سید محمدعلی ایازی

سید محمدعلی ایازی

مدرک تحصیلی: استادیار واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۱۱۵ مورد.
۸۱.

واکاوی آثار مکتوب میرزا ابوالقاسم اردوبادی(1274 – 1333 ق) فقیه و قرآن پژوه: پیشنهادهای پژوهش محور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۵ «ویژه قرآن و حدیث»

کلید واژه ها: اردوبادی ابوالقاسم حوزه نجف قرآن پژوهی نسخه های خطی دفاع از حریم دین پیشنهاد پژوهش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۳۳۴
میرزا ابوالقاسم اردوبادی از عالمان جامع الأطراف در نیمه اوّل قرن چهاردهم است که در اردوباد زاده شد و در تبریز و نجف دانش آموخت. از او در زمینه هایی مانند قرآن پژوهی، کلام، فقه و اصول نزدیک به پنجاه کتاب و رساله مفید برجای مانده که بیشتر این آثار، چاپ و منتشر نشده اند. از کتاب های مفصّلی مانند «سبیل الرّشاد» در فقه استدلالی تا رساله های مختصر در فقه و نیز کتاب های متنوعی در حریم دفاع از دین مانند شهاب مبین و الشهب الثاقبه، در میان این آثار دیده می شود. این تحقیق از نوع توصیفی بوده و به روش کتابخانه ای انجام شده است. بر اساس این تحقیق 62 درصد از آثار ایشان به زبان عربی، 35 درصد به فارسی و 3 درصد به زبان ترکی است. از نظر موضوع، فقه با 41 درصد بیشترین فراوانی و موضوعات قرآن، منطق و متفرّقه با فراوانی های کمتر از 10درصد، کمترین عناوین را به خود اختصاص داده اند. به لحاظ حجم تنها دو عنوان از آثار اردوبادی به دوره های مفصّل (بیش از یک جلد) اختصاص می یابد و آثار مختصر (کمتر از 50 برگ)، 49 درصد و متوسّط (یک مجلّد) 46 درصد است.
۸۳.

تعامل مسیحیان با حاکمان مسلمان در عصر اموی و اوایل عصر عباسی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دوازدهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴۵

کلید واژه ها: مسیحیان حاکمان مسلمانان امویان عباسیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۳۷۴
قلمرو اسلامی در دوران امویان و عباسیان، بسیاری از مناطق مسیحی نشین کلیسای شرق را در بر می گرفت. مردم این سرزمین ها دارای دانشمندان برجسته و کلیساهای سازمان یافته ای بودند، و به تدریج برخی از آنان توانستند به دربار خلفا راه یابند. در این دوران بسیاری از اطبای دربار، مسیحیانی بودند که میراث کهنی از دانش پزشکی داشتند. همچنین برخی از شعرا، مترجمین، منجمین وجاثلیق های مسیحی نیز توانستند ارتباط تنگاتنگی با خلفا و نزدیکان ایشان پیدا کنند، و حتی به عنوان مشاور در کنار حاکمان مسلمان، ایفای نقش کنند. در این میان، برخی از خلفا بودند که تمایل به ارتباط با مسیحیان نداشتندو با وضع احکام سخت گیرانه ای بر ضد آنان، کوشیدند تا مسیحیان را از جامعه مسلمانان متمایز کنند، و محدودیت هاییدر انجام مناسک عبادیو فعالیت های اجتماعی آنان به وجود آورند؛ لیکن با بررسی گزارش های تاریخی این دوره می توان دریافت که حکومت های اموی و عباسی، مسیحیان را مجبور به تغییر کیش و روی آوردن به اسلام نمی کردند.
۸۴.

Quiddity and the Place of Beautiful Patience: Rereading the Story of Ya’qub(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۱, ُSpring and Summer ۲۰۲۲ 1 - 18

کلید واژه ها: patience Prophets as Role Model Yaqub Moral Concepts Self-Control Skills

