محمدرضا حاتمی

همواره درحوزه ی علم سیاست و به ویژه در مناسبات و روابط بین الملل به « تروریسم » موضوع عنوان موضوع مهم و در خور توجه مطرح بوده است؛ تا اینکه بعد از حادثه ی تروریستی یازده سپتامبر توجه به پدیده ی تروریسم در اولویت قرار گرفت و این موضوع به اصلی ترین بحث کنفرانس های سیاسی و رسانه های گروهی جهان واقع شد. این حادثه ی تاریخی و فراموش نشدنی، به عنوان نقطه ی عطفی در نظام بین الملل، مفهومی جدید و نگرشی نو به موضوع تروریسم بخشید. و از آنجا که تروریست های 11 سپتامبر همگی مسلمان و از کشورهای عربی بودند؛ رسانه های گروهی غرب که بیشترتحت تأثیر بنگاه ها و محافل یهودی و صهیونیستی قرار دارند، تلاشهای خود را برای اثبات ماهیت تروریستی دین اسلام و دست داشتن مسلمان ها و از جمله اعراب در این حملات انتحاری مصروف داشته اند. در بیشتر تفاسیر و تحلیلهای خود نیز جهاد اسلامی را مترادف با تروریسم معرفی می کنند؛ به گونه ای که بسیاری از غربی ها ضمن مرتبط دانستن تمدن اسلامی با تروریسم، عقبه ی حوادث و رویدادهای تروریستی معاصر را تفکرات و اندیشه های اسلامی می دانند. لذا در این مقاله تلاش می شود ضمن ارائه ی تعریفی از تروریسم و اشاره ی مختصر به سابقه ی تاریخی آن، از منظر دینی و اسلام این موضوع مورد بحث و تدقیق قرار گیرد و ضمن تعریف و تحدید آن با توجه به ایات قرآن، احادیث، روایات و سنت و سیره ی نبوی، نهایتاً برائت اسلام از اندیشه های تروریستی، تفاوت و تمایز آن با مقاومت مشروع مشخص و معین گردد.

در دهه های اخیر، در کسب و کار بین الملل، کسب و کارهای کوچک و متوسط نقش مهمی ایفا می نمایند. اما عدم آشنایی کافی مدیران شرکت ها با شاخص های بین المللی شدن از جمله مهمترین عواملی است که موجب شده تا ایران نسبت به سایر کشورهای همسایه خود وضعیت غیرقابل قبولی را از نظر ارزشمندی فعالیت های شرکت های کوچک و متوسط گزارش نماید. برهمین اساس مطالعه حاضر به ارائه الگوی بین المللی شدن کسب وکارهای کوچک و متوسط صنعتی مورد حمایت صندوق کارآفرینی امید در سال 1398 با بهره گیری از روش تحقیق کمی با استفاده از روش معادلات ساختاری پرداخته است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل خبرگان، نخبگان، اساتید دانشگاه در حوزه کسب وکار، کارآفرینی و بین المللی شدن و کارشناسان فعال در حوزه کارآفرینی و همچنین مدیران کسب وکارهای کوچک و متوسط عضو صندوق کارآفرینی امید تشکیل می دهد؛ که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 65 نفر از آنها مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که متغیرهای ویژگی محصول، تنوع در محصول تاثیر مثبت و معنادار بر بین المللی شدن کسب و کارهای کوچک و متوسط دارند. این در حالی است که روابط بین المللی تاثیر منفی و معنادار بر بین المللی شدن کسب و کارهای کوچک و متوسط دارد. پیشنهاد می شود که مدیران کسب و کارهای کوچک و متوسط مورد حمایت صندوق کارآفرینی امید، سعی در بالا بردن و بهبود کیفیت، نوآوری و تنوع در محصولات خود نمایند که با افزایش اعتبار برند و مشتریان، قدرت آنها در بازارهای جهانی نیز افزایش می یابد.

