز اثرات برنامه های شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر باورهای دینی و ملی جوانان شهرستان اراک می پردازد. این مطالعه به روش پیمایش و جمعیت نمونه 400 نفری و جامعه آماری 16تا 24سال صورت گرفته است. نتایج ضریب همبستگی شاخص نقش ماهواره در کاهش گرایش جوانان به ارزش های دینی و فرهنگ ملی در سطح یک درصد، رابطه معناداری نشان می دهد مبنی بر این که هر چه مدت تماشای ماهواره از سوی جوانان افزایش می یابد ارزش های دینی جوانان سست تر و از گرایش آنان به فرهنگ ملی کاسته می شود. در چنین شرایطی، سیاست گذاران فرهنگی جامعه باید حرکت خلاقانه وآگاهانه ای را برای کاهش اثرات منفی برنامه های شبکه های ماهواره در پیش گیرند. در این میان نقش رسانه در تغییرات فرهنگی جامعه و تأثیر گذاری بر مخاطبان بخصوص قشر جوان، محوری اساسی به شمار می رود .