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۱۱۸
Beautiful patience is one of the moral concepts in the culture and teachings of the Qur'an. This concept indicates a degree and level of self-control. Much has been said about the patience of Ya’qub, who twice reminded himself of the beautiful patience and seeking it. The question is what is beautiful patience He is asking for it? Is beautiful patience not an expression of perseverance and endurance of hardships, specially at the level of the prophets? In response to questions and critiques of commentators, there are two opposing theories: one says that his work was not against beautiful patience and the other says that we must accept that Prophet Ya’qub’s reaction, in parting with his lost child, was accompanied by manifestations of impatience that do not correspond to beautiful patience. The pattern of "Beautiful Patience" in the Qur'an should be sought in the prophets’ tolerance such as Abraham, Ayyūb and the last Prophet Muhammad (PBUH). Therefore, the report of his patience in the Qur'an is not a confirmation of this method of patience and a model of a perfect patience. For in the explicit expression of the Qur'an, the believers have been invited to the manner of patience and the behavior of the ʿUlu al-ʿAzm prophets. So, is the patience of Prophet Ya'qub (PBUH) may be evaluated in this regard? How is the expression of such manner? This article, after explaining the meaning of patience in the words and sayings of the commentators, narrators, opinions and evidences, explains these two statements by interpreting the verses of Surah Yusuf and expressing subtle points. It then deals with judging and criticizing the second opinion and what can be learned from this story. 
۸۵.

تحلیل مقایسه ای سیر تطور منابع جامع علوم قرآن از قرن اول تا دوران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۷) 163 - 202

کلید واژه ها: علوم قرآن کتب جامع تحلیل تاریخی عوامل تأثیرگذار تطور نگارش ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۴۵۷
بررسی حاضر، حاصلِ تحلیل مقایسه ای برای رتبه بندی46 منبع تأثیرگذار علوم قرآن از قرن اول تا معاصر بوده که به ضریب تأثیر عوامل تأثیرگذار در سیر تطورات نگارش های جامع علوم قرآن هم پرداخته است. روش پژوهش حاضر، کیفی بوده و از روش کدگذاری و مقوله بندی در فرایند تحقیق و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک روایت علی و مقایسه ای استفاده شده است. با بررسی منابع و مولفان، شرایط و بسترهای موجود برای تغییرات، در نهایت حدود 75 مفهوم استخراج شد. پس از مرحله کدگذاری باز و محوری، 18 مقوله به عنوان شاخص سنجش گزینش شد. پس از آن در مرحله کدگذاری گزینشی،10مقوله عمده با ضریب تأثیر بالا، سه مقوله با ضریب تأثیر متوسط و پنج مقوله با ضریب تأثیر کم یا بدون تأثیر استخراج شدند. سه رتبه اول مقوله های تأثیرگذار بر تطورات منابع جامع علوم قرآن متعلق است به: مقوله کارکرد(84 امتیاز)، تأثیر شخصیت و شأن فردی نویسنده بر نگارش(79 امتیاز) و محتوای کتاب(73 امتیاز).رتبه اول و سوم عوامل تأثیرگذار، مربوط به هویت و اصالت متن کتاب جامع بوده و رتبه دوم مربوط به عوامل درونی نویسنده(بخش مبانی) است.در نتیجه، محوری ترین مقوله، شاخصِ «هویت و اصالت متن کتب» جامع علوم قرآن است. این تحقیق از طریق یک روند منظم و استقرای تحلیلی؛ نظام مفهومی و شاخص سازی را در مورد «رتبه تأثیرگذاری منابع جامع و مهم علوم قرآن» و «عوامل موثر بر سیر تطور منابع جامع علوم قرآن» برای مخاطبان تخصصی رشته علوم قرآن انجام داده است.رهاوردِ فهم این مطلب می تواند، تکمیل سرفصل دروس دانشگاهی رشته علوم قرآن برای بررسی تأثیرگذارترین منابع جامع علوم قرآن و عوامل موثر بر سیر تطورات آن باشد. همچنین این نتایج، کمک کننده به فهم جریان علم(علوم قرآن) کرده و دانش و بینش کمّی و کیفی مخاطبان را نسبت به تاریخ منابع علوم قرآن تکمیل می کند.
۸۶.

بررسی ادوار تاریخی نگرش مفسران به آیه "أَیَّتُهَا ٱلعِیرُ إِنَّکُم لَسَارِقُونَ" در دفاع از عصمت حضرت یوسف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال دوم پاییز ۱۴۰۰شماره ۱ (پیاپی ۵) 126 - 152