شیوه نگرش احزاب و جریانات سیاسی و اجتماعی به مسائل هویتی و مفاهیم هنجاری نگاره های مهم گمانه های ذهنی در هر جامعه ای را روشن می کند. این چنین که با بازتعریف هویت ها و هنجارهای اجتماعی می توان باعث گسترش روابط حزبی و پیشبرد اهداف سیاسی و اجتماعی شد. رهبر جریان صدر با به اهتزاز درآوردن پرچم ناسیونالیسم عراقی از مردم عراق می خواهد تا با برخورداری از روحیه ای ملی به تنش ها و ناامنی ها پایان داده و ملت عراق را به سوی آینده ای روشن رهنمون شوند. به کارگیری دال های هویتی و عناصر معنایی مانند ملی گرایی و اسلام گرایی، وطن پرستی و مبارزه با فساد و اصلاح طلبی، هنگامی که گفتمآن های متفاوت احزاب رقیب دچار بحران بی قراری و یا سکون هستند برای جریآن های کاریزماتیک موفقیت به هم می آورد و در کنار آن با یک اولویت بندی مناسب می توان اجزای شناور و بی هدف جامعه را که دچار دلسردی و انفعال شده اند جذب کرد.  سؤال اصلی که در این مقاله در پی پاسخ گفتن به آن هستیم این مسئله است که جریان صدر و ائتلاف سائرون دارای چه مؤلفه های گفتمانی و هویتی هستند؟ روش تحقیق پژوهش حاضر به صورت تبیینی و تحلیل گفتمان بوده و سعی شده دال های معنایی مرکز شناسایی شده و مورد تحلیل قرار بگیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که گفتمان مرکزی توسط رهبر حزب و اتاق فکر او با اولویت بندی و بازنگری به دال های هویتی و مدلول های شناسا فصل بندی شده و دایره هویت جریان صدر را گسترش داده و به توان چانه زنی و سیطره آن می افزاید.

با آغاز بحران یمن که در پی حمله عربستان سعودی در سال 2015 به این کشور آغاز گردید، ائتلاف های مختلفی در سطح منطقه غرب آسیا و فراتر از آن شکل گرفت. ماهیت بسیاری از این ائتلاف ها واضح و مبرهن است. آنچه در میان طیف وسیعی از ائتلاف های مذکور هماره محل بحث و ابهام بوده، ائتلاف جمهوری اسلامی ایران و جنبش انصارالله یمن در عرصه سیاست خارجی بحران یمن است. درواقع عواملی که موجب شکل گیری این ائتلاف در سطح بین المللی میان دو بازیگر مذکور گردیده، مسئله پژوهش حاضر است. ازاین روی پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای نظریه سازه انگاری به گردآوری منابع کتابخانه ای پرداخته تا بتواند به این سؤال اصلی پژوهش پاسخ دهد که «چه عواملی موجب همگرایی ایران و جنبش انصارالله در یمن شده است؟». اهمیت این پژوهش نیز از این حیث است که می تواند مهر بطلانی بزند بر ادعای بسیاری از کشورهای معاند ازجمله عربستان سعودی مبنی بر نظامی بنیاد بودن همگرایی و همکاری های جمهوری اسلامی ایران و جنبش انصارالله یمن. بااین وجود فرضیه پژوهش حاضر ازاین قرار است که هویت انقلابیگری و اسلام گرایی مشترک میان جنبش انصارالله یمن و جمهوری اسلامی ایران به اندازه ای برای دو بازیگر مذکور مهم است که هویت ایرانیگری ایران و عربیت انصارالله را تحت تأثیر قرار داده و آنان را در عرصه سیاست خارجی همگرا کرده است، به گونه ای که تلاش های عربستان سعودی جهت ایجاد شکاف عرب و عجم میان آنان کارساز نبوده است.

بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد نظام دوقطبی درجهان فرو ریخت و روابط بین الملل دچار تغییر و دگرگونی گدید. به دنبال فروپاشی نظام دوقطبی، قدرت های جدیدی در مناطق مختلف جهان سر بر آوردند که می توانستند در مناطق خود حضور و نفوذ آمریکا را به چالش بکشند. یکی از این مناطق شرق آسیا بود که چین بعد از فروپاشی نظام دوقطبی، در این منطقه رشد بالایی داشته است. نگرانی مشترک غرب و هند از قدرت روز افزون چین در دریای چین جنوبی و گسترش نظامی این کشور در تقابل با روابط رو به گسترش روسیه و چین می باشد که این مسئله دهلی را در مورد ارتقا سطح روابط با روسیه مردد می نماید. مسئله دیگر مسئله افغانستان می باشد که غرب به شدت در برابر نفوذ پاکستان و چین در این کشور خواهان رشد تعاملات هندوستان با افغانستان و کمک دهلی برای توسعه و تثبیت امنیتی و اقتصادی این کشور می باشند. به دنبال رشد اقتصادی چین، امریکا وادار به پی ریزی استراتژی هایی چون پیمان های دوجانبه امنیتی- سیاسی با کشورهای قدرتمند منطقه ای چون هند در آسیا شده است. تعاملات میان هند و غرب به رهبری ایالات متحده و تبدیل رابطه دهلی- واشگنتن به یک رابطه راهبردی مهم در تعاملات سیاسی امنیتی حوزه اقیانوس هند و جنوب آسیا یک واقعیت مهم سیاست بین الملل تلقی می شود که می تواند پیامدهای بسیار بزرگی بر موازنه قوا در جنوب و شرق آسیا داشته باشد

عشق ورزی یکی از کارکردهای ازدواج و تشکیل خانواده است که موجب می شود زن و شوهر بیشتر از یکدیگر لذت ببرند و در کنار هم احساس صمیمیت و آرامش بیشتری داشته باشند. هدف این پژوهش تعیین اثربخشی آموزش مهارت عشق ورزی در سازگاری زوجین است. روش پژوهش «نیمه آزمایشی» و طرح پژوهش دو گروهی (آزمایش و کنترل) با پیش آزمون و پس آزمون در نظر گرفته شده است. برای انجام پژوهش 30 زوج مراجعه کننده به یکی از مراکز مشاوره کرمان با «نمونه گیری در دسترس» انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 زوج) و گروه کنترل (15 زوج) قرار گرفتند. پیش آزمون برای هر دو گروه اجرا شد و پس از برگزاری هفت جلسه آموزش مهارت «عشق ورزی» در گروه آزمایش، پس آزمون بر روی هر دو گروه انجام گرفت. برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه «سازگاری زناشویی» استفاده گردید و داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس بررسی گردید. یافته ها نشان می دهد آموزش مهارت عشق ورزی در سازگاری زوجین مؤثر است.

ارتش و نقش آن در تحولات سیاسی یکی از مجاری مهم فهم رفتار سیاسی یک کشور است. در مصر از زمان به قدرت رسیدن افسران آزاد در سال 1952، پیوسته نظامیان بر این کشور حکومت کرده اند. ارتش به عنوان یک نهاد قدرتمند که علاوه برقدرت نظامی به منابع اقتصادی عمده ای در جامعه مصرتسلط دارد،اینک در راس حکومت قرارگرفته ونقش مهمی را درصحنه سیاسی مصر ایفا می کند. دراین راستااین پژوهش با طرح این سوال که ارتش مصر در بستر تاریخی این کشور، چه تاثیری بر سیاست داخلی کشور مصرداشته است، به این نتیجه رسیده است که ارتش از سال 1952 تاپس از وقوع تحولات اخیر در این کشور، علیرغم داشتن رفتارهای متفاوت و نقشهای متنوع، نهادی قدرتمند در سیاست داخلی کشور مصر بوده است. بنابراین، در این پژوهش به بررسی نقش ارتش این کشور در معادلات داخلی و بازتاب نقش یافتن نظامیان در سیاست داخلی آن کشور خواهیم پرداخت؛ همچنین با بررسی تحولات مصر و با عنایت بر تحولات اخیر، نتیجه گیری مقاله ارائه می شود. روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده است.