کلید واژه ها: تفسیر آیه ای از سوره یوسف عصمت یوسف حکم تهمت زدن به دیگران عدم ممنوعیت توریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۹۸
یکی از آیات چالش برانگیز سوره یوسف، نسبت سرقت به فرزندان یعقوب: «إِنَّکُم لَسَارِقُونَ» با اذعان به مُنکر بودن آن در تفاسیر است. در این تعبیر دسیسه چینی، دروغ، تهمت و آبروبردن به یوسف نسبت داده شده است. این مسئله از نخستین اوان تدوین دانش تفسیر مورد توجه مفسران بوده و از منظر اعتقادی و اخلاقی و کلامی آنان را به تکاپو واداشته که با این مسئله چگونه برخورد کنند. تبیین این دیدگاه ها در این آیه نشان می-دهد که تحولات فکری و توسعه دانش تفسیر در حل این چالش ها مؤثر بوده است. در حقیقت مسئله این بررسی شناخت شیوه برخورد مفسران و روش های متفاوت آنان و روش پاسخ دهی در سیر تطور و تحول تفسیر است. بدین جهت این مقاله در مقام بازتاب این نظریات و راه حل هائی است که مفسران در سیر تاریخی خود ارائه داده و در مقام تبیین این آیه برآمده اند. اهمیت این بررسی به این جهت است که نشان می دهد چگونه این نظریات آرام و آرام در شکل اجتماعی و انسانی در دانش تفسیر شکل گرفته و توسعه یافته و هر مفسری که آمده نکته ای بر سخنان پیشینیان افزوده و یا سخنان سلف خود را نقد و تصحیح کرده است. نتیجه مهمی که گرفته شده این است که در سیر تطور تفاسیر هرچه گذشته به جای سخنانی از این قبیل که او پیامبر بوده، حتماً کار او درست بوده، نگاه متن گرایانه پیدا کرده و توصیف این داستان عینی و خردمندانه شده است.
۸۷.

معیارسنجی باورهای کلامی در ارزیابی روایات تاریخی در الصحیح من سیره النبی الأعظم(ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۷ 109-127

کلید واژه ها: تاریخ تحلیلی جعفر مرتضی عاملی سیره نگاری الصحیح من سیره النبی الأعظم(ص) کلام و تاریخ نقد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۴
یکی از راه های مطالعه سیره معصومان، روش تحلیلی است. در این روش از اصول علمی و معیارهای نقد تاریخی استفاده می شود. مسئله اصلی پژوهش این است آیا باور های کلامی می تواند داده های تاریخی را اعتبار سنجی کرده و صحت و سقم آنها را مشخص کند؟ برای پاسخ به این پرسش یکی از عمده ترین کارهای انجام شده در این حوزه، یعنی کتاب الصحیح من سیر ه النبی الأعظم 6 تألیف سید جعفر مرتضی عاملی مورد مطالعه قرار می گیرد. مولف این کتاب با روش تحلیلی به بررسی سیره پیامبر پرداخته و از باورهای کلامی فراوان بهره برده است. در این مقاله با بررسی محتوایی کتاب معیارهای کلامی جعفرمرتضی در تحلیل روایات سیره پیامبر مورد نقد و بررسی قرارگرفته و نشان داده شد که مولف در کاربست پاره ای از باورهای کلامی، عقاید شخصی خود را وارد کرده است.
۸۸.

نقد و بررسی ادله شق القمر در تفاسیر فریقین

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵) 82 - 111
تعداد بازدید : ۳۰۴ تعداد دانلود : ۱۱۴
درباره اثبات نبوت پیامبر (ص) از طریق معجزه حسی سخن های بسیار گفته شده است. از جمله این سخنان داستان شق القمر به مثابه معجزه پیامبر (ص) در سوره قمر از سوره های مکی الاوائل است. مبنای اصلی این قول که در تفاسیر بازتاب یافته، آیه ای از قرآن در آغاز همین سوره است: «اقْتَرَبَتِ السّاعَه وَانْشَقَّ القَمَر». در روایات اسباب نزول آمده است این آیه پس از دو نیم شدن ماه در شب چهاردهم ماه ذی الحجه نازل شد. این روایاتِ اسباب نزول‘ چندگانه اند و با مضامین مختلف و شگفت انگیز نقل شده اند. به همین دلیل عالمانی به نقد آن ها پرداخته، و به انکار اخبار شق القمر روی آورده اند. این عالمان اساساً با وجود قرآن که آ یه ای عقلی است، ضرورتی برای این دسته از معجزات حسی قائل نبوده اند. از جمله این عالمان می توان ابراهیم بن سیار نَظّام، عمرِو بن بَحرِ جاحِظ، هشام بن عَمرِو فُوَطی، و ابوبکرِ اَصَم را یاد کرد. اینان از جمله اولین کسانی هستند که در اوایل سده 3ق قصه شق القمر را انکار کردند. بااین حال، این بحث در سده های متأخرتر از سوی مفسران پرشمار شیعه و سنی به شکل مستند و با ادله متنوع تری نقد شده است. این مفسران گفته اند روایات شق القمر با صراحتِ بیان قرآن در امتناع از آوردنِ معجزاتِ حسّی تعارض دارد. در این مطالعه بنا ست نگاهی به اقوال موافقان و مخالفان بیندازیم، مسائل و ادله و مشکلات پذیرش روایات شق القمر را بیان کنیم، و در نهایت به نَقدِ نظریه  مثبِتان و دفاع از نظریه منکران و نسبت دو دیدگاه با جاوادانگی معجزه قرآن بپردازیم.
۸۹.