کشور ترکیه به علت قلمرو خواهی سرزمینی و هویتی در قالب یک گفتمان ژئوپلیتیک ، در صدد تعمیق و بسط هژمونی خود در فضاهاهای تجزیه شده ای می باشد که سابقاً قلمرو سرزمینی و یکی از مهمترین منابع انرژی این واحد جغرافیایی بوده و نوستالژی این قلمروها در حافظه تاریخی ترکها ، نقش بسته است . در فضای آنارشیک خاورمیانه ای  ، ترکیه با استفاده از کارگزاری گروههای اسلام گرای سلفی  درصدد عملیاتی نمودن نوستالژی مذکور و با استفاده از گفتمان ژئوپلیتیکی نو ظهور ، می باشد .این تحقیق با پاسخ به اینکه بسط  ژئوپلیتیکی داعش در قلمرو سرزمینی و هویتی شیعیان و کردها در راستای گفتمان ژئوپلیتیکی ترکیه در منطقه مزوپوتامیا می باشد ، یه اثبات فرضیه خود پرداخته و با روشی تحلیلی – توصیفی و مبنای نظری ، نظریه پخش در پی نشان دادن بازی ژئوپلیتیک ترکیه  با داعش می باشد. یافته های پژوهش نیز نشان می دهد که  هدف اصلی ترکیه دسترسی به عمق استراتژیک و سرزمینی در بین النهرین شمالی و مخرج مشترک ترکیه و داعش را می توان تعارض  با حوزه های شیعی/ کردی  دانست .

از آغاز پیدایش سیستم بین دولتی مدرن خاورمیانه بحران اجتماعی و سیاسی، شکنندگی دولت / ملتهای ضعیف و کج کارکردی آنها در انسجام بخشی به قلمرو سرزمینی و هویتی، باعث خیزش کنشگران غیر دولتی با مطالبات جدایی خواهانه گشته است. به طور اساسی از آغاز شکل گیری دولت های مدرن در خاورمیانه که به طور غالب بر میراث آخرین امپراطوری پیشامدرن این پهنه یعنی امپراطوری عثمانی به وجود آمدند، دولت مدرن در این منطقه با چالش های جدی همراه بوده است. تعریف هویت ملی بر اساس مولفه های زبانی یا نژادی و فرقه ای قومیتی خاص در این دولت ها نه تنها سبب یکپارچگی ملی نشده است بلکه خود محرکی در جهت انشقاق بوده است. حال آن که هویت ملی می بایست بر پایه ناسیونالیسم سیاسی تعریف می شد و تابعیت ملی و حقوق ملازمه آن عیار وحدت و یکپارچگی ملی قرار می گرفت، گرایش های قومی، زبانی و فرقه ای نخبگان مسلط که در تلاش برای تعریف هویت ملی دولت های خاورمیانه بر پایه یک زبان یا قومیت واحد بوده اند در دولت های متکثر خاورمیانه چالش یکپارچگی ملی را عمق بخشیده است، گسل های هویتی در عراق پس از بیش از نیم قرن سیاست عربی سازی و شکل گیری حکومت منطقه ای کردستان عراق، نمونه برجسته ای از شکست سیاست ادغام ملی در خاورمیانه است. به گونه ای که به پیدایش یک دولت دوفاکتو در اقلیم کردستان منجر شده است. در این مقاله به تبارشناسی دولت های دوفاکتو با تمرکز بر کردستان عراق پرداخته شده است.

بحران یمن که در سال 2015 و با حمله عربستان سعودی به آن آغاز گردید، امنیت کشورهای بسیاری را تحت تأثیر خود قرار داد. تاثیرپذیری امنیت کشورهای غرب آسیا از رخدادهای منطقه سبب گردیده تا اغلب کشورها استراتژی تقویت سیستم های پدافندی و دفاعی را در پیش گرفته و این منطقه را به انبار تسلیحات نظامی تبدیل سازند. امنیت جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان بازیگر فعال منطقه تحت تأثیر رخدادهای موجود به ویژه بحران یمن است. این پژوهش که با روش آینده پژوهی و تکنیک سناریونویسی از قلم گذشته، سعی دارد تا آینده جنگ یمن را در قالب چندین سناریو تبیین ساخته سپس پیامدهای امنیتی آن برای جمهوری اسلامی ایران را مورد واکاوی قرار دهد. درواقع سؤال اصلی پژوهش بدین صورت است که آینده جنگ یمن چگونه خواهد بود و چه پیامدهای امنیتی برای جمهوری اسلامی ایران به دنبال خواهد داشت؟ جهت نیل به پاسخ این پژوهش از شیوه گردآوری منابع اسنادی بهره گرفته شده است. فرضیه این پژوهش حکایت از این دارد که 4 سناریوی «ادامه روند فعلی جنگ»، «گفتگو»، «تقسیم یمن به شمالی و جنوبی» و «همه پرسی» به ترتیب محتمل ترین سناریوهایی هستند که می توان برای آینده جنگ یمن متصور شد.