ویژگی ها و نشانه های مهیمن بودن قرآن نسبت به کتاب های پیشین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۱) 43 - 64

کلید واژه ها: قرآن مهیمن بودن مصدق بودن تورات انجیل کتب آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۱۲۷
قرآن در آیات متعدّدی خود را مصدِّق کتاب های پیشین معرفی کرده و در یکی از آیات، در کنار وصف «مصدق»، از وصف «مهیمن» برای بیان نسبتش با کتب پیشین، به ویژه تورات و انجیل استفاده کرده است. «تصدیق» به معنای تأیید انزال و هدایتگری است. بیشتر مفسران «هیمنه» را به معنای سیطره و تسلط قرآن دانسته و یکی از معانی یا لوازم آن را تبیین تحریف ها ذکر کرده اند. پرسش اساسی این است که مهیمن به چه معناست و چگونه با مصدق بودن سازگار خواهد بود؟ در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، کوشیدیم به برداشت دقیقی از ویژگی ها و نشانه های مهیمن بودن برسیم تا از این رهگذر بتوانیم به تصویر جامعی از ساخت معنایی نسبت قرآن با کتب پیشین، به ویژه تورات و انجیل دست یابیم. در نهایت این نتیجه به دست آمد که در آیات ضمن تأکید فراوان بر اصل انزال تورات و انجیل و شهادت بر وحیانی بودن و هدایتگری آن، در زمینه تفصیل (تنوع و تعمیق) معارف و تغییر احکام جزئی، قرآن واجد تمایزاتی برشمرده شده است. این معنا ارتباطی با نشان دادن تحریف های لفظی ندارد و در صدد دور نگه داشتن از تحریف معنوی، صیانت از اصالت دین و ارتقا به افقی وسیع تر است. مصدّق و مهیمن بودن قرآن در منظومه ارتباط بین ادیانی، مفهومی است که به نوعی ناظر به رسمیت بخشیدن به ادیان ابراهیمی در نظر گرفته می شود.
۹۰.

جایگاه آیات اعتقادى دراستنباط احکام(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مبانی فقهی حقوق اسلامی (پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی) سال اول بهار و تابستان ۱۳۸۷ شماره ۱ 37 - 64

کلید واژه ها: قرآن احکام فقهى استنباط احکام آیات اعتقادى تنقیح مبانى نظرى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۲۹
رآن اساس و منبع احکام فقهى است . به همین جهت در این مسئله که قرآن نخستین و مهم ترین منبع شریعت اسلامى است، تردید نشده است . از سوى دیگر، نگرش به آیات احکام درهرموضوعی که با شد، جداى از دیگر آیات نیست; هر نگرش و توضیحى از احکام فقهى قرآن به مثابه دیگر بخش هاى معرفتى قرآن است . مسائل اعتقادى در ضمن بیان احکام آمده و یا احکام، در ضمن مسائل اخلاقى و اعتقادی تبیین شده است . ازاین رو، و در راستاى تنقیح مبانى نظرى آیاتِ احکام، یکى از بحث ها درحوزه پژوهش فقهی ، بررسى آیات اعتقادى وجایگاه آن دراستنباط احکام فقهی است . این دسته، بیش ترین آیات قرآن را تشکیل مى دهند. به همین دلیل این سؤال مطرح مى شودکه آیا مى توان از این دسته از آیات، احکام فقهى استنباط کردو تا چه اندازه این استنادها حجت است ؟ دراین مقاله توضیح داده می شود که منظور از آیات اعتقادى کدام است؟ پیشینه این موضوع چیست و چند دسته هستند؟ مشکل استناد به آن ها کدام است؟ آن گاه شکل استفاده از این دسته از آیات، انجام می گیردو سپس نظریه فقها نقل می گردد، و موارد استفاده از آیات و مطالب دی گرى که طرح آن ها در استناد به آیات اعتقادى و آیات جهان بینى مفید فایده خواهد بود، بیان خواهد شد.
۹۱.

تحلیل چرایی عدم استفاده از لفظ «معجزه» در قرآن و روایات

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 46 - 13

کلید واژه ها: آیه بینه برهان معجزه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۹۳
یکی از کهن ترین مسائل علوم قرآن، موضوع اعجاز قرآن است که در قرآن و روایات با نام های «آیه»، «بیّنه»، «برهان»، «سلطان»، «حجت» و ... از آن یاد شده است. بررسی سیر تاریخی موضوع، نشان از استعمال و رواج «معجزه»، «اعجاز» و «خرق عادت» از سوی متکلمان در قرن های 3 تا 5 هجری قمری دارد. با پیش فرض حجیت الفاظ قرآن، مسأله و دغدغه اصلی در این رابطه، آن است که عدم استفاده قرآن و روایات از لفظ معجزه و تأسی اهل بیت (ع) به استعمال واژه های مرسوم در قرآن (فارغ از روایات اندک موجود با لفظ معجزه که نیاز به تحلیل و بررسی دارد) چه دلیلی داشته است؟ در کاوش انجام شده با روش توصیفی تحلیلی روشن شد که الفاظ قرآنی علاوه بر در برداشتن معنای معجزه و خرق عادت مصطلح و رویکرد نبوت شناسانه، دارای رویکردی معرفت شناسانه با اهداف تربیتی و هدایتی بوده است و این امر، نشان از حکمت خداوند در گزینش واژه ها داشته و ما را به سمت پیروی و رواج واژگان قرآنی سوق خواهد داد.
۹۲.

آراء مختلفه حول نظره القرآن الکریم للعوامل الجغرافیه فی القصص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۹ سال ۱۴۳۴ شماره ۴ 73-87
تعداد بازدید : ۲۵۲ تعداد دانلود : ۲۸۰
تکوّن قصص القرآن الکریم قسطاً عظیماً من هذا الکتاب السماوی والخوض فی هذا المجال له جوانب من التربیه والهدایه والإعجاز. وفی هذا المقام رأیان حول القصص القرآنیه، الرأی الأول (لمحمد أحمد خلف الله) الذی یؤکّد على أنّ القرآن لم یهتمّ بالعوامل الجغرافیه فی سرد قصصه، لأنّ لکل قاصّ حریّه فنّیّه فی سرد القصه، وبما أن الهدف الرئیسی للقرآن هو الهدایه والتربیه ولیست لهذه العوامل أیّ أهمیّه تربویّه؛ فلذلک أهملها القرآن. والرأی الثانی (لعبدالکریم بی آزارشیرازی وعبدالعزیز کامل و...) فهم على عکس الرأی الأوّل یرکّزون على أنّ القرآن قد اهتمّ بالعنصر المکانی فی صیاغه قصصه وذکرها بین حین وآخر. واستناداً إلى الأدله والشواهد المطروحه فی البحث رُجّح الرأی الثانی واستُنتج أنّ للقرآن نظره خاصه إلى تلک العوامل وقد ذکرها بطریقه هادفه؛ بل وقد طرحها على ثلاثه أوجه: فوجه صریح، والآخر خفی، والثالث ذا خفاء نسبیّ. والأسباب التی أدّت إلى عدم التصریح بالأوصاف الجغرافیه فی قصص القرآن وترکها فی خفاء نسبیّ أو مطلق هی، أوّلاً: لأنّ المخاطبین الأوائل کانوا بعیدین عن مبادئ علوم الجغرافیا؛ ثانیاً: لأنّ المخاطبین فی الألفیّه الثانیه کانوا بحاجه إلى کشف جوانب جدیده من الإعجاز العلمی للقرآن، ومنها الإعجاز الجغرافی، فأبهم القرآن تلک الجوانب لأبدیه الإعجاز. ثالثاً: لعدم وجود ضروره التصریح ببعضها لأنّها مذکوره فی المصادر التاریخیه أو غیرها؛ رابعاً: للإعجاز البیانی فی صیاغه الإیجاز، وخامساً: لإرجاع المخاطب إلى روایات صدرت عن المعصومین فی تفسیر آیات القصص وذلک تبیاناً لأهمیه وجودهم علیهم السلام. إعتمد البحث على المنهج الوصفی (الإستقرائی التحلیلی) من أجل استنباط النصّ القرآنی وفهم محتواه.
۹۳.