   مصر به عنوان یکی از بازیگران اصلی منطقه تاثیر قابل توجهی بر روند و آینده تحولات منطقه داشته و فهم عوامل موثر بر شکل گیری و تغییر سیاست خارجی آن دارای اهمیت می باشد. وقوع تحولات مختلف طی چند سال اخیر در مصر در کنار فشارها و تعاملات بیرونی با مسائل مهمی نظیر تحول در هویت دولت در این کشور همراه شده است. به طوری که منابع و مولفه های هویت بخش دولت مصر، به عنوان پدیده ای غیرایستا طی چند سال اخیر در حال تغییر بوده اند. این موضوع پیامدهایی برای سیاست خارجی این کشور نیز به همراه داشته است؛ زیرا هر گونه تغییر در هویت یک دولت به تعریف منافع و اولویت های جدیدی برای سیاست خارجی آن منجر می شود و این مساله زمینه تغییر در رویکردهای سیاست خارجی آن دولت را اجتناب ناپذیر خواهد کرد. لذا بررسی و تبیین اثرگذاری تغییر هویت دولت مصر بر سیاست خارجی این کشور به عنوان یک مساله دارای اهمیت، موضوع پژوهش حاضر می باشد. در این رابطه، این نوشتار به منظور پاسخ به این پرسش اصلی که علت بروز تغییرات و چرخش در سیاست خارجی مصر نسبت به مسائل منطقه چیست؟ با استفاده از رویکرد نظری سازه انگاری تلاش دارد با تمرکز بر تغییرات هویتی و مولفه های هویت بخش دولت مصر به ریشه یابی تحولات سیاست خارجی آن بپردازد و به منظور بررسی دقیق تر مساله، از دو موضوع مساله فلسطین و بحران سوریه و مرور تحول رویکرد مصر نسبت به آنها استفاده خواهد شد. شایان ذکر است در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای جمع آوری داده ها استفاده شده است.  

تصویر سازی ژئوپلیتیک مفهومی بسیار گسترده تر از بازنمائی کشورها در خصوص مأموریت های ملی، تحدید قلمروئی و کدهای ژئوپلیتیک کشورها می باشد که با سطوح تهدید سرزمینی و هویتی جهان آشوب زده، این مفهوم در سیاست های خارجی کشورها، برجسته تر می نماید. در این راستا، هویت و اسطوره های ملی ایالات متحده آمریکا که بر پایه " دیگری " ترسیم شده است، تصویر سازی ژئوپلیتیکی این کشور را در مناطق مختلف جهان بوجود آورده است. اشغال عراق و حوادث مترتب بر آن مانند ظهور گروههای تروریستی در خاورمیانه، حضور متعارض آمریکایی ها در منطقه را رقم زد. عقب نشینی از مناطق شمال و شمال شرق سوریه و انفعال در برابر عملیات هایی مانند شاخه زیتون و چشمه صلح ترکیه در اکتبر 2019، نمودی از تصویر سازی ژئوپلیتیک ایالات متحده آمریکا در حوزه های غیر استراتژیک می باشد. مبنای نظری این تحقیق تصویر سازی و گفتمان ژئوپلیتیک تاریخی آمریکا است که با واکاوی تاریخی از ساختار گفتمانی و ژئوپلیتیکی این کشور، دلایل حضور و تناقض گفتمانی این تصویر سازی در شمال سوریه و عقیم بودن گفتمان تاریخی آن را ترسیم می نماید.