ادله جواز عقلی و نقلی تفسیر نزولی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 53 - 72

کلید واژه ها: روش های تفسیری تفسیر تنزیلی ترتیب نزول مصحف امام علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۶۹
سبک های تفسیری، همچون تفسیر تنزیلی، نقش طریقی برای کشف مراد جدی الهی دارند. تردیدی نیست که هیچ دلیلی بر انحصار فهم آیات قرآنی به سبک ترتیب مصحف فعلی وجود ندارد. مسئله این پژوهش آن است که ضمن تأکید بر انتخاب روش روایت محور در مطالعات تفسیر تنزیلی و با رویکردی متفاوت، به بیان منظومه فکری مفسران قائل به فایده مندی سبک تفسیر تنزیلی پرداخته و ادلّه عقلی و نقلی جواز تفسیر تنزیلی به عنوان یکی از سبک های تفسیری را مورد تحلیل قرار دهد. یافته های پژوهش بیانگر آن است که ادله نقلی جواز سبک تفسیر نزولی عبارت است از: سبک نگارش مصحف امام علی (علیه السلام)، روایات عدم منع از تفسیر تنزیلی، ابلاغ و تعلیم وحی به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله). مهم ترین ادله عقلی نیز عبارت است از: عدم انحصار روش های شناخت و تفسیر قرآن، ترتیب توقیفی یا اجتهادی سور و وجود قرآن به مثابه یک موجود زنده که در بستر نزولش شناخته می شود.
۹۴.

تفسیر و هرمنوتیک؛ مطالعه تطبیقی در مبانی آرای طباطبایی و هرش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 131 - 155

کلید واژه ها: مبانی فهم تفسیر هرمنوتیک طباطبایی هرش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۶۰
فهم و تفسیرمحور کانونی مباحث دو دانشِ تفسیر و هرمنوتیک و بر ارکان چهارگانه مؤلّف، متن، مفسّر و زمینه استوار است. هرمنوتیک آوردگاه دیدگاه های جدید در حوزه فهم و تفسیر است. این نظریه ها با مبانی و اصول مفسّران اسلامی گاه بر سازشند و گاه در چالش. تعیین امکان تعامل و هم افزایی یافته های علوم جدید با یکدیگر یا ستیز و تقابل آن ها، مستلزم تطبیق مبانی آن ها و مؤیّد ضرورت تحقیق در این عرصه است.  این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و  با هدف بررسی و تحلیل تطبیقی مبانی آرای مفسّر معاصر اسلامی «طباطبایی» با هرمنوتیست معاصر غربی «هرش» در صدد دست یابی به پاسخ این پرسش اصلی است که مطالعه تطبیقی مبانی آرای طباطبایی با هرش در حوزه فهم و تفسیر به چه نتیجه ای می انجامد؟ نتیجه نهایی نشان داد که مبانی آن ها در چهار محور نقش مؤلّف، متن، مفسّر و زمینه در فرایند فهم و تفسیرِ متن، دارای قرابت نسبی است نه حداکثری. اهمّ وجوه اشتراک مبانی آن ها در روش مندی تفسیر، قصد مؤلّف از تولید متن، دلالت الفاظ و قابلیّت باز آفرینی معنا، فهم پذیری و پیوند های معنایی متن، نقش ابزاری زبان، کاربست دور هرمنوتیکی؛ و اهمّ اختلاف آن ها در ثبات و قطعیّت یا سیالیّت تفسیر متن، حدود تأثیر پیش دانسته ها، علاقه ها و انتظارات مفسّر در فهم و همچنین پذیرش یا ردّ نظریه تاریخ مندی فهم متن است. 
۹۵.

حدیث ثقلین و کاربرد آن در فهم قرآن؛ تحلیل دیدگاه چهار شخصیت قرآن پژوه حوزه نجف در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری؛ اردوبادی، بلاغی، خویی و معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هفدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۶۸ «ویژه قرآن و حدیث» 124-142

کلید واژه ها: حدیث ثقلین فهم قرآن حوزه علمیه نجف– قرن 14 و 15 ق اردوبادی ابوالقاسم بلاغی محمدجواد خویی سید ابوالقاسم معرفت محمد هادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۳۶۱
در این مقاله، دیدگاه های چهار شخصیت قرآن پژوه حوزه نجف در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری؛ ابوالقاسم اردوبادی، محمدجواد بلاغی، سید ابوالقاسم خویی و محمد هادی معرفت در زمینه حدیث ثقلین و کاربرد آن در فهم قرآن، نقل، نقد، بررسی و مقایسه شده است. بر اساس یافته های این پژوهش، هر چهار شخصیت یادشده نقش حدیث ثقلین در فهم قرآن را کلیدی و اساسی می دانند و در این نکته اشتراک دارند، گرچه هر یک از آنها برخی از جوانب مطلب را باز می گویند.
۹۶.

هرمنوتیک، فهم و تفسیر: بازخوانی تطبیقی در مبانی آرای شبستری و گادامر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهایی در فلسفه و کلام سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۴ 9 - 30

کلید واژه ها: مبانی فهم تفسیر هرمنوتیک شبستری گادامر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۳۹
هرمنوتیک آوردگاه نظریه های جدید در حوزه فهم و تفسیر است. شناخت مبانی نظریه های هرمنوتیکی از آن رو اهمیت دارد که بستر مناسبی برای نقد و تحلیل فراهم می کند. فهم و تفسیر به عنوان محور کانونی مباحث هرمنوتیکی بر ارکان چهارگانه مؤلف، متن، مفسر و زمینه استوار است. تمایز رویکرد های هرمنوتیکی به میزان نقش هریک از ارکان چهارگانه در فرایند فهم و تفسیر بستگی دارد. در این مقاله مبانی آرای هرمنوتیکی اندیشمند معاصر اسلامی، محمد مجتهد شبستری، و هرمنوتیست معاصر غربی، هانس گئورگ گادامر، بررسی و تحلیل شده است. بررسی تطبیقی در محور های چهارگانه یادشده نشان می دهد اختلاف آرای شبستری و گادامر در اولین رکن از ارکان چهار گانه فهم و تفسیر، یعنی نقش مؤلف، قطعی و مطلق است؛ ولی مبانی آن دو در سه رکن دیگر، هم وجوه اشتراک دارد و هم افتراق. اهم اشتراکات شبستری و گادامر در مقوله های قرائت پذیری متن، تاریخ مندی فهم، ضرورت استنطاق، دور هرمنوتیکی و تأثیر پیش دانسته ها در فرایند فهم و تفسیر است و اهم اختلافاتشان بر سر تأثیر نقش قصد مؤلف یا حذف آن در فرایند فهم و روش مندی یا ناروش مندی فرایند فهم است. 
۹۷.

ابتناء کتاب کفایه الاثر تألیف خزاز قمی بر کتب شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۷۲ «ویژه پژوهش های قرآنی» ۱۱۲-۹۰

کلید واژه ها: کفایه الأثر خزّاز قمی رازی صدوق ابتناء منابع مکتوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹ تعداد دانلود : ۱۶۵
امروزه یکی از دغدغه های پژوهشگران حوزه حدیث و تاریخ حدیث، اثبات ابتنای آثار متأخر، بر منابع مکتوب متقدم است. با اثبات این موضوع، مکتوبات روایی موجود از اعتبار زیادی برخوردار خواهند شد. در این مقاله سعی بر آن است که ابتنای کتاب کفایه الاثر نگاشته علی بن محمد بن علی خزاز قمی رازی در اواخر قرن چهارم بر آثار شیخ صدوق اثبات شود. بدین وسیله میزان اعتبار این کتاب در حد اثری که مبتنی بر نقل مکتوب است و از آسیب های نقل شفاهی مصون مانده است، بالا می رود. در این مقاله با تطبیق روایات کتاب کفایه الاثر با کتب شیخ صدوق، ملاحظه شد که از میان بیست و نه روایت که از شیخ صدوق نقل شده است، بیست و هفت روایت با میانگین شباهت نود و هشت و نیم درصد، در سه کتاب کمال الدین، عیون اخبار الرضا7 و الخصال موجود است. توجه به درصد شباهت روایات ما را به این نتیجه می رساند که مرحوم خزّاز قمّی این روایات را از کتاب های مرحوم صدوق نقل نموده و صرفاً نقل شفاهی راویات نمی باشد.
۹۸.

واکاوی قدرت نرم قرآن به مثابه گونه ای از اعجاز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 75 - 98

کلید واژه ها: قدرت نرم قرآن اعجاز تأثیری قتلی القرآن ثعلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۱۲
قدرت نرم قرآن در تأثیرگذاری بر جان آدمیان، که از وجوه اعجازیِ مستقل قرآن یا زیرمجموعه اعجاز بیانی آن است، بیانگر تأثیری خارق العاده بر روح و جسم انسان است تا حدی که  بنا بر حکایات منقول سبب گریاندن بسیار شدید، مدهوش ساختن و کشتنِ مستمعان شده است. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی و با تأکید بر قتلی القرآنِ ثعلبی که حکایات آن، ارتباط مستقیم با قدرت نرمِ تأثیرگذارانه قرآن دارد این قدرت نرم قرآن را بررسی کرده است. نتیجه آنکه مؤلفه های «تأثیر ذاتی آیات قرآن»، «تلاوت آهنگین و خلوص نفس تالی» و «ظرفیت و قابلیت مستمع»، در این قدرت نرم نقش ایفا می کنند، اما مٶلفه های تلاوت آهنگین، خلوص نفس و ظرفیت مستمع، در حکم تقویت کننده عنصر اصلی  یعنی قرآن هستند که بدون آن ها نیز تأثیر قرآن می تواند به قوت خود باقی باشد؛ چرا که قرآن ساختار آهنگینی دارد که با صدای حزین یا زیبا، از بُعد جلالی و جمالی بر مستمعان و تالیان خود تأثیر می گذارد؛ آن هم تأثیری که با قدرتِ مؤثرات مشابه آن قابل مقایسه نیست و این تأثیر نیز بیشتر در بُعد جلالی و افکندن خوف و خشیت نمود دارد و تأثیر جمالی علاوه بر آنکه خود مستقلاً عمل می کند، زمینه را برای تدبر در قرآن و تأثیرگذاری از بُعد جلالی نیز آماده می سازد.
۹۹.

مطالعه موردی موانع عدالت اجتماعی در قرآن (مبتنی بر نظریه زمینه ای)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال نوزدهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۵۵) 1 - 28

کلید واژه ها: روش های کیفی عدالت اجتماعی مطالعات قرآنی نظریه زمینه ای عدالت گریزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۳ تعداد دانلود : ۱۳۰
نظریه پردازی در حوزه علوم انسانی، ارتباط تنگاتنگی با روش شناسی دارد. از همین منظر، تعامل مطالعات قرآنی با روش های نوین، می تواند منجر به ظهور نظریّات جدیدی در حوزه قرآن پژوهی شود. کاوش در روش شناسی کیفی مطالعات قرآنی و به طور مشخص روش نظریه زمینه ای، به این پرسش پاسخ می دهد. فرایند بکارگیری روش کیفی نظریه زمینه ای در قرآن پژوهی چگونه است؟بدین منظور مراحل این روش، در مطالعه موردی «موانع عدالت اجتماعی در قرآن»، ترسیم شده است تا به این پرسش پاسخ دهد.موانع عدالت اجتماعی در قرآن مبتنی بر نظریه زمینه ای چیست؟بر این اساس، این نوشتار با بکارگیری روش های نوین داده پردازی در مطالعات قرآنی، به منظور کشف نظریات و دیدگاه ها در عرصه موانع عدالت ورزی، به تبیینی از انواع آفات فکری و اخلاقیِ فردی و جمعی در مقوله وجود روحیه عدالت گریزی با احصاء مفاهیم؛ تجاوزگری، ترک حمایت اجتماعی، سرقت، افزون خواهی داوری ناعادلانه، فرار از جهاد و مقوله فرهنگ ستم با احصاء مفاهیم گمراهی، تفرقه افکنی، اشاعه ناهنجاری ها و دوستی با کفار محارب، دست یافته که در یک تعامل پیوسته و در ارتباط با هم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و الگوی موانع تحقق عدالت را شکل داده و شرایطی را ترسیم کرده که عدالت به عنوان یک آرمان و رؤیای ناکجاآبادی تغییر گفتمان داده است.
۱۰۰.

بازشناسی مفهوم و ماهیت بدعت از دیدگاه مفسرین

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 142 - 111

کلید واژه ها: بدعت ماهیت تفسیر مفسران قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۲۳
بدعت از عناوین پرچالش و پرکاربرد بین مسلمانان است که هرگروه و مذهبی سعی در استفاده ابزاری از آن به نفع خود است. در این میان مفسرین متقدم و متأخر، نگاه های متنوع و چالش انگیزی به این موضوع داشته اند تا جایی که هر کدام از آنان، گروه مقابل خود را متهم به بدعت گذاری کرده است. سوال اصلی این تحقیق آن است که مفسرین متقدم و متأخر چه دیدگاه هایی نسبت به ماهیت و مولفه های بدعت داشته و علل تنوع نگاههای آنان چیست؟ بر این اساس نویسندگان در این مقاله در سدد آنند که با توجه نظرات مفسرین شیعه و اهل تسنن در باب معنای لغوی و اصطلاحی بدعت، به مولفه های این موضوع دست یافته و علل تنوع این مفاهیم را از مسئله بدعت مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که مفسرین، بدعت را به مثابه مفاهیمی همچون: «امرنوظهور»، «گزاره ی غیردینی»، «تشریع»، «حدوث» و «مخالفت» انگاشته ، که این تنوع دیدگاه های آنان، ریشه در «تقسیم بندیهای متناقض»؛ «فرق ننهادن مفهوم بدعت با مفاهیمی چون: اختراع، نوآوری، سنت و تشریع» و «اختلافات اعتقادی و مذهبی مفسرین» داشته و باعث شکل گیری و رشد اندیشه های سلفی در جامعه و فضای اتهام به بدعت گذاری در بین فرق و مذاهب مختلف گردیده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان